Ауыл мектебі оқушыларының экологиялық тәрбиесін қалыптастырудың теориялық негіздері

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан-2030» стратегиялық бағдарламасында және 2030 жылы Қазақстан экологиясы қандай болу керек екенін меңзеп «2030 жылғы Қазақстан ауасы таза, мөлдір сулы, жасыл желекті елге айналуы тиіс. Өндіріс қалдықтары мен радиация бұдан былай біздің үйлеріміз бен бақтарымызға енбейтін болады. Біздің балаларымыз бен балаларымыздың балалары кінәрәтсіз жағдайда толыққанды өмір сүретін болады» – деп атап көрсеткен болатын [4]. Бұл мақсатқа жету үшін жас ұрпақ табиғатты қорғаудың ғылыми негізін игеріп, меңгеруі қажет.
Жалпы үздіксіз экологиялық білім мен тәрбие беру мәселесі 1970 жылы БҰҰ деңгейінде ұйымдастырылған (ЮНЕСКО) «Адам және биосфера» деп аталған бағдарламаны қабылдаудан басталады [5]. Онда алғаш рет халықаралық деңгейде табиғат ресурстарын қорғау және оны тиімді пайдалану туралы бағдарлама жасалып, экологиялық тұрғыдан кең сипатталған болатын. Ал 1971 жылы Швейцарияда Еуропалық конференция өткізіліп, онда айнала қоршаған табиғи орта және табиғат қорғау мәселелері қарастырылды. 1972 жылы Стокгольмде қоршаған ортаны қорғау жөнінде көпшілікке білім беру туралы конференция болды. 1977 жылы Тбилиси қаласында өткен БҰҰ жанындағы ЮНЕСКО және ЮНЕП ұйымдары экологиялық білім беру туралы 40-тан астам шешімдер қабылдап, оның ғаламдық стратегиялық жоспарларын бекітті. Экологиялық білім берудің одан әрі даму кезеңдері атақты Найроби (1982ж), Беч (1983ж), Мәскеу (1987ж) т.б. қалаларда өткен конференцияларда жалғасын тапқаны мәлім.
1998 жылы қабылданған «Қазақстан Республикасында үздіксіз экологиялық білім және тәрбие берудің ұлттық бағдарламасында»: «Қоғамның іргелі құрылымынан қолдау тапқан экологиялық білім мен насихат қана жаңа адамды – XXI ғасырдың азаматын қалыптастырады және аса күрделі, әрі шиеленіскен әлеуметтік-экологиялық жағдайда іс-әрекет жасауға үйретеді», – делінген [6].
Қазақстан Республикасында экологиялық білім берудің тұжырымдамалық негізіне өркениетті елдің өзін-өзі қолдап тұрақты дамуының тұжырымы жатады. Бұл тұжырымның негізі Біріккен Ұлттар Ұйымы ұйымдастырған қоршаған орта және даму «РИО-92» конференциясында қабылданды [7]. Тұрақты дамудың негізгі ережелерін Біріккен Ұлттар Ұйымы комиссиясы әзірлеп, оны 1993 жылы Сан-Францискода Біріккен Ұлттар Ұйымы мемлекеттері басшыларының бас қосқан конференциясында мақұлдады.