Жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтар

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І. Жеке мүліктік емес құқықтарды реттеудің жалпы ережелері.

1. 1. Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастардың ұғымы және олардың түрлері. 5

1. 2. Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастардың мазмұны және олардың субъектілері мен объектілері. 11

1. 3. Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастардың пайда болу, өзгеру және тоқтатылу негіздері 14

ІІ. Жеке мүліктік емес өзіндік құқықтар мен игіліктердің ерекшеліктері.

2. 1. Жеке мүліктік емес игіліктер мен жеке мүліктік емес өзіндік құқықтардың арақатынасы 17

2. 2. Ар-намыс, қадір-қасиет және іскерлік бедел құқықтық

категориялар ретінде. 20

2. 3. Интеллектуалдық меншік пен ерекше құқық ұғымдарының арақатынасы . . . 22

ІІІ. Жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарды қорғау және моральдық зиянды өтеу ережелері.

3. 1 Жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарды қорғау 25

3. 2. Моральдық зиянды өтеу ережелері. 35

Қорытынды 39

Қолданылған әдебиеттер тізімі 43

Кіріспе

Тәуелсіз туының аясында өзінің мемлекеттігін құрып жатқан Қазақстан Республикасына биыл 19 жыл толып отыр. Қазіргі таңда елімізде жүргізіліп жатқан әлеуметтік - экономикалық және саяси реформаларының түпкілікті мақсаты - жеке адамның бостанды өмір сүруіне және ілгері қарай дамуына жағдай жасау және құқықтарына кепілдік беру. Мемлекеттің басты ұраны - жеке адамның материалдық және рухани қажеттіліктерді қанағаттандыру. Жаңадан қалыптасып келе жатқан ұлттық заңнама соның негізінде дамиды.

Жеке және заңды тұлғаларға тиесілі жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтар жеке мүліктік емес өзіндік қатынастардың объектілері болып табылады. Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастар адам мен тұлғаның өзіндік құқықтарынан бастап мүліктік құқықтар, оның ішінде заттық құқықтардың, жалпы азаматтық құқықтардың құрамына сіңген құқықтарға дейін қамтиды. Жеке жеке мүліктік емес қатынастар тек азаматтық заңнамамен ғана емес барлық заң актілерімен реттелінеді. Аталған объектілер жеке мүліктік емес сипатта болады және тиісті тұлғадан ажыратылмайды.

Аталмыш жұмыс жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарды азаматтық құқықтық қорғау мәселелеріне арналады. Жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтар әр түрлі құқық салаларымен қорғалады. Әр құқық саласының нормаларының қолданылу шеңбері және тәсілдері болады. Азаматтық құқықтық жауапкершіліктің шаралары бұзылған құқықтарды қалпына келтіруді қамтамасыз етеді. Әрине бұзылған жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарды қалпына келтіру өте қиын. Бірақ та олардың бұзылғандағы үшін өтемақыны төлеу немесе моральдық зиянды өтеу құқығы бұзылған тұлғаның жағдайын жақсартады деген пікір бар.

Азаматтық құқықтық қорғаудың ерекшелігі бұзылған жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарды қалпына келтіретін белгілі бір шараларды қолдану. Мысалы, құқықтарды тану; ар-намысын, қадір-қасиетін және іскерлік беделін кір келтіретін мәліметтерді жалған деп тану және т. с. с. шаралары.

Әтүрлі құқық салаларында қолданылатын қорғау шаралары бірдей болмайды. Сондықтан да әр түрлі құқық салаларының нормаларын қолданған кезде, жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтар және заңды мүдделер толық көлемде қорғалады. Әсіресе қылмыстық құқықтың және азаматтық құқықтың нормалары қолданылатын жағдайлар болады. Мысалы, егер жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарды қол сұғатын әрекет азаматтық құқық бұзушылық болып, қылмыстық белгілеріне ие болады.

Жұмыстың мақсаты - жеке мүліктік емес өзіндік қатынастарды азаматтық құқықтық аспектіде реттеудің кейбір көкейтесті мәселелерін айқындау табылады. Сонымен бірге қазіргі ұлттық заңнамаға және соттардың оны қолдану тәжірибесіне талдау жасап, жаңа әлеуметтік - экономикалық және саяси жағдайларда азаматтық заңнаманы жақсарту жолдарын айқындап беру.

