Еуропаның энергетикалық қауіпсіздігіндегі табиғи газдың орны мен рөлі

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Халықаралық қатынастар факультеті

Аймақтану және әлемдік экономика кафедрасы

Бітіру жұмысы

ЕУРОПАНЫҢ ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІГІНДЕГІ ТАБИҒИ ГАЗДЫҢ ОРНЫ МЕН РӨЛІ

Орындаған 4-курс студенті Арипов С. М.

Ғылыми жетекші Елемесов Р. Е.

э. ғ. к., профессор

Норма бақылаушы Садықова Р.

т. ғ. к., доцент

Кафедра меңгерушісінің

рұқсатымен қорғауға жіберілді Макашева К. Н.

т. ғ. д., профессор

Алматы, 2010

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3

І ТАРАУ ЕУРОПАНЫҢ ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІГІ

Еуропалық Одақтың энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету 10
Энергетикалық қауіпсіздік түсінігі. 11
Жасыл Кітап 14
Еуропалық Энергетикалық Хартия және Энергетикалық Хартия

Келісімі 20

ІІ ТАРАУ ЕУРОПАНЫ ГАЗБЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ҚАУІПСІЗДІГІ

Еуропаның газбен қамтамасыз етудің ішкі және сыртқы көздері 30
ЕО-Ресей энергетикалық диалогы 35
ЕО пен Қазақстан арасындағы энергетикалық әріптестік 40

ІІІ ТАРАУ ТАБИҒИ ГАЗДЫ ТАСЫМАЛДАУ МӘСЕЛЕСІ

Еуропаның энергетикалық қауіпсіздігіндегі транзиттің рөлі 44
Энергетикалық Хартия Келісіміндегі транзиттік жайттар

мен Транзиттік Хаттамасы жобасы 45

«Солтүстік ағым» жобасы 48
«Оңтүстік ағым» жобасы 53
«Набукко» жобасы 56

ҚОРЫТЫНДЫ 59

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ 68

КІРІСПЕ

Бітіру жұмысының өзектілігі. Адамзаттың жаһандық мәселелері ішінде қазіргі таңда ең өзектісі энергетикалық мәселе болуда. Соңғы отыз жылда әлемде көмірсутектер оған дейінгі бүкіл тарихқа қарағанда көп тұтынылды [1] . Сонымен қатар, әлемдік энергетика индустриализациясы жетік дамуда және геологобарлау өндірістен кейін қалуда. Саланың техникалық базасы ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында ашылған заңдар мен заңдылықтар болып қалуда. Жаңа, көміртектік емес энергетика технологиялары әлі нақты қарастырылмауда. Ғаламшардағы отын қоры шектеулі, тең таралмаған және дәстүрлі және жаңа ірі тұтынушылардан алшақ орналасқан. [2]

Нәтижесінде әлемдік шаруашылық ХХІ ғасырдың басынан бері энергетикалық дағдарысқа ұшырауда, ал ол өткінші, коньюнктуралық сипатта емес, құрылымдық сипатта болуда және оны қазба қуат көзінің бір түрінің басқа түріне ауысуы немесе қуатты үнемдеу арқылы шешу өте қиын.

Энергетикалық қауіпсіздіктің осы барлық мәселелері жинақталған түрде Еуропалық Одақ экономикасында анық көрініс алуда, өйткені оның жинақталған шаруашылық потенциалы шектелген табиғи энергетикалық қорымен қарама-қайшы келуде. Сонымен қатар, энергетикалық дағдарыспен күрес талпыныстар мен қателіктер арқылы жүруде және оң және теріс тәжірибеге ие болып, ғылыми зерттеуді қажет етеді.

Біртұтас еуропалық рынок Еуропалық Одаққа жаңа мүшелердің қосылуы мен кеңеюге байланысты жаңа масштабқа ие болды. Бұл еуропалық рыноктың кеңірек және құрамы жағынан әр-түрлі болғанын білдіреді. ЕО кеңеюі еуропалық интеграцияның дамуының жаңа сапалық серпілісі ғана емес, халықаралық қатынастар жүйесіне әсер ететін басқа да масштабты өзгерістердің орын алғандығын білдіреді.

Жаһанданудың жалпы үрдісіне қарамастан, табиғи газ рыногы объективті себептерге байланысты негізінен аймақтық сипатқа ие екендігін атап көрсеткен жөн. Бұл Еуропалық Одақтың рыногінде анық көрініс алады, өйткені ЕО мүше-елдері мен оның серіктестері үшін табиғи газ саяси, экономикалық, өндірістік, экологиялық және әлеуметтік мәселелер туындатуда. [3]

Еуропалық Одақтың кеңеюі табиғи газдың біртұтас рыногін құру аспектінде ЕО заңнамаларына өзгерістер енгізу, жалпы энергетикалық рынокта және әсіресе табиғи газ рыногында жаңа тиімді рыноктық құрылымдар мен сәйкес әрекет қағидаларын құруды білдіреді. Нақты айтқанда, ол мүдделі тараптар арасындағы диалогқа негізделген қуат көздеріне рыноктік бағаларды босату, жалпыеуропалық рынок үшін бәсекелестік қағидаларын жасау мен орындау, оны мемлекетсіздендіру мен демонополизациялау негізінде жеткізушілер мен тұтынушылар үшін толық ашу, икемді реттеуді білдіреді. Жиынтығында ол Еуропалық Одақтың табиғи газ рыногінің барлық қатысушылары мүдделеріне сәйкес келетін оптималды рыноктік жағдайды қалыптастыруға қолдау көрсетеді.

Қуат көздеріне бағаның жоғарылығы, импортқа тәуелділіктің өсуі, қуат көздеріне әлемдік сұраныстың жоғарылығы мен жаһандық жылынумен байланысты мәселелерді шешу үшін ЕО ұлттық деңгейде және Қоғамдастық деңгейінде біртұтас жүзеге асырылатын нақты сыртқы энергетикалық саясатқа ие болуы тиіс. Ресей - Украина газ дауы бұл мәселені тағы да көтерді. Алайда, әр мемлекет энергетикалық салада өз бақылауын сақтап қалуға тырысады. Сонымен қатар, Еуропалық кеңестің газды үзіліссіз жеткізуді қамтамасыз ету шаралары туралы Директивасына (Директива 2004/67/ЕО) сәйкес газ қауіпсіздігі ұлттық үкіметтер өкілеттілігінде қалады. Аталған құжатқа сай әр мемлекет газ жеткізілімдері үзіліссіздік, өте төмен температура және газға ерекше жоғары сұраныс жағдайларында дұрыс қорғауды қамтамасыз етуі тиіс және қажетті шараларды қабылдауға жауапты. [4] Энергетикалық саладағы жағдай Еуропалық Қауымдастықтағы оның құрылуынан бері келе жатқан екі бәсекелес тәсілдің барын көрсетеді: үкіметаралық (мемлекеттер деңгейінде) және ұлт деңгейінде (Қауымдастық деңгейінде) . ЕО кеңеюі нәтижесінде бірыңғай энергетикалық саясат қалыптастыру процесі одан да күрделене түсті.

Ресейден газдың жеткізілуінің үзілістері және ресейлік компаниялардың еуропалық құрлықтағы үлесінің өсуі ЕО-қа қуат көздерінің жеткізілуі диверсификациясын өзекті етті. Солтүстік теңіз бен Алжирден табиғи газдың қорының шектеулігі себепті газды жеткізуді көбейту мүмкін болмағандықтан және Ираннан газ тасымалдау саяси мәселелердің орын алуына байланысты мүмкін болмағандықтан Орталық Азиядан табиғи газ жеткізу маңызды бағыт болуда. Ал ЕО-тың Орталық Азиядағы басты аймақтық серіктесі Қазақстан болып табылады. Энергетикалық салада Қазақстан ЕО елдеріне жеткізілетін мұнай мен газдың 10% қамтамасыз етеді. Еуропалық Одақтың газбен қамтамасыз етілуі мәселелерінің өзектілігі жағдайында Қазақстан энергетикалық ресурстардың келешек және тиімді экспортері ретінде ЕО энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсаты шеңберінде нақты келісімдерді талқылау мен қабылдауға үлкен мүмкіндіктер алады. [5]

Қазіргі таңда Қазақстан табиғи газы Еуропадағы көтерме бағадан 2 есе арзанға сатып алынуда. Оның негізгі себебі Қазақстаннан Еуропаға газ тасымалдаудың альтернативті маршрутының болмауы екендігі белгілі. Мұнда тараптардың мүдделерінің ерекше сәйкестігін атап өту қажет: еуропалық елдер Орталық Азия елдерінен газ жеткізу үшін құбыр құрылысын қаржыландыруға қызығушылық танытуда. Мұнда ЕО саясаты қолданыстағы құбырларды пайдалану мен жаңа, альтернативті құбырлар құрылысына қатысу болып табылады.

Бітіру жұмысының мақсаты Еуропаны газбен қамтамасыз ету ерекшеліктерін анықтау, Еуропалық Одақтың газ саласындағы бірыңғай энергетикалық саясатына тұжырымдама жасау арқылы Еуропаның энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің тиімді нұсқаларын жасау болып табылады. Көрсетілген мақсаттарға жету үшін келесі міндеттер қойылып, зерттеу барысында шешілді:

Энергетикалық қауіпсіздіктің мазмұнын ашып көрсету;
«Жасыл Кітап» құжатын сараптап, оның негізгі жайттарын анықтау;
Еуропалық Энергетикалық Хартия және Энергетикалық Хартия Келісімін сараптау арқылы олардың Еуропадағы энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлін анықтау;
Еуропаның газбен қамтамасыз етудің ішкі және сыртқы көздерінің қазіргі жағдайы мен болашағына сараптама жасау;
ЕО - Ресей энергетикалық диалогының барысы мен тиімділігін анықтау;
ЕО - Қазақстан энергетикалық қатынастарына талдау жасау;
Еуропаның энергетикалық қауіпсіздігіндегі транзиттің рөлін анықтау;
Энергетикалық Хартия Келісімінің транзиттік қағидалары мен Транзиттік хаттама жобасын сараптау;
«Солтүстік ағым», «Оңтүстік ағым», «Набукко» секілді ірі газ құбырлары жобаларының жүзеге асырылуы мен негізгі мәселелерін зерттеу.

Бітіру жұмысының хронологиялық шеңбері 1991 жылғы Еуропалық Энергетикалық Хартияның қабылдануынан бастап бүгінге дейінгі уақытты қамтиды.

Бітіру жұмысының деректік негіздері. Қазіргі кезеңдегі Еуропалық энергетикалық қауіпсіздіктегі газдың рөліне арналған тақырыптың деректік көздерін шартты түрде төмендегідей төрт топқа бөлуге болады.

Зерттеу көздерінің бірінші тобын заңнамалық құжаттар құрайды. Мұнда Еуропалық Парламент пен Кеңестің энергетикалық тиімділік Директивасы мен Табиғи газдың ішкі рыногі үшін ортақ қағидалар Директивасын пайдаландым [1-2] . Бұл Директивалар Еуропалық Одақ шеңберінде міндетті заңнамалық акт болып табылады және сәйкесінше энергетикалық тиімділікті арттыру және газ рыногін реттеу бойынша қолданылады.

Деректік көздерінің екінші тобына дипломатиялық құжаттар орын алады. Олар қатарына Ресей-ЕО энергетикалық диалогының қорытынды баяндамалары, «Жасыл кітап-2000», «Жасыл кітап-2006», Еуропалық Энергетикалық Хартия, Энергетикалық Хартия келісімі, ЕО пен Қазақстан арасындағы өзара түсіністік туралы келісім, Ресей мен ЕО арасындағы алдын-ала ескертулер туралы меморандум, Солтүстік Каспий бойынша өнімді бөлісу жөніндегі келісім кіреді [3-10] . Бұл құжаттар, сәйкесінше, Еуропалық Одақтың сыртқы энергетикалық саясатының негізгі бағыттарын анықтайды, Ресей мен ЕО арасындағы энергетикалық қатынастарды реттейді, халықаралық энергетикалық рыноктың құқықтық негізін анықтайды және Каспий теңізіндегі газ қорын компаниялар арасында энергетикалық ресурстарды өндірудің үлесін белгілейді.

