Фольклорлық шығармалардағы елдік рухы

Кейбір зерттеушілер кеңестік идеологияны тым біржақты бағалап, оның ұлттық, елдік рухты көтеретін мәселелерде қатқыл бағат ұстанғанын жазады. Бұл мәселені фольклортану саласында екі бағытта қарастыруға болады. Бірі - кеңестік дәуірде де казақ ғалымдары фольклорлық мұралар қызметін ашып, лайықты түрде бағалай білгенін айтуымыз қажет. Екінші бағыт қаһармандық жырдың идеологаялық қызмет атқарғаны кенестік дертінде де ашық, анық айтылды. Дегенмен бұл қызметті танытуда шектеулілік болды, көп ретте кейіпкерді елді жаудан азат етуші батыр деңгейінде ғана қабылдау қалыптасты. Шындығында, фольклорлық мұралар, атап айтқанда, аңыздың да, ертегінің де, қаһармандық жырдық да идеологиялық қызметін кең ауқымда қабылдау қажет. Яғни, халықтың рухани азығы — фольклорлық шығармалар үшін басты өзек – ел-жұрты арман-тілегімен қабысқан, қанымен, жанымен біте қайнаған намыс, елдік рух. Тіпті, көне батырлық ертегілер екі рудың таласына арналса да, Алпамысқа әкесі жау қолына кеткен малды қайтармай оралма деген сөздерінің мәні тереңде, ол дәуір үшін ру — кіші Отан проблемасын шеңберде қалдырмаған, кең мәселе ретінде толғайды. Меседен: "... намысы болса, іздеп келер деп, еліңді шаптырып, батырынды байлатып алдыртқан едім" ("Керқұла атты Кендебай"), "Делдаш 8 жасқа келгенде,елін жаушауып, анасы да жау қолында тұтқын болып кетіпті. Азамат болған, жайды ұққан Делдаш елінің намысы үшін кек алуға аттанбақ болыпты" ("Деядаш батыр"), — деп, тыңдаушы қауымның жігерін қайрайды. Бұл екі ертегінің соңы "Кендебай тұрғанда елге батып, ешбір жау тие алмайды", "Делдаштай батыры, ері тұрған бұл елге бұдан бұлай ешқаңдай жау тиісе алмайтын болыпты. Бұлар бейбіт, рақатты тұрмыс кешіпті. Халық Делдашты ел үшін туған ер деп атапты" деп аяқталуы да осы ойымыздың бір дәлелі.
Ә. Марғұлан Оғызға, Көкетайға, Манасқа берілген жойқын ас, көп мал сойып, ас беру салты халықтың рухани күшін көрсететін ұлы сын, үлкен салтанат деп бағаланғанын жазған. Яғни, жазба және фольклорлық мұраларды ойға дәйек ете отырып, елдің елдік танытуы соңғы ғасырлардың ғана жемісі емес екендігін танытқан. Сондай-ақ, қаһармандық жырлар, сұлу

ӘДЕБИЕТТЕР
1.Марғұлан Ә. Шоқан және "Манас". —А,, 1971.
2. Марғлан Ә. Қазақтың ерлік жырындағы әлеуметтік сарындар // Ежелгі жыр-
аңыздар. —А., 1985.
З.Жұмалиев Қ, Қазақ эпосымен әдебиет тарихының мәселелері. — А., 1958.
4.Әуезов М. Әдебиет тарихы. —А, 1991.
5. Бердібаев Р. Эпостанудың әдістемелік мәселелері //Қазақ фольклорының
тарихы. -А., 1993.
6. Жирмунский В. Тюркский героический эпос. —Л., 1974.
7. Алатай, Жапарқұл. ОҒК қолжазба қоры.
8.Смирнова Н.С. Основные версии Камбара//Камбар--батыр. – А - Ата, 1959.

9. Досмухаммедұлы X. Аламан. —А., 1991.
10. Ғабдуллин М. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. —А., 1995.