Қорғалжың және Барсакелмес қорықтары

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Қорғалжың қорығы

Осы уақытқа дейін тұрғыны аз Орталық Қазақстан, жирмасыншы ғасырдың 50 - ші жылдарында белсенді игеріле бастады. Сол кездегілердің айтуынша, тың көтеруге мыңдаған адамдар келді, яғни табиғаттың табиғи бірлестіктерін бүлдірді: далаларды жырты, елді мекендер салды, өзендер мен жылғаларға бөгеттер қойды, есімдік жабынын құртқан мал санын көбейтті.

Бірегей Қазақстан даласының үлгі боларлық жерлерін сақтау туралы мәселе туды. 1957ж теңіз көлі аңшылық қорықшасы деп жарияланды, бір жылдан кейін теңіздің оңтүстігінде далалы жерлерді қосып, Қорғалжың қорығы ұйымдастырылды. Одан кейінгі онжылдықта қорғалатын територияның орны мен қорғау тәртібі бірнеше рет өзгерді. 1968ж сол кездегі бар болған орман аңшылық шаруашылығы негізінде Қорғалжың қорығы қайта құрылды. Дегенмен қорық құрамына тек теңіз өзенімен Қорғалжыңның айналасындағы екі шаңырылдай аймақ қана кіру, ал бірегей далалар қорғалусыз сыртта қалды. Қазіргі кезде де осы қалпында қалып отыр. 1974ж. бұл қорық дамсар тізімінің А дәрежесіне енгізілді.

Қорғалжың қорығының қазіргі шекарасы шамамен 2600 шаршы шақырым, ол Теңіз - Қорғалжың ойпатының ең төменгі бөлігінде орналасқан, мұнда қазақ шоқылары мен Көкшетау қыраты арасындағы негізгі өзендері құяды. Мұнда жер бедері тегіс, Теңізден батысқа және оңтүстікке қарай шамалы адырлы. Ойпаттың ең жоғарғы биіктігі теңіз деңгейінен 304-420м. Қорық құрамына екі үлкен көл кіреді, оларға өзінің жайлап аққан суларын Нұра өзені құяды. Орталық және Солтүстік Қазақстанның басқа көлдері сияқты, олар да маусымдық толып тұрады және көпжылдық ауытқулар болды. Сондықтан тау көлдер мөлшері, пішіні және жаға сызығы жылдан жылға өзгеріп тұрады. Айлақ ауа райы қатаң континентальды, қысы суық, ұзақ және жазы ыстық, құрғақ. Температураның жылдық ауытқуы 90с-қа жетеді, +44с шілдеде, -49с қаңтарда болады. Қар қазан соңында түседі, сол кезде көлдер қатады, сәуірдің ортасында ғана ериді. Қыста қарлы борандар жиі болады, аяздары ұзақ, қатты желдер тұрады. Көктемнің алғашқы белгілері наурызда білінеді, бірақ көлдер мұздан ай ортасында, кейде сәуір соңында ғана босайды. Аязсыз уақыт бес ай шамасында. Теңіз Қорғалжың ойпаты құрғақ далалы және шөлейтті аймақтар қиылысында орналасқан. Мұнда жылына 200-350 мм ылғал түседі. Олар негізінен ақпан-наурыз (қар) және мамыр (жаңбыр) айларында жауады. Мамыр соңында дала кеуіп, жаз басында шөптер құрап қалады.

Соңғы жылдары қорық териториясы мен оның айналасында ақбас үйрек пен тарғақты зерттеу және қорғау мәселесі жайлы бірқатар халықаралық жобалар жұмыс істеп жатыр. Олардың ішіндегі ең көлемдісі - Қазақстанның су-батпақты жерлеріне арналған БҰҰДБ жобасы. Осы жобаның арқасында мұнда биологтардың бар мамандарының бірлескен кешенді зерттеулері жүргізілуде. Олар табиғи бірлестіктердің қазіргі жағдайларына талдау жасап, қорық териториясын кеңейтуге ұсыныс жасады.

Барсакелмес қорығы

Барсакелмес қорығы тарихы 1929ж. ұйымдастырылған бағалы аң терілері одағының аңмылтық шаруашылығынан басталады. Арамға зорманнан басқа қарақұйрық, ақбөбен, орқоян, сұр шіл, сырдария қырғауылы әкелінді. 1939 жылы осы шаруашылық негізінде қорық құрылды. Ашылғанға дейін мұнда ақ бөкеннің 50-60 басы болды. 1953 жылы қорыққа Бадхыздан (Түркімения) құландар әкелінді. Тұяқты жануарлар саны жылдан жылға ауа райы жағдайына, қыс өтуіне, қоректеріне байланысты қатты өзгеріп отырды. әсіресі 1928жылы Қарақалпақстаннан әкелінген тоғыз бас қарақұйрық саны ауытқыды. 1948-1949 жылдардың қатаң қысы қарақұйрықтың жаппай қырылуына әкелдіі нәтижесінде 60 бас қана қалды. Бұл жердің жағдайларына едәуір бейім ақбөкендер болды, кей жылдары олардың саны 3000 мыңға жетті, ал қолайсыз жылдары 3-5 есеге төмендеді. 1983 жылға санақ мәліметтері бойынша аралда 230 ақбөкен, 160 қарақұйрық, 242 құлан мекендеді. Тұщы судың жетіспеушілігіне және теңіз суы тұзының жетіспеушілігіне және теңіз суы тұзының артуына байланысты аралдан құланды біртіндеп әкету шешімі қабылданған болатын, 1990 жылдың соңында Арал құрлыққа қосылды. Қалған жануарлар жағалауда ішетін еу көзін іздеп қоныс аударды. Аралдың түбекке айналуы және бұрынғы Қасқақұлан аралы аймағындағы құландардың тіршілік ортасы шағын болғандықтан қорықты кеңейту мәселесі туды. Бұл кеңейтудің жобасы 2005 жылы аяқталды. Қорық териториясы қазіргі кезде екі бөлімнен - «Барсакелмес және Қасқақұланнан

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.