Шоттар жүйесі және екіжақты жазу туралы ақпарат

Кіріспе

Шаруашылық қызметіне басшылық ету үшін қорлардың жағдайы мен олардың көздері туралы ақпаратпен қатар осы қорлардың жабдықтау, өндіру және сату процестерінің барысындағы қозғалысы туралы мәліметтер қажет. Ол үшін әрбір шаруашылық операциясын көрсету керек, мұның өзі қажетті ақпарат алуды қамтамасыз етеді. Осы мақсатпен бухгалтерлік есепте шоттар жүйесі пайдаланылады. Оның көмегімен есептің экономикалық жағынан біртектес объектілері жіктелінеді.
Бухгалтерлік есептетің теориясы мен әдістемесінде бухгалтерлік есеп шоттарының жүйесіне ерекше рөл беріледі, өйткені оларды пайдаланумен қатар ақпараттарды қосарлап көрсету, оларды жинақтау және жалпылау проблемалары шешіледі. Шоттарда жазбалар екіжақты жазу әдісін қолдану арқылы жүргізіледі.
Бухгалтерлік есептетің шоттары дегеніміз шаруашылық қорлары мен олардың көздерін ақшалай бағамен топтастырудың, ағымдағы есепке алудың, бақылаудың және көрсетудің әдісі.
Шот – бұл ақпарат жинақтаушы. Кейіннен ол жинақталады және әр түрлі жинақ көрсеткіштер мен есептемелерді жасау үшін пайдаланылады.
Шоттар шаруашылық қорларының әрбір түріне, олардың көздеріне және шаруашылық процестеріне бухгалтерлік есеп объектілерінің белгіленген жіктемесі арқылы ашылады. Бухгалтерлік шоттарға барлық жазулар құжаттардың негізінде жазылады. Операцияларды шоттарда тіркеу ақшалай түрде жүргізіледі. Бұл орайда алғашқы құжаттардағы натуралды көрсеткіштер ақшалай көрсеткіштерге ауыстыралады.
Сыртқы түрі бойынша шот екі бөліктен тұратын кесте бейнелі.
Шоттың сол жақ бөлігі – дебет, ал оң жақ бөлігі кредит деп аталады.
әр бір шотқа айдың басындағы және соңындағы қалдықтың (сальдоның) және дебеті мен кредиті бойынша ай үшін айналымның болуы тән.

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Шоттар жүйесі және екіжақты жазу

Шаруашылық қызметіне басшылық ету үшін қорлардың жағдайы мен олардың
көздері туралы ақпаратпен қатар осы қорлардың жабдықтау, өндіру және сату
процестерінің барысындағы қозғалысы туралы мәліметтер қажет. Ол үшін әрбір
шаруашылық операциясын көрсету керек, мұның өзі қажетті ақпарат алуды
қамтамасыз етеді. Осы мақсатпен бухгалтерлік есепте шоттар жүйесі
пайдаланылады. Оның көмегімен есептің экономикалық жағынан біртектес
объектілері жіктелінеді.
Бухгалтерлік есептетің теориясы мен әдістемесінде бухгалтерлік есеп
шоттарының жүйесіне ерекше рөл беріледі, өйткені оларды пайдаланумен қатар
ақпараттарды қосарлап көрсету, оларды жинақтау және жалпылау проблемалары
шешіледі. Шоттарда жазбалар екіжақты жазу әдісін қолдану арқылы
жүргізіледі.
Бухгалтерлік есептетің шоттары дегеніміз шаруашылық қорлары мен
олардың көздерін ақшалай бағамен топтастырудың, ағымдағы есепке алудың,
бақылаудың және көрсетудің әдісі.
Шот – бұл ақпарат жинақтаушы. Кейіннен ол жинақталады және әр түрлі
жинақ көрсеткіштер мен есептемелерді жасау үшін пайдаланылады.
Шоттар шаруашылық қорларының әрбір түріне, олардың көздеріне және
шаруашылық процестеріне бухгалтерлік есеп объектілерінің белгіленген
жіктемесі арқылы ашылады. Бухгалтерлік шоттарға барлық жазулар құжаттардың
негізінде жазылады. Операцияларды шоттарда тіркеу ақшалай түрде
жүргізіледі. Бұл орайда алғашқы құжаттардағы натуралды көрсеткіштер ақшалай
көрсеткіштерге ауыстыралады.
Сыртқы түрі бойынша шот екі бөліктен тұратын кесте бейнелі.
Шоттың сол жақ бөлігі – дебет, ал оң жақ бөлігі кредит деп аталады.
әр бір шотқа айдың басындағы және соңындағы қалдықтың (сальдоның)
және дебеті мен кредиті бойынша ай үшін айналымның болуы тән.
Шаруашылық операцияларын шоттарда көрсету үшін құжэаттық растау
қажет. Оған қағаздық алғашқы құжаттар, машиналық тасығыштар, дискеттер және
т.с.с. мысал бола алады. Бұл орайда олардың әрқайсысының заңдық күші болуға
тиіс.
Шоттардың активтік және пассивтік деген түрлері болады. Олар өз
атауын баланс жақтарының атауынан алған және олардың мазмұнын көрсетеді.
Активтік шоттар шаруашылық қорларын олардың құрамы мен орналасуы
бойынша есепке алуға арналған. Мысалы, Ағымдағы корреспонденттік шоттағы
ұлттық валютадағы ақша шоты, Шикізат пен материалдар шоты, Кассадағы
ұлттық валюта мен қолға берілетін ақшалар шоты және т.б.

