Банкаралық есеп айырысу
КІРІСПЕ
Банкаралық есеп айырысу есебі
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Банкаралық корреспонденттік қатынастарды ұйымдастыру және олардың есебі.
2. Банкаралық ақша аударымдыр жүйесі (БААЖ) арқылы есеп айырысуды жүргізу тәртібі.
3. Банкаралық клиринг есебі.
4. Электронды аударымдардың банкаралық жүйесінің мәні
ҚОРЫТЫНДЫ
Банкаралық есеп айырысу есебі
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Банкаралық корреспонденттік қатынастарды ұйымдастыру және олардың есебі.
2. Банкаралық ақша аударымдыр жүйесі (БААЖ) арқылы есеп айырысуды жүргізу тәртібі.
3. Банкаралық клиринг есебі.
4. Электронды аударымдардың банкаралық жүйесінің мәні
ҚОРЫТЫНДЫ
Корреспонденттік қатынас – бұл екі немесе бірнеше несиелік мекемелер арасында олардың бірінің тапсырысы және екіншісінің қаржысы есебінен төлемдері және есеп айырысуы, сондай-ақ несие ұсыну, инвестициялық қызмет көрсету туралы келісім жүзіндегі қатынас. Сонымен қатар ірі корреспондент-банктер неғұрлым ұсақ банктерге инвестициялық қоржынды басқару бойынша кеңестер беріп, олардың тапсырысы негізінде бағалы қағаздарды сатады, сатып алады, сақтайды және басқарады.
Корреспонденттік байланыстардың дамуы тіптен банктің жаңа бөлімшесін ашу сияқты бірнеше жеңілдіктер бере алады, бірақ бұл кезде банк өзінің құқықтық еркіндігін және өткізілген операцияларға бақылау жүргізуін сақтайды.
Мемлекет банктерінің қазіргі кездегі есеп айырысулары міндетті түрде ҚР Ұлттық банкінің филиалдарында ашылған корреспонденттік шоттар арқылы жүргізіледі, сондай-ақ банктің қалауы бойынша елдің басқа да, жақын және алыс шетелдің банктерімен тікелей корреспонденттік қатынастар құру арқылы жүргізілуі мүмкін.
26.10.2000ж. № 348 банк операцияларының жекеленген түрлерімен айналысатын банктер мен ұйымдар арасында корреспонденттік қатынасты қалыптастыру туралы ережеде төмендегідей анықтама берілген: “корреспонденттік қатынас – банктер арасындағы келісім, соған сәйкес оның біреуі (корреспондент) басқа банкке (респондент) депозитті сақтайды және төлемдер мен басқа да операциялар бойынша қызмет көрсетеді”.
Банкаралық қызметтің осындай нысанын жүзеге асыру үшін, несиелік ұйымдар келісім негізінде бір-біріне корреспонденттік шот ашады.
“Корреспонденттік шот – жасалған корреспонденттік шот негізінде бір банктің тапсырысы және екінші банктің қаржысы есебінен жүргізілетін есеп айырысулар көрсетілетін шот”.
Корреспонденттік шот арқылы банкаралық есеп айырысуды ұйымдастырудың екі нұсқасы бар:
- орталықтандырылған – бұл кезде банктер арасындағы есеп айырысу міндетті түрде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінде ашылған олардың корреспонденттік шоттары арқылы жүргізіледі;
- орталықтандырылмаған немесе неғұрлым либералды-коммерциялық банктердің бір-бірімен өзара қатынасын қарастырады.
Корреспонденттік байланыстардың дамуы тіптен банктің жаңа бөлімшесін ашу сияқты бірнеше жеңілдіктер бере алады, бірақ бұл кезде банк өзінің құқықтық еркіндігін және өткізілген операцияларға бақылау жүргізуін сақтайды.
Мемлекет банктерінің қазіргі кездегі есеп айырысулары міндетті түрде ҚР Ұлттық банкінің филиалдарында ашылған корреспонденттік шоттар арқылы жүргізіледі, сондай-ақ банктің қалауы бойынша елдің басқа да, жақын және алыс шетелдің банктерімен тікелей корреспонденттік қатынастар құру арқылы жүргізілуі мүмкін.
26.10.2000ж. № 348 банк операцияларының жекеленген түрлерімен айналысатын банктер мен ұйымдар арасында корреспонденттік қатынасты қалыптастыру туралы ережеде төмендегідей анықтама берілген: “корреспонденттік қатынас – банктер арасындағы келісім, соған сәйкес оның біреуі (корреспондент) басқа банкке (респондент) депозитті сақтайды және төлемдер мен басқа да операциялар бойынша қызмет көрсетеді”.
Банкаралық қызметтің осындай нысанын жүзеге асыру үшін, несиелік ұйымдар келісім негізінде бір-біріне корреспонденттік шот ашады.
“Корреспонденттік шот – жасалған корреспонденттік шот негізінде бір банктің тапсырысы және екінші банктің қаржысы есебінен жүргізілетін есеп айырысулар көрсетілетін шот”.
Корреспонденттік шот арқылы банкаралық есеп айырысуды ұйымдастырудың екі нұсқасы бар:
- орталықтандырылған – бұл кезде банктер арасындағы есеп айырысу міндетті түрде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінде ашылған олардың корреспонденттік шоттары арқылы жүргізіледі;
- орталықтандырылмаған немесе неғұрлым либералды-коммерциялық банктердің бір-бірімен өзара қатынасын қарастырады.
1. 7 желтоқсан 1998 ж. № 153 “Банкаралық жүйеде ақшаларды аудару ережесі”.
2. Рудакова О.С. Банковские электронные услуги.
3. Сейткасимов Г.С. Банковское дело.
4. 25 қараша 2000ж. № 428 “Екінші деңгейлі банктердің, сол сияқты банктік операциялардың жеке түрлерін жүргізетін ұйымдар арасында корреспонденттік қарым-қатынасты тұрақтандыру ережесі”.
5. Жуков Е.Ф. Банк и банковские операции
2. Рудакова О.С. Банковские электронные услуги.
3. Сейткасимов Г.С. Банковское дело.
4. 25 қараша 2000ж. № 428 “Екінші деңгейлі банктердің, сол сияқты банктік операциялардың жеке түрлерін жүргізетін ұйымдар арасында корреспонденттік қарым-қатынасты тұрақтандыру ережесі”.
5. Жуков Е.Ф. Банк и банковские операции
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ
Банкаралық есеп айырысу есебі
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Банкаралық корреспонденттік қатынастарды ұйымдастыру және олардың
есебі.
2. Банкаралық ақша аударымдыр жүйесі (БААЖ) арқылы есеп айырысуды жүргізу
тәртібі.
