Балалар мен жасөспірімдердің девиантты мінез-құлқы: себептері, факторлары және көмек пен алдын алу шаралары

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Девиантты мінез көрсетудің себебі, оларға көмек түрлері.

Ауытқушы (девиантты) мінез-құлық деп қоғамда қалыптасқан нормаларға сәйкес емес мінез-құлықты айтамыз (И. А. Невский) . Белгілі әлеуметтанушы И. С. Кон девианттық мінез-құлықты психикалық денсаулы, құқық, мәдениет немесе мораль қылыптарының жалпы қабылданған қалыптардан ауытқығын іс-әрекет жүйелері ретінде қарастырады. Бейімделуші мінез-құлықтың концепциясына сәйкес кез-келген ауытқушылық бейімделудің бұзылуына алып келеді (психикалық, әлеуметтік, әлеуметтік-психологиялық, қоғамдық)

Девианттық мінез-құлық екі үлкен категорияға бөлінеді. Біріншіден, бұл анық немесе (потологиялық) барлығын білдіретін психикалық денсаулық қалыптарынан ауытқыған мінез-құлық. Екіншіден, бұл әлеуметтік, мәдени және әсіресе құқықтық қалыптарды бұзатын ассоциалды мінез-құлық. Мұндай әрекеттер аз болса, олар құқық бұзушылық, ал салмақты болса, әрі жазаланса - қылмыс деп аталады. Бұл жердеделинвенттік (құқыққа қарсы) және қылмыстық іс-әрекеттер туралы айтылып отыр.

С. А. Беличева девианттық мінез-құлықтың әлеуметтік ауытқуын былайша жіктейді:

1. Пайдакүнемдік бағытта: құқық бұзушылық, материалды, қаржылық, дүние-мүліктік пайда табуғаұмтылумен байланысты (ұрлау, тонау, алып-сату, алаяқтық және т. б. ) жасаған теріс әрекеттері.

2. Агрессиялық бағытта: адамға қарсы бағытталған әрекеттер (балағатттау, бұзақылық, ұрып-соғу, өлтіру, зорлау) .

3. Әлеуметтік-енжар тип: белсенді өмір сүруден қашуға, азаматтық борыштарын өтеуден қашуға, жеке және әлеуметтік мәселелерді шешкісі келмеуге ұмтылу (жұмыстан, оқудан бас тарту, кезбелік, маскүнемдік, нашақорлық, токсикомия, өзіне-өзі қол жұмсау) .

Оқушылардың девианттық мінез-құлқының себептері мен факторлары:

А) Тәрбиеленбегендігінің себебінен қажетті білімдердің, біліктердің, дағдылардың жоқтығынан немесе теріс тәрбиеден бұзылғандығынан, мінез-құлқындағы жағымсыз таптауырындардың қалыптасқандығынан баланың, жеткіншектің өзін дұрыс ұстамайтындығынан туындайтын әлеуметтік-педагогикалық олқылықтар.

Ә) Жайсыз жанұялық қарым-қатынастардан, баланы тәрбиелеуде ұлттық салт-санада ерекшеліктерді мүлдем ескермеуден, жанұядағы жағымсыз психологиялық ахуалдан, оқудағы жүйелі сәтсіздіктерден, сынып ұжымындағы құрбыларымен өзара қарым-қатынастың орнамағандығынан, ата-аналарының, мұғалімдердің, сыныптас жолдастарының және т. б. дұрыс емес (әділетсіз, дөрекі, қатал) қатынастарынан туындайтын тереі психологиялық жайсыздықтардан.

В) Ішкі және сыртық белсенділігінің саналы көріністеріне, өзін-өзі көрсетуіне жағдай жасалмағандғымен, іс-әрекеттердің пайдалы түрлерімен айналыспағандығымен, жағымды және әлеуметтік және жеке өмірлік мақсаттары мен жоспарларының болуымен.

Г) Қараусыз қалумен, қоршаған ортаның кері ықпал етуімен және осының негізінде дамитын әлеуметтік-психологиялық дезаптациямен, әлеуметтік және жеке құндылықтарының жағымсыз түрге ауысуымен.

Балалар мен жасөспірімдердің дамуы мен мінез-құлқына кері әсерін тигізетін сыртқы факторларға мыналарды жатқызуға болады:

Қоғамда өтіп жатқан үдерістер:

қоғамдық өзгертуге бағытталған айқын жағымды мемлекеттік идеологияның жоқтығы;
заңдардың және құқық қорғаушы орындардың жетілмегендігі, қылмыстардың жазалнбауы;
жұмыссыздық (нақты және жасырын)
экономикалық тұрмысы төмен балалы отбасыларға әлеуметтік кепілдіктердің және мемлекеттік қолдаудың жоқтығы;
өскелең ұрпақтың әлеуметтенуінің дәстүрлі институттарының күйреуі мен дағдарысқа ұшырау;
ұлттық құндылықтарға мән бермеуі;
бұқаралық ақпарат құралдары арқылы зорлық-зомбылық пен қатігездікті насихаттау;
балалардың денелік және психикалық денсаулығының бұзылуын дер кезінде анықтаудың, соған сәйкес көмек көрсетудің және квалификациялық диспансеризацияның болмауы;
сапалы тегін қосымша білімге балалардың қолының жетпеуі (үйірмелердің, секциялардың және т. б. )
темекіге, ішімдікке, нашақорлық заттарға жолдың ашықтығы.

Жанұяның жағдайы, оның атмосферасы:

толық емес тобасы;
отбасының материалдық жағдайы (кедейлік, байлық)
ата-аналардың төмен әлеуметтік-мәдени деңгейі;
отбасындағы тәрбие стилі (балаға бірыңғай талаптардың қойылмауы, ата-аналардың қатігездігі, олардың жазасыздығы және баланың құқықсыздығы) ;
баланың өзіндік құндылығын жоққа шығару;
балалардың қажеттіліктерінің жеткіліксіз немесе асыра қанағаттандырылмауы;
ата-аналардың ішімдікті, нашақорлық заттарды теріс пайдалануы;
ата-аналардың балалардың психоактивті қолдануына жол беруі.