Келесі, үшінші топта, саяси қайраткерлердің сөйлеген сөздері орын алған [11-17] . Мұнда Қазақстанның бұрынғы вице-министрі Нұртай Әбіқаевтың, Венгрияның СІМ ерекше тапсырмалар бойынша арнайы елшісі Михай Байердің, «Газпром» басқармасы төрағасы А. Миллердің, ГФР канцлері Ангела Меркельдің, Ресей премьер-министрі В. В. Путиннің, ҚР Сыртқы Істер министрі Марат Тәжиннің баяндамалары мен сөйлеген сөздері орын алған. Олар алға қойылған мақсатты талқылауда мемлекет басшыларының өзекті мәселелерге қатысты жеке көзқарасын, сондай-ақ сол сәттегі мемлекеттің саяси ұстанымын айқындауға өзіндік зор үлесін қосты.

Зерттеу жұмысында пайдаланылған деректердің төртінші тобына Еуропалық Одақтың энергетикалық қауіпсіздігі мен оның энергетикалық әріптестермен қатынастарын талқылайтын ғылыми мақалалар мен мерзімдік басылымдар құрайды [18-30] . Жұмыста, әсіресе, еуропалық басылымдардың кең қолданысы орын алды.

Деректерді пайдалану жұмыстың алдына қойған мәселелерді мейлінше толық зерттеуге және жұмыстың мақсаттары міндеттерін ашуға мүмкіндік бергені сөзсіз.

Бітіру жұмысының зерттелу деңгейі. Соңғы жиырма жылда энергетикалық қауіпсіздік мәселелері, әсіресе, Еуропаның энергетикалық қауіпсіздігі кең ауқымды саяси қызығушылық нысанына айналды. Оның ішінде, өткен ғасырдың соңынан бері ЕО Шығыс Еуропа мемлекеттерімен кеңеюі нәтижесінде еуропалық энергетикалық қауіпсіздіктің мазмұнының өзгеруі көптеген еуропалық және ресейлік ғалымдардың еңбектеріне арқау болды.

Еуропаның энергетикалық қауіпсіздігі мәселесіне арналған әдебиеттерді үш топқа бөлуге болады.

Әдебиеттердің алғашқы тобына отандық авторлардың туындылары кіргізілді. Тақырыпты зерттеуде отандық авторлардың еңбектерін пайдалану Еуропалық Одақтың энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі Қазақстанның орнын анықтауға мүмкін береді.

Қазақстанның тәуелсіздік алғаннан бастап, Еуропалық Одақпен саяси-экономикалық қатынастарын зерттеуге М. Тәжиннің еңбегі арналған. [31] Автор өзінің еңбегін Қазақстан мен ЕО арасындағы дипломатиялық қатынастардың 15 жылдығына арнап, онда ол осы кезеңдегі тараптар қатынастарынының басты оқиғаларына, әріптестіктің негізгі бағыттарына және Еуропаның сыртқы саясатындағы Қазақстанның алар орнына арнаған.

Еуропалық Одақтың Қазақстанмен ынтымақтастығы қазақстандық зерттеуші К. М. Шайхиевтің еңбегінде де қарастырылған. [32] Бұл еңбекте автор ЕО пен Қазақстанның саяси-экономикалық қатынастарына және инвестиция мен қаржылай-техникалық әріптестігіне назар аударған. Сонымен қатар, автор Қазақстанның ЕО интеграциялық тәжірибесін қолдану мәселесін кеңінен сараптап тұжырымдайды.

Б. К. Султановтың еңбегінде Қазақстанның әлемдік державалармен қатынастары кеңінен қарастырылған. [33] Қазақстанның тәуелсіздік алуынан кейін державалармен қатынасы ерекше мәнге ие болды. Автор державалардың, соның ішінде, Еуропалық Одақтың жас тәуелсіз мемлекеттермен қатынастарындағы негізгі мүдделерін және олардың Қазақстан мүдделеріне сәйкестігін қарастырған.

Әдебиеттердің екінші тобына ресей авторларының туындылары жатады. Зерттеу тақырыбын ашуда бірқатар ресейлік авторлардың еңбектерін пайдалану Еуропалық Одақтың энергетикалық қауіпсіздігі мәселелерін тереңірек түсінуге мүмкіндік берді.

Әлемдік әнергетикадағы ең өткір мәселелерге Д. В. Зеркаловтың еңбектер жинағы арналған. [34-36] Д. В. Зеркалов өзінің еңбектерінде әлемдік энергетиканың қазіргі жағдайы мен негізгі мәселелері, Еуропаны энергетикалық ресурстармен қамтамасыз ету мәселелері және ЕО-тың Ресеймен энергетика саласындағы серіктестігін қарастырған. Ол өз еңбектерінде әлемдік энергетикадағы Энергетикалық Хартия келісімдері жинағының рөлін қарастырып, Транзиттік хаттама жобасына талдау жасаған. Сонымен қатар, автор Еуропалық Одақтың энергетикалық ресурстармен қамтамасыз етілуі мен Еуропаның энергетикалық инфрақұрылымын қарастырған. «Жасыл кітаптың» Еуропаның энергетикалық саясатына әсері де назардан тыс қалмаған.

Наталья Гриб өз кітабында Ресейдің Еуропа энергетикалық қауіпсіздігін, оның ішінде, табиғи газбен қамтамасыз ету мәселесіндегі рөлін ашып көрсеткен. [37] Ол Еуропалық Одақ пен Ресейдің КСРО-ның ыдырауынан бері энергетикалық серіктестігін баяндаған.

Тағы бір белгілі орыс ғалымы С. С. Селивестров өз еңбегінде Еуропалық Одақтың энергетикалық қауіпсіздігінің құқықтық аспектілерін талдайды. [38] Мұнда негізгі назар Еуропалық Энергетикалық Хартия мен Энергетикалық Хартия келісіміне, «Жасыл кітапқа» және Еуропалық Одақтың энергетикалық әріптестерімен жасалған келісім-шарттарға аударылған.

Еуропалық Одақтың энергетикалық саясаты Богучарскийдің еңбегінде өте жақсы баяндалған. [39] Өз еңбегінде автор Еуропалық Одақтың Ресеймен, Солтүстік Африка, Парсы шығанағы елдерімен энергетикалық қатынастары және Қауіымдастық ішінде жүргізілген ішкі энергетикалық саясат жақсы көрініс тапқан.

С. Жизнин өз еңбектерінде Ресейдің энергетикалық саясатына шолу жасаған. [40, 41] Мұнда ол Ресейдің негізгі табиғи газ импортері ретіндегі Еуропалық Одақпен қатынастарына ерекше назар аударған. Екі тарап арасындағы энергетикалық ынтымақтастықты талқылау форумы ретінде энергетикалық диалог барысы кеңінен қарастырылған.

Энергетикалық қауіпсіздіктегі энергоресурстардың транзиті мәселесі Е. А. Телегинаның еңбегінде орын алды. [42] Автор еңбегінде энергетикалық ресурстардың халықаралық транзитінің ұйымдастырылуы мен реттелуіне сараптама жасаған.

Әдебиеттердің үшінші тобына шетелдік авторларды жатқызуға болады. Зерттеу тақырыбында шетелдік авторлардың еңбектерін пайдалану Еуропалық энергетикалық қауіпсіздік мәселесін зерттеудегі шетелдік зерттеушілердің көзқарастарын сараптауға мүмкіндік береді.

Еуропаны газбен қамтамасыз етудегі Батыс пен Шығыс Еуропаның қарым-қатынастарының рөлі Л. Хоффманның еңбегінде қарастырылған. [43] Автор социалистік лагерьдің құлауынан кейінгі Шығыс Еуропадағы мемлекеттерге қатысты Батыс Еуропаның жүргізген саясаты және олардың ынтымақтастығының болашағы сарапталған. Бұл еңбекте сонымен қатар КСРО-ның ыдырауымен байланысты Шығыс Еуропадағы энергетикалық транзиттік жүйенің қызмет етуіне ерекше мән берілген.

Дж. Митчелдің еңбегі өткен ғасырдың соңындағы энергетикалық рыноктың геосаяси жағдайына талдау жасауға арналған. [44] Ол өз еңбегінде Еуропаның энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі әлемдік авторлардың, соның ішінде Ресейдің рөлін қарастырған.

П. Карпос пен Л. Манцос өздерінің еңбегінде Еуропалық рыноктың жағдайын қарастырып, 2010 жылмен 2030 аралығындағы болашағына болжам жасаған. [45]

Американ ғалымы П. Камерон өз еңбегінде Еуропалық Одақтың энергетикалық рыногіне талдау жасап, ондағы негізгі рыноктік қағидаларды сақтау мен рынокті реттеуді қарастырған. [46] Сонымен қатар ол Еуропалық Одақтың энергетикалық саясатының негізгі бағыттарын және энергетикалық қауіпсіздікті сақтаудағы негізгі қауіп-қатер көздерін зерттеген.

Н. Гнесотто мен Г. Греви өздерінің еңбегінде Еуроодақтың алдында тұрған негізгі мәселелерді талқылап, ЕО-тың 2025 жылға қарай болшағына болжам жасаған. [47] Олар Еуроодақтың энергетикалық қауіпсіздігін сақтаудың жалпы өркендеуіне маңызын ерекше атап өткен.

Бітіру жұмысының ғылыми жаңалығы: Еуропалық Одақтың энергетикалық қауіпсіздігінің әлемдік дағдарыс жағдайындағы мәселелері қарастырылып, энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі үкіметаралық және Қауымдастық шеңберіндегі тәсілдер талқыланды.

Еуропаны табиғи газбен қамтамасыз етудің ерекшеліктері, саяси-экономикалық тәуекелдері сарапталып, ЕО табиғи газбен қамтамасыз етудің болшағына болжам жасалынды. Табиғи газбен қамтамасыз етудегі транзитінің рөлі зерттелінді.

Еуропалық Одақтың жалпы энергетика саласында және жеке табиғи газ саласында негізгі әріптестерімен қарым-қатынастары қарастырылып, бұл қатынастардың сипаты мен ерекшеліктері, болшақтағы мүмкіндіктері анықталды.

Зерттеудің ғылыми-әдістемелік базасы. Зерттеу жұмысының теориялық негізін американдық және ресейлік ғалымдарының ғылыми қорытындылары құрайды. Бітіру жұмысында тарихи оқиғаларға, сан-саладағы мемлекетаралық құжаттарға жинақтау, талдау, жүйелеу әдістері қолданылды. Сондай-ақ, кеңінен қолданылатын тарихи-салыстырмалы және теориялық әдістемелік негіз де зерттеу жұмысына арқау болды. Бұл әдістер мәселені жүйелі түрде айқындауға мүмкіндік береді. Зерттеу жұмысын ғылыми негізде жүйелеп, оның нәтижесін шығару үшін сол арқылы талдау, баяндау және болжау түрінде басты мақсаттарға жету үшін ғалымдар әр түрлі әдістерді зерттеген. Тақырыпты ашуда ресейлік саясаттанушылардың еңбектері өз үлестерін қосты. Олар сыртқы саясат пен халықаралық қатынастарды зерттеу мен талдаудың көптеген әдістемелерін дамытқан.

Зерттеу жұмысының тақырыбын ашуда негізгі әдістеме ретінде қоғамдық ғылым саласында зерттеудің стандартты сараптамасы - контент-сараптама қолдану өз септігін тигізді. Яғни, оның көмегімен БАҚ хабарламасы, саяси тұлғалардың мәлімдемелері және де партия бағдарламалары секілді мәтіндердің әр түрлі типтеріне сараптама жасалды.

Зерттеу пәні - Еуропалық Одақтың табиғи газ рыногының қазіргі таңдағы жағдайы, ұйымдастырылуы мен қалыптасуы, Еуропалық Одақтың энергетика саласындағы ортақ саясаттың қалыптасуы болып табылады.

Зерттеу объектісі - Еуропалық Одақты табиғи газбен қамтамасыз етудің қазіргі таңдағы жағдайы, болашағы мен негізгі мәселелері, Еуропалық Одақтың энергетикалық саясаты мен энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етуі бойынша жобалары болып табылады.

Бітіру жұмысының құрылымы. Жұмыс кіріспеден, үш тараудан тұратын негізгі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, 71 беттен тұрады.

І. Еуропаның энергетикалық қауіпсіздігі

1. 1 Еуропалық Одақтың энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету

Энергетикалық қауіпсіздікті сақтау Еуропалық Одақтың алдында тұрған приоритетті мақсаттардың бірі болып табылады және тез әрі тиімді шешуді талап етеді. Энергетикалық қауіпсіздік мәселелері интеграциялық үрдістердің басталуынан бері біріккен Еуропа алдында тұрғанымен, соңғы онжылдықта ол ерекше мәнге ие болды. Бұл бірнеше себептермен және ең алдымен, Еуропалық Одақтың кеңеюі, яғни қуат көздерін пайдаланудың өсуімен байланысты. Сонымен қатар, тез дамып келе жатқан рынок осы ресурстарға тұрақты қол жеткізуді талап етеді. Кері жағдайда ЕО мүше - елдерінің экономикалық және әлеуметтік дамуы ауыр дағдарыста болуы мүмкін.

Ал қуат көздеріне қол жеткізу туралы айтар болсақ, ЕО өз рыногіне қуаттың сырттан жеткізілуіне және жеткізуші мемлекеттер жүргізіп отырған саясатқа толықтай дерлік тәуелді.

2000 жылдың өзінде Green Paper Commission ЕО-тың энергетикалық жағдайы туралы пессимистік баяндама жасады. Баяндамаға сәйкес, ЕО-ның қуат көздерін шетелден жеткізілуіне тәуелділігі өсіп, 2030 жылға қарай 65 % құрайды. Ал табиғи газға келер болсақ, 2030 жылға қарай ЕО тұтынатын газдың 80 % импортталатын болады және оның 60 % Ресейден тасымалданатын болады. ЕО экономикасының шетелдік жеткізілулерге тәуелділігінің артуы Одақтың экономикасының осалдануына алып келеді. [6]

Орын алған жағдай Еуропалық Одақты энергетика саласында жаңа стратегия қалыптастыруға мәжбүр етуде. Бұл жаңа стретегияның негізгі пункттері 2007 жылғы Лендмарктегі саммитте дайындалып, қабылданған болатын:

Қуат көздерін жеткізудің қауіпсіздігін арттыру;
Еуропалық экномиканың қол жетімді қуат негізінде бәсекеге қабілеттігін арттыру;
өзіндік энергожүйені тұрақты дамыту;
экология саласында тиімді саясат жүргізу. [7]

Қуат көздерін жеткізудің қауіпсіздігі жайлы айтар болсақ, мұнда негізгі мақсат ЕО мүше-елдерінің энергетикалық векторын диверсификациялау, яғни жеткізу көздері, қамтамасыз ету жолдары, құбырлардың географиялық көрінісін өзгерту мен кеңейту және мұнай мен газ қорын ұлғайту болып табылады. Диверсификация тек ЕО-тың бір жеткізушіге тәуелділігін төмендетіп қана қоймай, соған байланысты потенциалды қатерлерді де азайтуы қажет.

Сонымен қатар, жеткізілімдер қауіпсіздігі энергетикалық монополистердің пайда болып, қуат көздеріне бағаның өсуін болдырмау үшін энергетикалық рыноктың либерализациялануын да қарастырады.

ЕО тек қуаттың үзіліссіз, тұрақты жеткізілуі ғана емес, дәсүрлі ресурстар - көмір, мұнай мен газды тұтынуды қысқарту мақсатын да өз алдына қоюда. Бұл ЕО мүше-елдерінің энергосақтаушы экономиканы дамытуға бағыт алғанын білдіреді. Сол арқылы ЕО тек қуат көздеріне шығынды азайтып қана қоймай, экономиканы одан әрі бәсекеге қабілетті етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.