Еуропа елдерінің салық жүйесі
I ҚР.ның салық жүйесінің даму кезеңдері мен салық жүйесі туралы жалпы түсінік
II Еуропа елдерінің салық жүйесі
2.1. Германияның салық жүйесі
2.2. Испанияның салық жүйесі
Қолданылған әдебиеттер тізімі
II Еуропа елдерінің салық жүйесі
2.1. Германияның салық жүйесі
2.2. Испанияның салық жүйесі
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Шаруашылық жүргізудің нарықтық типіне өту елімізде он жылдан астам уақыттан бері жүргізіліп келеді. Ресурстардың тиімді түрде бөлінуін қамтамасыз ету және экономикалық қызметтерді мәжбүрлеусіз реттеу сияқты кейбір жетістіктерімен қатар, нарықтық экономиканың өзіндік кемшіліктері де жоқ емес. Еркін нарықтық экономикадағы бәсекелестік ешкімді кедей немесе ауқатты деп бөлмейтін, бейтарап механизм болып табылатындықтан, оның негізінде бөлінген табыстар қоғам үшін қажетсіз теңсіздіктің туындауына әкеледі. Аталған мәселенің алдын алуда жүзеге асырылып жатқан әлеуметтік шараларға қарамастан халықтың әл - ауқаты, өмір сүру деңгейі турасындағы мәселе әлі де болса көкейтесті экономикалық және әлеуметтік мәселе болып келе жатыр.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының егемендігі, оның әлеуметтік бағдарлы нарықтық қатынастарға бағытталған даму жолына көшуі, мемлекет және қоғам мүддесіне қажетті қаражаттардың мемлекет құзырында орталықтандырылуы, сондай-ақ, өтпелі кезеңдегі экономиканы реттеу барысында пайдаланылатын салық саясатының экономика мен әлеуметтік аяларда өзіне тиеселі орын алуының басты себебіне айналып отыр.
Нарықтық экономика жағдайындағы Қазақстан Республикасында қоғамдағы қандай болмасын процесстерге мемлекеттік әкімшілік жүргізу арқылы тікелей ықпал ету мүмкіндігінің тарыла бастағаны бүгін баршаға аян. Бұл орайда халықаралық өркениетті стандарттар мен нарық талаптарына сай келетін, қоғамдық және мемлекеттік мүдделерге қол жеткізуге жол ашатын әлеуметтік – экономикалық жанама ықпал етудің елеулі құралы салық жүйесі. Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық салу саясатының негізгі бағыты – салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру. Сондықтан да ҚР-да тиімді салық жүйесін құру үшін біз шетел тәжірибесін қарастыруымыз қажет. Салық жүйесінің әлеуметтік – экономикалық мәні мен мағынасы А.Смит, Д.Рикардо, Ж.С. Сисмонди, У.Петти, Ф.Кенэ, Дж. Кейнс, А.Лаффер, М.Фридман және өзге де көптеген ойшылдардың еңбектеріне көрініс тапқан. Олар, өз еңбектерінде сол кездегі өздері ұстанып отырған экономикалық концепцияларға сүйене отырып, салықтардың мәні мен мазмұнын, атқаратын қызметтерін ашып көрсеткен болатын.
Ұсынылып отырған жұмыстың басты мақсаты Еуропа елдерінің (Германия, Испания елдерінің) салық жүйесін зерттеу. Сол мақсатқа жету үшін алдымызға келесідей міндеттерді қойдық:
- Еуропа елдерінің салық жүйесі туралы теориялық мәселелерді қарастыру;
- Қазақстан Республикасы мен Еуропа елдерінің салық жүйелерінің ұқсастығы мен айырмашылығы
- Қазақстан Республикасының салық жүйесін шетел тәжірибесімен салыстыра отырып, жетілдіру жолдары.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының егемендігі, оның әлеуметтік бағдарлы нарықтық қатынастарға бағытталған даму жолына көшуі, мемлекет және қоғам мүддесіне қажетті қаражаттардың мемлекет құзырында орталықтандырылуы, сондай-ақ, өтпелі кезеңдегі экономиканы реттеу барысында пайдаланылатын салық саясатының экономика мен әлеуметтік аяларда өзіне тиеселі орын алуының басты себебіне айналып отыр.
Нарықтық экономика жағдайындағы Қазақстан Республикасында қоғамдағы қандай болмасын процесстерге мемлекеттік әкімшілік жүргізу арқылы тікелей ықпал ету мүмкіндігінің тарыла бастағаны бүгін баршаға аян. Бұл орайда халықаралық өркениетті стандарттар мен нарық талаптарына сай келетін, қоғамдық және мемлекеттік мүдделерге қол жеткізуге жол ашатын әлеуметтік – экономикалық жанама ықпал етудің елеулі құралы салық жүйесі. Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық салу саясатының негізгі бағыты – салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру. Сондықтан да ҚР-да тиімді салық жүйесін құру үшін біз шетел тәжірибесін қарастыруымыз қажет. Салық жүйесінің әлеуметтік – экономикалық мәні мен мағынасы А.Смит, Д.Рикардо, Ж.С. Сисмонди, У.Петти, Ф.Кенэ, Дж. Кейнс, А.Лаффер, М.Фридман және өзге де көптеген ойшылдардың еңбектеріне көрініс тапқан. Олар, өз еңбектерінде сол кездегі өздері ұстанып отырған экономикалық концепцияларға сүйене отырып, салықтардың мәні мен мазмұнын, атқаратын қызметтерін ашып көрсеткен болатын.
Ұсынылып отырған жұмыстың басты мақсаты Еуропа елдерінің (Германия, Испания елдерінің) салық жүйесін зерттеу. Сол мақсатқа жету үшін алдымызға келесідей міндеттерді қойдық:
- Еуропа елдерінің салық жүйесі туралы теориялық мәселелерді қарастыру;
- Қазақстан Республикасы мен Еуропа елдерінің салық жүйелерінің ұқсастығы мен айырмашылығы
- Қазақстан Республикасының салық жүйесін шетел тәжірибесімен салыстыра отырып, жетілдіру жолдары.
1. Ермекбаева Б.Ж. «Салықтар және салық салу», Алматы,2003
2. Ермекбаева Б.Ж., Арзаева М.Ж. «Шет мемлекеттердің салықтары», Алматы,2004
3. Конституция Федеративной Республики Германии от 23 мая 2001 года
4. Базедов П., Шахиджанов Р.Г. «Налоговая система Германии, Москва, 2005
5. Мещерякова О. Справочник. «Налоговые системы развитых стран мира», Москва, 1997
6. Дуканич Л.В. «Налоги и налогообложение», Ростов-на-Дону, 2000
7. Черник Д.Г. статья в экономическом форуме интернет сайта «Налоги Испании».
2. Ермекбаева Б.Ж., Арзаева М.Ж. «Шет мемлекеттердің салықтары», Алматы,2004
3. Конституция Федеративной Республики Германии от 23 мая 2001 года
4. Базедов П., Шахиджанов Р.Г. «Налоговая система Германии, Москва, 2005
5. Мещерякова О. Справочник. «Налоговые системы развитых стран мира», Москва, 1997
6. Дуканич Л.В. «Налоги и налогообложение», Ростов-на-Дону, 2000
7. Черник Д.Г. статья в экономическом форуме интернет сайта «Налоги Испании».
Еуропа елдерінің салық жүйесі
Жоспары:
Кіріспе
I ҚР-ның салық жүйесінің даму кезеңдері мен салық жүйесі туралы жалпы
түсінік
II Еуропа елдерінің салық жүйесі
2.1. Германияның салық жүйесі
2.2. Испанияның салық жүйесі
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Шаруашылық жүргізудің нарықтық типіне өту елімізде он жылдан астам
уақыттан бері жүргізіліп келеді. Ресурстардың тиімді түрде бөлінуін
қамтамасыз ету және экономикалық қызметтерді мәжбүрлеусіз реттеу сияқты
кейбір жетістіктерімен қатар, нарықтық экономиканың өзіндік кемшіліктері де
жоқ емес. Еркін нарықтық экономикадағы бәсекелестік ешкімді кедей немесе
ауқатты деп бөлмейтін, бейтарап механизм болып табылатындықтан, оның
негізінде бөлінген табыстар қоғам үшін қажетсіз теңсіздіктің туындауына
әкеледі. Аталған мәселенің алдын алуда жүзеге асырылып жатқан әлеуметтік
шараларға қарамастан халықтың әл - ауқаты, өмір сүру деңгейі турасындағы
мәселе әлі де болса көкейтесті экономикалық және әлеуметтік мәселе болып
келе жатыр.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының егемендігі, оның әлеуметтік
бағдарлы нарықтық қатынастарға бағытталған даму жолына көшуі, мемлекет және
қоғам мүддесіне қажетті қаражаттардың мемлекет құзырында орталықтандырылуы,
сондай-ақ, өтпелі кезеңдегі экономиканы реттеу барысында пайдаланылатын
салық саясатының экономика мен әлеуметтік аяларда өзіне тиеселі орын
алуының басты себебіне айналып отыр.
Нарықтық экономика жағдайындағы Қазақстан Республикасында қоғамдағы
қандай болмасын процесстерге мемлекеттік әкімшілік жүргізу арқылы тікелей
ықпал ету мүмкіндігінің тарыла бастағаны бүгін баршаға аян. Бұл орайда
халықаралық өркениетті стандарттар мен нарық талаптарына сай келетін,
қоғамдық және мемлекеттік мүдделерге қол жеткізуге жол ашатын әлеуметтік –
экономикалық жанама ықпал етудің елеулі құралы салық жүйесі. Нарықтық
экономиканың қалыптасу кезеңінде салық салу саясатының негізгі бағыты –
салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық
механизмін іске асыру. Сондықтан да ҚР-да тиімді салық жүйесін құру үшін
біз шетел тәжірибесін қарастыруымыз қажет. Салық жүйесінің әлеуметтік –
экономикалық мәні мен мағынасы А.Смит, Д.Рикардо, Ж.С. Сисмонди, У.Петти,
Ф.Кенэ, Дж. Кейнс, А.Лаффер, М.Фридман және өзге де көптеген ойшылдардың
еңбектеріне көрініс тапқан. Олар, өз еңбектерінде сол кездегі өздері
ұстанып отырған экономикалық концепцияларға сүйене отырып, салықтардың мәні
мен мазмұнын, атқаратын қызметтерін ашып көрсеткен болатын.
Ұсынылып отырған жұмыстың басты мақсаты Еуропа елдерінің (Германия,
Испания елдерінің) салық жүйесін зерттеу. Сол мақсатқа жету үшін алдымызға
келесідей міндеттерді қойдық:
- Еуропа елдерінің салық жүйесі туралы теориялық мәселелерді қарастыру;
- Қазақстан Республикасы мен Еуропа елдерінің салық жүйелерінің
ұқсастығы мен айырмашылығы
- Қазақстан Республикасының салық жүйесін шетел тәжірибесімен салыстыра
отырып, жетілдіру жолдары.
I ҚР-ның салық жүйесінің даму кезеңдері мен салық жүйесі туралы жалпы
түсінік.
Салық жүйесін мемлекет пен заңды және жеке тұлғалар арасындағы қаржы
қатынастары және осы қатынасты анықтайтын салықтар, салық механизмі яғни,
салық салу әдістері мен тәсілдері, жолдары, салық заңдары мен салыққа
қатысты кесімдердің, салық қызметі органдарының жиынтығы құрайды.
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасаудың ең негізгі құралы
болуымен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып дамуына
және саяси әлеуметтік шаралардың толығымен іске асуына мүмкіндік туғызады.
Шаруашылық жүргізудің нарықтық типіне өту елімізде он жылдан астам
уақыттан бері жүргізіліп келеді. Ресурстардың тиімді түрде бөлінуін
қамтамасыз ету және экономикалық қызметтерді мәжбүрлеусіз реттеу сияқты
кейбір жетістіктерімен қатар, нарықтық экономиканың өзіндік кемшіліктері де
жоқ емес. Еркін нарықтық экономикадағы бәсекелестік ешкімді кедей немесе
ауқатты деп бөлмейтін, бейтарап механизм болып табылатындықтан, оның
негізінде бөлінген табыстар қоғам үшін қажетсіз теңсіздіктің туындауына
әкеледі.
Қазақстан Республикасының егемендігі, оның әлеуметтік бағдарлы
нарықтық қатынастарға бағытталған даму жолына көшуі, мемлекет және қоғам
мүддесіне қажетті қаражаттардың мемлекет құзырында орталықтандырылуы,
сондай-ақ, өтпелі кезеңдегі экономиканы реттеу барысында пайдаланылатын
салық саясатының экономика мен әлеуметтік аяларда өзіне тиеселі орын
алуының басты себебіне айналып отыр.
Нарықтық экономика жағдайындағы Қазақстан Республикасында қоғамдағы
қандай болмасын процесстерге мемлекеттік әкімшілік жүргізу арқылы тікелей
ықпал ету мүмкіндігінің тарыла бастағаны бүгін баршаға аян. Бұл орайда
халықаралық өркениетті стандарттар мен нарық талаптарына сай келетін,
қоғамдық және мемлекеттік мүдделерге қол жеткізуге жол ашатын әлеуметтік –
экономикалық жанама ықпал етудің елеулі құралы салық жүйесі. Төмендегі 1-
сызба салық жүйесінің жалпы анықтамасының түсінігі болып табылады.
1-сызба
Автордың өзімен құрастырылған.
Еліміздің салық жүйесінің дамуын төрт кезеңге бөліп қарастыруға
болады.
- 1 кезең (1992-1995 жж.) – жаңа салық жүйесі базисінің, салық кезеңінің
өңделуі және іске қосылуы;
- 2 кезең (1996-1998 жж.) – нарықтық экономика талаптарына сай келетін
салық жүйесін құруды аяқтау;
- 3 кезең (1998-2000 жж.) – барлық қағидалардың ескерілуі арқылы салық
жүйесіне өзгерістер мен толықтыруларды енгізу, салық жүйесін одан әрі
жетілдіру;
- 4 кезең (2001-2002 жж.) – Жаңа Салық кодексі қабылданып, іске қосылды.
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25 желтоқсанында қабылданған
Қазақстан Республикасындағы Салық жүйесі туралы Заң тәуелсіз салық жүйесін
құрудың ең алғашқы бастамасы болып табылды. Бұл еліміздің экономикасын
реформалаудағы күрделі жұмыстардың бірі болып саналады. Осы кезеңдерде елде
көптеген өзгерістер болды және экономиканың дамуына көптеген құбылстар,
атап айтқанда, меншіктің көптеген түрлерінің дамуы, шаруашылық жүргізуші
субъектілер мен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық негізде
жүргізілуі және т.б. құбылыстар іске аса бастады.
Осы Заң бойынша алғаш рет Қазақстан Республикасында 42 салық түрі
қызмет етті және олар 3 топқа бөлінді:
- жалпы мемлекеттік салықтар – 10;
- міндетті түрде төленетін жергілікті салықтар мен алымдар – 11;
- жергілікті салықтар мен алымдар – 18.
Бұл салықтардың негізін табыс салығы, пайдаға салынатын салық,
қосылған құнға салынатын салық, акциз салығы, жер салығы және т.б. салықтар
құрады.
Алғашқы салық жүйесінің көптеген кемшіліктері де болды. Атап айтқанда,
басқа елдерге қарағанда біздің салық жүйеміздің жинақталған ғылыми және
практикалық тәжірибелерінің жеткіліксіздігі, салық түрлерінің көптігі,
халықаралық салық салу қағидаларының назардан тыс қалуы, айналымды
анықтаудың қиындығы, дәлелсіз берілген жеңілдіктердің көптігі және т.б.
Осыдан келіп еліміздің салық жүйесін реформалаудың қажеттігі туындады.
Қазақстан Үкіметі 1992 жылдың басында салық жүйесін кезеңді түрде
реформалаудың концепциясын қабылдады.
Аталмыш концепцияны іске асырудағы негізгі кезең болып Қазақстан
Республикасы Президентінің 24.04.95 ж. қабылдаған Салық және бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Заң күші бар Жарлығы табылады.
Ол 1995 жылдың 1-ші шілдесінен бастап іске қосылды, нәтижесінде бұрын
қызмет еткен 42 салық түрінің орнына 11 салықтар мен алымдар қызмет ететін
болды. Бұл Салық Заңдылығы бойынша еліміздің салық жүйесі нарықтық
қатынастар талабына біршама бейімделіп, халықаралық тәжірибеге мейлінше
жақындатылды.
1999 жылы салық жүйесі 5 рет күрделі өзгерістерге ұшырады. Осыған
орай, 2000 жылы 1 қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасында 17 түрлі
салықтар мен алымдар қызмет етті.
4-ші кезеңде, яғни 2001 жылдың 12 маусымында Жаңа Салық Кодексі
қабылданып, 2002 жылдың 1-ші қаңтарынан бастап іске қосылды. Салық
Кодексінде Қазақстан Республикасында қолданылатын салықтар мен бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдер, атап айтқанда 9 салық, 13 алым, 9
төлем, 1 мемлекеттік баж, 4 кедендік алым белгіленген.
Жаңа Салық Кодексі 2002 жылдың 1-ші қаңтарында Қазақстан
Республикасында мынадай салықтар енгізген:
- корпорациялық табыс салығы;
- жеке табыс салығы;
- қосылған құн салығы;
- акциздер;
- жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы төлемдер;
- әлеуметтік салық;
- жер салығы;
- көлік құралдары салығы;
- мүлік салығы.
Қазақстан Республикасы салық жүйесін басқару Қазақстан Республикасы
Конституциясы бойынша Президентке, Парламентке, Үкіметке, Қаржы
Министрлігіне жүктеледі.
Салық қызметі органы Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігі Салық
Комитетінен және облыс, Астана, Алматы қалалары, аудандар мен қалалар
бойынша салық комитеттерінен тұрады.
Қаржы Министрлігінің салық комитеті салықтар және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдердің толық әрі уақтылы түсуіне мемлекеттік
бақылауды қамтамасыз ететін және салық қызметі органдарын басқаратын
орталық атқаруша орган болып табылады. Салық қызметі органдарына салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің толық түсуін, міндетті
зейнетақы жарналарының толық және дер кезінде аударылуын қамтамасыз ету
жөніндегі, сондай-ақ салық төлеушілердің салық міндеттемелерінің
орындалуына салық бақылауын жүзеге асыру жөніндегі міндеттер жүктеледі.
Салық органдары тиісті жоғары тұрған салық қызметі органдарына төменнен
жоғары қарай тікелей бағынады және жергілікті атқарушы органдарға жатпайды.
Төменде 1-кестеден мемлекеттік бюджеттің кіріс көзін толықтырудың
бірден-бір құралы салықтар екендігін және қазіргі кезде оның мемлекеттік
бюджеттің кірісіндегі үлес салмағының жоғары екендігін байқауға болады.
1-кесте
2005-2007 жылдар аралығындағы мемлекеттік бюджеттің кірістерінің үлесі
млн.теңге
2005 жыл 2006 жыл 2007 жыл
Көрсеткіштер
сомасы % сомасы % сомасы %
Мемлекеттік бюджет 1286734 100 2098532 100 2338034 100
кірістері
Салықтық түсімдер 1186137 92,2 1998314 95,2 2209102 94,5
Салықтық емес түсімдер81500 6,3 66036 3,2 54764 2,3
Негізгі капиталды 19096 1,5 34182 1,6 74166 3,2
сатудан түскен
түсімдер
Трансферттер 0 0 2 0
Несиенің қайтарылуы 18390 1,4 0 0
Мәліметтер: Статистический ежегодник, Астана, 2007г.
Кестеден көріп отырғанымыздай, 2006 жылдағы салықтық түсімдер 2005
жылға қарағанда, 3% артқан, бұл елімізде 2006 жылы кәсіпорындардың салық
есебін дұрыс жүргізгендігін, ал 2007 жылы 2006 жылмен салыстырғанда, 0,7%
кемігендігі, ұйымдардың салық есептілігін дұрыс жүргізбегендін, яғни
салықты толығымен төлеуден жалтарынғандығын көрсетеді. Сонымен қатар,
кестеден салықтық емес түсімдердің салықтық түсімдерге қарағанда, жылдан-
жылға азайғандығын, ал негізгі капиталды сатудан түскен түсімдердің,
керісінше, көбеюін көрсетті.
II Еуропа елдерінің салық жүйесі
2.1. Германияның салық жүйесі
Германияның салық жүйесі Л.Эрхард заманынан бері мынадай қағидаларға
негізделіп құрылуда:
- салыққа жұмсалған шығындар мүмкіндігінше аз болуы керек;
- салықтар құрылымдық саясатқа сәйкес болуы керек;
- салықтар табысты әділ бөлуге бағытталуы керек;
- салық жүйесі екі жақты салық салуды болдырмауы керек;
- салықтар бәсекеге кедергі болмауы керек;
- салық жүйесі адамдардың жеке өмірін құрметтеуі керек және т.б.
Германия салық жүйесіне тән ерекшелік – бюджет жүйесі буындарының
арасында жиынтық салық түсімдерінің күрделі әрі көп сатылы бөлінуі. Басқа
мемлекеттерге қарағанда Германияда табыстар вертикалды және горизонталды
деңгейде теңестіріледі. Табысы жоғары Бавария, Вюртемберг, Солтүстік Рейн-
Верстфалия тәрізді жерлер өзінің қаржы ресурстарының бір бөлігін Саксония,
Шлезвиг-Голштейн сияқты біршама нашар дамыған жерлерге береді.
Германия Конституциясына сәйкес, елде мемлекеттік биліктің екі
деңгейі: федералдық және жер билігі бекітілген. Общиналар үшінші билік
деңгейі емес, жердің құрамы ретінде қаралады. Осыған байланысты федерация,
жер, общиналардың құқықтары салық салу аясында қатаң бөлінген және
Конституция және бірқатар салық қатынастарын реттейтін заңнамалармен
реттеледі.
Қазіргі кездегі қолданыстағы салық жүйесі 1969 жылғы ірі салық
реформасы барысында қалыптасты. Германияның салық жүйесінің нығайып,
дамуында 1986, 1988 және 1990 жылдары жүргізілген салық реформалары маңызды
рөл атқарды. 1986-1988 жылдары жүргізілген салық реформалары барысында
халықтан алынатын табыс салығын, әсіресе, балалы отбасылыларға салынатын
салық мөлшерін төмендету мәселелері қарастырылды. Нәтижесінде салық
салынбайтын минимум өсті, отбасылы салық төлеушілерге берілетін салық
жеңілдіктері ұлғайтылды, салық прогрессиясы оңайлатылды. 1990 жылы
жүргізілген салық реформасы барысында салық салынбайтын минимум мөлшері
одан әрі арттырылды; прогрессивтік салық салу шкаласы енгізілді; білім
алуға кеткен шығындар шегерімге енгізілді; мүлік салығының ставкасы
төмендетілді және т.б.
Қазіргі кезде Германия салық жүйесі салықтардың 50 түрін белгілеген.
Салықтар былай бөлінеді:
- федералдық салықтар;
- жер салықтары;
- біріккен салықтар;
- жергілікті община салықтары;
- шіркеу салықтары.
Реформаға дейін федералдық салықтарға акциздер, баждар, айналымға
салынатын салық, мүлікке салынатын салық жатқызылды. Федералдық салықтарға:
- капитал қозғалысына салынатын салық;
- кеден баждары;
- сақтандыру салығы;
- вексель салығы;
- сыраға салынатын салықтан басқа тұтыну тауарларына салынатын салық
т.б. жатады.
Жер салықтарына:
- мүлік салығы;
- мұраға салынатын салық;
- алынған жер учаскесіне салынатын салық;
- өрт салығы;
- сыраға салынатын салық;
- ойын үйлеріне салынатын салық және т.б. жатады.
Біріккен салықтарға:
- еңбекақыға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоспары:
Кіріспе
I ҚР-ның салық жүйесінің даму кезеңдері мен салық жүйесі туралы жалпы
түсінік
II Еуропа елдерінің салық жүйесі
2.1. Германияның салық жүйесі
2.2. Испанияның салық жүйесі
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Шаруашылық жүргізудің нарықтық типіне өту елімізде он жылдан астам
уақыттан бері жүргізіліп келеді. Ресурстардың тиімді түрде бөлінуін
қамтамасыз ету және экономикалық қызметтерді мәжбүрлеусіз реттеу сияқты
кейбір жетістіктерімен қатар, нарықтық экономиканың өзіндік кемшіліктері де
жоқ емес. Еркін нарықтық экономикадағы бәсекелестік ешкімді кедей немесе
ауқатты деп бөлмейтін, бейтарап механизм болып табылатындықтан, оның
негізінде бөлінген табыстар қоғам үшін қажетсіз теңсіздіктің туындауына
әкеледі. Аталған мәселенің алдын алуда жүзеге асырылып жатқан әлеуметтік
шараларға қарамастан халықтың әл - ауқаты, өмір сүру деңгейі турасындағы
мәселе әлі де болса көкейтесті экономикалық және әлеуметтік мәселе болып
келе жатыр.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының егемендігі, оның әлеуметтік
бағдарлы нарықтық қатынастарға бағытталған даму жолына көшуі, мемлекет және
қоғам мүддесіне қажетті қаражаттардың мемлекет құзырында орталықтандырылуы,
сондай-ақ, өтпелі кезеңдегі экономиканы реттеу барысында пайдаланылатын
салық саясатының экономика мен әлеуметтік аяларда өзіне тиеселі орын
алуының басты себебіне айналып отыр.
Нарықтық экономика жағдайындағы Қазақстан Республикасында қоғамдағы
қандай болмасын процесстерге мемлекеттік әкімшілік жүргізу арқылы тікелей
ықпал ету мүмкіндігінің тарыла бастағаны бүгін баршаға аян. Бұл орайда
халықаралық өркениетті стандарттар мен нарық талаптарына сай келетін,
қоғамдық және мемлекеттік мүдделерге қол жеткізуге жол ашатын әлеуметтік –
экономикалық жанама ықпал етудің елеулі құралы салық жүйесі. Нарықтық
экономиканың қалыптасу кезеңінде салық салу саясатының негізгі бағыты –
салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық
механизмін іске асыру. Сондықтан да ҚР-да тиімді салық жүйесін құру үшін
біз шетел тәжірибесін қарастыруымыз қажет. Салық жүйесінің әлеуметтік –
экономикалық мәні мен мағынасы А.Смит, Д.Рикардо, Ж.С. Сисмонди, У.Петти,
Ф.Кенэ, Дж. Кейнс, А.Лаффер, М.Фридман және өзге де көптеген ойшылдардың
еңбектеріне көрініс тапқан. Олар, өз еңбектерінде сол кездегі өздері
ұстанып отырған экономикалық концепцияларға сүйене отырып, салықтардың мәні
мен мазмұнын, атқаратын қызметтерін ашып көрсеткен болатын.
Ұсынылып отырған жұмыстың басты мақсаты Еуропа елдерінің (Германия,
Испания елдерінің) салық жүйесін зерттеу. Сол мақсатқа жету үшін алдымызға
келесідей міндеттерді қойдық:
- Еуропа елдерінің салық жүйесі туралы теориялық мәселелерді қарастыру;
- Қазақстан Республикасы мен Еуропа елдерінің салық жүйелерінің
ұқсастығы мен айырмашылығы
- Қазақстан Республикасының салық жүйесін шетел тәжірибесімен салыстыра
отырып, жетілдіру жолдары.
I ҚР-ның салық жүйесінің даму кезеңдері мен салық жүйесі туралы жалпы
түсінік.
Салық жүйесін мемлекет пен заңды және жеке тұлғалар арасындағы қаржы
қатынастары және осы қатынасты анықтайтын салықтар, салық механизмі яғни,
салық салу әдістері мен тәсілдері, жолдары, салық заңдары мен салыққа
қатысты кесімдердің, салық қызметі органдарының жиынтығы құрайды.
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасаудың ең негізгі құралы
болуымен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып дамуына
және саяси әлеуметтік шаралардың толығымен іске асуына мүмкіндік туғызады.
Шаруашылық жүргізудің нарықтық типіне өту елімізде он жылдан астам
уақыттан бері жүргізіліп келеді. Ресурстардың тиімді түрде бөлінуін
қамтамасыз ету және экономикалық қызметтерді мәжбүрлеусіз реттеу сияқты
кейбір жетістіктерімен қатар, нарықтық экономиканың өзіндік кемшіліктері де
жоқ емес. Еркін нарықтық экономикадағы бәсекелестік ешкімді кедей немесе
ауқатты деп бөлмейтін, бейтарап механизм болып табылатындықтан, оның
негізінде бөлінген табыстар қоғам үшін қажетсіз теңсіздіктің туындауына
әкеледі.
Қазақстан Республикасының егемендігі, оның әлеуметтік бағдарлы
нарықтық қатынастарға бағытталған даму жолына көшуі, мемлекет және қоғам
мүддесіне қажетті қаражаттардың мемлекет құзырында орталықтандырылуы,
сондай-ақ, өтпелі кезеңдегі экономиканы реттеу барысында пайдаланылатын
салық саясатының экономика мен әлеуметтік аяларда өзіне тиеселі орын
алуының басты себебіне айналып отыр.
Нарықтық экономика жағдайындағы Қазақстан Республикасында қоғамдағы
қандай болмасын процесстерге мемлекеттік әкімшілік жүргізу арқылы тікелей
ықпал ету мүмкіндігінің тарыла бастағаны бүгін баршаға аян. Бұл орайда
халықаралық өркениетті стандарттар мен нарық талаптарына сай келетін,
қоғамдық және мемлекеттік мүдделерге қол жеткізуге жол ашатын әлеуметтік –
экономикалық жанама ықпал етудің елеулі құралы салық жүйесі. Төмендегі 1-
сызба салық жүйесінің жалпы анықтамасының түсінігі болып табылады.
1-сызба
Автордың өзімен құрастырылған.
Еліміздің салық жүйесінің дамуын төрт кезеңге бөліп қарастыруға
болады.
- 1 кезең (1992-1995 жж.) – жаңа салық жүйесі базисінің, салық кезеңінің
өңделуі және іске қосылуы;
- 2 кезең (1996-1998 жж.) – нарықтық экономика талаптарына сай келетін
салық жүйесін құруды аяқтау;
- 3 кезең (1998-2000 жж.) – барлық қағидалардың ескерілуі арқылы салық
жүйесіне өзгерістер мен толықтыруларды енгізу, салық жүйесін одан әрі
жетілдіру;
- 4 кезең (2001-2002 жж.) – Жаңа Салық кодексі қабылданып, іске қосылды.
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25 желтоқсанында қабылданған
Қазақстан Республикасындағы Салық жүйесі туралы Заң тәуелсіз салық жүйесін
құрудың ең алғашқы бастамасы болып табылды. Бұл еліміздің экономикасын
реформалаудағы күрделі жұмыстардың бірі болып саналады. Осы кезеңдерде елде
көптеген өзгерістер болды және экономиканың дамуына көптеген құбылстар,
атап айтқанда, меншіктің көптеген түрлерінің дамуы, шаруашылық жүргізуші
субъектілер мен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық негізде
жүргізілуі және т.б. құбылыстар іске аса бастады.
Осы Заң бойынша алғаш рет Қазақстан Республикасында 42 салық түрі
қызмет етті және олар 3 топқа бөлінді:
- жалпы мемлекеттік салықтар – 10;
- міндетті түрде төленетін жергілікті салықтар мен алымдар – 11;
- жергілікті салықтар мен алымдар – 18.
Бұл салықтардың негізін табыс салығы, пайдаға салынатын салық,
қосылған құнға салынатын салық, акциз салығы, жер салығы және т.б. салықтар
құрады.
Алғашқы салық жүйесінің көптеген кемшіліктері де болды. Атап айтқанда,
басқа елдерге қарағанда біздің салық жүйеміздің жинақталған ғылыми және
практикалық тәжірибелерінің жеткіліксіздігі, салық түрлерінің көптігі,
халықаралық салық салу қағидаларының назардан тыс қалуы, айналымды
анықтаудың қиындығы, дәлелсіз берілген жеңілдіктердің көптігі және т.б.
Осыдан келіп еліміздің салық жүйесін реформалаудың қажеттігі туындады.
Қазақстан Үкіметі 1992 жылдың басында салық жүйесін кезеңді түрде
реформалаудың концепциясын қабылдады.
Аталмыш концепцияны іске асырудағы негізгі кезең болып Қазақстан
Республикасы Президентінің 24.04.95 ж. қабылдаған Салық және бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Заң күші бар Жарлығы табылады.
Ол 1995 жылдың 1-ші шілдесінен бастап іске қосылды, нәтижесінде бұрын
қызмет еткен 42 салық түрінің орнына 11 салықтар мен алымдар қызмет ететін
болды. Бұл Салық Заңдылығы бойынша еліміздің салық жүйесі нарықтық
қатынастар талабына біршама бейімделіп, халықаралық тәжірибеге мейлінше
жақындатылды.
1999 жылы салық жүйесі 5 рет күрделі өзгерістерге ұшырады. Осыған
орай, 2000 жылы 1 қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасында 17 түрлі
салықтар мен алымдар қызмет етті.
4-ші кезеңде, яғни 2001 жылдың 12 маусымында Жаңа Салық Кодексі
қабылданып, 2002 жылдың 1-ші қаңтарынан бастап іске қосылды. Салық
Кодексінде Қазақстан Республикасында қолданылатын салықтар мен бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдер, атап айтқанда 9 салық, 13 алым, 9
төлем, 1 мемлекеттік баж, 4 кедендік алым белгіленген.
Жаңа Салық Кодексі 2002 жылдың 1-ші қаңтарында Қазақстан
Республикасында мынадай салықтар енгізген:
- корпорациялық табыс салығы;
- жеке табыс салығы;
- қосылған құн салығы;
- акциздер;
- жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы төлемдер;
- әлеуметтік салық;
- жер салығы;
- көлік құралдары салығы;
- мүлік салығы.
Қазақстан Республикасы салық жүйесін басқару Қазақстан Республикасы
Конституциясы бойынша Президентке, Парламентке, Үкіметке, Қаржы
Министрлігіне жүктеледі.
Салық қызметі органы Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігі Салық
Комитетінен және облыс, Астана, Алматы қалалары, аудандар мен қалалар
бойынша салық комитеттерінен тұрады.
Қаржы Министрлігінің салық комитеті салықтар және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдердің толық әрі уақтылы түсуіне мемлекеттік
бақылауды қамтамасыз ететін және салық қызметі органдарын басқаратын
орталық атқаруша орган болып табылады. Салық қызметі органдарына салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің толық түсуін, міндетті
зейнетақы жарналарының толық және дер кезінде аударылуын қамтамасыз ету
жөніндегі, сондай-ақ салық төлеушілердің салық міндеттемелерінің
орындалуына салық бақылауын жүзеге асыру жөніндегі міндеттер жүктеледі.
Салық органдары тиісті жоғары тұрған салық қызметі органдарына төменнен
жоғары қарай тікелей бағынады және жергілікті атқарушы органдарға жатпайды.
Төменде 1-кестеден мемлекеттік бюджеттің кіріс көзін толықтырудың
бірден-бір құралы салықтар екендігін және қазіргі кезде оның мемлекеттік
бюджеттің кірісіндегі үлес салмағының жоғары екендігін байқауға болады.
1-кесте
2005-2007 жылдар аралығындағы мемлекеттік бюджеттің кірістерінің үлесі
млн.теңге
2005 жыл 2006 жыл 2007 жыл
Көрсеткіштер
сомасы % сомасы % сомасы %
Мемлекеттік бюджет 1286734 100 2098532 100 2338034 100
кірістері
Салықтық түсімдер 1186137 92,2 1998314 95,2 2209102 94,5
Салықтық емес түсімдер81500 6,3 66036 3,2 54764 2,3
Негізгі капиталды 19096 1,5 34182 1,6 74166 3,2
сатудан түскен
түсімдер
Трансферттер 0 0 2 0
Несиенің қайтарылуы 18390 1,4 0 0
Мәліметтер: Статистический ежегодник, Астана, 2007г.
Кестеден көріп отырғанымыздай, 2006 жылдағы салықтық түсімдер 2005
жылға қарағанда, 3% артқан, бұл елімізде 2006 жылы кәсіпорындардың салық
есебін дұрыс жүргізгендігін, ал 2007 жылы 2006 жылмен салыстырғанда, 0,7%
кемігендігі, ұйымдардың салық есептілігін дұрыс жүргізбегендін, яғни
салықты толығымен төлеуден жалтарынғандығын көрсетеді. Сонымен қатар,
кестеден салықтық емес түсімдердің салықтық түсімдерге қарағанда, жылдан-
жылға азайғандығын, ал негізгі капиталды сатудан түскен түсімдердің,
керісінше, көбеюін көрсетті.
II Еуропа елдерінің салық жүйесі
2.1. Германияның салық жүйесі
Германияның салық жүйесі Л.Эрхард заманынан бері мынадай қағидаларға
негізделіп құрылуда:
- салыққа жұмсалған шығындар мүмкіндігінше аз болуы керек;
- салықтар құрылымдық саясатқа сәйкес болуы керек;
- салықтар табысты әділ бөлуге бағытталуы керек;
- салық жүйесі екі жақты салық салуды болдырмауы керек;
- салықтар бәсекеге кедергі болмауы керек;
- салық жүйесі адамдардың жеке өмірін құрметтеуі керек және т.б.
Германия салық жүйесіне тән ерекшелік – бюджет жүйесі буындарының
арасында жиынтық салық түсімдерінің күрделі әрі көп сатылы бөлінуі. Басқа
мемлекеттерге қарағанда Германияда табыстар вертикалды және горизонталды
деңгейде теңестіріледі. Табысы жоғары Бавария, Вюртемберг, Солтүстік Рейн-
Верстфалия тәрізді жерлер өзінің қаржы ресурстарының бір бөлігін Саксония,
Шлезвиг-Голштейн сияқты біршама нашар дамыған жерлерге береді.
Германия Конституциясына сәйкес, елде мемлекеттік биліктің екі
деңгейі: федералдық және жер билігі бекітілген. Общиналар үшінші билік
деңгейі емес, жердің құрамы ретінде қаралады. Осыған байланысты федерация,
жер, общиналардың құқықтары салық салу аясында қатаң бөлінген және
Конституция және бірқатар салық қатынастарын реттейтін заңнамалармен
реттеледі.
Қазіргі кездегі қолданыстағы салық жүйесі 1969 жылғы ірі салық
реформасы барысында қалыптасты. Германияның салық жүйесінің нығайып,
дамуында 1986, 1988 және 1990 жылдары жүргізілген салық реформалары маңызды
рөл атқарды. 1986-1988 жылдары жүргізілген салық реформалары барысында
халықтан алынатын табыс салығын, әсіресе, балалы отбасылыларға салынатын
салық мөлшерін төмендету мәселелері қарастырылды. Нәтижесінде салық
салынбайтын минимум өсті, отбасылы салық төлеушілерге берілетін салық
жеңілдіктері ұлғайтылды, салық прогрессиясы оңайлатылды. 1990 жылы
жүргізілген салық реформасы барысында салық салынбайтын минимум мөлшері
одан әрі арттырылды; прогрессивтік салық салу шкаласы енгізілді; білім
алуға кеткен шығындар шегерімге енгізілді; мүлік салығының ставкасы
төмендетілді және т.б.
Қазіргі кезде Германия салық жүйесі салықтардың 50 түрін белгілеген.
Салықтар былай бөлінеді:
- федералдық салықтар;
- жер салықтары;
- біріккен салықтар;
- жергілікті община салықтары;
- шіркеу салықтары.
Реформаға дейін федералдық салықтарға акциздер, баждар, айналымға
салынатын салық, мүлікке салынатын салық жатқызылды. Федералдық салықтарға:
- капитал қозғалысына салынатын салық;
- кеден баждары;
- сақтандыру салығы;
- вексель салығы;
- сыраға салынатын салықтан басқа тұтыну тауарларына салынатын салық
т.б. жатады.
Жер салықтарына:
- мүлік салығы;
- мұраға салынатын салық;
- алынған жер учаскесіне салынатын салық;
- өрт салығы;
- сыраға салынатын салық;
- ойын үйлеріне салынатын салық және т.б. жатады.
Біріккен салықтарға:
- еңбекақыға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz