Банк қызметінің құрылу және тоқтатылу тәртібі

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

I Кіріспе

II Негізгі болім

Банк қызметінің құрылу және тоқтатылу тәртібі
Банк қызметін құқықтық реттеу және банк қызметін реттеу әдістері
Банктік қызметті бақылау және қадағалау, банк қызметіндегі тәуекелдік.

III Қорытынды

IV Пайдаланылган әдебиеттер тізімі

I Кіріспе

Теориялық тұргыда банк жүйесі бір немесе басқа елде белгілі бір тарихи кезенде өмір сүрген банк және банк институттарының әр түрлерінін бір-бірімен тығыз байланысты жиынтығы және кредиттік жүйенің құрамдас бөлігі болып табылады.

Қазақстаннын дәстурлі улттық банк жуйесінін даму тарихын Қазақстан Республикасын егеменді ел деп танылудан және улттық валюта-тенгенін айналымга шыгуынан қарастыруга болады.

Қазақстан Республикасынын банктік жуйесі екі денгейлі жуйе ретінде корсетілген. Улттық банк-елдін орталық банкі болып табылады және банктік жуйенін жогаргы (бірінші) денгейін қурайды. Улттық банктін тапсырмалары, қызметінін принциптері, қуқықтық мәртебесі және уәкілдігі Қазақстан Республикасынын “Қазақстан Республикасынын Улттық банкі туралы” Занымен айқындалады. Қалған басқа банктер Қазақстан Республикасынын зан актісімен айқындалатын ерекше қуқықтық статусқаие Қазақстаннын даму банкінен басқалары банктік жуйенін томенгі (екінші) денгейіне жатады. Шетелдік қатысушылары бар банктер екінші денгейдегі банктерге жатады, ягни, акцияларынын 1/3 болігінен артыгы келісімдердін иелігінде және/немесе басқаруында болатын: а) Қазақстан Республикасынын резиденттері емес; ә) Занды тулгалардын Қазақстан Республикасынын резиденттері, акцияларынын немесе жаргылық капиталдагы қатысу улесінін 1/3 болігінен артыгы Қазақстан Республикасынын резиденттері емес немесе соларга тен Қазақстан Республикасынын резиденттері-занды тулгалардын иелігіндегі, меншігіндегі және басқаруында болатын; б) Қазақстан Республикасынын резиденттері емес немесе занды тулгалар- Қазақстан Республикасы резиденттерінін қуралдарды болуші, оны пайдаланушы (ягни сенімід тулга) болып табылатын Қазақстан Республикасынын резиденттері, ягни акцияларынын немесе жаргылық капиталдагы қатысу улесінін 1/3 болігінен артыгы Қазақстан Республикасынын резиденттері емес немесе соларга тен Қазақстан Республикасынын резиденттері- занды , меншігіндегі және басқаруында болатын банктер. Мемлекет аралық банк- бул халықаралық шарттын негізінде қуралган және әрекет ететін уйымдастырушысы Қазақстан Республикасынын Укіметі (немесе онын окілді мемлекеттік органы) және бул шартқа қол қойган мемлекеттін укіметі болып табылатын банк Орталық банктер (мысалы Қазақстан Республикасынын Улттық банкі) елдегі букіл кредиттік жуйені басқаруды жузеге асырады, ондірістін қаржылық операцияларын жургізеді, бос қуралдарды және коммерциялық және басқа банктердін міндетті резервтерін сақтайды, керек болган жагдайда олардын ликвидтілігін қолдау ушін оларга кредиттер береді, банкноттар эмиссиясына монополияны иеленеді және елдін қаржы-кредиттік саясатынын басты нысандары болып табылады.

I Банк қызметінің құрылу және тоқтатылу тәртібі

Банкті ұйымдастыру қиын процедураны білдіреді және ол елдің арнайы заңдарымен реттеліп отырады. Ұлттық банк Қазақстан Республикасының аумағында банктерді құруға рұқсат береді және банктермен, олардың филиалдарын тіркеуге алу кітабын жүргізеді.

Рұқсат Ұлттық банк белгілеген мөлшердегі төлем негізінде беріледі. Рұқсат берген кезде Ұлттық банк атқарылатын банктік операциялардың шеңберін анықтайды. Банктің заңдар мен заң актілерінде банктердің қызметінің ашылуы мен тоқтатылуы реттеліп отырады.

