Қорғалжың және Барсакелмес қорықтары

1 Қорғалжың қорығы
2 Барсакелмес қорығы

Осы уақытқа дейін тұрғыны аз Орталық Қазақстан, жирмасыншы ғасырдың 50 – ші жылдарында белсенді игеріле бастады. Сол кездегілердің айтуынша, тың көтеруге мыңдаған адамдар келді, яғни табиғаттың табиғи бірлестіктерін бүлдірді: далаларды жырты, елді мекендер салды, өзендер мен жылғаларға бөгеттер қойды, есімдік жабынын құртқан мал санын көбейтті.
Бірегей Қазақстан даласының үлгі боларлық жерлерін сақтау туралы мәселе туды. 1957ж теңіз көлі аңшылық қорықшасы деп жарияланды, бір жылдан кейін теңіздің оңтүстігінде далалы жерлерді қосып, Қорғалжың қорығы ұйымдастырылды. Одан кейінгі онжылдықта қорғалатын територияның орны мен қорғау тәртібі бірнеше рет өзгерді. 1968ж сол кездегі бар болған орман аңшылық шаруашылығы негізінде Қорғалжың қорығы қайта құрылды. Дегенмен қорық құрамына тек теңіз өзенімен Қорғалжыңның айналасындағы екі шаңырылдай аймақ қана кіру, ал бірегей далалар қорғалусыз сыртта қалды. Қазіргі кезде де осы қалпында қалып отыр. 1974ж. бұл қорық дамсар тізімінің А дәрежесіне енгізілді.
Қорғалжың қорығының қазіргі шекарасы шамамен 2600 шаршы шақырым, ол Теңіз – Қорғалжың ойпатының ең төменгі бөлігінде орналасқан, мұнда қазақ шоқылары мен Көкшетау қыраты арасындағы негізгі өзендері құяды. Мұнда жер бедері тегіс, Теңізден батысқа және оңтүстікке қарай шамалы адырлы. Ойпаттың ең жоғарғы биіктігі теңіз деңгейінен 304-420м. Қорық құрамына екі үлкен көл кіреді, оларға өзінің жайлап аққан суларын Нұра өзені құяды. Орталық және Солтүстік Қазақстанның басқа көлдері сияқты, олар да маусымдық толып тұрады және көпжылдық ауытқулар болды. Сондықтан тау көлдер мөлшері, пішіні және жаға сызығы жылдан жылға өзгеріп тұрады. Айлақ ауа райы қатаң континентальды, қысы суық, ұзақ және жазы ыстық, құрғақ.