Активтік шоттардағы қалдықтар (сальдо) тек дебеттік болады.
Пассивтік шоттар шаруашылық қорларының көздерін олардың мақсаттық
бағыты бойынша есепке алуға арналған. Мысалы, Банктердің несиелері шоты,
резервтік капитал шоты және т.б. Пассивтік шоттағы қалдықтар (сальдо) тек
кредиттік болады.
Активтік шоттағы жазулардың схемасы мынадай түрге ие болады.

Дебет Кредит
Операция басындағы қалдық
(сальдо)
Шаруашылық қорларын кемітетін Шаруашылық қорларын арттыратын
шаруашылық операциялары шаруашылық операциялары
Шаруашылық операцияларының сомасыШаруашылық операцияларының сомасы
кредит бойынша айналымды құрайды дебет бойынша айналымды құрайды
Операция соңындағы қалдық
(сальдо) (операция басындағы
сальдо+дебет бойынша
айналым-кредит бойынша айналым)

Сонымен, активтік шот бойынша көрсетілетіні: шоттың дебет жағы
бойынша – операция басындағы және соңыфндағы қалдықтар және қалдықты
арттыратын шаруашылық операциялары; шоттың кредит жағы бойынша – қалдықты
тек кемітетін шаруашылық операциялары.
Пассивтік шоттағы жазулардың схемасы мынадай түрге ие болады.

Дебет Кредит
Операция басындағы қалдық
(сальдо)
Шаруашылық қорларын арттыратын Шаруашылық қорларын кемітетін
шаруашылық операциялары шаруашылық операциялары
Шаруашылық операцияларының сомасыШаруашылық операцияларының сомасы
дебет бойынша айналымды құрайды кредит бойынша айналымды құрайды
Операция соңындағы қалдық
(сальдо) (операция басындағы
сальдо+кредит бойынша
айналым-дебет бойынша айналым)

Сонымен, мүліктердің қалыптасу көздері ескерілетін пассивтік шот бойынша
көрсетілетіні:
← Шоттың кредиттік жағы бойынша операциясының басындағы және соңындағы
қалдықтар, сондай-ақ қалдықтарды артыратын шаруашылық операциялары;
← Шоттың дебеттік жағы бойынша қалдықтарды азайтатын шаруашылық
операциялары ғана көрініс табады.
Әрбір шаруашылық операциясы бухгалтерлік есептің шоттарында екі рет: бір
шоттың дебеті және екінші шоттың кредиті бойынша көрсетіледі
Екіжақты жазу – бұл шаруашылық операциясын әр түрлі шоттардың дебеті
мен кредиті бойынша бірдей сомамен бір мезгілде көрсету әдісі.
Дебеттелетін және кредиттелетін шоттарды көрсету шоттар
корреспонденциясы немесе бухгалтерлік жазу деп, ал шоттар
корреспонденцияланатын деп аталынады.
Шоттар корреспонденциясын жасау типтік және жалпылама сипатқа ие
болатын қарапайым шаруашылық операцияларының мысалында қарастырылатынын
атай кету керек. Олардың мағынасы: шаруашылық операциясыбір шоттың дебетіне
және екінші шоттың кредитіне әсерін тигізеді, яғни оған тек екі шот қана
қатысады.
Алайда тәжірибе жүзінде көрсеткендей, қаржы-шаруашылық қызметте бір
шоттың дебеті бойынша және бірнеше шоттардың кредиті бойынша көрсетілетін,
сондай-ақ бір шоттың кредиті бойынша және бірнеше шоттардың дебеті бойынша
көрсетілетін операциялар да кездеседі. Сондықтан бухгалтерлік жазулар
қарапайым және күрделі болып бөлінеді.
Бір шоттың дебеті екінші шоттың кредитімен корреспонденцияланатын жазу
қарапайым деп аталынады.
Мысалы, жеткізушіден 30000 теңге сомасындағы материалдар келіп түсті.
Материалдардың келіп түсуі нәтижесінде активтік Шикізат пен материалдар
шотындағы сомалар артады, сондықтан Шикізат пен материалдар шоты
дебеттеледі, сонымен бірге жеткізушілерге берешек өсті, сондықтан
Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу шоты бойынша бұл сома
кредитте көрсетіледі. Жалпы жазу мынадай түрге ие болады: Шикізат пен
материалдар шотының дебеті, Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп
айырысу шотының кредиті – 30 000 теңге.
Бір шоттың дебеті екі немесе одан да көп шоттардың кредитімен
корреспонденцияланатын, бір шоттың кредиті екі немесе одан да көп шоттардың
дебетімен корреспонденцияланатын бухгалтерлік жазу күрделі жазу деп
аталады.
Мысалы, 50 000 теңге жалақы есептелген, соның ішінде, негізгі өндірістің
жұмысшыларына – 30 000 теңге, көмекші өндірістің жұмысшыларына – 20 000
теңге.
Келтірілген шаруашылық операциясы былай көрсетіледі:
Д-т Негізгі өндіріс шоты – 30 000 теңге.

Көмекші өндіріс шоты – 20 000 теңге.

К-т Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу шоты – 50 000 теңге.
Шаруашылық операцияларын бухгалтерлік есептің шоттарына жазу
құжаттардың негізінде жүргізіледі. Шаруашылық операциясының пайда болу
мөлшеріне қарай жүргізілетін жазу және олардың құжаттарымен ресімделуі
хронологиялық деп аталынады. Мұндай жазулар шаруашылық операцияларын тіркеу
журналында жүргізіледі.
Деректерді экономикалық біртектес объектілер бойынша жүйелендіретін
жазулар жүйелік деп аталынады. Шаруашылық операциясының бұл жазулары
шоттарда жүргізіледі.
Экономикалық мағынасына қарай әрбір шаруашылық операциясы есептің екі
объектісіне, яғни екі шотқа әсерін тигізеді, өйткені екіжақты сипатқа ие
болады. Іс жүзінде, егер кәсіпорынға материалдар келіп түссе, онда бір
жағынан, материалдар көбейеді, ал екінші жағынан, оны сатып алатын
қаражаттар азаяды, яғни олардың қандай көздердің есебінен келіп түскені
міндетті түрде көрсетіледі: қолма-қол ақшаға сатып алынған ба, әлде оларды
сатып алуға несие пайдаланылады ма немесе жеткізушілерге берешек қалыптасты
ма?
Шаруашылық операциясын екіжақты көрсетудің мәні – ол бір шоттың
дебеті бойынша және екінші шоттың кредиті бойынша бірдей сомаман жазылуға
тиіс. Демек, екіжақты жазу әдісін пайдаланып шоттар корреспонденцисын
жасаған кезде үш құраушы қатысады: шаруашылық операцисының мазмұны;
дебеттелетін шот; ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.