Банк құруға рұқсат алу үшін келесі құжаттар қажет:

Рұқсат беруге арыз
Экономикалық негіздеме
Алдағы 2-3 жылдағы толық ақпараттарды қамтитын іскерлік болжалды жоспар
Құрылтайшылар ұсынатын банк жетекшілерінің кәсіби жарамсыздығы жайлы мәліметтер
Құрылтайшылардың қаржылық тұрақтылығы жайлы аудиторлық қорытынды
Жарғылық қор шотына қаражат салғанын растайтын құжат.

Заңды және жеке тұлғалар банктің құрылтайшылары ретінде бола алады. Мемлекет тек Үкімет тұлғасында ғана банктің құрылтайшысы және қатысушысы бола алады.

Кез келген құрылтайшылардың, қатысушылардың қатысу үлесі мемлекттен және еншілес банктерден басқалары үшін жарғылық қордың 35%-ан аспауы тиіс.

Банкті ашуға рұқсат беру жайлы арыз-құжатты алған мерзімнен бастап, 3 айдан аспайтын уақыт ішінде Ұлттық банкте қарастырылады.

Рұқсат беруден бас тартудың себептері мынада: құрылтайшы құжатының жұмыс істеп тұрған заңдарға сай келмеуі, құрылтайшылардың қаржылық жағдайының тұрақсыздығы; банктің құрылтайшысының, басқарма және жетекші мүшелерінің алдағы қызметтеріндегі заңға қайшы әрекеттің болуы; алғашқы екі жыл ішіндегі банктің меншікті қаражаттар есебінен активтік операциялар жүргізе алмауы, т. б.

Қазақстан Республикасының банктерін тіркейтін кітапта тіркелгеннен бастап, банк заңды тұлға мәртебесін алады. Оған тіркеу номері және банктік операцияларын жүргізуге лицензия беріледі.

Мысалы, АҚШ-та жаңа банк құру қатал тәртіппен реттеледі. Өз қызметтерін бастау үшін банк, штаттың билік органдарынан чартер-лицензия алуы қажет немесе ақша айналысын федералды чартер тексерушісі алуы керек. Сонымен бірге, банктің капиталының мөлшері заңмен белгіленген минималды нормаға сәйкес болуы қажет.

Банктер және банктік қызмет туралы заңға сәйкес, банкті ашуға рұқсат беруде бас тартуды санамағанда, банктік операцияларды жүргізуге берілген лицензия келесідей жағдайларда қайта қайтарылып алынуы мүмкін:

Рұқсат берген күннен бастап, 6 айдан аса уақыт ішінде банк өз қызметін бастамаса;
Ұлттық банк белгілеген пруденциялық нормативтерді, ҚР жұмыс істеп отырған банктік заңдарды жүйелі түрде бұзу, Ұлттық банк белгілеген НҚА бұзу жағдайлары анықталған кезде;
Заңмен белгіленген мәліметтер мен есеп берулерді жүйелі түрде бұрмалау;
Осы заңмен және банк жарғысы, т. б. қарастырылған тыс операцияларды жүргізу кезінде.

Банкті ашуға берілетін рұқсатты қайта қайтарып алу, оның таратылуы туралы шешімге сай келеді.

Банктің қалыпты жұмыс істеуі үшін жарғылық, резервтік, сақтандыру және басқа да қорлар құрылады.

Жарғылық қор банктің міндеттемесін қамтамасыз етуінің негізі болып табылады да, ол акция шығару немесе құрылтайшылардың салымдары есебінен құрылады.

Алдын ала белгіленбеген шығындар мен залалдарды жабу үшін банкте резервтік қор құрылады.

Сақтандыру және басқа да арнайы мақсаттағы қорлар банктің табысынан аударымдар жасау арқылы құрылады, олар басқарма және жалпы акционерлер жиналысының шешімі бойынша жұмсалады.

II Банк қызметін қуқықтық реттеу және

банк қызметін реттеу әдістері

Егемендік Қазақстаннын қаржылық нарыгын реттеудін қуқықтық негіздері тәуесліс мемлекеттін қалыптасуынын алгашқы жылдары-ақ маныздылыққа ие болды. Банктік жуйенін қирауы, реттеудін жетіспеушілігі. банктік заннамадагы қателіктер, жауапкершілік шараларынын болмауы, 1995 жылы елде елдін муддесін және Қазақстан экономикасынын дурыс дамуын толыгынмен қамтамасыз етпеген 130 банк омір суруіне алып келді.

Қазіргі кезде елде банктік операцияларды улттық және шетелдік валютада жургізуге Қазақстан Республикасынын қаржылық нарықты және қаржылық уйымдарды реттеу мен бақылау бойынша агенттігінін (будан кейін-ҚБА) лицензиясына ие 34 екінші денгейдегі банктер бар.

Ал банктік операциялардын болек турлерін жузеге асыратын уйым болып табылатын 19 занды тулга, ҚБА-нын немесе Қазақстан республикасы Улттық банкінінлицензиясынын негізінде қызмет атқарады.

Тарихи тургыда банктік бақылауды елдін орталық банктері жузеге асырады деп қалыптасқан. Осыган орай халықаралық тәжірибеге суйеніп Қазақстан Республикасы, банктік қызметті қоса букіл қаржы нарыгын реттеуді жузеге асыратын бірегей мемлекеттік органды қуруга шешім қабылдады.

2004 жылдын қантарынан бастап банктік қызметті бақылау және реттеу қызметін Қазақстан Республикасынын қаржылық нарықты және қаржылық уйымдарды реттеу және бақылау бойынша Агенттік (ҚБА) және жартылай улттық банк атқарады.

ҚБА-нын мақсаттары мен окілдігі Қазақстан Республикасынын 2003 шілдедегі № 474-ΙΙ “Қаржылық нарықты және қаржылық уйымдарды мемлекеттік бақылау және реттеу туралы” Занымен және Қазақстан Республикасынын Президентінін 2003 жылгы 31 желтоқсандагы №1270 ‘Қазақстан Республикасындагы мемлекеттік басқару жуйесін одан әрі жетілдіру туралы’ жарлыгымен қарастырылады.

Банктік қызмет коптеген зан және занга негізделген актілермен реттеледі. Алайда, банктік қызметті реттейтін басты зан- Қазақстан Республикасынын 1995 жылгы 31 тамыздагы №2444 “Қазақстан Республикасындагы банктер және банктік қызмет туралы” заны болып табылады.

Қазақстан Республикасы екінші денгейдегі банктердін қызметін реттеу механизмінін тәртібі Улттық банктін екінші денгейдегі банктердін қызметін реттеу және қадагалау бойынша нормативтік қуқықтық актілерімен анықталады.

1995 жылы 31 тамызда қабылданган “Банктер және банктік қызмет туралы” Қазақстан Республикасынын занынын 41-бабына сәйкес, Қазақстан Республикасы Улттық банк екінші денгейдегі банктердін қаржылық ету, олардын салымшыларынын мудделерін қоргау, сондай-ақ республикадагы ақша-несие жуйесінін турақтылыгын қолдап отыру мақсатында аталган банктердін қызметін реттеуді мынадай жолдармен жузеге асырады:

- пруденциялық нормативтер белгілеу;

- банктердін орындауына міндетті нормативтік қуқықтық актілер шыгару;

- банктердін қызметін тексеру;

- банктін қаржылық жагдайын сауықтандыруга байланысты усыныстар беру;

- банктерге ықпал ететін шектеу шараларын қолдану;

- банктерге немесе олардын лауазымды тулгаларына санкциялар беру.

Улттық банк халықаралық банктік тәжірибеде қолданылатын пруденциялық нормативтер мен орындауга міндетті басқа да нормалар мен лимиттерді белгілеуге қуқылы. Ол сонымен қатар банктердін пруденциялық нормативтерді және орындауга міндетті басқа да нормалар мен міндеттерді бузганы ушін жауапкершілікті белгілейді.

Қойылган талаптарга банктін қаржылық жагдайынын сәйкестігі туралы мәселені шеші мақсатында Улттық банк белгілі молшерде банктін капиталынын колемін анықтауга қуқылы.

Пруденциялық нормативтер немесе орындауга міндетті басқа да нормалар мен лимиттердін нормативтік белгілері мен есептеу әдістемесін, белгіленген кунге банктін капиталынын колемін, ашық валюта позициясынын лимиттерін және оларды есептеу тәртібін, резервтік талаптар нормасын және оларды есептеу әдісін, есеп берудін сәйкес формалары мен оны тапсыру мерзімін Улттық банк белгілейді.

Банктік қызметті жузеге асырумен байланысты шыгындарды табу мақсатында банктер резервтік қор қуруга міндетті. Резервтік қорлар банктердін дивиденттерді толеуге дейінгі табысынын есебінен қурылады. Банктер резервтік қорларынын колемін Улттық банк белгілейді.

Банктер жургізетін операцияларынын турлері мен колеміне қарай оздерінін қызметінін сенімділігіне бақылауды қамтамасыз ету ушін Қазақстан Республикасындагы банктер туралы занга сәйкес, Улттық банк бекіткен тәртіпте кумәнді және умітсіз қарыздарга қарсы арнайы провизиялар қуру арқылы берілген несиелер мен басқа да активтерді жіктеуге міндетті.

III Банктік қызметті бақылау және қадағалау,

банк қызметіндегі тәуекелдік.

Әрбір елде банктік қызметті әр түрлі аспектілерде реттеп отыратын, өзіндік бақылау мен құқықтық актілер жүйесі жұмыс істейді. Республикамызда банктерді бақылау мен қадағалау ҚР-ның банктік және басқа да заңдарының сақталуын қамтамасыз етуге, шаруашылық-қаржылық қызметті және банктегі оның мекемелерінде жұмысты ұйымдастыруды кезеңдік тексеруге бағытталған кешенді шаралар жиынтығы ұсынылады.

Банктер үстіне жасалатын бақылау мен қадағалауды: халықаралық, мемлекеттік, аудиторлық және құрылтайшылық деп бөлуге болады.

Республикада банктер үстінен халықаралық бақылауды Дүниежүзілік банк, Халықаралық валюталық қор, т. б. жүзеге асырады. Олар республикаға өз несиелері мен экономикасын нарыққа көшіру барысында қаржылық және ғылыми-техникалық көмек көрсете отырып, белгілі бір талаптар мен шарттар қояды.

Мемлекеттік бақылау ведомствадан тыс және ішкі ведомствалық болады.

Банктер үстінен ведомствадан тыс бақылауды Президент жанындағы Қаржылық бақылау Комитеті, Жоғарғы Кеңестік бақылау палатасы, бас салықтық инспекция, құқық қорғаушы органдар жүзеге асырады.

Банктер қызметіне қадағалау және ішкі ведомствалық бақылауды банк жүйесінің жоғарғы буыны - Ұлттық банк өзінің Қадағалау департаменті арқылы жүзеге асырады.

Аудиторлық бақылауды арнайы және тәуелсіз аудиторлық мекемелер, бақылау палаталары, ассоциациялар жүзеге асырады. Аудит өз алдына ішкі және сыртқы болып бөлінеді.

Банк қызметінің сыртқы аудиті лицензиясы бар арнайы тәуелсіз аудиторлық ұйымдар мен лицензиясы бар тәуелсіз жеке аудитормен ақы төлеу келісім-шарты негізінде жүргізіледі.

Ішкі аудит жетекші бақылау формасын білдіреді және оны жүзеге асыруы үшін банкте арнайы ішкі бақылау бөлімі құрылады.

Банк қызметіне құрылтайшылық бақылау бірнеше формада жүргізіледі: басқарма қызметіне бақылау кеңесінің жүргізетін; ревизиялық комиссия; акционерлерінің бақылауы.

Мысалы, АҚШ-та банктік қызметті реттеу басты екі мақсатты көздеді: банктердің тұрақтылығын қамтамасыз ету және олардың күйреуіне жол бермеу; азғана несиелік мекемелердің қолында капиталдың шоғырлануын шектеу және ақша нарығында монополиялық бақылауды болдырмау.

Банк тәуекелділігі негізінде ықтималдылықты да, ал нақтырақ айтсақ, банктің қаржылық операцияларды жүргізу кезінде өз ресурстарының табысы бір бөлігін жоғалту немесе қосымша шығын шығару қаупін түсіндіреді. Банктік қызмет зиянсыз болуы үшін келесі категорияларды ескеру керек: жоғалтулар, шығындар, залалдар.

Банктік қызметке тән тәуелділікті сипаттайтын жалпылама көрсеткіш ретінде жоғалтуларды , бактік табыстың төмендеуі ретінде түсінеміз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.