Азиядағы өзара іс-қимыл мен ынтымақтастық төңірегіндегі мәселелер

Америка (НАФТА, УНАСУР), Африка (Африкалық Одақ) және Еуропадағы (Еуроодақ, ЕҚЫҰ, Еуропа Кеңесі) құрылымдық ұйымдардың пайдалы тәжірибесі, Азияны өзара іс-қимыл мен ынтымақтастықтың біртұтас органдарын құруға біртіндеп ынталандырады. Алайда, осындай бірігуге қатысты сын айтушылар Азия елдерінің географиялық, тарихи, экономикалық, саяси, әлеуметтік және мәдени әртектілігінің дәрежесі Еуропа, Америка немесе Африка елдерімен салыстырғанда әлдеқайда жоғары екендігі туралы жиі айтады. Сондықтан да осындай экономикалық және саяси негіздің әртектілігі құрлықтық ұжымдық қауіпсіздік құрылымдарды құруға бөгет жасайды. Сонымен бірге, адамдық, мәдени, экономикалық және де, өкінішке орай, қақтығыстық, табиғи апаттық, дәстүрлі емес қауіптердің зор әлеуеті бар Азия құрлығы дәйекті түрде әлемдік саясат назарының орталығына айналуда. Сол себептен Азияның саясаткерлері мен халықтары бүгінгі күннің сын-қатерлеріне, жаһанданудың артықшылығы мен оның теріс әсерін азайтуда барабар елеуге және қарсы тұру мақсатында әлемнің осы ең үлкен бөлігіндегі барлық елдердің бірлесіп күш салуын талап ететінін сезініп отыр.
1992 жылы 5 қазанда БҰҰ-ның 42-ші Бас Ассамблеясында ҚР Президенті Н.Назарбаевтың Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары кеңесін (АӨСШК) шақыру туралы ұсынысы осы бағыттағы елеулі қадамдардың бірі ретіндегі алғашқы ірі бастама болды.
БҰҰ Бас Ассамблеясының мінбесінен 1992 жылы бірінші рет тәуелсіз жас Қазақстанның басшысы ретінде сөз сөйлей отырып, Президент Н.Назарбаев Азиядағы қауіпсіздік жүйесінің болашағы туралы өз көз-қарасын жеткізді. «Бүгінгі күні әлем, болашақтың анық және күңгірт сын-қатерлері біздің бірлескен жігеріміздің үйлестіру мен ұйымдастырудың жаңа сапалы түріне көшуіне мұқтаж етіп отырған шегіне жетті» - деп айтты ол өзінің баяндамасында. Сол кездегі қиын жағдайда осы құрылықтың мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін тетіктердің бірі ретінде АӨСШК-ні шақыру туралы бастаманы ұсыну саяси көрегендікті және табандылықты талап етті.
«Қырғи-қабақ соғыстың» аяқталуымен және шапшаң өзгеріп отырған геосаяси және геоэкономикалық үрдістерінің барысында АӨСШК-ін шақыру туралы пікір құрылықта саяси климаттың қалыптасуында елеулі роль ойнайтын бірнеше елдердің тарапынан қолдау тапты. Қазақстан және АӨСШК үрдісін қолдаған мемлекеттер, қиын құрылықта мұндай құрылымды құру жағдайының ерекше ауыртпалығын нақты түсінген болатын. Сонымен қатар, ұзаққа созылған тарихи қақтығыстарға және қалыптасқан сенімсіздікке байланысты Азияның кейбір аймағындағы шиеліністер дәрежесін атамай өтуге болмайды. Дегенмен, сол уақытта қауіпсіз және тұрақты ортада сұхбат пен ынтымақтастық Азия өңіріндегі жаһанданудың артықшылығын пайдалану мен жаңа сындар мен қауіп-қатерлерге қарсы күресудің жалғыз жолы екендігі туралы түсіністік пайда болды.