Индер Борат кеніндегі №99 карьеріндегі борды бөліп алу технологиясы және қазіргі экологиялық жағдайы

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Химия және химиялық технология факультеті

Тақырыбы: Индер борат кеніндегі №99 карьеріндегі борды бөліп алу технологиясы және қазіргі экологиялық жағдайы

Дайындаған:студент Есқалиева Қ. Н.

Тексерген:Қалабаева М. Х.

Алматы, 2013-01-27

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

ІІІ. Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Жұмыс өзектілігі: Біздің айбынды да асқақ еліміздің үлкен мақтанышы - жер бетінің қазынаға молдығы. Осындай мақтан тұтар байлығымыздың бірі де бірегейі, жер бетінде сирек әрі шашыраңқы орналасқан, қолданылу ауқымы органикалық және бейорганикалық химияда маңызды көміртегіден кейінгі орында орын алатын, күні бүгінде азайып бара жатырған элемент - бор. Бор жеріміздің батыс аймағында Атырау жерінің қазыналы Индер күмбезінде кездеседі. Зерттеу жұмыстары сонау 1932 жылдан бастау алатын осы бір сала күні бүгін де елімізде кенжелеп, артта қалып бара жатырған салаларымыздың қатарына қосылуда. Байлығының молдығынан кезінде Ресей патшалығының ашық түрде, қалай болса солай пайдалануы салдарынан бүгін де кен құрамы кедейленіп кеткен.

Қорғағалы отырған жұмысымның өзектілігі осы бір байлық көзін тиісінше дұрыс қолдану технологиясы мен қалдығын қолдана білу аясын кеңиту. Кейінгі ұрпақ болашағын ойлай отырып, халық игілігіне оңынан жарату.

Жұмыс мақсаты: Жұмысымның мақсаты осынау өзім туып өскен аймақтың байлығын қайта таптырмас өндіріс орнына қосу. Ескіленіп қалған өндіру жолын жаңарту, өндіруден қалған қалдықтарын халық игілігіне пайдалану, сол жер тұрғындарына тигізер пайдасымен қатар зиянын білу. Қараусыз қалған осынау бір орынды тиімді пайдалану жолын қарастырып, әлеуметтік - экономикалық жағынан қолдау боларлық жоба жасау.

Қ. И. Сәтбаев атамыз кезінде «Өз елінің қара тасын мақтай алмаған азамат, өзге елдің алтын тасын да мақтай алмас» деген сөзін жалау етіп, осы жұмысымды елімнің алдындағы азаматтық борышым деп біліп қолға алдым.

Жұмыс міндеті:

1) Бор және борат кені жөнінде материалдар жинақтап, танысу;

2) Бор және борат кені орналасқан аймақпен танысу;

3) Кен аймағынан алынған кен мен қалдыққа анализ жасау;

4) Кеннің құрамындағы борды бөліп алу тәсілдерін қарастыру;

5) Кеннің құрамындағы борды бөліп алу үшін қышқылдық әдісті қолдану;

6) Кеннің құрамындағы борды бөліп алу үшін нанобөлшектер қолдану;

7) Кеннің құрамынан кенді бөліп алу әдістерін салыстыру;

8) Нәтижесін есептеп, қай әдіс тиімдісін анықтау;

9) Жүргізілген есептеу мен нәтижені қорытындылау;

10) Жалпы дипломдық жұмысты қорытындылау, қорғау.

Жұмыстың жаңашылдығы:

Зерттеу нысаны: Атырау облысы Индер ауданы маңы №99 карьер

Негізгі бөлім

Адам!

Не деген сырлы, не деген нұрлы тұлға!

Барлық тіршілік иелерінен ақыл мен сана арқылы алда болып, бүкіл әлемге билік жүргізу не деген бақыт!

Адам!

Қандай ақылды, қандай дана, қандай шебер, қандай зергер! Себебі жер бетіндегі небір ғажайыптар түп-түгел адамның қолымен жасалған. Алдымен анадан туған, содан соң арман қуған . . .

Ағашсыз орман болмайтыны сияқты Отансыз адам бола ма? - Мен адаммын деген әрбір пенденің өз Отаны бар-ау деймін. «Менің Отаным нұр келбетті, күн сәулетті - Қазақстан» Жасыл шүйгін, кең жайлау, асау өзен, асқар тау, кербез орман, көркем бел, лебі жұпар ерке жел . . .

Жанға сая панамыз Қазақстан. Бәрінен де сыры терең ұл өсірген, қыз өсірген туған жер.

Мен өзімнің бақыт пен шаттықтың ұясында, туысқандық пен достықтың мекенінде, бар байлықтың ордасында өмірге келгенімді мақтан етемін. Бүкіл әлемге, жер бетіндегі жан біткеннің бәріне жаһанды жаңғырта бар даусыммен айқайлап, өз Отанымды жырлағым келеді, өз Отанымның бүгінгісінен ертеңін нұрландырғым келеді. Өз Отанымның тауын, тасын, суын, жерін, бар қазынасын игеріп, әлемге паш етіп көрсеткім келеді.

Атам қазақ арғымаққа мініп, қара жерді дүрсілдете жортқанда сол өзі алшаңдай басқан жер астында тап осындай қазыналар бар екенін біліп, сезгенмен, оған аса назар аудармай, олар келер ұрпақтың еншісі деп есептеген екен-ау. Рас, шыңыраудан құдық қазып, су көзін іздеп, белден бел асып, шұрайлы қонысты жайлағанда, сапырып сары қымызын ішіп, алты қанат ақ боз үйін көгалдау тұсқа тігіп, ақ текеметтің үстіне шалқалай жатқанда, жаны - жайлау, қиялы ұлан - байтақ жерді аман есен келер ұрпаққа аманаттауды көздеген екен - ау!

Мен бүгін жоғарғы оқу орнындағы студент болғаныммен, ертең ел жүгін арқалар елімнің сенім артқан ұл - қыздарының бірімін. Мен өз Отаныма қандай үлес қосып, қалай қызмет етсем де, ең әуелі туған жерімнің перзентімін. Халқымызда «Туған жердің топырағы» деген қасиетті ұғым бар. Иә, мен туған жерімнің, Атыраудың, қазыналы Индерімнің, кең байтақ өлкемнің перзентімін. Япыр - ау, менің туған жерім нағыз байлықтың Отаны, бар шикізаттың көзі емес пе?

Тұз кені, калийлі тұздары, цемент шикізаты, құм, ізбес, гипс көздері, ангидрит, галит, құрылыс материалдары, Менделеев кестесіндегі бірнеше элементтер, глиндер, көптеген сала үшін маңызды бор кені бәрі - бәрі менің туған жерімде жайнап жатыр. Кең байтақ қазақ даласының қай қиырында болмасын жомарт табиғаттың сый-сияпатын, жомарт та әсем көрініс келбетін жиі кездестіруге болады. Президентіміз Н. Ә. Назарбаев Атырауға барған сапарында Индер күмбезіне «Жер астындағы алтын сандық» деп баға берген. Индер тұзды көлі сол ғажайыптардың бірі. Көлдің тұзды суы құрамында бор, бром, калий, магний, йод және жоғары құрамды рапа мол. Ресей патшасы І Петр жасақтаған экспедиция мүшелері аузын ашып, көзін жұмып таң тамаша болған Индер тұз көлі арада үш ғасыр өтсе де айналаға паңдана қарап, сол сұлу, тәкаппар қалпында әлі жарқырап жатыр. (33)

І Петр бастап, жасақталған экспедициялар Индер жеріне, оның қазба байлығын зерттеуді сонау ғасырларда бастады. И. И. Лепихин (1768-1769), П. С. Паллас (1763-1769), К. Г. Гнелин (1785), М. М. Ковановский (1887), Н. И. Андрусов (1887) және Н. П. Барбот-де Марни (1874-1889) сияқты зерттеушілер өз еңбектерінде сөз етті. (3, 5)

1927-1931 жылдары бұл аймақта геолог А. Н. Волковтың басқаруындағы партия жұмыс істеді. Қорытындысында Индер күмбезінің топографиялық картасы жасалынды (1-сурет), су көздерінің жүйелі химиялық мінездемесі берілді. Алғаш рет схема түріндегі геологиялық карта пайда болды. Әрине, А. К. Волковтың атқарған қызметінің ішіндегі маңыздысы борат кенін табуы. (1)

(1-сурет)

Сөйтіп, ЦНИГРИ экспедициясы күшімен атқарылған мақсатты зерттеу жұмыстары еліміздің борат кеніне деген қажеттілігін қамтамасыз етуге алып келді. Содан 1935 жылы Индер борат кеніші ашылды. 1935-1936 жылдары Н. И. Преображенскийдің ғылыми жетекшілігімен ЦНИГРИ (қазіргі ВСЕГЕЙ) күрделі зерттеу жұмыстарын жүргізді. Экспедиция жұмысына профессор С. В. Малявкин, геологтар Н. И. Морочкин, А. В. Хабанов, М. Н. Годиевский, В. В. Мокринский, К. А. Иванов, т. б. қатысты. Ал 1932-1935 жылдары жүргізілген Индер көлінің тұз қабаттары мен оның басты қасиеттеріне физико-механикалық талдау жүргізумен академик Н. С. Курнаковтың басқаруы негізінде М. Г. Валяшко, И. Н. Лепяшков шұғылданады. 1936 жылы жүргізілген бұрғылау жұмыстарының нәтижесінде калий тұзы қабаттары анықталды. 1939-1940 жылдары Қазақ КСР-і геологиялық басқармасы тұз қабаттарына зерттеуді жалғастырды. Сөйтіп 1941 жылдың 26 ақпанында химия өнеркәсібі халық комиссариаты жанындағы экономикалық кеңесінің қаулысымен Индер геологиялық - барлау партиясы құрылды. Алғашқы ұйымдастыру бұйрықтары 1941 жылдың 20 мамырында жарық көрді. Партия бастығы болып Н. С. Борихин бекітілді. (34)

1941-1957 жылға дейін барлық геологиялық барлау жұмыстары КСРО химия министрлігі арқылы жүргізілсе, кейін КСРО, Қазақ КСР геология министрліктеріне ауысты. 1941-1945 жылдары аудандағы геологиялық жұмыстар геологтар Я. Я. Яржемский, В. Г. Валяшко, А. А. Скробов, С. Ф. Иванова, М. В. Руднева, т. б. тығыз қатысуымен жүрді. 1945-1950 жылдардағы зерттеу жұмыстарының түпкі нәтижесінде Қызыл тау маңындағы кедей кен орынын және № 88 учаскесінің мүмкіндігін анықтауға қол жетті. 1950-1951 жылдары мұндай зерттеу жұмыстары кең қанат жая түсті. Бес жылдың ішінде 40 шаршы километр гипс қабаты бұрғыланып, № 90, 93, 94, 95, 96 кен орындарын анықтауға жол ашты. 1956-1961 жылдары С. С. Коробов пен Қ. Тұхфатовтың басқаруындағы экспедиция күшімен Индер күмбезінің 1:1 және 1:25000 мөлшеріндегі (масштабында) геологиялық кескіндемесі жасалынды. 1958 жылы геология министрлігінің комиссиясы жұмыс істеп, Индер кен орындарының геологиялық және гидрогеологиялық жұмыстарының арнайы шарасы жасақталынды.

Индер тұзды күмбезін зерттеу барысында 1957 - 1987 жылдары аралығында 18 кен орны, 92 қалыптасу және 260 борлы қабат анықталды. Олардың арасынан элювиалды бор кенін өндіретін № 98, 99, 100 және 102 учаскелер ашылды. 1962 жылы №99 кен орнындағы борлы-калийлі аймақты зерттеу бағытында алғашқы шахта негізі салынды. Кешенді зерттеу жұмыстарының арқасында борат кенінің геологиялық құрамы айқындала түсті. (1, 3, 34, )

(2-сурет)

Осындай өзіндік зерттелу тарихы бар аймақ - Индер ауданы облыстың солтүстіктігінде, Жайық өзенінің екі бетін ала орналасқан, Батыс Қазақстан облысының Тайпақ, Жаңақала аудандарымен шектесіп жатыр. Жерінің аумағы 11, 1 км. Индер ауданы тау - кен өнеркәсібі мен ауылшаруашылығы, қамту инфрақұрылымдары қатар дамыған аймаққа жатады. Геологиялық және гидрогеологиялық сипаты жағынан, пайдалы қазбалары жөнінен аудан өте күрделі жер қойнауымен ерекшеленеді. Пайдалы қазындыларынан құрылыстық материалдар бағытындағы шикізаттарына аса мол. Жайық - Жем өзендері арасындағы тұзды аймақ әлемдегі қоры жөнінен ең ірісі болатын болса, соның ішіндегі көлемдісі - Индер тұз күмбезі 250 мың км жерді алып жатыр. Бұл тұз күмбезінің жаралу механизмі жер қыртысының тербелмелі қозғалысына және тұздан жоғары жатқан түзілімнің геостатты қысымының әсері тікелей байланысты. Ғалымдар тұжырымдауы бойынша галоген типті бораттың өнеркәсіптік маңызы бар кені - дүние жүзінің бір-ақ жерінен Атыраудағы Индер жерінен табылған. Тұз қабаттарының алғаш пайда болуы жоғары Пермь кезеңінде басталса, аяқталу уақыты неоген кезеңінің бастапқы сатысына тұтас келеді. Тұз қабаттары түзілімінің алғашқы стратеграфиялық схемасын А. Н. Волков жасаған. Одан кейін де схемалар жасалған, соның ішінде жоғарыда атап өткеніміздей Индер геологиялық барлау партиясының бастығы, геолог - минералогия ғылымдарының кандидаты Қ. Тұхпатовтың стратeграфиялық карта - схемасы ең соңғысы әрі нақты нұсқасы болып табылады. Индердің тұйық көлі - осы аймақтағы табиғат ғажайыптарының бірі. Көктемде суы молайып, жазда тайыздайды және таудың сазды қабаттары арасынан шыққан тұзы мол бұлақтардан қорек алады. Индер көлі суының құрамында бром, калий мол, одан жоғарғы сапалы ас тұзы өндіріледі. Морфологиялық тұрғыдан Индер тұйық көлі аса зор сопақ зеренді еске салады, оның түбі өздігінен шөккен ас тұзынан тұрады. Тұз қабатының қалыңдығы кей жерлерінде 10 - 15 м-ге жетеді. Тұз негізінен ақ, шыныдай мөлдір галиттен тұрады. Көлдің лайлы қара балшығы түрлі ауруларды емдеуге көптен бері кеңінен қолданылады. (1, 4)

Индер күмбезі борат, гипс, ангидрит, бор, цементтік шикізаттарға бай. Индер күмбезінің алаңында ангидриттердің жер бетіне шығатын екі белгісі анықталады. Жуылғаннан кейінгі қалдық түріндегі қалыпты - шөгінді ангидриттер мен сүттей ақ, қабатты гипстердің арасында көкшіл - сұрғылт немесе сұр, өте тығыз, ауқымды текстуралы және ұсақ түйіршік құрылымды ангидриттер жатыр. Бұлардың қалыңдығы 1, 5 - 2 м. Осындағы тұз қабаттары ішіндегі ангидриттері қатар, үйінділер түрінде жер бетіне шығады және айналадағы жерден жоғары тұрады, биіктігі 10 - 20 м. Жер бетіне шығатын кезде ангидридтер гипске айналады. Бұл ангидридриттердің қалыңдығы 8 - 12 м. Ақ Роскошь кен орнында гипспен қатар Индер тауының гипс қалпағын құрайтын негізгі жыныс болып табылатын ангидриттердің аса зор қоры бар. (3, 4)

Индер күмбезі табанының үстіне шығып жатқан гипс аумағы 210 км алқапты алып жатыр, таза гипстердің орташа қалыңдығы 55 метр. Гипс химия, медицина өнеркәсібінде, ауыл шаруашылығында пайдалануға жарамды шикізат. Жер бетіндегі гипстің жалпы қоры - 21 миллиард тонна деп есептелсе, соның аудан жеріндегі жалпы қоры 10-15 млрд. тонна шамасында деп жорамалданады. Гипс қабатының мейлінше, жақын учаскесі Индербор кентінен бір километр жерде. Гипс қабаты тұз қабаты еруінің қалдық белгілерінің құрылымы болып табылады. (6, 33)

Ауданымызда өндірілетін бор екі қабатта кездеседі, бірі жоғары қабат яғни гипстің ішінде, екіншісі гипстің астында, яғни тұздың ішінде орналасқан. Тұздың ішіндегі борат екі жерде - Атырауда, екіншісі - Германияда кездеседі. (33)

Гипспен қатар 1934 жылдан бері зерттеліп келе жатырған бордың негізгі тұздары бораттарда өлкемізде осы уақыттан бастап зерттеле бастады. Бор борлы - калийлі түбірді немесе одан көп кездесетін гипсті қалпақты сілтісіздендіру нәтижесінде алынды. Распределение борных минералов в рудах неравномерное. Залежи имеют пластообразную, линзовидную или неправильную форму, отличаются пологим, изредка крутым падением. На глубине они переходят в борно-калийные коренные (морские) соли. Протяженность элювиальных залежей боратов составляет 100-400 м, иногда достигает 2000 м ; мощность меняется от 0, 5 до до 20 м, в редких случаях возрастая до 50 м . (35)

Борат - бор қышқылының тұздары. Борат минералдарының ең маңыздысы тетрабор қышқылының натрий тұзы - бура. Борат ромбылық, моноклиндік, ішінара кубтық және тригональдық сингонияларда кристалданады. Борат сусыз және сулы болып топталады. Түрі түзсіз, аморфты немесе кристалды. Сусыз Бораттың балқу температурасы 500 - 2000°С аралығында. Сулы Бораттың қаттылығы 2 - 5, ал сусыз Бораттікі 9. Борат кен орындары жанартаутекті шөгінді, эндогенді жапсарлы - метасоматитті және галогенді шөгінді болып бөлінеді. Бор қышқылдары негізінде орта борат аталатын қышқылдан (Н ₃ ВО ₃ ) шығады. Осы қышқылдан біраз су бөліп шығарсақ, ол метабор кышқылына айналады: Н ₃ ВО ₃ -Н ₂ О = НВО ₂ . Орта борат қышқылының 4 бөлшегінен 5 бөлшек суды алып тастайтын болсақ, одан полибор қышқылдарының бірі - Н ₂ В ₄ О ₇ шығады. Осы сияқты жолмен шығатын бор қышқылдарының түрі өте көп. Бораттар аз токсинді. Ауыз суындағы В ₂ О ₃ ШРК мөлшері 1мг/л. (36)

Осы келтірілген мысалдарға қарағанда бораттар бір, екі, үш және одан басқа да валентті металдардан түзіле алатындығы түсінікті. Алайда бор үш валентті элемент болғандықтан, оның негізгі қышқылы орта бор болады, яғни көбінесе үш валентті комплексті анион [ВО ₃ ] ₃ ^- - оның тұрақты түрі болып табылады. Сонымен қатар бораттар галоид тұздармен бірге көл шөгінділерінде көп кездеседі. Бұл жағдайда олар көбінесе гидробораттар құрайды. Табиғатта бораттардың 85-тен астам минералдары анықталған. Индер борат кені галогендік типке жатады. Галогендік типтегі кенорындарда бораттар әдетте ірілі - ұсақты қабаттар мен лизалар құрайды. Оларды сыйыстырушы яки кіріктіруші таужыныстар рөлін алуан түрлі доломитті - ангидритті, гипсті таужыныстар мен ас тұзы және калий тұздары атқаруы ықтимал. Бұл аумақтың борлы кенінде негізінен ұшырасатындар магний бораты және кальцийлі - ашарит, гидроборацит, колеманит, иньиоит, аздаған мөлшерде улексит, борацит, калиборит, пандермит минералдары түрінде кездеседі. Бораттардың өзі минерал ретінде де қолданылу аясы кең. Шыны өндірісінде шихта компоненттері ретінде, керамикада глазурлегенде, эмалдағанда, отқа төзімділік қасиетін арттыру үшін, рафинирлеуде флюс компоненті ретінде, металлдарды сварклеуде, пайкалауда, лакпен боялған материалдарда толықтырғыш пен пигменттер ретінде, коррозияда ингибитор ретінде, электролит компонент ретінде, тоқыма, кір жуатын ұнтақ заттар дайындауда және бор кенінің бірден бір көзі болып табылады.

Ендеше Индер күмбезінен тұңғыш рет табылған және әлемдік ғылымға ресми түрде енген табиғи химиялық минералдарына тоқтала кетсем: Индерборит - кальцийлі - магнийлі борат минералы, химиялық формуласы CaMgB ₆ O ₁₁ *H ₂ O. Табылған Индер жерінің атымен аталған. Тұңғыш рет 1941 жылы Н. Ю. Ихорникова мен М. Н. Годлевский ашқан. Химиялық құрамы (салмақтық % есебімен) : СаО - 11, 14; MgО - 8, 01; В ₂ О ₃ - 41, 49; Н ₂ О - 39, 36. Сингониясы моноклинді ірі кристалды агрегаттар түзеді. Қаттылығы Моос шкаласы бойынша - 3; меншікті салмағы - 2, 0 г/см ³ , тығыздығы - 1, 934 кг/м ³ . Жабысқақ, ұлутастанып сынады. Әйнектей жылтырайды, қос өзекті. Суда баяу, ыстық қышқылда тез ериді. Эндотермиялық тиімділігі 2040° С - та, экзотермиялық - 8380° С. Өте сирек кездесетін минерал. Индерден кейін Түркиядағы Қырқа-Сарықия, Искалекей кен орындарынан табылды.

Индерит - магнийлі борат минералы, химиялық формуласы Mg ₂ B ₆ O ₁₁ *15H ₂ O. Алғаш табылған Индер кенінің атымен аталған. 1935 жылы А. М. Болдырева ашқан. Химиялық құрамы: MgО - 14, 41%; В ₂ О ₃ - 37, 32% және Н ₂ О - 48, 28%. Сингониясы моноклинді. Инеше, призма, кесте тұрқылас кристалдар құрайды, бүйрек типтес тасберіштері де кездеседі. Түссіз кейде ашық қызғылт түрлері де ұшырасады, шыныша жылтырайды. Қаттылығы - 2, 5, тығыздығы - 1, 787 кг/м ³ . Жабысқақтығы жоғары. Екі өзекті, оптикалылығы жоғары. Эндотермиялық тиімділігі мынадай температулар - аралығында 117° - 202°, 654° - 727° - 7710° С-та. Басқа минералдармен қауымдасып, бор кендерінің құрамына кіреді, әсіресе борацитпен, гидроборацитпен бірге ұшырасады. Бұл минералды кейде «лессерит» деп те атайды. Атыраудан кейін Түркия мен Қытайда табылған.

Алғаш рет кенорнынан табылған индерит пен индерборит минералдары осы аумақтың практикалық маңызын ғана емес, оның танымдық маңызын да арттыра түсті.

Қорғантауит - /Sr, Ca/ ₂ B ₄ O ₈ *H ₂ O. Атауы табылған жері Қорғантауға байланысты аталған. Тұңғыш рет Индер күмбезіндегі Батыс Қорғантауынан 1943 жылы Я. Я. Яржемский тапқан. Химиялық құрамы: СаО - 15, 37%; В ₂ О ₃ - 41, 41%; SrО - 37, 48%; Н ₂ О - 5, 74%. Қаттылығы 5-7. Өзіндік салмағы - 2, 8. Екі өзекті, оптимальдығы оң. Эндотермиялық тиімділігі 500° және 900°-1040° С-та. Өте сирек кездесетін минерал.

Стронциоборит - SrВ ₈ О ₁₃ *2Н ₂ О. Алғаш рет 1960 жылы Индер кен орнынан В. А. Лобанова тауып, баяндаған. Химиялық құрамы: SrО - 29, 2%; В ₂ О ₃ - 66, 5%; Н ₂ О - 4, 3%. Сингониясы моноклинді. Тығыздығы 2, 4. Жабысқақтығы жоғары. Әйнектей жарқыраған, түссіз, нәзік, екі өзекті, оптимальдығы жоғары. Эндотермиялық тиімділігі 590° - 600°, 7500° - 7700° С - та. Өте сирек минерал.

Курнаковит - Mg ₂ B ₆ O ₁₁ *15H ₂ O. Орыс химигі мен минерологі Н. С. Курнаковтың құрметіне осылай аталған. Алғаш М. Н. Годлевский 1940 жылы кен орнынан тапқан. Химиялық құрамы: MgО - 14, 40%; B ₂ O ₃ - 37, 32% және H ₂ O - 45, 29%. Сингониясы триклинді. Қаттылығы 3, тығыздығы 1, 86кг/см ³ , жабысуы әбден жетілген. Ұлутасша сынады, түсі ақ немесе түссіз, мөлдір. Қос өзекті, оптимальдығы оң. Эндотермиялық тиімділігі 108° - 185°, 937° - 1027° С - та және экзотермиялық тиімділігі 713° - 7700° С - та. Атыраудан кейін Крамер, Фернис - Крик (АҚШ), Тинкалау (Аргентина), Қырқа - Сарықия (Түркия) кен орындарынан және Цайдам алқабынан (Қытай) табылған. Сирек минерал, басқа минералдармен бірге бор құрамында болады.

Преображенскит - Mg ₃ B ₁₀ O ₁₈ *4H ₂ O. Ашылғаннан кейін көп зерттеген П. И. Преображенскийдің құрметіне солай аталған. Алғаш Индер кен орнынан 1953 жылы Я. Я. Яржемский тапқан. Химиялық құрамы: MgО - 19, 9 -20, 82%; B ₂ O ₃ - 60, 91 - 63, 74% және H ₂ O - 14, 50%. Сингониясы ромбалық. Қаттылығы Моос шкаласы бойынша 4, 5 - 5, 0; тығыздығы 2, 45кг/см ³ . Кристалдарының түрі плазмаға, таблитке ұқсас. Жабысуы жетілмеген. Әйнектей жалтырайды, изотермиялық көп қырлары алмазды. Әдетте кристалдары ашық сары, көкшіл, ашық сұр түсті болып келеді. Кейіннен қалыптасқан мөлдір ірі кристалдар да кездеседі. Қос өзекті, оптималдығы оң. Эндотермиялық тиімділігі 540°-600°, 900° - 9500° С - та, экзотермиялық тиімділігі 730° - 7500° С-та. Индерден басқа Шалқар, Сәтимолла, Қыз, Барханды күмбездерінде кездеседі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.