Аталмыш жұмыс тақырыбына бірнеше ғылыми еңбектер мен нормативтік құжаттардың арналуына қарамастан кейбір жекелеген мәселелерінің сұрақтары шешілмегендегі айқын. Соған байланысты дипломдық бітіру жұмысы үлкен үш бөлімге бөлініп, аталған мәселелерді көрсете отырып, шешу жолдарын қарастырады.

Осы жұмыс Қазақстан Республикасында жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарды реттеу және қорғау туралы заңнама негізінде, сот тәжірибесі және ғылыми еңбектер негізінде жазылды.

Сондай-ақ бағамдық жұмыстың жоғарыда аталған мәселелерінің барлығын терең талқылай отырып, өз тұжырымдамамды ұсынамын.

І. Жеке мүліктік емес құқықтарды реттеудің жалпы ережелері.

1. 1. Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастардың ұғымы және

олардың түрлері.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 6 - бабының 1 - тармағында мемлекеттік меншікпен қатар жеке меншік танылып, оның бірдей қорғалуы бекітілген. Сондай-ақ, мемлекетіміздің экономикалық даму жолының жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға көшуі қоғамдық қатынастардың жаңа түрлерінің пайда болуына алып келді. Айтып отырған жаңа қоғамдық қатынастарды құқықтық реттеу азаматтық заңдарда көрініс тапқан. 1994 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде алғаш рет азаматтық құқықтардың объектілері жеке қарастырылды. Бұл жерде азаматтық құқықтар мен азаматтық құқығының арасындағы айырмашылықты атап өткен жөн. Азаматтық құқықтар қоғамдық қатынасқа қатысушы субъектілерге қатысты айтылатын құқықтарды қамтыса, азаматтық құқығы, бұл - ғылым және оқу пәні.

Азаматтық құқықтардың объектісі ретінде қызметтің басқа қызмет түрлерінен ерекшелігі субъектілердің «теңдік» принципіне негізделуінде. Мемлекеттік және әскери қызметтерде міндетті субъект болып мемлекет танылады және оған қатысушылардың арақатынасы «билік пен бағыныштылыққа» негізделеді. Жалпы кез-келген құқықтық қатынасқа қатысушылардың әрекеттерінің пайда болуы және жүзеге асуы объектіге бағытталады. Ал азаматтық құқық қатынастар субъектілерінің әрекетінің пәні деп құқықтық қатынас объектісі танылады. Азаматтық құқықтық нормалармен реттелетін қоғамдық қатынастар азаматтық құқық объектісі деп аталады. 1

Азаматтық құқық қатынастардың объектілері. Әдетте құқық қатынастарының объектілері деп аталған құқық қатынасы бағытталған және белгілі бір ықпал жасайтын нәрсе түсініледі. Адамдар арасындағы олардың өзара іс-қимылы нәтижесінде белгіленетін қоғамдық байланыс ретінде азаматтық құқық қатынасы адамның мінез-құлқына ғана ықпал ете алады. Сондықтан азаматтық құқық қатынастарының объектісі оның субъектілерінің алуан түрлі материалдық игіліктер мен материалдық емес игіліктерге бағытталған мінез - құлқы болып табылады. Құқық объектілері жеке мүліктік емес өзіндік игіліктердің жеке мүліктік емес өзіндік құқықтармен тығыз байланысқаны соншама, Азаматтық кодексте кейде тек жеке мүліктік емес өзіндік құқықтар туралы мәселе қозғап, онда осы ұғымдар арқылы жеке мүліктік емес өзіндік игіліктерді меңзеп отырады.

Профессор О. С. Иоффе заң әдебиетінде құқықтық объектінің мәні туралы және сыртқы дүниенің құқық объектілері ретінде болуы мүмкін құбылыстарының саны туралы мәселені шешудің әр алуан үш түрі болатынын атап өтеді. Заңгерлердің көпшілігі қосылатын үстем көзқарасқа сәйкес объектілердің қатарына іс-әрекеттер, материалдық емес жеке игіліктер, заттар және басқа да бағалы заттар жатады. Объектінің іс-әрекеттерінің маңызын теріске шығаратын және бұл маңызды тек қана заттарда немесе, тіпті болғанда ең алдымен заттар деп танитын объектінің заттық-құқықтық теориасы бірсыпыра аз болғанымен, едәуір кең таралды. 2

Ақырында, кейбір авторлар ғана қорғайтын іс-әрекет теориясы заттарды құқықтық объектілер қатарынан шығарып тастайды және объектінің маңызы құқық берген тұлға үміттене алатын міндетті әрекеттерде ғана болады деп таныйды. 3

Азаматтық кодекс жеке мүліктік емес өзіндік игіліктерді азамат туған сәтінен бастап алатын және азаматқа заң арқылы берілетін деп бөлінеді.

Жеке мүліктік емес өзіндік құқықтардың мүліктік құқықтарды иеленушілерімен байланыс дәрежесіне қарап, мүлікке қатысы жоқ жеке мүліктік емес өзіндік құқық және мүлікпен байланысы бар жеке мүліктік емес өзіндік құқықтар деп ажыратылады.

Мүліктік қатынастармен байланысы жоқ жеке мүліктік емес өзіндік қатынастар дегеніміз - бұл рухани немесе материалдық емес игіліктерге қатысты қалыптасатын қоғамдық қатынастар.

Сонымен, егер мүліктік қатынастармен байланысы жоқ жеке мүліктік емес өзіндік қатынастар отбасылық, еңбек, әкімшілік және басқа құқық салаларының нормалармен реттелген болса, онда олар азаматтың құқықтық нысанасына кірмейді. Қалған жағдайлардың барлығында оларды азаматтық құқық нормалары реттейді.

Жеке мүліктік емес өзіндік құқықты көздеген мақсатына қарай мынадай түрлерге бөлуге болады:

азаматтың өмір сүруіне қамтамасыз ететін жеке мүліктік емес өзіндік құқықтар (мысалы, өмір сүру құқығы, денсаулық сақтау құқығы және т. б) ;
азаматтың әлеуметтік жағдайын қамтамасыз ететін жеке мүліктік емес өзіндік құқықтар (мысалы, есім алу құқығы, жеке өміріне құқығы және т. б. ) ;

Азаматтық кодекстің 143 -бабына сәйкес ар-намысты, қадір-қасиетті және іскерлік беделді азаматтық құқықтық қорғау былайша жүзеге асады, яғни азамат немесе заңды тұлға өзінің ар-намысына, қадір-қасиетіне немесе іскерлік беделіне кір келтіретін мағлұматтарды таратушы адам олардың шындыққа сай келетіндігін дәлелдей алмаса, сот арқылы теріске шығаруды талап етуге құқылы.

Азаматтық кодекстің 143-бабында «теріске шығару» ұғымы ашып көрсетілмеген, тек ар-намысқа, қадір-қасиетке немесе іскерлік беделге кір келтіретін мағлұматтар деп қана жанама түрде айтылған.

Ар-намыс дегеніміз тұлғаның рухани және әлеуметтік болмысына берілетін қоғам бағасы. Ал, қадір-қасиет дегеніміз тұлғанын өзін-өзі бағалауы, өзінің жеке сапаларын сезінуі, қабілет қарымын көре білуі, дүниетанымын, қоғамдағы орны мен борышының маңызын іштей түсінуі, өзін өзі бағалау тұлғаның моральдық және басқа сапаларын бағалаудағы әлеуметтік маңызды түйіндерге негізделеді.

Іскерлік бедел тұлғаның кәсіби іскерлік қабілеті жөнінде қалыптасқан қоғамдық пікір.

Азаматтық кодекстің 143-бабына сәйкес сот арқылы мынадай мағлұматтар атап айтқанда:

ар-намыс пен қадір-қасиетке кір келтіретін;
жауапкер арқылы таратылған;
шындыққа сәйкес келмейтін мағлұматтар теріске шығарылады. Аталған талаптардың жиынтығы ар-намысты қадір-қасиетті және іскерлікке қатысты құқық қатынастарын қорғаудың жалпы негізін құрайды.

Қазіргі кезде сот тәжірибесі мен ғылыми пікірге сүйінсек, баспасөзде, радио мен теледидар хабарларында, кинода және басқа да бұқаралық ақпарат құралдарына кір келтіретін мағлұматтардың жариялатындығын көреміз. Сондай-ақ қызмет мінездемесінде, жария түрде сөйленген сөздерде, лауазымды тұлғаға байланысты жасалған мәлімдемелерде немесе бір немесе бірнеше тұлғанын атына бағытталған ауызекі әңгімелерде ондай кір келтірушілік кездесетіні белгілі болып отыр.

Заңда әлгіндей мағлұматтарды таратудың нысандарына қатысты арнайы талаптар қаралмаған. Дейтұрғанмен ондай кір келтіретін фактілердің кез келген сипатта көрінуі оны теріске шығаруға жеткілікті негіз болады.

Кір келтіретін мағлұматтар деп азаматтың қолдалынып жүрген заң мен моральдық принциптерді бұзуы туралы олардың абыройы мен ар-намысына негізсіз нұқсан келтіруді айтады.

Демек, азамат немесе ұйым туралы кез келген кір келтіретін мағлұматты шындыққа жанаспайды дей алмаймыз. Ал құқықтық немесе моральдық жағдайды байыбына бармай теріс бағалаған хабарлар жөнсіз кінәлауды білдіреді. Егер мағлұмат ар-намысқа, қадір-қасиетке тимесе, онда ол бейтарап сипатқа ие болады, яғни, оны Азаматтық кодекстің 143-бабына сәйкес теріске шығаруға негіз болмайды.

Азаматтың ар-намысына, қадір-қасиетіне және іскерлік беделіне кір келтіретін мағлұматтар қатарына баспасөзде жарияланған теріс мағлұматтар, радио және теледидар арқылы және басқа бұқаралық ақпарат құралдары арқылы берілген хабарлар, қызмет мінездемесінде және басқа мінездемелерде, жария сөз сөлеулерде, түрлі ұйымдар мен лауазымды тұлғаларға бағытталған, оның ішінде ауызекі хабарлар жатады.

Ауызекі нысандағы мағлұмат бір немесе бірнеше тұлғаға қатысты болуы мүмкін . 4

Азаматтық кодекстің 143-бабында кір келтіретін мағлұматтардың теріске шығарылуының арнайы тәртібі бекітілген. Бұл орайда бұқаралық ақпарат құралдарында азаматқа және заңды тұлғаға қатысты кір келтірушілік мағлұмат жарияланса, онда олар өз кезегінде бұзылған құқығы мен заңды мүддесін қорғау үшін сол аталған бұқаралық ақпарат құралында дәлелді жауабын тегін жариялатуға құқылы.

Егер аталған мағлұматтар ұйымнан шыққан құжат болса, бұл құжаттағы мағлұматтардың шындыққа сай келмейтіндігі туралы тиісті адамға міндетті түрде хабарлана отырып, мұндай құжат алмастырылуға немесе кері сұратып алынуға тиіс. Азаматтық кодекстің 144-бабына сәйкес «Азамат жеке бас құпиясын, оның ішінде хат алысу, телефон арқылы сөйлесу, күндәліктер, естеліктер, жазбалар, ішкі жан сыры, бала асырап алу, туу құпиясын дәрігерлік, адвокаттық құпияны, банктік салымдар құпиясын сақтауға құқығы бар.

Жеке бас құпиясы заң құжаттарында белгіленген реттерде ғана ашылуы мүмкін . 5

Күнделіктерді, жазбаларды, естеліктерді және басқа құжаттарды жариялауға - олардың авторының келісімімен, ал хаттарды олардың авторлары мен алушысының келісімімен ғана жариялауға жол беріледі. Олардың қайсыбірі қайтыс болған жағдайда аталған құжаттар қайтыс болған адамның артында қалған жұбайының және балаларының келісімімен жариялануы мүмкін. Азаматтық қатынастарда, сонымен қатар, өз бейнесіне құқықты қорғайтын нормалар бар. 145-бапта былай деп айтылған: «Қандай да бір адамның суреттік бейнесін оның келісімінсіз, ал ол қайтыс болған жағдайда - мұрагерлерінің келісімінсіз пайдалануға ешкімнің де құқығы жоқ». Басқа адам бейнелеген бейнелеу туындыларын (сурет, фотосурет, кинофильм) - бейнеленген адамның келісуімен, ал ол қайтыс болғаннан кейін - оның балалары мен артында қалған жұбайының келісуімен ғана жариялауға, қайта шығаруға және тартуға жол беріледі. Бұған мынадай екі жағдай кірмейді - біріншісі - бейнелеу туындысын жариялауға, қайта шығаруға белгіленген заң актлері жол беретін жағдайда: екіншісі - бейнеленген адам ол үшін ақы алып кескінделген жағдайда. Бұл екі жағдайда бейнеленген адамның келісуі талап етілмейді.

Азаматтық кодекстің 146-бабына сәйкес. Заң құжаттарында көзделгеннен басқа реттерде азаматтың тұрғын үйге қол сұққызбау құқығы болады, яғни тұрғын үйіне өзінің еркінен тыс баса - көктеп кірудің кез келген әрекетін тыюға құқығы бар.

Мағлұматтарды теріске шығару жөнінде берілген талап арызда көрсетілген жауапкер осы мағлұматтарды таратқан адам не тұлға болып табылады. Егер мағлұматты теріске шығару жөніндегі талап қою бұқаралық ақпарат құралдарына қатысты болса, онда тиісті бұқаралық ақпарат құралының редакциясы мен кінәлі автор жауапкер болады. Жарияланымдарда және басқалай таратылған әлгіндей мағлұматтарға байланысты автор көрсетілмесе, онда іс бойынша сол бұқаралық ақпарат құралы жауапкер болады.

Қызмет мінездемелерінде жол берілген кір келтірушілік мағлұматтарына мінездемені берген және оған қол қойған адам немесе заңды тұлға жауапкер болып табылады. Азаматқа немесе заңды тұлғаға қатысты олардың ар-намысына, қадір-қасиетіне немесе іске беделіне кір келтіретін мағлұматтар таратылған болса, олар мұндай мағлұматтарды теріске шығарумен бірге олардың таратылуымен өздеріне келтірілген залалдың немесе моральдық зиянның орнын толтыруды талап етуге құқылы. Егер азаматтың немесе заңды тұлғаның ар-намысына, қадір-қасиетіне және іскерлік беделіне кір келтіретін мағлұматтарды таратушыны анықтау мүмкін болмаса, өзі жөнінде осындай мағлұматтар тараған адам таратылған мағлұматтарды шындыққа сай келмейді деп тануы туралы сотқа шағымдануға құқылы.

Егер жауапкер соттың шешімін орындамаса, сот оған тәртіп бұзғаны үшін бюджеттің кірісіне өндіріліп алынатын айыппұл салуға құқылы. Айыппұл азаматтық іс жүргізу заңдарында белгіленген тәртіп пен мөлшерде салынады. Айыппұл төлеу тәртіп бұзушыны сот шешімінде көзделген әрекетті орындау міндетінен босатпайды.

Жоғарыда аталғандардың барлығықызметтің маңызды қасиеттерінің бірін ашуға себеп болады. Ол - қызметтің сапасының тұрақсыздығы. Сапа дегеніміз - қоршаған ортадағы өзінің қасиеттері, құрамдас бөліктері арқылы дараланатын, ерекшеленетін немесе біртектес топқа ортақ белгілері, қасиеттері арқылы жатқызылатын материалистік түсінік. Сапа деңгейі атқарылатын операция белгілерінің жиынтығымен анықталуы тиіс. Қызмет сапасы көп жағдайда мерзім, соңғы құны және өз құнының арақатынасымен, пайдаланылған заттар мен құралдардың санына, орындау дәрежесіне байланысты анықталады. Жекелеген қызмет түрлерінің сапасын эксперттік, әлеуметтік әдістермен бағалауға болады. Қызмет сапасының тұрақсыздығы оны бағалау критериін анықтауда қиындық туғызады. Сол себепті, азаматтық заңдарда сапаны анықтаудың формальдық критерилері бекітілген.

Айтылғандарды қорыта келе, қызметке келесідей анықтама беруге болады. Қызмет деп орындаушы мен қабылдап алушының табыс табуға не жеке қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған, нәтижесі заттанбаған және азаматтық айналымда дараланбайтын, сапалық жағынан тұрақсыздық қасиетке ие арнайы әрекеттерді айтамыз.

Өздерінің қажеттерін қанағаттандыру барысында азаматтар мен заңды тұлғалар үнемі өзара әр түрлі қатынастарға түсуге мәжбүр болады. Адамдар (олар құрған ұйымдар-заңды тұлғалар) арасында қалыптасатын нақты қатынастар сан түрлі болады.

Оларды әр түрлі әлеуметтік нормалар, атап айтқанда, моральдық және этикалық нормалар реттеп отырады. Мұндай қатынастардың айтарлықтай бөлігін құқық нормаларды реттейді, олар құқықтық қатынастар нысанасына ие болады. Құқықтық реттеудің нәтижесінде қолданыстағы қоғамдық қатынастармен қатар, әлде бір жаңа (құқықтық) қатынастар пайда болмайды. Құқықтық қатынастар дегеніміз - бұл нақты қоғамдық қатынастардың нысаны ғана.

Қоғамдық қатынастарды құқықтың түрлі салаларының нормалары реттеп отырады. Азаматтық құқық негізінен меншік қатынастарын және тауар-ақша айналымы саласында қалыптасатын қатынастарды реттейді. Азаматтық құқық сондай-ақ өзіндік жеке мүліктік емес қатынастарды да реттейді. Осы курстық жұмыста өзіндік жеке мүліктік емес құқықтық қатынастарды азаматтық-құқықтық аспектіде сипаттайық.

Жеке мүліктік емес игіліктер өзіндік жеке мүліктік емес қатынастардың объектілері болады. Азаматтық құқық реттеген жеке мүліктік емес құқықтық қатынастар азаматтық-құқықтық қатынастар сапасына ие. Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастар деп жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарға бағытталған азаматтық құқық нормалары реттеген қоғамдық қатынастарды айтамыз.

Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастардың ерекшеліктері азаматтық құқықтық реттеудің объектісі мен әдістеріне байланысты. Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастардың аса маңызды белгісі-қатысушылардың заң жүзіндегі теңдігі.

Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастардың субъектілері билік пен өзара бағыну қатынастарында болмайды, өзара міндеттермен және құқықтармен ғана байланысты болады.

Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастарға қатысушылардың бірінің екіншісіне міндеттерін орындау жөнінде талап қоюы биліктің өкілеттігіне емес, оған тиесілі субъективтік азаматтық құқыққа сүйенеді. Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастар субъектілерінің теңдігі олардың дербестігіне сүйенеді.

Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастар ерікті болады. Әдетте, мұндай қатынастар оларға қатысушылардың қалауы бойынша жасалады, өйткені жеке мүліктік емес құқықтық қатынастар субъективтік құқықтар негізінде пайда болады. Алайда олар өзге де себептермен пайда болатын жағдайда да олардың мазмұнын құрайтын құқықтар мен міндеттер қатысушылардың ерікті әрекеттерімен жүзеге асырылады.

Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастардың түрлері. Жеке мүліктік емес құқықтық қатынастардың нормалары реттейтін объектіге қарай азаматтық құқық жеке мүліктік емес құқықтық қатынастардың мынадай түрлерін ажыратады:

1) мүліктік қатынастармен байланысты жеке мүліктік емес өзіндік қатынастар;

2) мүліктік қатынастармен байланысы жоқ жеке мүліктік емес өзіндік қатынастар;

Жеке мүліктік емес құқықтық реттеудің объектісі жеке мүліктік емес қатынастар болғандықтан, бұлардың құрылымы жеке мүліктік емес сипатта болады. Сонымен қатар, абсолюттік және салыстырмалы жеке мүліктік емес қатынастар болады. Абсолюттік жеке мүліктік емес құқықтық қатынастарда адамға берілген субъективтік құқығын үшінші тұлғалар бұзбауы, оны жүзеге асыруға жасамауы тиіс. Салыстырмалы жеке мүліктік емес құқықтық қатынастарда нақты адам (адамдар) міндетті болып табылады. Салыстырмалы жеке мүліктік емес құқықтық қатынастар құқық берілген тараптың да, міндетті тараптың да нақты тұлғаларын байланыстырады, яғни дербестеленген болатын. Мәселен, моральдық зиян келтірген адам жәбірленушіге моральдық зиянның орнын толтыруға міндетті. Кез келген адам абсолюттік құқықты бұзып алуы мүмкін, тиісінше, мұндай құқық субъектісіне оны кез келген адамның бұзуынан қорғау құқығы ұсынылады. Мәселен, автордың шығармасына қол сұғылмау құқығын кез келген адам бұзуы мүмкін. Салыстырмалы құқықты міндетті адам ғана бұза алады. Мәселен, интеллектуалдық меншік нысанындағы шартта екі тараптың біреуі интелектуалдық меншікке құқығын бұзуы мүмкін.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.