Жаһандану дәуіріндегі мәдениеттің әмбебапталуы

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 3

I. Жаһандану дәуіріндегі мәдениеттің әмбебапталуы.

1. 1 Мәдениет трансформациясы: факторлары мен механизмдері . . . 7

1. 2 Жаһандану концепцияларын мәдениеттанулық талдау . . . 11

II. Мәдениетаралық сұхбат - мәдени әмбебаптылық негізі.

2. 1 Мәдениетаралық сұхбат түсінігі және оны мәдениеттанулық талдау . . . 41

2. 2 Жаһандану жағдайындағы мәдениетаралық сұхбаттастықтың алатын

орны, маңызы . . . 55

Қорытынды . . . 60

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 63

Кіріспе

Адамзат мәдениеті өзінің мыңдаған жылдар бойыңдағы дамуында тас балтадан космосты игеруге дейінгі жолды жүріп өтті. Ол ешқашан да қозғалыссыз қалған емес: пайда болын, бір аймақтан екінші аймаққа таралып дамыды, өткен ұрпақтан қазіргі және болашақ ұрпаққа беріліп, әр yaқыттa да материалдық және рухани жағынан толығып отырды. Демек, өзгерістер мәдениеттің бөлінбейтін бөлшегі мен қасиеті болып табылады және өз құрамына мәдени құбылыстардың ішкі трансформациясын, олардың уақыттағы өзгеруін, сонымен қатар, өзара байланыс, арақатынас, кеңістіктегі қозғалыс және т. б. сияқты сыртқы өзгерістерді де енгізеді . Осының арқасында мәдениеттегі қозғалыс, оның бір жағдайдан екіншісіне өту құбылыстары жүріп отырады.

Мәдени өзгерістер процесінде мәдени тәжірибенің әр түрлі элементтері туындайды, қалыптасады. Бұл элементтердің маңызы, ықпалы мен таралуы көбінесе олардың пайда болу көзімен тығыз байланысты болып табылады.

Өткен заман ескеpткішері арқылы көрініс тапқан құндылықтар мен символдар жаңа мәдениеттің маңызды факторларына айналып қана қоймай, келешек ұрпаққа өз мағынасын аша отырып, жаңаруы тиіс. Ұрпақтан ұрпаққа беріліп, ұзақ уақыт бойы сақталатын мәдени мұра элементтері мәдени бірегейлікті қамтамасыз ететін тірекке айналады. Сонымен қатар, олар сақталып қана қоймай, келешек ұрпаққа өз мағынасын аша отырып, жаңаруы тиіс. Өткен заманның мәдени мұраларына назар аудару қоғамда қалыптасқан, әдеттегі мағыналар, нормалар мен құндылықтарды дамытуды қамтамасыз етуі керек. Бұл мағыналар, нормалар мен құндылықтар мыңдаған жылдар бойындағы бақылаудағы конондер, яғни ережелер мен үлгілерге айналады, оларды ұстану әдеттегі тұрмыс жағдайларын қамтамасыз етеді. Ұрпақтан ұрпаққа беріліп, ұзақ жылдар бойы сақталатын мәдени мұра элементтері мәдениеттік болмыстылықты қамтамасыз етеді. Болмыстылық құрамына тек мәдениеттің дәстүрлі құбылыстары ғана еніп қоймай, сонымен қатар, айтарлықтай маңызды элементтер: мағыналар, нормалар мен құндылықтар, қоғамдық институттар да кіреді. [ 1, 99 -111 б. ]

Мәдениет динамикасыңда мәдени ықпалдар мен байланыстардың, сонымен қатар, өзін - өзі ұстау нормаларының және тағы да басқа сан алуан мәдениеттерде қалыптасқан құндылықтардың алатын орны зор, өйткені қозғалыс қашанда кездесулер, қақтығысуларсыз болмай тұрмасы мәлім. Яғни, анығырақ айтар болсақ, мәдениет динамикасының бұл түрі бір мәдениеттің екінші бір, дамыған мәдениеттің ықпалына ұшыраған жағдайларда дамиды. Дегенмен, осылай бола тұра, даму процесі үстіндегі мәдениет өкілдерінің көпшілігі бұл жағдайға, яғни басқа мәдениет элементтерінің ықпал ету жағдайына қарамастан, өздерінің мәдениетіне тән көптеген салт - дәстүрлерді, рәсімдерді, сондай - ақ онда қалыптасқан нормалар мен құндылықтарды сақтап қалады.

Мәдени ықпалдар басқалармен салыстырғанда, мәдени өзгерістердің айтарлықтай кең тараған бастаулары, түпнегізі болып табылады. Мәдениет динамикасының бұл бастауы тікелей бір мағыналы ( жеке тұлғалардың мәдениетаралық байланыстары арқылы ) және көп мағыналы ( бұқаралық ақпарат құралдарының іс- әрекеті мен қызметтері арқылы, күнделікті қолданыстағы тауарлар, білім беру мекемелері және т. б. ) сипатта бола алады. Дегенмен, бір мәдениеттің екінші бір мәдениетке ықпал етуі барысында реципиент халық барлығына дерлік ықпал ете алмайды, тек олардың өз мәдениетіне жақын да ұқсас нәрселер ғана анық немесе жасырын түрдегі пайда әкелуі мүмкін, басқа халықтар алдында басымдыққа ие болып, берілген этностың ішкі қажеттіліктеріне жауап береді.

Мәдени коммуникация мәдени өзгерістердің ең кең тараған бастау көзі болып табылады. Мәдени ықпалдардың сипаты, дәрежесі мен тиімділігін негізінен төмеңдегі факторлар арқылы анықтауға болады:

1. Байланыстардың интенсивтілігі (мәдениеттердің жиі қарым - қатынаста, өзара байланыста болуы басқа мәдениет элементтерін өз бойына сіңіріп алуға алып келеді) ;

2. Мәдениетаралық байланыстардың шарттары (мәжбүрлі байланыстар мәдениеттердің өзара алыстауын туындатады) ;

3. Қоғамның жіктелу дәрежесі (жаңалықтарды қабылдауға дайын мәдени - әлеуметтік топтардың болуы) ;

4. Басқа мәдениеттерді қабылдау қабілеті (мәдени контекстің өзгеруіне байланысты өзін бейімдеу қабілеті) ; [ 2, 218 б. ]

Мәдени динамика бүгінгі күннің ақпараттық төңкерілісі үстінде бұрын - соңды болып көрмеген қатты қарқынға ие болып отыр. Сондықтан да болар, қазірде мәдени динамикадан гөрі ғаламшарлық деңгейді танытатын жаһандану ұғымы кең танымал болып кетті.

Адамдар арасындағы мәдени айырмашылықтар, көбінесе, олардың өздеріне тән өзіндік тарихи - болмыстық тамырларымен детерминацияланған. Дегенмен, қазіргі заманғы техникалық прогресс, бүкіләлемдік саяси, экономикалық және мәдени өзгерістер біздің ғаламшарымыздың коммуникацияның торына толып, тіршілік етудің жалпы да бүкіләлемдік мәселелерімен айналысуына алып келді. Мемлекеттер мен оның құрамы - халықтар, олардың арасындағы өзара қарама - қайшылықтар мен түп - тамырлық айырмашылықтарына қарамастан, өзара түсіністік әдіс - тәсілдері мен құралдарына сәтті түрде қол жеткізуде, ғаламшарымыздағы бүкіләлемдік біртұтас мәдениеттің қалыптасуын жүзеге асыруға талпынуда. Дәл осы жаңадан қалыптасып келе жатқан жүйе құрамында, қазіргі уақыттың өзінде - ақ айырмашылықтар мен ұқсастықтар белгіленіп, анықталып, әлемнің сан алуандылығы танылуда, сондықтан да, бір - бірімізді түсініп, өзара мойындаушылыққа қол жеткізу үшін - мәдени ерекшеліктер мен оның құрамындағы элементтердің ерекшеліктерін анықтай білу қабілетіне ие болу өте маңызды мәселеге айналып отыр. Сондай - ақ құрылымдар мен идеалдар, мысалы сұлулық идеалы, адам құқығы немесе ұжымдық принциптер сияқты мәселелер де бүкіләлемдік маңызға ие. Дегенмен, олардың тәжірибелік түрде безендірілуі немесе жүзеге асырылуы әрбір нақты жағдайға байланысты айтарлықтай дәрежеде ерекшеленуі мүмкін. [3, 116 б. ]

Жаһандық өркениеттің қалыптасу барысында осы өркениет төңірегіндегі трагедиялық қарама - қайшылықтардың, яғни бірде адам барлығының үстінен жоғарыдан өз үстемдігін жүргізуге ұмтылса, енді бірде аштық, кедейшілік, ауру - сырқау басты орынға шығатындығын аңғару қиынға соқпайды. Олай болса, нақ осы қарама - қайшылықтар жаһандық өркениет тұтастығына қауіп - қатер төндіретін бірден - бір алғышарттар болып табылады. [ 4, 399 б. ]

I. Жаһандану дәуіріндегі мәдениеттің әмбебапталынуы.

Мәдениет трансформациясы: факторлары мен механизмдері.

Жahандану дәуірінде мәдениеттің әмбебапталынуы мен трансформациялануы мәселелері өзектілік танытып отыр. Процесс ретіндегі жahанданудың оң (позитивті) және теріс (негативті) жақтары бар екендігі белгілі. Бір жағынан, ол халықтардың бір - бірімен көбірек араласып, бірін - бірі танып, өзара жақындасуына ықпал етеді. Екінші жағынан, шамадан тыс араласу мен ықпал ету өзіндік мәдени бірегейліктің шайылуына алып келуі де мүмкін. Бірдей мәдениет үлгілерінің бүкіл әлемге таралуы, мәдени ықпал үшін барлық шекаралардың ашық болуы мен кеңейтілген мәдени араласу қазіргі заманғы мәдениеттің жahандану процесі (құбылысы) туралы әңгімелеуге алып келеді. [ 5, 124 - 125 б. ]

Мәдениеттің жahандануы көлік құралдарының мүмкіншілігінің артып, экономикалық байланыстардың жиілеп, коммуникация құралдарының күрделеніп, әртүрлі этникалық мәдениттердін сұхбаттасу жолдарының кеңеюінің негізінде біртұтас әлемдік өркениетке интеграциялануы процесі сипатыңда болып келеді. Қазіргі заманғы техникалық жетістіктер жаңа көлік құралдары мен жаңа коммуникация формаларының қалыптасуымен мәдениeтrермен тікелей байланысқа қол жеткізу мүмкін болды, яғни мәдениетаралық байланыстардың ayқымын айтарлықтай кеңейтті. Адамдар қозғалысы күйі арта түсті: жүйрік ұшақтар адамды санаулы сағаттар ішінде әлемнің кез - келген нүктесіне жеткізе алады. Мұның нәтижесінде, бұрындары жұмбақ болып көрінетін мәдениетаралық коммуникация әлеуеті артты. Мәдениетаралық коммуникация - мәдени байланыстардың кеңеюі, мәдени құндылықтардың бір - біріне ықпал етуі мен адамдардың бір мәдениeтrен екінші бір мәдениетке миграциясы арқылы көрініс табады.

Бүгінде, бүкіл дүние жүзі біртұтас жалпыәлемдік кеңістік құрастыру үстінде - ол, ең алдымен, қаражаттық және ақпараттық жаңа технологиялық негізде жүзеге асып жатыр. Қарапайым тоғышар жанды қобалжытар атауына қарамастан, жahандану өзінің түпкілікті мәнінде - интеграцияның ең биік сатысы болып анықталады. [ 7, 731 б. ] Қазіргі yaқытта, жahандану процесі біздің өміріміздің әртүрлі салаларын қамтиды: қаржылар, идеялар мен адамдар қазіргі yaқыттa ұтқырлық (мобильдік) танытып отыр. Әрине, бүкіләлемдік қаржылық және тауарлық нарық ақпарат құралдары мен миграциялық лектер мәдени алмасулардың қарқынды өсуіне алып келді. Бұл құбылыс мемлекeтrік институттар, әлеумeттік топтар мен әртүрлі елдер мен мәдениеттердің жеке тұлғалары арасындағы тікелей байланыстардың қарқынды артуы жағдайынан да көрінеді. Осы жаңа байланыстар аясындағы жаңа әлемде көптеген дәстүрлі өмір сүру формалары мен ойлау әдіс - тәсілдері, мәдени институттар мән - маңызынан айырылды, тіпті, кейбіреулері жоғалу үстінде деп айтуға боларлықтай. Бірақ, сонымен бір мезгілде жаһандану процесі мәдениеттің жаңа формалары мен өмір сүрудің жаңа жолдарының қалыптасуына алып келеді. Белгілі бір тауарлар мен идеялардың елге, бүкіл жұртшылыққа мәлім болуының арқасында, локальдық ( жеке ) мәдениеттер өзгеріске ұшырап, өзара әдеттегідей емес комбинацияларға түседі, енеді. Өзіндік және бөтендік арасындағы шекара жоғалады. Мұндай мәдениеттердің араласып, бірігуі - тек жеке тұлғалардың ғана жеке өмірлерінде ғана кездесіп қана қоймай, ол бүкіл қоғам үшін де оған тән сипатқа ие болады.

Дәл осы себептен де, Біріккен Ұлттар Ұйымы 2001 жылды - мәдениетаралық сұхбаттастық жылы деп жариялаған болатын.

Мәдениет пен біркелкіліліктің жаңа формаларын әдеттегі « Мәдениет дегеніміз не? » деген сияқты тұрғысынан түсіну өте қиын. Адамдар арасындағы мәдени айырмашылықтар, көбінесе, олардың өздеріне тән өзіндік тарихи - болмыстық тамырларымен детерминацияланған. [ 6, 527 б. ] Дегенмен, қазіргі заманғы техникалық прогресс, бүкіләлемдік саяси, экономикалық және мәдени өзгерістер біздің ғаламшарымыздың коммуникацияның торына толып, тіршілік етудің жалпы да бүкіләлемдік мәселелерімен айналысуына алып келді. Мемлекеттер мен оның құрамы - халықтар, олардың арасындағы өзара қарама - қайшылықтар мен түп - тамырлық айырмашылықтарына қарамастан, өзара түсіністік әдіс - тәсілдері мен құралдарына сәтті түрде қол жеткізуде, ғаламшарымыздағы бүкіләлемдік біртұтас мәдениеттің қалыптасуын жүзеге асыруға талпынуда. [ 8, 385 б. ] Дәл осы жаңадан қалыптасып келе жатқан жүйе құрамында, қазіргі уақыттың өзінде - ақ айырмашылықтар мен ұқсастықтар белгіленіп, анықталып, әлемнің сан алуандылығы танылуда, сондықтан да, бір - бірімізді түсініп, өзара мойындаушылыққа қол жеткізу үшін - мәдени ерекшеліктер мен оның құрамындағы элементтердің ерекшеліктерін анықтай білу қабілетіне ие болу өте маңызды мәселеге айналып отыр. Сондай - ақ құрылымдар мен идеалдар, мысалы сұлулық идеалы, адам құқығы немесе ұжымдық принциптер сияқты мәселелер де бүкіләлемдік маңызға ие. Дегенмен, олардың тәжірибелік түрде безендірілуі немесе жүзеге асырылуы әрбір нақты жағдайға байланысты айтарлықтай дәрежеде ерекшеленуі мүмкін.

Жаһанданған әлемде экономиканың, сол сияқты, саясаттың да іргелі принциптерінің сапалы өзгерістері орын алады. Мысалы, ақпараттық технологиялар әсерінен еңбек құралының өзі өзгереді. Жаңа технологиялар адам санасына әсер ету процесін пайдалы бизнеске айналдырды. Шындығында, қазіргі заман бизнесінде жаңа да заманауи технологияларды білмейтін жанның бірдеңе жарыта қоюы екіталай. Жоғарыда аталған бұл күрделі мәселе түгелдей дерлік саясатқа да қатысты нәрсе. Саясаттың белгілі әрі байкаларлық мөлшерде бизнеске айналғандығы тағы бар. Оның үстіне, жahандану дәстүрлі басқару жүйелерінің дағдарысына, кенже қалған әлемнің дағдарысына, өркениетаралық бәсекеліктің дағдарысына орын беретіндігі тағы бар.

Соңғы уақытта, мәдениeттанушылар бірлік - көптүрліліктен құралады, мәдениeтrер плюрализмі мен адамдар қауымдастығының біртұтас ортақ қағидалары құндылықтық тандаудың дилеммасы болудан қалған деген ұстанымды жиі қолдауда. Дегенмен, жаһандану аясында өмірдегі кейбір идеялар мен идеалдар шын мәнінде бүкіл әлемге танылып, таралып, қабыл алынады. Шындығында, адамдардың ішкі қанағаттану дәрежесі, болашаққа деген үміттері, сенім мен толеранттылық дәрежелері, өзін - өзі идентификациялаудың параметрлері, сондай - ақ, адами болмыс - тіршіліктің ядролық мәселелерге - неке мен жанұяға деген қатынастарын анықтай отырып, құңдылықтардың халықаралық сахнада әмбебапталған мынадай тізімін көрсетуге болады:

1. Демократия идеалы ( жалпыға бірдей адам құқыұтарының болмауына қарамастан ) ;

2. Төзімділік идеалы ( дегенмен, шетелдіктерге қатысты жағдайлар тұрғысынан алғанда, бұл мәселе тек кейбір кездерде ғана көрініс табады және аз мөлшердегі адамдар тобына бірдей дәрежеде тарала бермейді ) ;

3. Әйел эмансипациясы идеалы ( некеге деген айтарлықтай деңгейдегі либералдық көзқарастар ) ;

4. Қоршаған ортамен байланысты мәселелерді (экология мәселелерін және т. б. ) мойындау;

5. Балалар мен жасөспірімдерді колайсыз, жағымсыз факторлардан қорғауға тырысу;

Әмбебапталу үрдістері мәдени бірегейлену мәселесін де барынша өткір қоятындығын айтпасақ, біз беріп отырған заманауи әлем сипаттамасы біржақты болар еді. Интеграция мен дифференциация, шиеленістер мен қызмeттестік, әмбебапталыну мен партикуляризация бірі - бірінсіз мүмкін емес, дамудың болжаулы үрдістері болып табылады. [ 9, 544 б. ] Тарихи тәжірибенің көрсеткеніндей, жahандану процесі «әу» дегеннен белгілі бір шиеленісті потенциалға ие, себебі жahандану тұсында қаласақ та, қаламасақ та төл мәдениетіміздің қағидалары, ұстанымдары мен құндылықтарын қайта қарастыруға немесе олардың кейбіреулерінен мүлдем бас тартуға тура келеді. Сонымен, жаҺандану шиеленіссіз және жұмақ әлемімен аяқталатын процесс емес. Ол - бір мезгілде жаңа мүмкіншілік алу мен жаңа қатерге бас тігуден тұрады.

Жahандану процесі - дaмыған елдер мен кенжелеп қалған елдердің аражігін одан бетер ажырата түсетін қатыгез құбылыс екендігімен де белгілі. Алайда, ақыл - парасатының жоғары адамгершілік идеалдарына жүгініп, талай тірелген тығырықтан жол таба білетін адамзат баласының мұндай талапқа да жауап табатындығынан үміттену ғана қалмақ.

1. 2 Жаһандану концепцияларын мәдениеттанулық талдау.

Американдық профессор - социолог Френсис Фукуяма өзінің "Сенім. Әлеуметтік ізгіліктер және өркендеуге ашылған жол" атты терең ізденісінде қазіргі қоғамдағы экономиканың мәдениетпен етене жақын және өте тығыз байланыста екендігін, жалпы алғанда, бүгінгі танда қоғамның өсіп - өркендеуі әлеуметтік капиталмен бaйланыста және де қоғамдағы "сенім" деңгейі сынды бір қарағанда абстрактылы болып көрінетін ұғыммен байланыста болатындығын көрсетеді. Елде билік пен халық арасында, қоғам мен элита арасында сенім болса, ұжымның өз ішінде сенім мәдениеті қалыптасса, баламызды оқытып жүрген мұғалімге, қабылдауына барып отырған дәрігерге сенім бар болса, көмек сұрап барған полиция қызметкері әлде мәселемді шешер деген шенеунікке сенім болғанда ғана қоғам көркеймек!

Өзінің ауқымды еңбегінде Фукуяма дамыған елдердің - АҚШ, Германия және Жапония, бір жағынан, Франция, Италия, Канада, Корея, екінші жағынан - өз арасындағы айырмашылық - сол елдердегі сенім деңгейімен анықталады дейді. Демек, жahанданған әлемде бұлардың барлығы құр бос сөз емес, дерексіз ұғымдар емес. Егер де біз әлемнің 50 бәсекеге қабілетті елдерінің қатарында болғымыз келеді деп әлемге мәлімдейтін болсақ, онда жahандану процесінің қойып отырған ойын ережелерін қабылдап, біз уақыттың өзекті талаптарыына дер кезінде керекті жауабын бере білуіміз керек.

Батыс философы Ф. Фукуяма да тек бір ғана мәдени қоғамдастық құндылығын қорғайды. Оның көзқарасы бойынша, дәл Батыстың өзі институционалды және адамгершіліктік беделі де қалғандарынан басым қоғамдастық, ол құндылықтарды басты таратушы, оның сенімі бойынша, қалған халықаралық жүйенің қатысушылары осыны жақтайды ма жоқ па, маңызды емес. Ол батыс емес әлемді, батыс құндылықтарының болашақ жоспары ретінде қарастырды. Ғалым ойына жүгінсек, басқа ұлттарда батыс қоғамының даму мен модернизациясын үлгі тұтудан басқа таңдау қалмайды [10, 36, 16-18 бб. ] . Басқаша айтқанда Ф. Фукуяманың тезисі Батыс гегемониясының мәдени нығаюына және батыстық емес қоғамның әлемдік тәртіптегі жаңа нәрселерді жасаудағы ролін шектеуге қызмет етеді. Батыстық интелллектуалды дамуда мәдени-этноорталықтық жоспар жаңалық емес, Ф. Фукуяманың үлесі "ауысу реакциясындағы қорқыныш" секілді бір зерттеушінің айтқанымен нақты сипатталынған. Аталмыш идеяны батыс ғалымы "Тарихтың ақыры осы ма?" атты еңбегінде жан - жақты негіздеген. Бұл еңбегінің негізгі түйіні дүниенің түпкілікті вестернизациялану қағидасына келіп саяды. Ғалымның ұсынған үлгісі бойынша тарихи шегіне жетіп, дамыған жаңа өркениеттің адамдары сол өркениеттің жемісін көреді де, мұндай қоғамда барлық мәселелер алдын - ала шешіліп қойылады. Осыдан барып, халықтың мұң - мұқтажын толық қанағаттандыратын біртұтас механизм қалыптасады. Алайда, өркениеттің арнайы негізін қалаушы зерттеушілер және оның қазіргі заманғы ізін жалғастырушылар өркениеттік дамуды жеке өркениеттердің пайда болу, толысқан және өшу тәрізді циклды процесс ретінде жариялап жүр. Аталған және басқа да авторлардың әрқайсысы өзінше тірі және жойылып кеткен өркениеттердің /6-20 аралығында/ санын анықтайды да, соның негізінде өз аргументтерін ұсынады. Қазір батыста алдыңғы қатарлы өркениеттерді және олардың әлемдік өркениеттегі болашағы мен даму мәселесін анықтау, басты орында болып отыр. Тарихтың осы кезеңіндегі батыстық басымдылықтарды Ф. Фукуяма былай түсіндіреді: "экономикалық есеп, шексіз техникалық мәселелер, экологияға қамқорлық және тұтынушылардың әртүрлі сұраныстарын қанағаттандыру". Бірақ, қоршаған ортаны қорғау мен шекарасыз өскен материалдық, әсіресе беделді қажеттілікті біріктіруге келеді ме?! Жоқ! "Тұтынушы мәдениеттің" "алтын миллиардына" жақындаудың өзі дамыған елдердің халықтарына табиғи ортаға антропогендік салмақ түсіреді, ал ол қазіргі замандағы биосфераның қирауына және одан шығатын барлық адам өміріне тигізетін жағымсыз салдарларға әкеліп соғады. Өркениеттік тұрақтылық, Ф. Фукуяма бойынша - бұл өлімнің жолы, өркениет үшін тығырық. Біздің қазірде куә болып отырғанымыз, жәй ғана салқын соғыстың соңы немесе қандай да бір соғыстан кейінгі тарихтың кезеңі емес, бірақ тарихтың ақыры осындай, яғни адамзаттың эволюциялық идеологиясының аяғы және адамзат басқаруының соңғы түрі.

Өзінің алғашқы кітабында ("Тарихтың ақыры және ақырғы адам", 1992 жыл) Ф. Фукуяма әдебиетті мұқият оқып, зерделеуге тұратын теорияны мазмұндап берді. Гегельдің ортақ тарихи прогресс туралы идеясына "демократиялық" интерпретация жасай отырып, Фукуяма либералдық демократияның салтанат құруы тарихтың ақырына, ортақ прогресстің аяқталуына алып келеді деген тоқтам жасайды.

Әлбетте, коммунизм күйрегеннен кейін либералды - демократиялық идеяға балама қалмаған сияқты. Осы жағынан қарасақ, Фукуяманың ойы түсінікті. Фукуяманы либералды - демократиялық қоғамдағы адамдардың деградациялану мүмкіндігі қауіптендіреді. Ал либералдық демократияның салтанат құруы туралы Фукуяманың айтқанын көпшілік бір жақты түсінді. Кітап америкалық ұлтшылдықтың гимні ретінде қабылданды. Яғни, Фукуяма Американың әйтеуір жеңіске жететінін, әлемнің жеке дара билеушісі болатынын меңзеп отыр, тарихтың ақыры осы дегеңдей.

Бінеше ойшылдар да, мысалы, Фромкин өзінің "Әлемнің жолы" еңбегінде, Фридман "Лексус және зәйтүн ағашы" кітабында осы тақырыптарды қаузаған. Бірақ Фукуямада ол басқаша. Оның екінші кітабы ("Сенім", 1995 жыл) экономикаға, соның ішінде, дені сау экономика жасауға ықпал ететін мәдени дәстүрлерге арналған.

Бұл жолы автор Токвильдің соқпағына түсе отырып, Америкадағы алып корпорациялардың қүрылуы бағзыдағы протестанттық қауымдастықтардан қалған сенімнің аркасында, яғни, америкалық қоғамдағы екі жақты сенімнің арқасында мүмкін болғанын көрсетіп береді. Германиядағы сенімнің деңгейі өте жоғары, демек, экономикадағы өсім де немістердің мәдени дәстүрлеріне байланысты. Жапонияда да - солай. Бұдан шығатын қорытынды: Германиядағы алып корпорациялар - тек немістік құбылыс. Жапонияда - тек жапондық, Америкада - тек америкалық.

Сенім деңгейі төмен қоғамда жергілікті дәстүрлерге бағынышты институттардың пайда болуы да заңды. Француздар тиімді мемлекеттік бюрократия жасаудың озық үлгісін көрсетсе, Солтүстік Италияда қолөнерлік дәстүрге сүйенген отбасылық кәсіпорындар пайда болды. Азияда Оңтүстік Кореяның тасы өрге домалап тұр. Олардың әлеуметтік қарым - қатынастары француздарға ұқсайды. Конфуцийшіл Қытайдың аяқ алысы тәуір, олардың шаруашылық жүргізуі италиялықтарға келеді. Жалпы айтқанда, болашақтағы экономикалық жүйелер көптеген мәдени дәстүрлердің негізінде түзелетін болады, америкалық үлгі соның бірі ғана. Ал жаһандық экономика көпмәдениетті болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.