Қазақстан Республикасында жылжымайтын мүлікке инвестиция салудың қазіргі жағдайы
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.бөлім. Жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайы
1.1. Әлемнің жылжымайтын мүлік нарығына қысқаша анализ
2.бөлім. Ипотекалық несиелеу инвестиция салудың ең тиімді жолы
2.1. ҚР тұрғын үй бағдарламасы
3.бөлім. Инветициялау көлемі бойынша басты екі қала
3.1. Астана мен Алматыдағы инвестициялық жобалар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Негізгі бөлім
1.бөлім. Жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайы
1.1. Әлемнің жылжымайтын мүлік нарығына қысқаша анализ
2.бөлім. Ипотекалық несиелеу инвестиция салудың ең тиімді жолы
2.1. ҚР тұрғын үй бағдарламасы
3.бөлім. Инветициялау көлемі бойынша басты екі қала
3.1. Астана мен Алматыдағы инвестициялық жобалар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қазақстанның құрылыс саласында бұрын болмаған өрлеу байқалады.
Құрылыс алаңдары және оларда тұрғызылып жатқан ғимараттар – республика экономикасы артуының жақсы көрсеткіші. Жылжымайтын мүлік – жалпыұлттық сипаттағы барынша маңызды міндеттердің бірі болып табылатын Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясының басым бағыттарының бірі. Сондықтан осы саланың дамуына үкімет және жеке сектордан үлкен инвестициялық жобалар жасалынып жатыр. Оның орасан көп бөлігі республикамыздың екі ең маңызды қаласына түсіп отыр.
Таңдалған тақырыбымның мәні Қазақстан Республикасында жылжымайтын мүлікке инвестиция салудың қазіргі жағдайын және осы арқылы осы саланың республиканың экономикалық дамуына орасан зор маңыздылығы және тиімділігі бар екендігіне көз жеткізу.
Курстық жұмысымның басты мақсаттары:
1. Қазақстан Республикасындағы инвестициялаудың соның ішінде жылжыматын мүлікке инвестиция салудың маңыздылығын;
2. Еліміздегі басты екі қаладағы жасалынып жатқан инвестициялық жобалар.
3. Еліміздегі жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайын көрсету.
Курстық жұмысымның құрылымы:
1. Кіріспе
2. Еліміздегі жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайын көрсету.
3. Ипотекалық несиелеу инвестициялаудың ең тиімді жолы.
4. Инвестициялау көлемі бойынша басты екі қала
5. Қорытынды
Құрылыс алаңдары және оларда тұрғызылып жатқан ғимараттар – республика экономикасы артуының жақсы көрсеткіші. Жылжымайтын мүлік – жалпыұлттық сипаттағы барынша маңызды міндеттердің бірі болып табылатын Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясының басым бағыттарының бірі. Сондықтан осы саланың дамуына үкімет және жеке сектордан үлкен инвестициялық жобалар жасалынып жатыр. Оның орасан көп бөлігі республикамыздың екі ең маңызды қаласына түсіп отыр.
Таңдалған тақырыбымның мәні Қазақстан Республикасында жылжымайтын мүлікке инвестиция салудың қазіргі жағдайын және осы арқылы осы саланың республиканың экономикалық дамуына орасан зор маңыздылығы және тиімділігі бар екендігіне көз жеткізу.
Курстық жұмысымның басты мақсаттары:
1. Қазақстан Республикасындағы инвестициялаудың соның ішінде жылжыматын мүлікке инвестиция салудың маңыздылығын;
2. Еліміздегі басты екі қаладағы жасалынып жатқан инвестициялық жобалар.
3. Еліміздегі жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайын көрсету.
Курстық жұмысымның құрылымы:
1. Кіріспе
2. Еліміздегі жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайын көрсету.
3. Ипотекалық несиелеу инвестициялаудың ең тиімді жолы.
4. Инвестициялау көлемі бойынша басты екі қала
5. Қорытынды
• Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
• Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысының 2008-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
• Мемлекет басшысының 2007 жылғы 28 ақпандағы “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” атты Қазақстан халқына жолдауы.
• Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері.
• Назарбаев Н. А. Қазақстан - 2030. Алматы: 1997.
• Егемен Қазақстан № 4 2007 жыл
• Айқын № 11 2007 жыл
• Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысының 2008-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
• Мемлекет басшысының 2007 жылғы 28 ақпандағы “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” атты Қазақстан халқына жолдауы.
• Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері.
• Назарбаев Н. А. Қазақстан - 2030. Алматы: 1997.
• Егемен Қазақстан № 4 2007 жыл
• Айқын № 11 2007 жыл
Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім
1-бөлім. Жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайы
1.1. Әлемнің жылжымайтын мүлік нарығына қысқаша анализ
2-бөлім. Ипотекалық несиелеу инвестиция салудың ең тиімді жолы
2.1. ҚР тұрғын үй бағдарламасы
3-бөлім. Инветициялау көлемі бойынша басты екі қала
3.1. Астана мен Алматыдағы инвестициялық жобалар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстанның құрылыс саласында бұрын болмаған өрлеу байқалады.
Құрылыс алаңдары және оларда тұрғызылып жатқан ғимараттар – республика
экономикасы артуының жақсы көрсеткіші. Жылжымайтын мүлік – жалпыұлттық
сипаттағы барынша маңызды міндеттердің бірі болып табылатын Қазақстанның
2030 жылға дейінгі даму стратегиясының басым бағыттарының бірі. Сондықтан
осы саланың дамуына үкімет және жеке сектордан үлкен инвестициялық жобалар
жасалынып жатыр. Оның орасан көп бөлігі республикамыздың екі ең маңызды
қаласына түсіп отыр.
Таңдалған тақырыбымның мәні Қазақстан Республикасында жылжымайтын
мүлікке инвестиция салудың қазіргі жағдайын және осы арқылы осы саланың
республиканың экономикалық дамуына орасан зор маңыздылығы және тиімділігі
бар екендігіне көз жеткізу.
Курстық жұмысымның басты мақсаттары:
1. Қазақстан Республикасындағы инвестициялаудың соның ішінде жылжыматын
мүлікке инвестиция салудың маңыздылығын;
2. Еліміздегі басты екі қаладағы жасалынып жатқан инвестициялық жобалар.
3. Еліміздегі жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайын көрсету.
Курстық жұмысымның құрылымы:
1. Кіріспе
2. Еліміздегі жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайын көрсету.
3. Ипотекалық несиелеу инвестициялаудың ең тиімді жолы.
4. Инвестициялау көлемі бойынша басты екі қала
5. Қорытынды
Негізгі бөлім
1-бөлім. Жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайы
1.1. Әлемнің жылжымайтын мүлік нарығына қысқаша анализ
Әлемдік қаржы дағдарысы Қазақстанға соншалықты ықпал етпесе де,
жылжымайтын мүлік мәселесінде біраз кедергілерге тап болдық. Мәселен, офис
жағынан қиналатындар көп. Бұрын кәсіпкерлер офис үшін ғимарат сатып алса,
қазіргі қымбатшылық қолды байлап тастады. Іскер азаматтар енді офистерді
жалға ала бастады. Осыған байланысты ғимараттардың да бағасы көтерілді.
Бірақ олардың жұмыс істеуіне ыңғайлы жағдай жасалмаған. Екіншіден,
банктердің құрылыс саласын қаржыландыруын тоқтатуымен байланысты сырттан
жедел қаражат тарту қажет болып тұр. Мұның қай-қайсысы да шетелдік
инвесторларға белгілі бір кері әсері бар.
Жылжымайтын мүлік, оның ішінде тұрғын үй проблемасы тек Қазақстанда
ғана емес, дүниенің ең алпауыт, дамыған мемлекеттерінде де жетіп-артылады.
Баспанаға зәрулік, оның бағасының қусаң жеткізбейтіндігі шегіне жетіп тұр.
Биіктен құлаудың тым ауыр болатындығын таяу уақытта Еуропа рыногы мен
жылжымайтын мүлікке инвестиция салған инвесторлар сезетін болады. Ал сондай
құлдырау Қазақстанның жылжымайтын мүлік рыногында болса, не болар екен? Бұл
– қиял емес, әлем сарапшыларының жылжымайтын мүлік рыногына ұзақ жылдар
жүргізген зерттеулері мен талдауларының қорытындысы. Әр нәрсенің де апогейі
мен перегейі бар секілді, жылжымайтын мүлік рыногы да өзінің құлдырау
шегіне жетіп қалған секілді. Осы аптаның сәрсенбісінде Deutsche Bank
Reserch-тің “АҚШ-та жылжымайтын мүлік бағасы төмендей бастады, ендігі
кезек – Еуропаныкі” атты баяндамасында Еуропаның дамыған деген сегіз елін,
атап айтқанда, Дания, Германия, Франция, Ирландия, Нидерланды, Исландия,
Швеция, Испания, Ұлыбританияда жылжымайтын мүлік рыногын аса қауіпті
құлдырау күтіп тұр делінген. Банк сарапшылары зерттеу барысында осы сегіз
елдің рыногын назарларына алыпты. Олар жылжымайтын мүлік рыногындағы
осындай тәуекелділіктерді 7 балдық шкаламен бағалап, ондағы болатын
ауытқушылықтар мен құлдырауларды болжап отыр. Бағаның құлдырауы алдымен
Ирландия мен Исландияны ұрмақ көрінеді. Өйткені ондағы рыноктағы
тәуекелділік 7 балдық шкаланың жоғарғы деңгейінде тұр. Нақты
айтқанда, тәуекелділік 5,9 және 6,4 баллға ие болыпты. Ұлыбритания,
Нидерландылар және Дания 5 балл, Швеция 4,5, Франция 3,9 балл, Германия 2,7
баллға ие болған. Ең төменгі көрсеткіш Германияда болып отыр. Оның себебі
германдықтар тұрғын үй бағасын соншалықты шарықтатпағанға ұқсайды.
Тәуекелділік шкаласы 14 көрсеткіш негізінде құрылыпты. Оның құрамында
ипотекалық несиелеу жүйесі, тұрғын үй құрылымы, баға, макроэкономикалық
мәліметтер, т.б. енгізілген. Биыл АҚШ-тағы жылжымайтын мүлік рыногы соңғы
11 жылда сыр бере бастап, баға шамалы болса да төмендеуге бет алған.
Қозғалған сеңнің күш ала келе алапат жойқынға айналатынын білетін
сарапшылар АҚШ-тағы арзандай бастау өз жалғасын Еуропадан табады дегенге
сенімді. Өйткені соңғы 20 жыл бойы жүргізілген зерттеулерде, егер АҚШ-та
тұрғын үй арзандаса, Еуропада да арзандайтыны, қымбаттаса мұнда да
қымбаттайтыны айқындалған. Екі құрлық бір-біріне тәуелді болмаса да,
макроэкономикалық жағынан байланысқа байланысты біріне-бірі әсер етпей
тұрмайды екен. Сондықтан дейді, жоғарыда аты аталған банк сарапшылары,
жылжымайтын мүлікке ұзақ уақытқа инвестиция салып, пайда табам деушілердің
бір сәтте күйіп кету қаупі жақындап келеді, осыған орай олардың
ойланғандары жөн дегенді баса айтады. Соңғы 10 жылда АҚШ-та тұрғын үй 100
пайыз қымбаттаса, Ирландия мен Ұлыбританияда 300 пайызға қымбаттап,
рекордтық бағаны көрсетіпті. Бұл – батыстық сарапшылардың пайымы. Олар
Қазақстандағы жылжымайтын мүлік бағасының қанша пайызға өскенін зерттемей
отыр ғой. Егер зерттей қалса, төбе шаштары тік тұрар еді. Біздегі пәтерлер
бағасы айналдырған соңғы бес-алты жылда орта есеппен 900 пайызға өскен.
Мұндай өсу әлемде еш елде болмаған шығар (Мәскеуде болмаса). ЦКН –
Консалтинг директоры Руслан Тілеужановтың бұл жөніндегі пікіріне сүйенсек,
сонау Еуропа мен мұхиттың ар жағындағы Америкадағы жылжымайтын мүлік
рыногындағы жағдайдың біздің рынокқа бүгін-ертең әсер ете қоюы екіталай.
Әйтсе де, әйтеуір бір сондай құлдыраудың болмай қоймайтыны шындық. Жалпы,
жылжымайтын мүлік рыногында бағаның қымбаттауы мен құлдырауы алма-кезек
ауысып келіп отыратын ағым. Бізде әзірше осы қымбаттау ағымының ғұмыры
ұзарып тұр.
Қоржынындағы қаржысын салатын тиімді құрал таппаған инвестиция иелері
оны тек банк пен жылжымайтын мүлікке ғана салып қарап отыр. Нәтижесінде осы
екі сектордың да бірте-бірте монополияға айналып келе жатқаны туралы
сарапшылар да дабыл қаға бастады. Кәсіпорындар өз активтерін шығарып,
өзгелердің қолындағы қаржыны тарту арқылы өндірісін ұлғайтудан гөрі
банктерден несие алу арқылы дамуды жеңіл көріп келеді. Бұндай үрдістің
қанша жерден кәсіпорындар жанына жайлы болғанымен, нарық өз заңын уақыт өте
келе талап ете бастайтыны сезіле бастады. Олай болмаған күнде нарықтық
экономиканың төрт тағандап қалуы ғажап емес. Биылғы жыл басында ҚР қаржы
министрлігі бірінші тоқсанда 51 миллиард теңгенің мемлекеттік құнды
қағаздары шығарылатыны жөнінде мәлімдеген болатын. Құнды қағаз рыногының
дамуы елімізде, әсіресе, жинақтаушы зейнетақы қорлары үшін тиімді екені
белгілі. Әйтпесе, олар бүгінгі күні инвестициясын қайда саларын білмей,
зейнеткерлердің жинақтаған ақшасын тек инфляциядан қорғап отырғанын қанағат
тұтумен келеді. Ал мұндай жағдай зейнеткер үшін де, қор үшін де өте
тиімсіз. Қаржы министрлігінің жоғарыдағыдай мәлімдемесі зейнетақы
активтерін орналастыру сұранысын қанағаттандырмайытыны да белгілі. Өйткені,
статистика агенттігінің мәліметіне сүйенсек, 2006 жылдың қаңтар айында
жинақтаушы зейнетақы қорларындағы салымшылардың зейнеткерлік жинағы 10,4
млрд теңгені құрапты. Ал ЖЗҚ-лардың инвестициялық портфеліндегі құнды
қағаздар ол қаржыны табыспен қамтамасыз ете алатын дүние болмай тұр. Оның
бәрін жинап, қоқыс салатын жәшікке лақтыруға да болады дейді, қор өкілдері.
Бұдан шығатын қортынды, Қаржы министрлігі жоспарлап отырған құнды
қағаздардың біразы тағы да табыс әкелуі күмәнділеу активтер болғалы тұрған
сыңайлы. Оған осы таяуда, дәлірек айтқанда 27 ақпанда ішкі рынокқа құнды
қағаздарды орналастыру тағы да табысты бола қоймағаны көрсетеді. Табыс
ставкасын қалыптастыруға мүмкіндігі бола отырып, кейбір зейнетақы қорлары
аукционға қатысып, табыс әкеле қоймайтын құнды қағаздарды сатып алуға
құлықты екендерін жасыра алмауда. Ондай қорлар басшыларының ойы әйтеуір өз
инвестициялық портфелдерін қайта құрып алу. Бірақ қаржы министрлігі
инфляциямен салыстырғанда орташа табыс ставкасы минус 0,4447 пайыз деңгейін
құрайтын сауданы дұрыс емес деп тауып, нәтижесінде мемлекеттік құнды
қағаздарды арсыздау бәсекелестік әдісін қолданушы ойыншылар да, өз
салымшыларын ең болмаса нөлдік табыспен қамтамасыз етіп қалуға тырысқан
қорлар да алмады.
Жоғары класты ғимараттар Қазақстанда жоқтың қасы. Әрі жоғары сапалы
қызметке әлі де бойымыз үйренбегендіктен, офис таңдау барысында өз
талаптарынан бұрын жалға алу бағасын келіседі. Ал Батыс Еуропа елдері мен
АҚШ-та бизнесмендер өз офистерінің қай жерде орналасқанын, ғимараттың жалпы
жағдайын, тіпті көлік орындарының ыңғайлы болғанын да қатаң ескереді. Содан
кейін ғана жалға берілетін баға тілге тиек болады. Қарап отырсақ,
Қазақстанда кәсіпкерлер үшін қызмет орындарының да өз проблемасы бар. Осы
мәселелерді алдағы уақытта қалай шешу керек және сырттан қаражат тартудың
қандай амалдары бар?
Бұл Қазақстандағы жылжымайтын мүлік инвестициясы деген тақырыпта
Алматыда өткен халықаралық бірінші форумда жан-жақты сөз болды. Алғаш рет
ұйымдастырылған кәсіби шара барысында шетелдік қонақтар қазақстандық іскер
азаматтарға офистерді таңдау мен пайдалану төңірегінде жеткілікті ақыл-
кеңес берді десек те болады. NAІ Kazakhstan Arіstan жылжымайтын мүлік
компаниясының кенесшісі Әлібек Қалиевтің айтуынша, елімізде офистерге
сұраныс бар.
Шетелдерде офистердің сапасы өте жоғары. Біздегі қызметтік баспаналар А
параметрінде қалып қояды. Б және С кластарына қол жеткізу әзірше арман.
Қазір, негізінен, Б стандарты қолданылады. Ал жақсы ғимараттар сапасы мен
бағасы үйлеспейді. Тұрғын үй құрылысы салынатын аудандарда жаңа инженерлік
желілер, құрылыстар мен жолдарды салумен ғана проблема шешілмейді. Салынып
жатқан тұрғын үйге арналған коммуналдық қызметтерді тасымалдау бұрын
салынған тұрғын үй алаптары арқылы өтетін жұмыс істеп тұрған коммунициялар
мен құрылыстар бойынша жүргізіледі. Қолданыстағы коммуникациялар мен
құрылыстардың жағдайы мен өткізу мүмкіндігі салынып жатқан тұрғын үйдің
қажеттілігін қамтамасыз етуге негізінен мүмкіндік бермей отыр.
Соған қарамастан, тұтынушылар баршылық. Алайда олардың бағасы туралы
нақты шешім айтуға болмайды (орташа баға әр шаршы метріне 50-80 доллар
көлемінде). Бүгінде сырттан келген компаниялар заман талабына сай қызметтік
ғимараттар салуға әзір. Бірақ құрылысқа салған қаражат тез арада
қайтпайтындықтан, құрылыс компаниялары офис салуға ықылас білдірмеуде. Әрі
осы мақсатта жер алу да азап. Қажетті құжат жинау кәсіпкерлердің шашын
ағартатын деңгейге жеткен. Осының барлығы шетелдік кәсіпкерлерді
толғандырады. Алматы толық қаржы орталығына айналған уақытта ғимараттарға
сұраныс тіпті арта бастамақшы. Шынында да әрқилы құрылыс: арзан құрылыс
материалдарынан типтік ұсқынсыз көп қабатты “қораптар” немесе қызықты
жобалар бойынша сапалы материалдар мен осы заманғы технологияларды
пайдалана отырып ұзақ мерзімге шыдайтын сапалы үйлер салуға болады.
Сондықтан осы салаға қаржы салатындар сырттан іздестіріліп жатыр.
2-бөлім. Ипотекалық несиелеу инвестиция салудың ең тиімді жолы
2.1. ҚР тұрғын үй бағдарламасы
Ипотекалық кредит беру – тұрғын үй саласына инвестициялар
тартудың ең тиімді тәсілдерінің бірі. Ипотека ғана халықтың – тұрғын үй
жағдайларын жақсартудағы, банктердің – тиімді және пайдалы жұмыс
істеуіндегі, құрылыс кешенінің – өндірісті ырғақты жұмыспен қамтудағы және
экономикалық өсуге ынталы мемлекеттің мүдделерін үйлестіруге мүмкіндік
береді, бұған халыққа ипотекалық кредит берудің кең таралуы ықпал ететін
болады.
Азаматтарға ипотекалық кредиттер беруді екінші деңгейдегі банктер 1998
жылдан бастап жүзеге асыруда. Бастапқыда ипотекалық кредиттер бойынша
сыйақының ставкалары жылдық 20%-ті құрады, бастапқы жарна мөлшері 40-50%
шамасын құрады, кредит 5-10 жылдан аспайтын мерзімге берілді.
Елдегі ипотекалық кредит берудің дамуымен ипотекалық кредит берудің
негізгі өлшемдері кему жағына қарай өзгерістерге ұшырады. Сөйтіп, 2005
жылдан бастап екінші деңгейдегі банктердің сыйақы ставкалары жылдық 10-13%
шамасын құрайды, бастапқы жарна мөлшері жылдық 10-15%-ке дейін төмендеді,
кредит беру мерзімі орта есеппен 10 жылды құрады.
Алайда, ипотекалық кредит беру жүйесінің осындай дамуы кезінің өзінде
қызметтер көрсетудің бұл түрі қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы
азаматтарының жекелеген санаттарына ғана қолжетімді. Негізгі себептердің
бірі халықта сыйақы мен бастапқы жарнаны төлеу үшін жеткілікті қаражаттың
жоқтығы болып табылады. Осы проблеманы шешу үшін ҚИК және ҚИКБҚ құрылды.
ҚИК қызметінің мақсаты екінші деңгейдегі банктердің ипотекалық
кредиттер беру көлемін ұлғайту үшін ипотекалық кредиттер бойынша талап ету
құқықтарын сатып алу жолымен екінші деңгейдегі банктерді қайта қаржыландыру
болып табылады.
ҚИК инфляцияның, инвесторлар маржалараның, ҚИК маржаларының, сақтандыру
резервтері мен эмиссияға жұмсалатын шығыстардың деңгейіне байланысты
болатын бағамды ставка бойынша талап ету құқығын сатып алады.
Өз қызметінің барлық кезеңінде 2007 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша
ҚИК екінші деңгейдегі банктерден және ипотекалық ұйымдардан сомасы 79 млрд.
теңге 30899 ипотекалық кредит, оның ішінде компанияның нарықтық
бағдарламасы шеңберінде жалпы сомасы 62,8 млрд. теңге 24024 ипотекалық
кредит, Мемлекеттік бағдарлама шеңберінде – жалпы сомасы 16,5 млрд. теңге
6875 ипотекалық кредит бойынша талап ету құқықтарын сатып алды.
ҚИКБҚ қызметінің мақсаты екінші деңгейдегі банктер мен ипотекалық
кредит беруші ипотекалық компаниялар, инвесторлар мен сақтандыру ұйымдары
арасындағы кредиттік тәуекелдерді бөлу жолымен ипотекалық кредиттерге
қолжетімділікті арттыру үшін қолайлы жағдай жасау болып табылады.
Ипотекалық кредиттерге кепілдік беру жүйесін құру Қазақстанға
ипотекалық кредиттер нарығын оңтайландыруға және кеңейтуге мүмкіндік
берді. Ипотекалық кредиттерге кепілдік беру (сақтандыру) жүйесі кредиттің
бүкіл мерзімі ішінде таза шығындардың 100%-іне дейін ҚИКБҚ-тың жабуын
көздейді.
2007 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша ҚИКБҚ жалпы сомасы 28,5 млрд.
теңге ипотекалық кредитке 9399 кепілдік беру міндеттемесін, оның ішінде
қолжетімді тұрғын үй сатып алу үшін жалпы сомасы 20,1 млрд. теңге
ипотекалық кредитке 7912 кепілдік беру міндеттемесін берді. Қолжетімді
тұрғын үйді сату бағдарламасына ҚИКБҚ қатысуының үлес салмағы тұтастай
алғанда республика бойынша пайдалануға берілген, пәтерлер санының 51%-ін,
сатылған пәтерлер санының – 61%-ін құрады. Бұл, тұтастай алғанда республика
бойынша бюджет есебінен салынған әрбір екінші пәтерді азаматтар ҚИКБҚ-тың
жәрдемімен алғанын көрсетеді.Республиканың жеті өңірінде, оның ішінде
Алматы және Астана қалаларында екі көрсеткіш бойынша үлес салмағы жоғары.
Мемлекеттік бағдарламаны іске асыруды талдау екінші деңгейдегі
банктер мен ипотекалық ұйымдардың Мемлекеттік бағдарламаны іске асыруға,
ипотекалық кредит берудің белгіленген 101020 (пайыздық ставка %-тік ең
төменгі бастапқы жарна кредит беру мерзімі) шарттарына қолдау көрсетуге
құлықты еместігін, сондай-ақ, олардың қолжетімді тұрғын үй алушы
үміткерлерге қосымша талаптар қойған фактілерін анықтады.
Қазақстандағы экономиканың ең бір мықты дамыған секторы – қаржы саласы
екендігін жақсы білеміз. Дегенмен де осы саланың қор нарығы кенжелеп қалды.
Қаржы нарығы мен қор нарығының даму қарқынының арасы жер мен көктей. Соны
дамытып, қарқын беру үшін құрылып отырған қаржы орталығы экономикамызды
әртараптандыруға жол ашып, дамытады деген үміттеміз. Республика Үкіметінің
шешімімен дүниеге келген қаржы орталығының алдындағы мақсаттар таудай деуге
болады. Бүгінде соның алғашқы баспалдақтары салынып жатыр. Қарапайым тілмен
түсіндіретін болсақ, Қазақстанда қазір жылжымайтын мүліктің кейбірінің
бағасы Еуропада жоқ баға, енді үйлердің осыншама қымбаттап кетуінің басты
себебі неде деп ойлайсыздар? Қазір халықта ақша бар, оны салатын қаржы
құралдары жоқ. Банктердің өзі де ақшасын жылжымайтын мүлікке салуда. Яғни
оған деген сұраныс артып тұр. Басқаға салайын десе, қайда саларын білмейді.
Қаржы орталығы енді сол бос ақшаны қор рыногындағы құнды қағаздарға салатын
болса, экономиканы әртараптандыру деген сол болар еді. Қаржы орталығының
құрылуының басты мақсаты да осыны жүзеге асыру. Кезінде Жапонияда да
біздікіндей жағдай болған көрінеді. Жылжымайтын мүлік рыногының шарықтап
кеткені сонша, Жапония императорының сарайы орналасқан жердің бағасы
Канаданың бүкіл аймағының бағасымен бірдей болған дейді. Бізде де осылай
кете беретін болса, сондай жағдайға барамыз. Бірақ әр нәрсенің де шегі бар
ғой. Құлдырау кезеңі өте ауыр болатыны да белгілі. Сол кезде құлап,
жамбасты сындырып алмас үшін, қор рыногын дамытып, қаржыны әр тарапқа, әр
салаға бөліп-бөліп жіберген дұрыс шешім болмақ. Ал енді сіздің сұрағыңызға
айтылып жатқан сынға келетін болсақ, әркімнің өз пікірі бар ғой, біз
өзгелердің пікіріне де құлақ асамыз. Әйтсе де, жасанды алаң деп айту әлі
ертерек секілді. Агенттіктің құрылғанының өзіне жарты-ақ жыл болды. Қарым-
қатынасқа келетін болсақ, арнайы сауда алаңы құрылған кезде Салық кодексіне
концептуалдық түрде үлкен өзгерістер енгізіліп, эмитенттерге де,
инвесторларға да жеңілдіктер қарастырылды. Соның арқасында біз сауда
алаңына инвесторлар мен эмитенттерді таратамыз. Қарым-қатынасты осы жағынан
қарастырып жатырмыз. Эмитенттерге жасап отырған жағдайымыздың бірі –
аудиторлық шығындарын мемлекет өз мойнына алып отыр. Аудиторлық шығындар
деген өте үлкен қаржыны қажет етеді. Қаржы орталығының сауда алаңына шығу
үшін олар компанияларына аудиторлық тексеріс жүргізуі тиіс екендігін қаржы
рыногындағылар жақсы біледі. Сондықтан да эмитенттер шығынға ұшырап қаламыз
деп еш тартынбастан рынокқа қатысуы үшін мемлекет осындай қадамға барып
отыр.
Қаржы орталығының алаңы қазақстандық қор биржасында орналасып отыр.
Өйткені қазақстандық қор биржасы Алматы қаласының аймағындағы жалғыз қор
биржасы болғандықтан, біздің агенттік басшылығының бұйрығымен сонда болады
деп шешілген. Екі алаңның арасында бәсеке жоқ деуге болады. Өйткені әр
алаңның қатысушылары әр түрлі. Мысалы, біздің алаңда жұмыс істейтіндер
арнайы құрылған брокерлік, дилерлік компаниялар.
Жаңа заңдық тұлғалар құрылып отыр дегенде, мемлекетте салық саясаты
деген болады. Әңгімеміздің басында мен айтқан салықтық жеңілдіктер көп
беріліп отырғандықтан олардың жұмысын бақылап отыратын арнайы компаниялар
құрғызып отырмыз. Олардың барлығы да осы қаржы алаңында жұмыс істейді. Оның
бәрін шашыратып жіберсек, салықтық бақылау іске аспай қалар еді. Яғни бұл
құрылатын компаниялар сол салықтық бақылауды жүзеге асырады. Және де,
оларды құрған кезде компаниялар белгілі бір шығын шегеді, бірақ ол
шығындары басқа жағынан өтеледі. Үкімет өз қаулысымен сол компанияларға
арнап, олардың консалтингтік қызметтеріне, басқа да жұмыстарына жеңілдіктер
беріп отыр. Сондықтан да олар еншілес компаниялар құра алады. Бұл
брокерлік, диллерлік қызметті дамыту үшін жасалып отырған қадам дер едім.
Ірі компаниялардың еншілес компания құруы тиіс деп ойлаймын. Мысалы,
ағылшындық, мәскеулік компания келетін болса, оларды арнайы Алматыда
тіркеуден өткіземіз. Олар Қазақстанның заңы бойынша құрылатын компания
болып есептеледі. Біздің мемлекетке шетелдік брокерлік компаниялар капитал,
өзіндік құны жоғары қызмет түрлерін әкеледі. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім
1-бөлім. Жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайы
1.1. Әлемнің жылжымайтын мүлік нарығына қысқаша анализ
2-бөлім. Ипотекалық несиелеу инвестиция салудың ең тиімді жолы
2.1. ҚР тұрғын үй бағдарламасы
3-бөлім. Инветициялау көлемі бойынша басты екі қала
3.1. Астана мен Алматыдағы инвестициялық жобалар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстанның құрылыс саласында бұрын болмаған өрлеу байқалады.
Құрылыс алаңдары және оларда тұрғызылып жатқан ғимараттар – республика
экономикасы артуының жақсы көрсеткіші. Жылжымайтын мүлік – жалпыұлттық
сипаттағы барынша маңызды міндеттердің бірі болып табылатын Қазақстанның
2030 жылға дейінгі даму стратегиясының басым бағыттарының бірі. Сондықтан
осы саланың дамуына үкімет және жеке сектордан үлкен инвестициялық жобалар
жасалынып жатыр. Оның орасан көп бөлігі республикамыздың екі ең маңызды
қаласына түсіп отыр.
Таңдалған тақырыбымның мәні Қазақстан Республикасында жылжымайтын
мүлікке инвестиция салудың қазіргі жағдайын және осы арқылы осы саланың
республиканың экономикалық дамуына орасан зор маңыздылығы және тиімділігі
бар екендігіне көз жеткізу.
Курстық жұмысымның басты мақсаттары:
1. Қазақстан Республикасындағы инвестициялаудың соның ішінде жылжыматын
мүлікке инвестиция салудың маңыздылығын;
2. Еліміздегі басты екі қаладағы жасалынып жатқан инвестициялық жобалар.
3. Еліміздегі жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайын көрсету.
Курстық жұмысымның құрылымы:
1. Кіріспе
2. Еліміздегі жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайын көрсету.
3. Ипотекалық несиелеу инвестициялаудың ең тиімді жолы.
4. Инвестициялау көлемі бойынша басты екі қала
5. Қорытынды
Негізгі бөлім
1-бөлім. Жылжымайтын мүлік нарығының қазіргі жағдайы
1.1. Әлемнің жылжымайтын мүлік нарығына қысқаша анализ
Әлемдік қаржы дағдарысы Қазақстанға соншалықты ықпал етпесе де,
жылжымайтын мүлік мәселесінде біраз кедергілерге тап болдық. Мәселен, офис
жағынан қиналатындар көп. Бұрын кәсіпкерлер офис үшін ғимарат сатып алса,
қазіргі қымбатшылық қолды байлап тастады. Іскер азаматтар енді офистерді
жалға ала бастады. Осыған байланысты ғимараттардың да бағасы көтерілді.
Бірақ олардың жұмыс істеуіне ыңғайлы жағдай жасалмаған. Екіншіден,
банктердің құрылыс саласын қаржыландыруын тоқтатуымен байланысты сырттан
жедел қаражат тарту қажет болып тұр. Мұның қай-қайсысы да шетелдік
инвесторларға белгілі бір кері әсері бар.
Жылжымайтын мүлік, оның ішінде тұрғын үй проблемасы тек Қазақстанда
ғана емес, дүниенің ең алпауыт, дамыған мемлекеттерінде де жетіп-артылады.
Баспанаға зәрулік, оның бағасының қусаң жеткізбейтіндігі шегіне жетіп тұр.
Биіктен құлаудың тым ауыр болатындығын таяу уақытта Еуропа рыногы мен
жылжымайтын мүлікке инвестиция салған инвесторлар сезетін болады. Ал сондай
құлдырау Қазақстанның жылжымайтын мүлік рыногында болса, не болар екен? Бұл
– қиял емес, әлем сарапшыларының жылжымайтын мүлік рыногына ұзақ жылдар
жүргізген зерттеулері мен талдауларының қорытындысы. Әр нәрсенің де апогейі
мен перегейі бар секілді, жылжымайтын мүлік рыногы да өзінің құлдырау
шегіне жетіп қалған секілді. Осы аптаның сәрсенбісінде Deutsche Bank
Reserch-тің “АҚШ-та жылжымайтын мүлік бағасы төмендей бастады, ендігі
кезек – Еуропаныкі” атты баяндамасында Еуропаның дамыған деген сегіз елін,
атап айтқанда, Дания, Германия, Франция, Ирландия, Нидерланды, Исландия,
Швеция, Испания, Ұлыбританияда жылжымайтын мүлік рыногын аса қауіпті
құлдырау күтіп тұр делінген. Банк сарапшылары зерттеу барысында осы сегіз
елдің рыногын назарларына алыпты. Олар жылжымайтын мүлік рыногындағы
осындай тәуекелділіктерді 7 балдық шкаламен бағалап, ондағы болатын
ауытқушылықтар мен құлдырауларды болжап отыр. Бағаның құлдырауы алдымен
Ирландия мен Исландияны ұрмақ көрінеді. Өйткені ондағы рыноктағы
тәуекелділік 7 балдық шкаланың жоғарғы деңгейінде тұр. Нақты
айтқанда, тәуекелділік 5,9 және 6,4 баллға ие болыпты. Ұлыбритания,
Нидерландылар және Дания 5 балл, Швеция 4,5, Франция 3,9 балл, Германия 2,7
баллға ие болған. Ең төменгі көрсеткіш Германияда болып отыр. Оның себебі
германдықтар тұрғын үй бағасын соншалықты шарықтатпағанға ұқсайды.
Тәуекелділік шкаласы 14 көрсеткіш негізінде құрылыпты. Оның құрамында
ипотекалық несиелеу жүйесі, тұрғын үй құрылымы, баға, макроэкономикалық
мәліметтер, т.б. енгізілген. Биыл АҚШ-тағы жылжымайтын мүлік рыногы соңғы
11 жылда сыр бере бастап, баға шамалы болса да төмендеуге бет алған.
Қозғалған сеңнің күш ала келе алапат жойқынға айналатынын білетін
сарапшылар АҚШ-тағы арзандай бастау өз жалғасын Еуропадан табады дегенге
сенімді. Өйткені соңғы 20 жыл бойы жүргізілген зерттеулерде, егер АҚШ-та
тұрғын үй арзандаса, Еуропада да арзандайтыны, қымбаттаса мұнда да
қымбаттайтыны айқындалған. Екі құрлық бір-біріне тәуелді болмаса да,
макроэкономикалық жағынан байланысқа байланысты біріне-бірі әсер етпей
тұрмайды екен. Сондықтан дейді, жоғарыда аты аталған банк сарапшылары,
жылжымайтын мүлікке ұзақ уақытқа инвестиция салып, пайда табам деушілердің
бір сәтте күйіп кету қаупі жақындап келеді, осыған орай олардың
ойланғандары жөн дегенді баса айтады. Соңғы 10 жылда АҚШ-та тұрғын үй 100
пайыз қымбаттаса, Ирландия мен Ұлыбританияда 300 пайызға қымбаттап,
рекордтық бағаны көрсетіпті. Бұл – батыстық сарапшылардың пайымы. Олар
Қазақстандағы жылжымайтын мүлік бағасының қанша пайызға өскенін зерттемей
отыр ғой. Егер зерттей қалса, төбе шаштары тік тұрар еді. Біздегі пәтерлер
бағасы айналдырған соңғы бес-алты жылда орта есеппен 900 пайызға өскен.
Мұндай өсу әлемде еш елде болмаған шығар (Мәскеуде болмаса). ЦКН –
Консалтинг директоры Руслан Тілеужановтың бұл жөніндегі пікіріне сүйенсек,
сонау Еуропа мен мұхиттың ар жағындағы Америкадағы жылжымайтын мүлік
рыногындағы жағдайдың біздің рынокқа бүгін-ертең әсер ете қоюы екіталай.
Әйтсе де, әйтеуір бір сондай құлдыраудың болмай қоймайтыны шындық. Жалпы,
жылжымайтын мүлік рыногында бағаның қымбаттауы мен құлдырауы алма-кезек
ауысып келіп отыратын ағым. Бізде әзірше осы қымбаттау ағымының ғұмыры
ұзарып тұр.
Қоржынындағы қаржысын салатын тиімді құрал таппаған инвестиция иелері
оны тек банк пен жылжымайтын мүлікке ғана салып қарап отыр. Нәтижесінде осы
екі сектордың да бірте-бірте монополияға айналып келе жатқаны туралы
сарапшылар да дабыл қаға бастады. Кәсіпорындар өз активтерін шығарып,
өзгелердің қолындағы қаржыны тарту арқылы өндірісін ұлғайтудан гөрі
банктерден несие алу арқылы дамуды жеңіл көріп келеді. Бұндай үрдістің
қанша жерден кәсіпорындар жанына жайлы болғанымен, нарық өз заңын уақыт өте
келе талап ете бастайтыны сезіле бастады. Олай болмаған күнде нарықтық
экономиканың төрт тағандап қалуы ғажап емес. Биылғы жыл басында ҚР қаржы
министрлігі бірінші тоқсанда 51 миллиард теңгенің мемлекеттік құнды
қағаздары шығарылатыны жөнінде мәлімдеген болатын. Құнды қағаз рыногының
дамуы елімізде, әсіресе, жинақтаушы зейнетақы қорлары үшін тиімді екені
белгілі. Әйтпесе, олар бүгінгі күні инвестициясын қайда саларын білмей,
зейнеткерлердің жинақтаған ақшасын тек инфляциядан қорғап отырғанын қанағат
тұтумен келеді. Ал мұндай жағдай зейнеткер үшін де, қор үшін де өте
тиімсіз. Қаржы министрлігінің жоғарыдағыдай мәлімдемесі зейнетақы
активтерін орналастыру сұранысын қанағаттандырмайытыны да белгілі. Өйткені,
статистика агенттігінің мәліметіне сүйенсек, 2006 жылдың қаңтар айында
жинақтаушы зейнетақы қорларындағы салымшылардың зейнеткерлік жинағы 10,4
млрд теңгені құрапты. Ал ЖЗҚ-лардың инвестициялық портфеліндегі құнды
қағаздар ол қаржыны табыспен қамтамасыз ете алатын дүние болмай тұр. Оның
бәрін жинап, қоқыс салатын жәшікке лақтыруға да болады дейді, қор өкілдері.
Бұдан шығатын қортынды, Қаржы министрлігі жоспарлап отырған құнды
қағаздардың біразы тағы да табыс әкелуі күмәнділеу активтер болғалы тұрған
сыңайлы. Оған осы таяуда, дәлірек айтқанда 27 ақпанда ішкі рынокқа құнды
қағаздарды орналастыру тағы да табысты бола қоймағаны көрсетеді. Табыс
ставкасын қалыптастыруға мүмкіндігі бола отырып, кейбір зейнетақы қорлары
аукционға қатысып, табыс әкеле қоймайтын құнды қағаздарды сатып алуға
құлықты екендерін жасыра алмауда. Ондай қорлар басшыларының ойы әйтеуір өз
инвестициялық портфелдерін қайта құрып алу. Бірақ қаржы министрлігі
инфляциямен салыстырғанда орташа табыс ставкасы минус 0,4447 пайыз деңгейін
құрайтын сауданы дұрыс емес деп тауып, нәтижесінде мемлекеттік құнды
қағаздарды арсыздау бәсекелестік әдісін қолданушы ойыншылар да, өз
салымшыларын ең болмаса нөлдік табыспен қамтамасыз етіп қалуға тырысқан
қорлар да алмады.
Жоғары класты ғимараттар Қазақстанда жоқтың қасы. Әрі жоғары сапалы
қызметке әлі де бойымыз үйренбегендіктен, офис таңдау барысында өз
талаптарынан бұрын жалға алу бағасын келіседі. Ал Батыс Еуропа елдері мен
АҚШ-та бизнесмендер өз офистерінің қай жерде орналасқанын, ғимараттың жалпы
жағдайын, тіпті көлік орындарының ыңғайлы болғанын да қатаң ескереді. Содан
кейін ғана жалға берілетін баға тілге тиек болады. Қарап отырсақ,
Қазақстанда кәсіпкерлер үшін қызмет орындарының да өз проблемасы бар. Осы
мәселелерді алдағы уақытта қалай шешу керек және сырттан қаражат тартудың
қандай амалдары бар?
Бұл Қазақстандағы жылжымайтын мүлік инвестициясы деген тақырыпта
Алматыда өткен халықаралық бірінші форумда жан-жақты сөз болды. Алғаш рет
ұйымдастырылған кәсіби шара барысында шетелдік қонақтар қазақстандық іскер
азаматтарға офистерді таңдау мен пайдалану төңірегінде жеткілікті ақыл-
кеңес берді десек те болады. NAІ Kazakhstan Arіstan жылжымайтын мүлік
компаниясының кенесшісі Әлібек Қалиевтің айтуынша, елімізде офистерге
сұраныс бар.
Шетелдерде офистердің сапасы өте жоғары. Біздегі қызметтік баспаналар А
параметрінде қалып қояды. Б және С кластарына қол жеткізу әзірше арман.
Қазір, негізінен, Б стандарты қолданылады. Ал жақсы ғимараттар сапасы мен
бағасы үйлеспейді. Тұрғын үй құрылысы салынатын аудандарда жаңа инженерлік
желілер, құрылыстар мен жолдарды салумен ғана проблема шешілмейді. Салынып
жатқан тұрғын үйге арналған коммуналдық қызметтерді тасымалдау бұрын
салынған тұрғын үй алаптары арқылы өтетін жұмыс істеп тұрған коммунициялар
мен құрылыстар бойынша жүргізіледі. Қолданыстағы коммуникациялар мен
құрылыстардың жағдайы мен өткізу мүмкіндігі салынып жатқан тұрғын үйдің
қажеттілігін қамтамасыз етуге негізінен мүмкіндік бермей отыр.
Соған қарамастан, тұтынушылар баршылық. Алайда олардың бағасы туралы
нақты шешім айтуға болмайды (орташа баға әр шаршы метріне 50-80 доллар
көлемінде). Бүгінде сырттан келген компаниялар заман талабына сай қызметтік
ғимараттар салуға әзір. Бірақ құрылысқа салған қаражат тез арада
қайтпайтындықтан, құрылыс компаниялары офис салуға ықылас білдірмеуде. Әрі
осы мақсатта жер алу да азап. Қажетті құжат жинау кәсіпкерлердің шашын
ағартатын деңгейге жеткен. Осының барлығы шетелдік кәсіпкерлерді
толғандырады. Алматы толық қаржы орталығына айналған уақытта ғимараттарға
сұраныс тіпті арта бастамақшы. Шынында да әрқилы құрылыс: арзан құрылыс
материалдарынан типтік ұсқынсыз көп қабатты “қораптар” немесе қызықты
жобалар бойынша сапалы материалдар мен осы заманғы технологияларды
пайдалана отырып ұзақ мерзімге шыдайтын сапалы үйлер салуға болады.
Сондықтан осы салаға қаржы салатындар сырттан іздестіріліп жатыр.
2-бөлім. Ипотекалық несиелеу инвестиция салудың ең тиімді жолы
2.1. ҚР тұрғын үй бағдарламасы
Ипотекалық кредит беру – тұрғын үй саласына инвестициялар
тартудың ең тиімді тәсілдерінің бірі. Ипотека ғана халықтың – тұрғын үй
жағдайларын жақсартудағы, банктердің – тиімді және пайдалы жұмыс
істеуіндегі, құрылыс кешенінің – өндірісті ырғақты жұмыспен қамтудағы және
экономикалық өсуге ынталы мемлекеттің мүдделерін үйлестіруге мүмкіндік
береді, бұған халыққа ипотекалық кредит берудің кең таралуы ықпал ететін
болады.
Азаматтарға ипотекалық кредиттер беруді екінші деңгейдегі банктер 1998
жылдан бастап жүзеге асыруда. Бастапқыда ипотекалық кредиттер бойынша
сыйақының ставкалары жылдық 20%-ті құрады, бастапқы жарна мөлшері 40-50%
шамасын құрады, кредит 5-10 жылдан аспайтын мерзімге берілді.
Елдегі ипотекалық кредит берудің дамуымен ипотекалық кредит берудің
негізгі өлшемдері кему жағына қарай өзгерістерге ұшырады. Сөйтіп, 2005
жылдан бастап екінші деңгейдегі банктердің сыйақы ставкалары жылдық 10-13%
шамасын құрайды, бастапқы жарна мөлшері жылдық 10-15%-ке дейін төмендеді,
кредит беру мерзімі орта есеппен 10 жылды құрады.
Алайда, ипотекалық кредит беру жүйесінің осындай дамуы кезінің өзінде
қызметтер көрсетудің бұл түрі қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы
азаматтарының жекелеген санаттарына ғана қолжетімді. Негізгі себептердің
бірі халықта сыйақы мен бастапқы жарнаны төлеу үшін жеткілікті қаражаттың
жоқтығы болып табылады. Осы проблеманы шешу үшін ҚИК және ҚИКБҚ құрылды.
ҚИК қызметінің мақсаты екінші деңгейдегі банктердің ипотекалық
кредиттер беру көлемін ұлғайту үшін ипотекалық кредиттер бойынша талап ету
құқықтарын сатып алу жолымен екінші деңгейдегі банктерді қайта қаржыландыру
болып табылады.
ҚИК инфляцияның, инвесторлар маржалараның, ҚИК маржаларының, сақтандыру
резервтері мен эмиссияға жұмсалатын шығыстардың деңгейіне байланысты
болатын бағамды ставка бойынша талап ету құқығын сатып алады.
Өз қызметінің барлық кезеңінде 2007 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша
ҚИК екінші деңгейдегі банктерден және ипотекалық ұйымдардан сомасы 79 млрд.
теңге 30899 ипотекалық кредит, оның ішінде компанияның нарықтық
бағдарламасы шеңберінде жалпы сомасы 62,8 млрд. теңге 24024 ипотекалық
кредит, Мемлекеттік бағдарлама шеңберінде – жалпы сомасы 16,5 млрд. теңге
6875 ипотекалық кредит бойынша талап ету құқықтарын сатып алды.
ҚИКБҚ қызметінің мақсаты екінші деңгейдегі банктер мен ипотекалық
кредит беруші ипотекалық компаниялар, инвесторлар мен сақтандыру ұйымдары
арасындағы кредиттік тәуекелдерді бөлу жолымен ипотекалық кредиттерге
қолжетімділікті арттыру үшін қолайлы жағдай жасау болып табылады.
Ипотекалық кредиттерге кепілдік беру жүйесін құру Қазақстанға
ипотекалық кредиттер нарығын оңтайландыруға және кеңейтуге мүмкіндік
берді. Ипотекалық кредиттерге кепілдік беру (сақтандыру) жүйесі кредиттің
бүкіл мерзімі ішінде таза шығындардың 100%-іне дейін ҚИКБҚ-тың жабуын
көздейді.
2007 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша ҚИКБҚ жалпы сомасы 28,5 млрд.
теңге ипотекалық кредитке 9399 кепілдік беру міндеттемесін, оның ішінде
қолжетімді тұрғын үй сатып алу үшін жалпы сомасы 20,1 млрд. теңге
ипотекалық кредитке 7912 кепілдік беру міндеттемесін берді. Қолжетімді
тұрғын үйді сату бағдарламасына ҚИКБҚ қатысуының үлес салмағы тұтастай
алғанда республика бойынша пайдалануға берілген, пәтерлер санының 51%-ін,
сатылған пәтерлер санының – 61%-ін құрады. Бұл, тұтастай алғанда республика
бойынша бюджет есебінен салынған әрбір екінші пәтерді азаматтар ҚИКБҚ-тың
жәрдемімен алғанын көрсетеді.Республиканың жеті өңірінде, оның ішінде
Алматы және Астана қалаларында екі көрсеткіш бойынша үлес салмағы жоғары.
Мемлекеттік бағдарламаны іске асыруды талдау екінші деңгейдегі
банктер мен ипотекалық ұйымдардың Мемлекеттік бағдарламаны іске асыруға,
ипотекалық кредит берудің белгіленген 101020 (пайыздық ставка %-тік ең
төменгі бастапқы жарна кредит беру мерзімі) шарттарына қолдау көрсетуге
құлықты еместігін, сондай-ақ, олардың қолжетімді тұрғын үй алушы
үміткерлерге қосымша талаптар қойған фактілерін анықтады.
Қазақстандағы экономиканың ең бір мықты дамыған секторы – қаржы саласы
екендігін жақсы білеміз. Дегенмен де осы саланың қор нарығы кенжелеп қалды.
Қаржы нарығы мен қор нарығының даму қарқынының арасы жер мен көктей. Соны
дамытып, қарқын беру үшін құрылып отырған қаржы орталығы экономикамызды
әртараптандыруға жол ашып, дамытады деген үміттеміз. Республика Үкіметінің
шешімімен дүниеге келген қаржы орталығының алдындағы мақсаттар таудай деуге
болады. Бүгінде соның алғашқы баспалдақтары салынып жатыр. Қарапайым тілмен
түсіндіретін болсақ, Қазақстанда қазір жылжымайтын мүліктің кейбірінің
бағасы Еуропада жоқ баға, енді үйлердің осыншама қымбаттап кетуінің басты
себебі неде деп ойлайсыздар? Қазір халықта ақша бар, оны салатын қаржы
құралдары жоқ. Банктердің өзі де ақшасын жылжымайтын мүлікке салуда. Яғни
оған деген сұраныс артып тұр. Басқаға салайын десе, қайда саларын білмейді.
Қаржы орталығы енді сол бос ақшаны қор рыногындағы құнды қағаздарға салатын
болса, экономиканы әртараптандыру деген сол болар еді. Қаржы орталығының
құрылуының басты мақсаты да осыны жүзеге асыру. Кезінде Жапонияда да
біздікіндей жағдай болған көрінеді. Жылжымайтын мүлік рыногының шарықтап
кеткені сонша, Жапония императорының сарайы орналасқан жердің бағасы
Канаданың бүкіл аймағының бағасымен бірдей болған дейді. Бізде де осылай
кете беретін болса, сондай жағдайға барамыз. Бірақ әр нәрсенің де шегі бар
ғой. Құлдырау кезеңі өте ауыр болатыны да белгілі. Сол кезде құлап,
жамбасты сындырып алмас үшін, қор рыногын дамытып, қаржыны әр тарапқа, әр
салаға бөліп-бөліп жіберген дұрыс шешім болмақ. Ал енді сіздің сұрағыңызға
айтылып жатқан сынға келетін болсақ, әркімнің өз пікірі бар ғой, біз
өзгелердің пікіріне де құлақ асамыз. Әйтсе де, жасанды алаң деп айту әлі
ертерек секілді. Агенттіктің құрылғанының өзіне жарты-ақ жыл болды. Қарым-
қатынасқа келетін болсақ, арнайы сауда алаңы құрылған кезде Салық кодексіне
концептуалдық түрде үлкен өзгерістер енгізіліп, эмитенттерге де,
инвесторларға да жеңілдіктер қарастырылды. Соның арқасында біз сауда
алаңына инвесторлар мен эмитенттерді таратамыз. Қарым-қатынасты осы жағынан
қарастырып жатырмыз. Эмитенттерге жасап отырған жағдайымыздың бірі –
аудиторлық шығындарын мемлекет өз мойнына алып отыр. Аудиторлық шығындар
деген өте үлкен қаржыны қажет етеді. Қаржы орталығының сауда алаңына шығу
үшін олар компанияларына аудиторлық тексеріс жүргізуі тиіс екендігін қаржы
рыногындағылар жақсы біледі. Сондықтан да эмитенттер шығынға ұшырап қаламыз
деп еш тартынбастан рынокқа қатысуы үшін мемлекет осындай қадамға барып
отыр.
Қаржы орталығының алаңы қазақстандық қор биржасында орналасып отыр.
Өйткені қазақстандық қор биржасы Алматы қаласының аймағындағы жалғыз қор
биржасы болғандықтан, біздің агенттік басшылығының бұйрығымен сонда болады
деп шешілген. Екі алаңның арасында бәсеке жоқ деуге болады. Өйткені әр
алаңның қатысушылары әр түрлі. Мысалы, біздің алаңда жұмыс істейтіндер
арнайы құрылған брокерлік, дилерлік компаниялар.
Жаңа заңдық тұлғалар құрылып отыр дегенде, мемлекетте салық саясаты
деген болады. Әңгімеміздің басында мен айтқан салықтық жеңілдіктер көп
беріліп отырғандықтан олардың жұмысын бақылап отыратын арнайы компаниялар
құрғызып отырмыз. Олардың барлығы да осы қаржы алаңында жұмыс істейді. Оның
бәрін шашыратып жіберсек, салықтық бақылау іске аспай қалар еді. Яғни бұл
құрылатын компаниялар сол салықтық бақылауды жүзеге асырады. Және де,
оларды құрған кезде компаниялар белгілі бір шығын шегеді, бірақ ол
шығындары басқа жағынан өтеледі. Үкімет өз қаулысымен сол компанияларға
арнап, олардың консалтингтік қызметтеріне, басқа да жұмыстарына жеңілдіктер
беріп отыр. Сондықтан да олар еншілес компаниялар құра алады. Бұл
брокерлік, диллерлік қызметті дамыту үшін жасалып отырған қадам дер едім.
Ірі компаниялардың еншілес компания құруы тиіс деп ойлаймын. Мысалы,
ағылшындық, мәскеулік компания келетін болса, оларды арнайы Алматыда
тіркеуден өткіземіз. Олар Қазақстанның заңы бойынша құрылатын компания
болып есептеледі. Біздің мемлекетке шетелдік брокерлік компаниялар капитал,
өзіндік құны жоғары қызмет түрлерін әкеледі. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz