Аудиторлық бақылау

Аудиторлық бақылау туралы түсінік
Қазақстанда аудиторлық бақылаудың тәжірибесі
Қазақстанда аудиторлық бақылаудың тәжірибесі

Қаржылық бақылауды жетілдірудің аса маңызды бағытттарының бірі қаржылық бақылаудың тәуелсіз нысаны – аудиторлық бақылауды дамыту болып табылады, бұл мемлекеттік емес шаруашылық органдар санының көбеюімен және тиісінше қаржы, бақылау, есеп санында қызметтің сан алуан түрлерінің өсуімен байланысты болып отыр. Аудиторлық бақылау – тәуелсіз аудиторлық фирма мен шаруашылық жүргізуші субъектілер иелерінің жасасқан келісімшарты негізінде қаржы шаруашылық қызметінің жай – күйін тексеру. Аудиторлық бақылаудың негізгі мақсаты – кәсіпорындардың, фирмалардың, ұйымдардың бухгалтерлік қаржылық есебінен дұрыстығын белгілеу, олардың ақпараттық жүйелерінің сенімділігін бақылау. Аудиторлық жұмыста талдамалық және экспорттық болжам қызметіне үлкен мән беріледі, ол тапсырыс берушілерге өздерінің іскерлік саясатының тиімді стратегиясы мен тактикасыны жасаудың мүмкіндінгі бар.
Аудиторлық палаты коммерциялық емес, тәуелсіз, кәсіби, өзін-өзі басқаратын және өзін-өзі қаржыландыратын ұйым болып табылады.
Қаржы аудиті деп уәкілеттігі бар ұйымдар мен мамандардың қаржылық есептемесіне сараптама талдау жүргізу, қаржы шаруашылық қызметін бақылау, шаруашылық жүргізуші субъектілерге олардың тапсыруы бойынша қызметтің басқа түрлерін көрсету жөніндегі солардың есебінен жүргізетін тәуелсіз қызметін айтады.
Қазақстан Республикасында 1998 жылдың 20 қарашасынан бастап «Аудиторлық қызмет туралы заң» жұмыс істейді. Ол аудиторлық қызметті жүзеге асыру процесінде мемлекеттік органдар, заңды және жеке тұлғалар, аудиторлар мен аудиторлық ұйымдар арасында туындайтын қатынастарды реттейді.
Аудиторлық қызмет – бұл аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың қаржылық есептеме аудитын жүргізу жөніндегі кәсіпкерлік қызметі.
Аудиторлар мен аудиторлық ұйымдар, өз қызметінің бағыты бойынша қаржылық есептеме аудитінен басқа да қызметтер көрсете алады. Мысалы: статистикалық және бақылау есептерін жасау, салықтық мағлұмдамаларды толтыру: қаржылық шараушылық қызметің анализін талдау; қаржылық, банктік, салықтық және т.б. шаруашылықтарға кеңес беру; автоматты түрде бухгалтерлік есепті жүргізуді үйрету; адвокаттық қызметпен байланысты емес, заңгерлік қызмет көрсету және сол сияқты. Бірақ бұл шаруашылық қызметтерін көрсету үшін аудиторлық фирмалардың арнайы лицензиялары болуы керек. Аудиторларға және аудиторлық мекемелерге басқа түрдегі кәсіпкерлікпен айналысуға тыйым салынады. Аудиторлық қызметтің негізгі қағидаттары: тәуелсіздік; объективтілік; кәсіби біліктілік; құпиялылық. Аудит Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленеген талаптарға сәйкес қаржылық есептеменің дұрыс және объективті жасалғаны туралы тәуелсіз пікір білдіру мақсатында заңды тұлғалардың аудиттелетін субъектілердің қаржылық есептемесін тексеру аудит болып табылады. Аудиттің түрлері – міндетті аудит және бастамашылық аудит. Міндетті жыл сайынғы аудитке мыналар жатады: бакнтер, кредиттік серіктестіктер, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар және бағалы қағаздар рыногында қызмет істейтін ұйымдар, сақтық ұйымдары, жинақтаушы зейнетақы қорлары, зейнетақы активтерін басқару жөніндегі компаниялар, шетел қатысатын кәсіпорындар, ашық халықтық қоғамдар. Аудит жүргізу, сондай – ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген өзге жағдайлардада міндетті болып табылады. Бастамшылық аудит – аудиттелетін субъектінің бастамасы бойынша аудиттелетін субъектінің және аудиторлық, аудиторлық ұйымының арасында аудит жүргізуге жасалған шартта көзделген нақтылы міндеттер, аудит мерзімі мен көлемі ескеріле отырып жүргізіледі. Аудит және сыртқы және ішкі болуы мүмкін.