3. Банкаралық клиринг есебі.
4. Электронды аударымдардың банкаралық жүйесінің мәні
ҚОРЫТЫНДЫ
КІРІСПЕ
Банкаралық есеп айырысу есебі.
Корреспонденттік қатынас – бұл екі немесе бірнеше несиелік мекемелер
арасында олардың бірінің тапсырысы және екіншісінің қаржысы есебінен
төлемдері және есеп айырысуы, сондай-ақ несие ұсыну, инвестициялық қызмет
көрсету туралы келісім жүзіндегі қатынас. Сонымен қатар ірі корреспондент-
банктер неғұрлым ұсақ банктерге инвестициялық қоржынды басқару бойынша
кеңестер беріп, олардың тапсырысы негізінде бағалы қағаздарды сатады, сатып
алады, сақтайды және басқарады.
Корреспонденттік байланыстардың дамуы тіптен банктің жаңа бөлімшесін
ашу сияқты бірнеше жеңілдіктер бере алады, бірақ бұл кезде банк өзінің
құқықтық еркіндігін және өткізілген операцияларға бақылау жүргізуін
сақтайды.
Мемлекет банктерінің қазіргі кездегі есеп айырысулары міндетті түрде
ҚР Ұлттық банкінің филиалдарында ашылған корреспонденттік шоттар арқылы
жүргізіледі, сондай-ақ банктің қалауы бойынша елдің басқа да, жақын және
алыс шетелдің банктерімен тікелей корреспонденттік қатынастар құру арқылы
жүргізілуі мүмкін.
26.10.2000ж. № 348 банк операцияларының жекеленген түрлерімен
айналысатын банктер мен ұйымдар арасында корреспонденттік қатынасты
қалыптастыру туралы ережеде төмендегідей анықтама берілген:
“корреспонденттік қатынас – банктер арасындағы келісім, соған сәйкес оның
біреуі (корреспондент) басқа банкке (респондент) депозитті сақтайды және
төлемдер мен басқа да операциялар бойынша қызмет көрсетеді”.
Банкаралық қызметтің осындай нысанын жүзеге асыру үшін, несиелік
ұйымдар келісім негізінде бір-біріне корреспонденттік шот ашады.
“Корреспонденттік шот – жасалған корреспонденттік шот негізінде бір
банктің тапсырысы және екінші банктің қаржысы есебінен жүргізілетін есеп
айырысулар көрсетілетін шот”.
Корреспонденттік шот арқылы банкаралық есеп айырысуды ұйымдастырудың
екі нұсқасы бар:
- орталықтандырылған – бұл кезде банктер арасындағы есеп айырысу
міндетті түрде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінде ашылған
олардың корреспонденттік шоттары арқылы жүргізіледі;
- орталықтандырылмаған немесе неғұрлым либералды-коммерциялық
банктердің бір-бірімен өзара қатынасын қарастырады.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Банкаралық корреспонденттік қатынастарды ұйымдастыру және олардың
есебі.
Банкаралық корреспонденттік қатынастар үдерісінде
есеп айырысуларға қойылатын негізгі талаптар жеткілікті жылдамдық және
болжанған төлемдер, жоғары сенімділік, қауіпсіздік, экономикалық тиімділік
және қолданушылардың тұтынуына сәйкес олардың әр түрлілігі.
Банкаралық есеп айырысуларды ұйымдастыруға – оларды өткізу
нақтылығына, уақытты және өткізудің еңбек сыйымдылығын қысқартуға қатысты
жоғары талаптар қойылады.
Аталған байланыста банкаралық есеп айырысуды ұйымдастыруға нақты
маңызды қағидалар келесілер:
Басты қағида – басқа банктермен, соның ішінде клиент төлемдері
бойынша есеп айырысуды толық мөлшерде, үздіксіз жүргізуді қамтамасыз ететін
өзіндік өтімділігін (корреспонденттік қатынаста қаржының болуын) САҚТАУ.
Банкаралық есеп айырысудың дұрыс жүргізілуіне бақылау жасау қағидасы да
жоғары маңыз алады. Оның спецификасы мен ерекше рөлі - өткізілген
сомалардың сақталуы мен бірыңғайлығын үнемі өзара бақылауда,біріншіден,
клиенттердің банктегі шоттары бойынша және банктердің ҚРҰБ-дағы
корреспонденттік шоттары бойынша, екіншіден, есеп айырысуға қатысушылардың
өздерінің – коммерциялық корреспонден-банктердің өз араларындағы есеп
айырысу кезіндегі шоттар бойынша және баланстар бойынша, сондай-ақ ҚРҰБ
арқылы есеп айырысуларда.
ҚРҰБ филиалдарының негізгі функциясы – корреспонденттік шоттарды
қолдана отырып әр түрлі банк мекемелері арасында есеп айырысуларды жүргізу
болып табылады. Коммерциялық банктер арасындағы есеп айырысулар олардың
ҚРҰБ ашқан корршоттары арқылы көрсетіледі. Басқа коммерциялық банктер мен
олардың филиалдарында ашылған корршоттар арқылы есеп айырысулар Қазақстанда
1997 жылдан бастап ендіріле бастады. Қазкоммерцбанк, ТұранӘлемБанк, HSBK,
ЦентрКредитБанк және басқа да ірі банктердің корреспонденттік қатынастары
неғұрлым жан-жақты.
Банкаралық корреспонденттік шоттар бойынша есеп айырысудың
ерекшеліктері:
- бұл басқа банк клиентерімен тұрақты келісімдік қатынасы бар
клиенттердің мүддесіне сай келеді;
- олар тура жүзеге асырылатындықтан есеп айырысулар айтарлықтай
жеделдетіледі;
- жан-жақты корреспонденттік қатынастар кезінде қандайда, бір ірі
банкте шот ашу арқылы клирингті жүзеге асыру- банктердің өзара
талаптарын ескеру шарттары пайда болады;
- корреспондент банктер арасында клиринг жүргізу корреспонденттік
шоттағы қаржылар қалдығын азайтуға мүмкіндік береді;
- нарықта белсенді қызмет етуге және құралдарының толық жиынтығын
қолдануға мүмкіндікті көбейтеді. Бір жағынан, ірі банктер
корреспонденттік шоттар қалдығы ретінде айтарлықтай қаржы тартып
оны, әр түрлі операцияларға қолдана алады. Ірі корреспонденттік
желі ірі банкке вексель айналымын дамытуға мүмкіндік береді. Екінші
жағынан, клиент банктер корреспонденттік шот қалдығын қолдана
отырып, бас банк жүзеге асыратын операциялар есебінен несие ала
алады.
Корреспонденттік қатынастардың әр тарабы өздерінде
бар деректер негізінде корреспонденттік шот бойынша операциялар есебін
еркін жүргізеді. Ай сайын корреспондент банк корреспонденттік шот қалдығын
бекітеді.
Корреспонденттік қатынастар корреспондент банктер
арасында анықталған сенімділік деңгейін білдіре отырып, банктің өзара
тапсырыстарын жүзеге асырады. Корреспонденттік қатынастар арқылы өзара
банктік қызметтердің үлкен жиынтығын қарастырады.
Банкаралық қатынастар банктер арасындағы
қатынастардың бір түрі ретінде, басқа банктерде ашылған шоттарға ақша
қаржыларын аудару бойынша банк клиенттердің тапсырысын орындау болып
табылады.
Банктер арасындағы есеп айырысуды арнайы осы
мақсатқа құрылған ҚРҰБ органы – Қазақстан Банкаралық Есеп айырысу Орталығы
(ҚБЕО) жүргізеді. ҚБЕО – заңды тұлға, құрылтайшысы және өкілетті органы –
Ұлттық банк табылады. ҰБ ҚБЕО № 252 30.12.95 жылғы банктік жүйені
реформалау бағдарламасына сәйкес ҰБ Басқармасының шешімімен құрылған. ҚБЕО
әділет органында қайта тіркеуден өткен және шаруашылық жүргізу негізінде
республикалық мемлекеттік кәсіпоын нысаны иемденген. Оның банктік шоты,
гербті мөрі, мөртабаны және қазақ және орыс тілдерінде аты жазылған
фирмалық бланкілері бар.
ҚБЕО –еркін шаруашылықты субъект, банктік емес қаржылық мекеме. ҚБЕО
негізгі қызмет банкаралық төлемдері және Банкаралық аударымдар жүйесі
(БААЖ) және Бөлшек төлемдер жүйесі (БТЖ) арқылы аударымдары жүзеге асыру.
Көрсетілген қызметтер үшін клиенттер төлейтін төлемдер ҰБ ҚБЕО
кірістерінің негізгі бабынан саналады.
ҚБЕО мақсаты тиімді, тұрақты қауіпсіз банкаралық төлем жүйесі
негізінде банктік қызметтің негізгі қажеттілігін қамтамасыз ету.
ҚБЕО – мен жүйеге қатысуға келісім жасалған соң банк пайдаланушы
статусын иемденеді. Пайдаланушы келісім жасау үшін орталыққа келесі
құжаттарды ұсынады:
- жүйеге қосуға өтініш;
- банк жарғысының және банктік операциялар жүргізуге лицензияның
нотариялды куәландырылған көшірмелерін.
Аталған келісімнің негізгі деректемелері мыналар болып табылады:
- тараптардың деректемелері;
- тараптардың құқықтары және міндеттері;
- пайдаланушының банктік құпиясының мәні болып табылатын ақпарат
құпиялығын сақтау талаптары;
- клиринг нәтижелері бойынша ақша аудару мерзімдері және тәсілдері;
- келісім талаптарының орындалмауына тараптардың жауапкершілігі;
- келісімді бұзу және келісім талаптарын өзгерту тәртібі;
- тараптардың келісуі бойынша басқа талаптар.
Пайдаланушылар мен орталық арасындағы электронды
хабарламалар алмасу ҚР Ұлттық банктің бекітуімен нормативтік-қүқықтық
актілеріне сәйкес электронды тәсілде жүргізіледі.
Операциялық күн ішінде ҚБЕО пайдаланушылардан төлем құжаттарын
қабылдайды, бұл кездегі операциялық күннің ұзақтығы және оның жабылу уақыты
Ұлттық банк және оның пайдаланушыларымен жазбаша түрде келісімі бойынша
белгіленеді. Операциялық күн аяқталған соң алынған төлем құжаттары келесі
операциялық күн басында алынған болып саналады.
ҚБЕО төлем құжаттарының қабылдануын операциялық күн аяқталған соң
тоқтатады, өзара талаптар мен міндеттемелердің есебін жүргізеді, сондай-ақ
әр қолданушының таза позициясын анықтайды. Одан ҚБЕО клирингте қолданушының
ақшасы болмауы себепті өңделмеген құжаттарды ағымды жұмыс күнін белгілеп
жояды, сондай-ақ таза дебеттік позициясы бар қолданушылардың ақша сомасын
ақша аударымдарының банкаралық жүйесінде оған тең дебеттік таза позицияға
резервтейді. Банкаралық ақша аударымдары жүйесін қолданушы болып
саналмайтын банктер үшін, аталған банктің таза позициясын анықтау,
операциялық күн ішінде оның Ұлттық банктегі корреспонденттік шотынан,
Ұлттық банктегі банкаралық ақша аударымдары жүйесіндегі шотқа аударым
жасалған сома көлемінде жүргізіледі.
Егер операциялық күн ішінде пайдаланушы Ұлттық банктегі банкаралық
ақша аударымдары жүйесіндегі шотқа ақша аудармаса, онда аталған
пайдаланушының таза позициясын анықтау, оның есебіне жүйенің басқа
пайдаланушыларынан түскен төлем құжаттары сомасының көлемінде жүргізіледі.
ҚР Ұлттық банкі екінші деңгейлі банктердің ақша айналысын бақылау
мақсатында төлем жүйесіне делдал ретінде қатысады. Ол үшін Ұлттық банк пен
екінші деңгейлі банктер арасында келісім негізінде корреспонденттік қатынас
қалыптасады. Осы қатынастарға сәйкес Ұлттық банк есебіне түсетін қаржыларды
қабылдап, банктің банкке немесе үшінші тұлғаға тиісті ақша сомасын аудару
туралы өкімін орындайды және келісімде белгіленген басқа да қызметтерді
көрсетеді.
Қолма-қол ақшамен банк операцияларын орындау үшін Ұлттық банк
филиалында ашылған банктің корршоты арқылы оған шот ашпай-ақ, осындай
операцияларды жүзеге асыруға құқылы. Қолма-қол ақшамен операциялар бойынша
банкке шот ашу барысында Ұлттық банк операциялық күн соңында аталған шоттың
сальдосын осы банктің Ұлттық банк филиалында ашылған корршотына аударуға
міндетті, егер бұл корршоттық қатынас туралы келісімде қаралған болса.
Банктің Ұлттық банктегі ақшасын қабылдау, алу бойынша операцияларды
жүзеге асыру барысында филиал корршотта жазба дайындайды, ол байланыс
арналары арқылы банкке кестеде бекітілген уақытта жолданады. Банк есебіне
ақша қабылдау кезінде байланыс арналары бойынша банкке электронды төлем
тапсырысы беріледі. Банктің корршоты бойынша өткізілген операцияларды
тексеру корреспонденттік қатынас туралы келісімде анықталған кезеңдерде
жүргізіледі, бір-ақ 10 күнде бір реттен кем емес.
Банктің жауапты қызметкері келісімде белгіленген мерзімде Ұлттық банк
филиалына корршот бойынша есеп айырысу тізімдемесін ұсынады. Ұлттық банк
филиалының жауапты қызметкері дербес шот пен тізімдеме бойынша қалдықтарды
салыстырады. Сәйкессіздік табылмаған жағдайда банктің жауапты қызметкері
тізімдеме күнін белгілеп, қол қояды, банк ісіне орналастырып, корршоттың
дербес шотына тексеру күнін жазады. Егер сәйкессіздік табылса, онда ол
Ұлттық банк филиалы мен банктің тиісті жетекшілеріне хабарланады. Табылған
сәйкессіздікті жою шаралары Ұлттық банктің үш операциялық күні ішінде
жүзеге асырылуы тиіс.
Бүгінгі күні Ұлттық банк алдында әлемдік жетістіктерге сай жоғары
тиімді жалпы мемлекеттік банкаралық есеп айырысулар жүйесін құру міндеті
тұр.
Корреспонденттік шоттар бойынша операциялар есебі үшін келесі шоттар
қарастырылған:
- Бөлімшенің баланстық шоты 1050 “Банктің корреспонденттік шоты”;
1051 Банктің Қазақстан Республикасының Ұлттық банктегі
корреспонденттік шоты;
1052 Банктің басқа банктердегі корреспонденттік шоты.
- Бөлімшенің баланстық шоттары:
2010 корреспонденттік есепшоттар;
2011 Қазақстан Республикасы Ұлттық банктің талап етуі бойынша
салымдары;
2012 шетелдік орталық банктердің талап етуі бойынша салымдары;
2013 басқа банктердің талап етуі бойынша салымдары;
2020 басқа банктердің сыйақы есептелген талап етуі бойынша салымдары;
2021 Қазақстан Республикасы Ұлттық банктің корреспонденттік
есепшоттары;
2022 шетелдік орталық банктердің корреспонденттік есепшоттары;
2023 басқа банктердің корреспонденттік есепшоттары.
Ұлттық банк филиалы арқылы әр түрлі төлемдерді төлеу кезінде келесі
өткізбелер құрылады:
- Ақша жөнелтуші банкте:
Дт 2203 “Клиенттердің ағымды есеп шоттары”;
Кт 1051 “Банктің Қазақстан Республикасы Ұлттық банктегі
корреспонденттік шоты”.
- Ақша алушы банкте:
Дт 1051 “Банктің Қазақстан Республикасы Ұлттық банктегі
корреспонденттік шоты”;
Кт 2203 “Клиенттердің ағымды шоттары”.
Клиенттерге кассалық есеп қызмет көрсету үрдісінде және төлемдерді
жүргізуде банктер бір-бірімен корреспонденттік қатынастарға түседі. Бұл
кезде екі түрде бөлінетін корреспонденттік шоттар ашылады:
- “НОСТРО” шоты (латынша “ностро” – “біздің” деген мағынаны береді,
яғни “сіздегі біздің шот”);
- “ЛОРО” шоты (латынша “лоро” – “сіздің” деген мағынаны береді, яғни
“біздегі сіздің шот”)
“НОСТРО” типтес шоттары қандай да бір банктер
корреспондентт банктерде ашады, ал “ЛОРО” типтес шоттар – респондент
банктердің атына ашылады, сонымен қатар аталған шоттар өзара негізде,
сондай-ақ бір жақты да ашылуы мүмкін. Бір банктегі “НОСТРО” шоты
корреспондент банктегі “ЛОРО” шоты болып табылады.
Бір банктің басқа банкте корреспонденттік шот ашу және жүргізу
тәртібі банктер арасындағы өзара мәміле бойынша анықталады.
Банктер мен банктік емес ұйымдардың бейрезидент банктермен
корреспонденттік қатынастары банк тәжірибесінде қолданылатын іскерлік
айналыс тәртібімен және келісімдермен реттеледі.
Респондент корреспонденттік шот үшін корреспондентке келесі
құжаттарды ұсынады:
- корреспонденттік шот ашуға өтініш (1 қосымша);
- банктер үшін банктік операциялар жүргізуге берілген лицензияның
нотариалды бекітілген көшірмесі;
- банктік емес мекемелер үшін аударым операцияларын жүргізуге
берілген лицензияның нотариалды бекітілген көшірмесі.
Корреспонденттік шот жасалған корреспонденттік шот келісімі негізінде
ашылады. Корреспонденттік шот келісімі келесі деректемелермен тұруы
тиіс:
- келім мәні;
- салық төлеуші респонденттің салық қызметі органынан берілген
құжатта көрсетілген тіркеу нөмірі;
- корреспонденттің қызмет көрсету шарттары және оны төлеу тәртібі;
- респондент ақшасын қолдану тәртібі және немесе ақша аударымы туралы
ақпарат алмасу әдістері;
- корреспонденттің респондентке тоқсандық қаржылық есеп берудің ұсыну
тәртібі соның ішінде бухгалтерлік балансты, қаржылық-шаруашылық
қызмет нәтижесі туралы есеп беруді, ақша қозғалысы туралы есеп
беруді және қажет болса қаржылық есеп берудің басқа да нысандарын
ұсыну тәртібі, олардың негізінде несиелік және өтімділік
тәуекелділігін бақылау және төмендету мақсатында респондент
корреспонденттің қаржылық жағдайын талдайды;
- корреспонденттің респондентті Ұлттық банктің корреспонденттік шот
ашуға және жүргізуге берген лицензияны қайтарып алғандығы жөнінде
уақытылы хабардар ету жауаптылығы;
- келісімнің әрекет ету мерзімі және бұзылу тәртібі;
- дауды шешу тәртібі;
- Қазақстан Республикасының заңына қайшы келмейтін басқа да шарттар.
Корреспонденттік шотты жүргізу үшін келесі жалпы
талаптар қойылады. Өзінің корреспонденттік шоты бойынша респондент ҚР
заңдарына және корреспонденттік шот келісіміне қайшы келмейтін
операцияларды жүзеге асыруға құқылы.
Ағымдағы айдағы төлемдерді респонденттер Ұлттық банкте реттелген
лимит көлемінде банктер мен басқа банктік емес ұйымдарда ашылған
корреспонденттік шоттар арқылы жүзеге асырылады. Аталған лимит алдыңғы айда
ҚБЕО төлем жүйесі арқылы өтетін респонденттің қолма-қол емес төлемдерінің
жалпы көлемінен пайыздық қатынас көлемінде есептеледі. Бұл кезде респондент
есептік айдың 10 күнінен кешіктірмей Ұлттық банкке басқа банктер мен
банктік емес ұйымдарда ашылған корреспонденттік шоттар арқылы жүргізілген
төлемдер саны және көлемі туралы мәліметтер ұсынады. (2-қосымша).
Банктер арасындағы корреспонденттік қатынастар жасалған келісімнің
оны бұзу тәртібі жөніндегі шарттарына сәйкес тоқталады. Бұл кезде
корреспонденттік шот жабылады. Оны жабу үшін респондент корреспондентке
корреспонденттік шотты жабу туралы қалдықты бекіте отырып, шоттағы қаржы
қалдығы аударылатын деректемелерді белгілеп өтініш ұсынады.
Корреспонденттік шотты жабу келесі жағдайларда жүзеге асырылады:
- респондент өтініш бойынша кез келген уақытта, егер бұл заңда немесе
келісімде белгіленбесе;
- корреспонденттік шоттың әрекет ету мерзімі тоқталған кезде;
- корреспонденттен Ұлттық банктің корреспонденттік шоттар ашу және
жүргізуге берілген лицензиясы қайтарылғанда;
- респонденттен Ұлттық банктің банк операцияларын өткізуге берілген
лицензиясы қайтарылып алынғанда, егер ол банктік ұйым болса.
Корреспондент пен респондент арасындағы келісім
шарттарына сәйкес оның біреуінен корреспонденттік шот ашуға немесе
жүргізуге немесе респонденттік пен корреспонденттік шотты көрсеткен шотқа
аударуға міндетті.
Банктегі корреспонденттік шоттары арқылы төлеуде
төмендегідей шоттар корреспонденциясы құрылады:
- Ақша жөнелтуші банкте:
Дт 2203 “Клиенттердің ағымдағы шоттары”;
Кт 1052 “Банктің басқа банктердегі корреспонденттік есеп шоттары”.
- Алушы банкте:
Дт 1052 “Банктің басқа банктердегі корреспонденттік есеп шоттары”;
Кт 2203 “Клиенттердің ағымдағы шоттары”;
Бір бас банк қызмет көрсететін екі филиалдар арасындағы есеп айырысуда
келесі корреспонденттік шоттар құрылады.
- Ақша алушы банкте:
Дт 1350 “Банктің филиалдарымен есеп айырысуы”;
Кт 2203 “Клиенттердің ағымдағы шоттары”.
Егер алушы клиентке басқа банк қызмет көрсетсе, онда
бас банкте бухгалтерлік өткізбе жасалады:
Дт 1350 “Банктің филиалдарымен есеп айырысуы”;
Кт 1051, 1052 “Банктің Ұлттық банктегі және басқа да банктердегі
корреспонденттік шоты”.
- Алушы банкте:
Дт 1051,1052 “Банктің Ұлттық банктегі және басқа да
банктердегі корреспонденттік шоты”;
Кт 2203 “Клиенттердің ағымдағы шоттары”.
2. Банкаралық ақша аударымдар жүйесі (БААЖ) арқылы есеп айырысуды
жүргізу тәртібі.
Банкаралық ақша аударымдарының жүйесі (БААЖ) ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
Банкаралық есеп айырысу есебі
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Банкаралық корреспонденттік қатынастарды ұйымдастыру және олардың
есебі.
2. Банкаралық ақша аударымдыр жүйесі (БААЖ) арқылы есеп айырысуды жүргізу
тәртібі.
3. Банкаралық клиринг есебі.
4. Электронды аударымдардың банкаралық жүйесінің мәні
ҚОРЫТЫНДЫ
КІРІСПЕ
Банкаралық есеп айырысу есебі.
Корреспонденттік қатынас – бұл екі немесе бірнеше несиелік мекемелер
арасында олардың бірінің тапсырысы және екіншісінің қаржысы есебінен
төлемдері және есеп айырысуы, сондай-ақ несие ұсыну, инвестициялық қызмет
көрсету туралы келісім жүзіндегі қатынас. Сонымен қатар ірі корреспондент-
банктер неғұрлым ұсақ банктерге инвестициялық қоржынды басқару бойынша
кеңестер беріп, олардың тапсырысы негізінде бағалы қағаздарды сатады, сатып
алады, сақтайды және басқарады.
Корреспонденттік байланыстардың дамуы тіптен банктің жаңа бөлімшесін
ашу сияқты бірнеше жеңілдіктер бере алады, бірақ бұл кезде банк өзінің
құқықтық еркіндігін және өткізілген операцияларға бақылау жүргізуін
сақтайды.
Мемлекет банктерінің қазіргі кездегі есеп айырысулары міндетті түрде
ҚР Ұлттық банкінің филиалдарында ашылған корреспонденттік шоттар арқылы
жүргізіледі, сондай-ақ банктің қалауы бойынша елдің басқа да, жақын және
алыс шетелдің банктерімен тікелей корреспонденттік қатынастар құру арқылы
жүргізілуі мүмкін.
26.10.2000ж. № 348 банк операцияларының жекеленген түрлерімен
айналысатын банктер мен ұйымдар арасында корреспонденттік қатынасты
қалыптастыру туралы ережеде төмендегідей анықтама берілген:
“корреспонденттік қатынас – банктер арасындағы келісім, соған сәйкес оның
біреуі (корреспондент) басқа банкке (респондент) депозитті сақтайды және
төлемдер мен басқа да операциялар бойынша қызмет көрсетеді”.
Банкаралық қызметтің осындай нысанын жүзеге асыру үшін, несиелік
ұйымдар келісім негізінде бір-біріне корреспонденттік шот ашады.
“Корреспонденттік шот – жасалған корреспонденттік шот негізінде бір
банктің тапсырысы және екінші банктің қаржысы есебінен жүргізілетін есеп
айырысулар көрсетілетін шот”.
Корреспонденттік шот арқылы банкаралық есеп айырысуды ұйымдастырудың
екі нұсқасы бар:
- орталықтандырылған – бұл кезде банктер арасындағы есеп айырысу
міндетті түрде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінде ашылған
олардың корреспонденттік шоттары арқылы жүргізіледі;
- орталықтандырылмаған немесе неғұрлым либералды-коммерциялық
банктердің бір-бірімен өзара қатынасын қарастырады.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Банкаралық корреспонденттік қатынастарды ұйымдастыру және олардың
есебі.
Банкаралық корреспонденттік қатынастар үдерісінде
есеп айырысуларға қойылатын негізгі талаптар жеткілікті жылдамдық және
болжанған төлемдер, жоғары сенімділік, қауіпсіздік, экономикалық тиімділік
және қолданушылардың тұтынуына сәйкес олардың әр түрлілігі.
Банкаралық есеп айырысуларды ұйымдастыруға – оларды өткізу
нақтылығына, уақытты және өткізудің еңбек сыйымдылығын қысқартуға қатысты
жоғары талаптар қойылады.
Аталған байланыста банкаралық есеп айырысуды ұйымдастыруға нақты
маңызды қағидалар келесілер:
Басты қағида – басқа банктермен, соның ішінде клиент төлемдері
бойынша есеп айырысуды толық мөлшерде, үздіксіз жүргізуді қамтамасыз ететін
өзіндік өтімділігін (корреспонденттік қатынаста қаржының болуын) САҚТАУ.
Банкаралық есеп айырысудың дұрыс жүргізілуіне бақылау жасау қағидасы да
жоғары маңыз алады. Оның спецификасы мен ерекше рөлі - өткізілген
сомалардың сақталуы мен бірыңғайлығын үнемі өзара бақылауда,біріншіден,
клиенттердің банктегі шоттары бойынша және банктердің ҚРҰБ-дағы
корреспонденттік шоттары бойынша, екіншіден, есеп айырысуға қатысушылардың
өздерінің – коммерциялық корреспонден-банктердің өз араларындағы есеп
айырысу кезіндегі шоттар бойынша және баланстар бойынша, сондай-ақ ҚРҰБ
арқылы есеп айырысуларда.
ҚРҰБ филиалдарының негізгі функциясы – корреспонденттік шоттарды
қолдана отырып әр түрлі банк мекемелері арасында есеп айырысуларды жүргізу
болып табылады. Коммерциялық банктер арасындағы есеп айырысулар олардың
ҚРҰБ ашқан корршоттары арқылы көрсетіледі. Басқа коммерциялық банктер мен
олардың филиалдарында ашылған корршоттар арқылы есеп айырысулар Қазақстанда
1997 жылдан бастап ендіріле бастады. Қазкоммерцбанк, ТұранӘлемБанк, HSBK,
ЦентрКредитБанк және басқа да ірі банктердің корреспонденттік қатынастары
неғұрлым жан-жақты.
Банкаралық корреспонденттік шоттар бойынша есеп айырысудың
ерекшеліктері:
- бұл басқа банк клиентерімен тұрақты келісімдік қатынасы бар
клиенттердің мүддесіне сай келеді;
- олар тура жүзеге асырылатындықтан есеп айырысулар айтарлықтай
жеделдетіледі;
- жан-жақты корреспонденттік қатынастар кезінде қандайда, бір ірі
банкте шот ашу арқылы клирингті жүзеге асыру- банктердің өзара
талаптарын ескеру шарттары пайда болады;
- корреспондент банктер арасында клиринг жүргізу корреспонденттік
шоттағы қаржылар қалдығын азайтуға мүмкіндік береді;
- нарықта белсенді қызмет етуге және құралдарының толық жиынтығын
қолдануға мүмкіндікті көбейтеді. Бір жағынан, ірі банктер
корреспонденттік шоттар қалдығы ретінде айтарлықтай қаржы тартып
оны, әр түрлі операцияларға қолдана алады. Ірі корреспонденттік
желі ірі банкке вексель айналымын дамытуға мүмкіндік береді. Екінші
жағынан, клиент банктер корреспонденттік шот қалдығын қолдана
отырып, бас банк жүзеге асыратын операциялар есебінен несие ала
алады.
Корреспонденттік қатынастардың әр тарабы өздерінде
бар деректер негізінде корреспонденттік шот бойынша операциялар есебін
еркін жүргізеді. Ай сайын корреспондент банк корреспонденттік шот қалдығын
бекітеді.
Корреспонденттік қатынастар корреспондент банктер
арасында анықталған сенімділік деңгейін білдіре отырып, банктің өзара
тапсырыстарын жүзеге асырады. Корреспонденттік қатынастар арқылы өзара
банктік қызметтердің үлкен жиынтығын қарастырады.
Банкаралық қатынастар банктер арасындағы
қатынастардың бір түрі ретінде, басқа банктерде ашылған шоттарға ақша
қаржыларын аудару бойынша банк клиенттердің тапсырысын орындау болып
табылады.
Банктер арасындағы есеп айырысуды арнайы осы
мақсатқа құрылған ҚРҰБ органы – Қазақстан Банкаралық Есеп айырысу Орталығы
(ҚБЕО) жүргізеді. ҚБЕО – заңды тұлға, құрылтайшысы және өкілетті органы –
Ұлттық банк табылады. ҰБ ҚБЕО № 252 30.12.95 жылғы банктік жүйені
реформалау бағдарламасына сәйкес ҰБ Басқармасының шешімімен құрылған. ҚБЕО
әділет органында қайта тіркеуден өткен және шаруашылық жүргізу негізінде
республикалық мемлекеттік кәсіпоын нысаны иемденген. Оның банктік шоты,
гербті мөрі, мөртабаны және қазақ және орыс тілдерінде аты жазылған
фирмалық бланкілері бар.
ҚБЕО –еркін шаруашылықты субъект, банктік емес қаржылық мекеме. ҚБЕО
негізгі қызмет банкаралық төлемдері және Банкаралық аударымдар жүйесі
(БААЖ) және Бөлшек төлемдер жүйесі (БТЖ) арқылы аударымдары жүзеге асыру.
Көрсетілген қызметтер үшін клиенттер төлейтін төлемдер ҰБ ҚБЕО
кірістерінің негізгі бабынан саналады.
ҚБЕО мақсаты тиімді, тұрақты қауіпсіз банкаралық төлем жүйесі
негізінде банктік қызметтің негізгі қажеттілігін қамтамасыз ету.
ҚБЕО – мен жүйеге қатысуға келісім жасалған соң банк пайдаланушы
статусын иемденеді. Пайдаланушы келісім жасау үшін орталыққа келесі
құжаттарды ұсынады:
- жүйеге қосуға өтініш;
- банк жарғысының және банктік операциялар жүргізуге лицензияның
нотариялды куәландырылған көшірмелерін.
Аталған келісімнің негізгі деректемелері мыналар болып табылады:
- тараптардың деректемелері;
- тараптардың құқықтары және міндеттері;
- пайдаланушының банктік құпиясының мәні болып табылатын ақпарат
құпиялығын сақтау талаптары;
- клиринг нәтижелері бойынша ақша аудару мерзімдері және тәсілдері;
- келісім талаптарының орындалмауына тараптардың жауапкершілігі;
- келісімді бұзу және келісім талаптарын өзгерту тәртібі;
- тараптардың келісуі бойынша басқа талаптар.
Пайдаланушылар мен орталық арасындағы электронды
хабарламалар алмасу ҚР Ұлттық банктің бекітуімен нормативтік-қүқықтық
актілеріне сәйкес электронды тәсілде жүргізіледі.
Операциялық күн ішінде ҚБЕО пайдаланушылардан төлем құжаттарын
қабылдайды, бұл кездегі операциялық күннің ұзақтығы және оның жабылу уақыты
Ұлттық банк және оның пайдаланушыларымен жазбаша түрде келісімі бойынша
белгіленеді. Операциялық күн аяқталған соң алынған төлем құжаттары келесі
операциялық күн басында алынған болып саналады.
ҚБЕО төлем құжаттарының қабылдануын операциялық күн аяқталған соң
тоқтатады, өзара талаптар мен міндеттемелердің есебін жүргізеді, сондай-ақ
әр қолданушының таза позициясын анықтайды. Одан ҚБЕО клирингте қолданушының
ақшасы болмауы себепті өңделмеген құжаттарды ағымды жұмыс күнін белгілеп
жояды, сондай-ақ таза дебеттік позициясы бар қолданушылардың ақша сомасын
ақша аударымдарының банкаралық жүйесінде оған тең дебеттік таза позицияға
резервтейді. Банкаралық ақша аударымдары жүйесін қолданушы болып
саналмайтын банктер үшін, аталған банктің таза позициясын анықтау,
операциялық күн ішінде оның Ұлттық банктегі корреспонденттік шотынан,
Ұлттық банктегі банкаралық ақша аударымдары жүйесіндегі шотқа аударым
жасалған сома көлемінде жүргізіледі.
Егер операциялық күн ішінде пайдаланушы Ұлттық банктегі банкаралық
ақша аударымдары жүйесіндегі шотқа ақша аудармаса, онда аталған
пайдаланушының таза позициясын анықтау, оның есебіне жүйенің басқа
пайдаланушыларынан түскен төлем құжаттары сомасының көлемінде жүргізіледі.
ҚР Ұлттық банкі екінші деңгейлі банктердің ақша айналысын бақылау
мақсатында төлем жүйесіне делдал ретінде қатысады. Ол үшін Ұлттық банк пен
екінші деңгейлі банктер арасында келісім негізінде корреспонденттік қатынас
қалыптасады. Осы қатынастарға сәйкес Ұлттық банк есебіне түсетін қаржыларды
қабылдап, банктің банкке немесе үшінші тұлғаға тиісті ақша сомасын аудару
туралы өкімін орындайды және келісімде белгіленген басқа да қызметтерді
көрсетеді.
Қолма-қол ақшамен банк операцияларын орындау үшін Ұлттық банк
филиалында ашылған банктің корршоты арқылы оған шот ашпай-ақ, осындай
операцияларды жүзеге асыруға құқылы. Қолма-қол ақшамен операциялар бойынша
банкке шот ашу барысында Ұлттық банк операциялық күн соңында аталған шоттың
сальдосын осы банктің Ұлттық банк филиалында ашылған корршотына аударуға
міндетті, егер бұл корршоттық қатынас туралы келісімде қаралған болса.
Банктің Ұлттық банктегі ақшасын қабылдау, алу бойынша операцияларды
жүзеге асыру барысында филиал корршотта жазба дайындайды, ол байланыс
арналары арқылы банкке кестеде бекітілген уақытта жолданады. Банк есебіне
ақша қабылдау кезінде байланыс арналары бойынша банкке электронды төлем
тапсырысы беріледі. Банктің корршоты бойынша өткізілген операцияларды
тексеру корреспонденттік қатынас туралы келісімде анықталған кезеңдерде
жүргізіледі, бір-ақ 10 күнде бір реттен кем емес.
Банктің жауапты қызметкері келісімде белгіленген мерзімде Ұлттық банк
филиалына корршот бойынша есеп айырысу тізімдемесін ұсынады. Ұлттық банк
филиалының жауапты қызметкері дербес шот пен тізімдеме бойынша қалдықтарды
салыстырады. Сәйкессіздік табылмаған жағдайда банктің жауапты қызметкері
тізімдеме күнін белгілеп, қол қояды, банк ісіне орналастырып, корршоттың
дербес шотына тексеру күнін жазады. Егер сәйкессіздік табылса, онда ол
Ұлттық банк филиалы мен банктің тиісті жетекшілеріне хабарланады. Табылған
сәйкессіздікті жою шаралары Ұлттық банктің үш операциялық күні ішінде
жүзеге асырылуы тиіс.
Бүгінгі күні Ұлттық банк алдында әлемдік жетістіктерге сай жоғары
тиімді жалпы мемлекеттік банкаралық есеп айырысулар жүйесін құру міндеті
тұр.
Корреспонденттік шоттар бойынша операциялар есебі үшін келесі шоттар
қарастырылған:
- Бөлімшенің баланстық шоты 1050 “Банктің корреспонденттік шоты”;
1051 Банктің Қазақстан Республикасының Ұлттық банктегі
корреспонденттік шоты;
1052 Банктің басқа банктердегі корреспонденттік шоты.
- Бөлімшенің баланстық шоттары:
2010 корреспонденттік есепшоттар;
2011 Қазақстан Республикасы Ұлттық банктің талап етуі бойынша
салымдары;
2012 шетелдік орталық банктердің талап етуі бойынша салымдары;
2013 басқа банктердің талап етуі бойынша салымдары;
2020 басқа банктердің сыйақы есептелген талап етуі бойынша салымдары;
2021 Қазақстан Республикасы Ұлттық банктің корреспонденттік
есепшоттары;
2022 шетелдік орталық банктердің корреспонденттік есепшоттары;
2023 басқа банктердің корреспонденттік есепшоттары.
Ұлттық банк филиалы арқылы әр түрлі төлемдерді төлеу кезінде келесі
өткізбелер құрылады:
- Ақша жөнелтуші банкте:
Дт 2203 “Клиенттердің ағымды есеп шоттары”;
Кт 1051 “Банктің Қазақстан Республикасы Ұлттық банктегі
корреспонденттік шоты”.
- Ақша алушы банкте:
Дт 1051 “Банктің Қазақстан Республикасы Ұлттық банктегі
корреспонденттік шоты”;
Кт 2203 “Клиенттердің ағымды шоттары”.
Клиенттерге кассалық есеп қызмет көрсету үрдісінде және төлемдерді
жүргізуде банктер бір-бірімен корреспонденттік қатынастарға түседі. Бұл
кезде екі түрде бөлінетін корреспонденттік шоттар ашылады:
- “НОСТРО” шоты (латынша “ностро” – “біздің” деген мағынаны береді,
яғни “сіздегі біздің шот”);
- “ЛОРО” шоты (латынша “лоро” – “сіздің” деген мағынаны береді, яғни
“біздегі сіздің шот”)
“НОСТРО” типтес шоттары қандай да бір банктер
корреспондентт банктерде ашады, ал “ЛОРО” типтес шоттар – респондент
банктердің атына ашылады, сонымен қатар аталған шоттар өзара негізде,
сондай-ақ бір жақты да ашылуы мүмкін. Бір банктегі “НОСТРО” шоты
корреспондент банктегі “ЛОРО” шоты болып табылады.
Бір банктің басқа банкте корреспонденттік шот ашу және жүргізу
тәртібі банктер арасындағы өзара мәміле бойынша анықталады.
Банктер мен банктік емес ұйымдардың бейрезидент банктермен
корреспонденттік қатынастары банк тәжірибесінде қолданылатын іскерлік
айналыс тәртібімен және келісімдермен реттеледі.
Респондент корреспонденттік шот үшін корреспондентке келесі
құжаттарды ұсынады:
- корреспонденттік шот ашуға өтініш (1 қосымша);
- банктер үшін банктік операциялар жүргізуге берілген лицензияның
нотариалды бекітілген көшірмесі;
- банктік емес мекемелер үшін аударым операцияларын жүргізуге
берілген лицензияның нотариалды бекітілген көшірмесі.
Корреспонденттік шот жасалған корреспонденттік шот келісімі негізінде
ашылады. Корреспонденттік шот келісімі келесі деректемелермен тұруы
тиіс:
- келім мәні;
- салық төлеуші респонденттің салық қызметі органынан берілген
құжатта көрсетілген тіркеу нөмірі;
- корреспонденттің қызмет көрсету шарттары және оны төлеу тәртібі;
- респондент ақшасын қолдану тәртібі және немесе ақша аударымы туралы
ақпарат алмасу әдістері;
- корреспонденттің респондентке тоқсандық қаржылық есеп берудің ұсыну
тәртібі соның ішінде бухгалтерлік балансты, қаржылық-шаруашылық
қызмет нәтижесі туралы есеп беруді, ақша қозғалысы туралы есеп
беруді және қажет болса қаржылық есеп берудің басқа да нысандарын
ұсыну тәртібі, олардың негізінде несиелік және өтімділік
тәуекелділігін бақылау және төмендету мақсатында респондент
корреспонденттің қаржылық жағдайын талдайды;
- корреспонденттің респондентті Ұлттық банктің корреспонденттік шот
ашуға және жүргізуге берген лицензияны қайтарып алғандығы жөнінде
уақытылы хабардар ету жауаптылығы;
- келісімнің әрекет ету мерзімі және бұзылу тәртібі;
- дауды шешу тәртібі;
- Қазақстан Республикасының заңына қайшы келмейтін басқа да шарттар.
Корреспонденттік шотты жүргізу үшін келесі жалпы
талаптар қойылады. Өзінің корреспонденттік шоты бойынша респондент ҚР
заңдарына және корреспонденттік шот келісіміне қайшы келмейтін
операцияларды жүзеге асыруға құқылы.
Ағымдағы айдағы төлемдерді респонденттер Ұлттық банкте реттелген
лимит көлемінде банктер мен басқа банктік емес ұйымдарда ашылған
корреспонденттік шоттар арқылы жүзеге асырылады. Аталған лимит алдыңғы айда
ҚБЕО төлем жүйесі арқылы өтетін респонденттің қолма-қол емес төлемдерінің
жалпы көлемінен пайыздық қатынас көлемінде есептеледі. Бұл кезде респондент
есептік айдың 10 күнінен кешіктірмей Ұлттық банкке басқа банктер мен
банктік емес ұйымдарда ашылған корреспонденттік шоттар арқылы жүргізілген
төлемдер саны және көлемі туралы мәліметтер ұсынады. (2-қосымша).
Банктер арасындағы корреспонденттік қатынастар жасалған келісімнің
оны бұзу тәртібі жөніндегі шарттарына сәйкес тоқталады. Бұл кезде
корреспонденттік шот жабылады. Оны жабу үшін респондент корреспондентке
корреспонденттік шотты жабу туралы қалдықты бекіте отырып, шоттағы қаржы
қалдығы аударылатын деректемелерді белгілеп өтініш ұсынады.
Корреспонденттік шотты жабу келесі жағдайларда жүзеге асырылады:
- респондент өтініш бойынша кез келген уақытта, егер бұл заңда немесе
келісімде белгіленбесе;
- корреспонденттік шоттың әрекет ету мерзімі тоқталған кезде;
- корреспонденттен Ұлттық банктің корреспонденттік шоттар ашу және
жүргізуге берілген лицензиясы қайтарылғанда;
- респонденттен Ұлттық банктің банк операцияларын өткізуге берілген
лицензиясы қайтарылып алынғанда, егер ол банктік ұйым болса.
Корреспондент пен респондент арасындағы келісім
шарттарына сәйкес оның біреуінен корреспонденттік шот ашуға немесе
жүргізуге немесе респонденттік пен корреспонденттік шотты көрсеткен шотқа
аударуға міндетті.
Банктегі корреспонденттік шоттары арқылы төлеуде
төмендегідей шоттар корреспонденциясы құрылады:
- Ақша жөнелтуші банкте:
Дт 2203 “Клиенттердің ағымдағы шоттары”;
Кт 1052 “Банктің басқа банктердегі корреспонденттік есеп шоттары”.
- Алушы банкте:
Дт 1052 “Банктің басқа банктердегі корреспонденттік есеп шоттары”;
Кт 2203 “Клиенттердің ағымдағы шоттары”;
Бір бас банк қызмет көрсететін екі филиалдар арасындағы есеп айырысуда
келесі корреспонденттік шоттар құрылады.
- Ақша алушы банкте:
Дт 1350 “Банктің филиалдарымен есеп айырысуы”;
Кт 2203 “Клиенттердің ағымдағы шоттары”.
Егер алушы клиентке басқа банк қызмет көрсетсе, онда
бас банкте бухгалтерлік өткізбе жасалады:
Дт 1350 “Банктің филиалдарымен есеп айырысуы”;
Кт 1051, 1052 “Банктің Ұлттық банктегі және басқа да банктердегі
корреспонденттік шоты”.
- Алушы банкте:
Дт 1051,1052 “Банктің Ұлттық банктегі және басқа да
банктердегі корреспонденттік шоты”;
Кт 2203 “Клиенттердің ағымдағы шоттары”.
2. Банкаралық ақша аударымдар жүйесі (БААЖ) арқылы есеп айырысуды
жүргізу тәртібі.
Банкаралық ақша аударымдарының жүйесі (БААЖ) ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz