Бала құқықтары
Балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау - Қазақстан Республикасы ұлттық саясатының басты бағыттарының бірі.
1989 жылғы 20 қарашада Біріккен Ұлттар Ұйымы Бала құқықтары туралы конвенция қабылдады. Бала құқықтары саласындағы бұрындары қабылданған халықаралық құжаттармен салыстырғанда - бұл Бала құқықтары халықаралық құқық күшін алатын барынша толыққанды құжат. Қазақстан Кеңес Одағы тарағаннан кейін алғашқылардың бірі болып 1994 жылы осы Конвенцияға қосылып, ратификациялады, сол сияқты оның екі Факультативтік хаттамаларын да ратификациялады.
2003-2006 жылдардың ішінде БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясының принциптері мен қағидаларына толық сәйкес болу және баланың әлеуметтік әл-ауқаты сәтсіздігінің алдын алу үшін құқықтық жағдайлар жасау мақсатында 2003 жылғы 4 маусымдағы «Денсаулық сақтау жүйесі туралы», 2004 жылғы 16 маусымдағы «Азаматтардың ұрпақты болу құқықтары және оларды жүзеге асыру кепілдіктері туралы», 2004 жылғы 9 шілдедегі «Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы», 2003 жылғы 14 қыркүйектегі «Йод тапшылығы ауруларының профилактикасы туралы», 2005 жылғы 8 шілдедегі «Әскери міндет және әскери қызмет туралы» ҚР Заңдары қабылданды.
Белгілі бір мөлшерде балалардың заңды құқықтары мен мүдделерін сақтауға қатысты ұлттық саясатты жүзеге асыруға білім беру, денсаулық сақтау, кедейлікті төмендету, көші-қон саясаты, демографиялық даму, мүгедектерді оңалту және басқа салалардағы балалардың құқықтарын қорғау мәселелері жөніндегі мемлекеттік салалық бағдарламалар бағытталған.
Орталық және жергілікті атқарушы органдар арасындағы тиімді үйлестіру қызметін, сондай-ақ үкіметтік емес қоғамдық ұйымдармен және басқа да азаматтық қоғам секторларымен ынтымақтастықты қоса алғанда мемлекеттік және жергілікті деңгейлерде БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясын жүзеге асыруды үйлестіруді қамтамасыз ету мақсатында ҚР Үкіметінің 2006 жылғы 13 қаңтардағы №36 қаулысымен арнайы уәкілетті орган - ҚР Білім және ғылым министрлігінің Бала құқықтарын қорғау жөніндегі комитет құрылды. Сонымен бірге барлық санаттағы балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға бағытталған іс-шаралардың атаулылығын, БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясының, «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» ҚР Заңының және басқа да нормативтік құқықтық құжаттардың ережелерінің орындалуының кепілділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін 2006-2011 жылдарға арналған «Қазақстан балалары» мемлекеттік бағдарламасы әзірленді.
1989 жылғы 20 қарашада Біріккен Ұлттар Ұйымы Бала құқықтары туралы конвенция қабылдады. Бала құқықтары саласындағы бұрындары қабылданған халықаралық құжаттармен салыстырғанда - бұл Бала құқықтары халықаралық құқық күшін алатын барынша толыққанды құжат. Қазақстан Кеңес Одағы тарағаннан кейін алғашқылардың бірі болып 1994 жылы осы Конвенцияға қосылып, ратификациялады, сол сияқты оның екі Факультативтік хаттамаларын да ратификациялады.
2003-2006 жылдардың ішінде БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясының принциптері мен қағидаларына толық сәйкес болу және баланың әлеуметтік әл-ауқаты сәтсіздігінің алдын алу үшін құқықтық жағдайлар жасау мақсатында 2003 жылғы 4 маусымдағы «Денсаулық сақтау жүйесі туралы», 2004 жылғы 16 маусымдағы «Азаматтардың ұрпақты болу құқықтары және оларды жүзеге асыру кепілдіктері туралы», 2004 жылғы 9 шілдедегі «Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы», 2003 жылғы 14 қыркүйектегі «Йод тапшылығы ауруларының профилактикасы туралы», 2005 жылғы 8 шілдедегі «Әскери міндет және әскери қызмет туралы» ҚР Заңдары қабылданды.
Белгілі бір мөлшерде балалардың заңды құқықтары мен мүдделерін сақтауға қатысты ұлттық саясатты жүзеге асыруға білім беру, денсаулық сақтау, кедейлікті төмендету, көші-қон саясаты, демографиялық даму, мүгедектерді оңалту және басқа салалардағы балалардың құқықтарын қорғау мәселелері жөніндегі мемлекеттік салалық бағдарламалар бағытталған.
Орталық және жергілікті атқарушы органдар арасындағы тиімді үйлестіру қызметін, сондай-ақ үкіметтік емес қоғамдық ұйымдармен және басқа да азаматтық қоғам секторларымен ынтымақтастықты қоса алғанда мемлекеттік және жергілікті деңгейлерде БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясын жүзеге асыруды үйлестіруді қамтамасыз ету мақсатында ҚР Үкіметінің 2006 жылғы 13 қаңтардағы №36 қаулысымен арнайы уәкілетті орган - ҚР Білім және ғылым министрлігінің Бала құқықтарын қорғау жөніндегі комитет құрылды. Сонымен бірге барлық санаттағы балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға бағытталған іс-шаралардың атаулылығын, БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясының, «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» ҚР Заңының және басқа да нормативтік құқықтық құжаттардың ережелерінің орындалуының кепілділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін 2006-2011 жылдарға арналған «Қазақстан балалары» мемлекеттік бағдарламасы әзірленді.
Бала құқықтары
Балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау - Қазақстан Республикасы
ұлттық саясатының басты бағыттарының бірі.
1989 жылғы 20 қарашада Біріккен Ұлттар Ұйымы Бала құқықтары туралы
конвенция қабылдады. Бала құқықтары саласындағы бұрындары қабылданған
халықаралық құжаттармен салыстырғанда - бұл Бала құқықтары халықаралық
құқық күшін алатын барынша толыққанды құжат. Қазақстан Кеңес Одағы
тарағаннан кейін алғашқылардың бірі болып 1994 жылы осы Конвенцияға
қосылып, ратификациялады, сол сияқты оның екі Факультативтік хаттамаларын
да ратификациялады.
2003-2006 жылдардың ішінде БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясының
принциптері мен қағидаларына толық сәйкес болу және баланың әлеуметтік әл-
ауқаты сәтсіздігінің алдын алу үшін құқықтық жағдайлар жасау мақсатында
2003 жылғы 4 маусымдағы Денсаулық сақтау жүйесі туралы, 2004 жылғы 16
маусымдағы Азаматтардың ұрпақты болу құқықтары және оларды жүзеге асыру
кепілдіктері туралы, 2004 жылғы 9 шілдедегі Кәмелетке толмағандар
арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз
және панасыз қалуының алдын алу туралы, 2003 жылғы 14 қыркүйектегі Йод
тапшылығы ауруларының профилактикасы туралы, 2005 жылғы 8 шілдедегі
Әскери міндет және әскери қызмет туралы ҚР Заңдары қабылданды.
Белгілі бір мөлшерде балалардың заңды құқықтары мен мүдделерін сақтауға
қатысты ұлттық саясатты жүзеге асыруға білім беру, денсаулық сақтау,
кедейлікті төмендету, көші-қон саясаты, демографиялық даму, мүгедектерді
оңалту және басқа салалардағы балалардың құқықтарын қорғау мәселелері
жөніндегі мемлекеттік салалық бағдарламалар бағытталған.
Орталық және жергілікті атқарушы органдар арасындағы тиімді үйлестіру
қызметін, сондай-ақ үкіметтік емес қоғамдық ұйымдармен және басқа да
азаматтық қоғам секторларымен ынтымақтастықты қоса алғанда мемлекеттік және
жергілікті деңгейлерде БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясын жүзеге
асыруды үйлестіруді қамтамасыз ету мақсатында ҚР Үкіметінің 2006 жылғы 13
қаңтардағы №36 қаулысымен арнайы уәкілетті орган - ҚР Білім және ғылым
министрлігінің Бала құқықтарын қорғау жөніндегі комитет құрылды. Сонымен
бірге барлық санаттағы балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға
бағытталған іс-шаралардың атаулылығын, БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы
конвенциясының, Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы ҚР
Заңының және басқа да нормативтік құқықтық құжаттардың ережелерінің
орындалуының кепілділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін 2006-2011
жылдарға арналған Қазақстан балалары мемлекеттік бағдарламасы әзірленді.
Байқалған экономикалық өсудің беретін жаңа мүмкіндіктері бүгінде оқыту,
тәрбиелеу, денсаулығын қорғау, мәдениет, дене шынықтыру және спорт,
әлеуметтік қызмет көрсету және отбасы мен балаларды әлеуметтік қорғау
саласындағы мемлекеттік саясатты балалардың мүддесі үшін басымдық түрде
қаржыландыру үшін пайдаланылуда. 2003 жылдан бастап бұл мақсаттарға
мемлекеттік бюджеттің шығыстарының үлесі тұрақты өсіп келеді. Егер де 2003
жылы әлеуметтік салаға бөлінген шығыстар ІЖӨ-нің 11,18% құраса, 2006 жылы -
ІЖӨ-нің 11,84% құраған (2006 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша).
Мемлекеттік бюджеттің жалпы көлеміндегі шығыстардың үлесі 2006 жылы -
41,34% құраған.
БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясының маңызды нормаларының бірі
білім алу құқығы болып табылады. Қазақстан Республикасында балалардың білім
алу құқығын жүзеге асыру мақсатында Білім беруді дамытудың 2005-2010
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Тұтас алғанда оны
жүзеге асыруға 2005 жылы 43,2 млрд. теңге, ал 2006 жылы - 64,9 млрд.теңге
көзделген.
Қазақстандағы адамның құқықтары: қоғамдық пікір жобасының шеңберінде
алынған әлеуметтанушылық зерттеулердің мәліметтері сұрақ берілген
респонденттердің 70,6% баланың білім алу құқықтарын қамтамасыз етудегі
мемлекеттің қолданып жатқан шараларына оң баға бергенін көрсетіп отыр, бұл
мемлекеттің мемлекеттік оқу орындарында тегін орта білім алуға кепілдік
беретінінің дәлелі.
Арнаулы білім саласына мүмкіндіктері шектеулі балалардың дені сау құрбы-
құрдастарының білім алу ортасына кірігуі жөніндегі инновациялық процестер
кеңінен енгізіле бастады. Бала дамуындағы бұзылулардың алдын алу және сәтті
түзету, тәрбиелеу және оқыту, мүмкіндіктері шектеулі балалардың қоғамға
бейімделуі мен кірігуі үшін оңтайлы жағдай жасаудағы инновациялық
бағыттарды зерделеу жөніндегі жұмыс жетілдірілуде.
Түзеу педагогикасы ғылыми-зерттеу институтының эксперименталдық
педагогикалық зерттеулерінің мәліметтері алғашқы бұзылуы бойынша керең
немесе 4-ші дәрежедегі нашар еститіндер ретінде есту қабілеті терең
бұзылған балалардың 25 пайызы ерте кешенді түзеуден өтіп, бұқаралық
мектептерге оқуға түсіп, онда сәтті білім алатынын, еститін балалар
ортасында өмір сүріп, тәрбиеленетінін дәлелдейді. Бұл балалардың жалпы және
сөйлеу дамуының деңгейі жас нормасына сәйкес немесе жақын болып келеді.
Денсаулық сақтау жүйесін жетілдіру мақсатында Қазақстан Республикасының
денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасы әзірленіп, Қазақстан Республикасы Президентінің
2004 жылғы 13 қыркүйектегі №1438 Жарлығымен бекітілді. Бұл бағдарламада
басымдық назар алғашқы медициналық-санитарлық көмектің қол жетімдігі мен
ана мен бала денсаулығын қорғауға бағытталған.
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың
2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сәйкес тегін
медициналық көмектің кепілдік көлемінің тізбесі кеңейту жағына қарай әр 2
жыл сайын қайта қаралуға тиіс. Осыған орай, жоғарыда аталған Тізбе өткен
жылдармен салыстырғанда ұрпақты болу жасындағы әйелдер мен 18 жасқа дейінгі
балаларды жыл сайынғы профилактикалық медициналық тексеруді және кейіннен
қарқынды бақылай және сауықтыра отырып жүзеге асыру жөніндегі іс-шараларды
қосу есебінен кеңейтілді. 2008 жылдан бастап республика халқының қалған
санаттарын профилактикалық медициналық тексерулермен қамту жоспарланып
отыр.
Сонымен бірге, Қазақстан Республикасында 2004 жылдан бастап амбулаториялық
деңгейдегі бір жасқа дейінгі балалар дәрі-дәрмектермен тегін қамтамасыз
етіледі, 2005 жылдан бастап 5 жасқа дейінгі балаларды олардың
амбулаториялық деңгейде осы жас санатында барынша көп тараған аурудан
емделу кезінде дәрілермен тегін қамтамасыз ету көзделген. 2006 жылдан
бастап тегін медициналық көмектің кепілдік көлемінің тізбесіне диспансерлік
есепте (кең тараған ауру түрлері бойынша) тұратын, емделудің амбулаториялық
деңгейіндегі балаларды дәрілермен қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар
енгізілді.
Аурулар мен дәрі-дәрмектер тізбесі Дүниежүзілік денсаулық ұйымы ұсынған
балалық жастағы ауруларды интеграцияланған емдеу стратегиясы шеңберінде
жасалған.
БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясы балаларды қоғамның ерекше бөлігі
деп таниды. Олар қосымша қорғау шараларына мұқтаж және қатысушы мемлекеттер
балаларды қозғайтын мәселелер бойынша балалардың өз ойын еркін білдіру
құқығын қамтамасыз етуге міндетті.
Бүгінгі таңда балалардың бұл құқығы Қазақстан Республикасының
Конституциясында, Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары туралы,
Білім беру туралы, Отбасы және неке туралы ҚР Заңдарында және бірқатар
басқа заңдарда көрсетілген. Адамның негізгі тумысынан берілген құқықтары
мен бостандықтары шеңберінде әр адамның ой мен сөз бостандығына кепілдік
беріледі.
Отбасы және неке туралы ҚР Заңына сәйкес бала отбасында оның мүддесін
қозғайтын кез келген мәселені шешу кезінде өз пікірін білдіруге, сондай-ақ
сотта іс қарау кезінде тыңдалуға құқылы. 10 жасқа толған баланың пікірін
оның мүддесіне қайшы болатын жағдайдан басқа кездерде есепке алу міндетті.
Халықаралық және үкіметтік емес қоғамдық ұйымдардың (Жас көшбасшылар
қауымдастығы, ЮНИСЕФ Біріккен Ұлттар Ұйымының Балалар Қоры) қолдауымен
республикада мектеп оқушыларын оқу және оқудан тыс процестерге жұмылдыру
мақсатында Оқушылардың өзін-өзі басқаруын дамытудың 2002-2006 жылдарға
арналған бағдарламасы бойынша жұмыстар жүргізілді.
Республикада балалардың мәдени, шығармашылық, қоғамдық өмірге қатысу және
жасөспірім азаматтар үшін өмірлік маңызды шешімдер қабылдау құқықтары
мойындалады.
Мысалға, баланың пікірі, оның сұраныстары мен мүдделері қосымша оқу пәнін
анықтауда, мектептен тыс жұмысты, балалардың қоғамдық қозғалысы ұйымын
ұйымдастырғанда ескеріледі.
Балалар мен жастар телехабарларында, балалар мен жастар қоғамдық
бірлестіктері арқылы балалардың өз пікірлерін білдіру мүмкіндіктері бар.
Балаларға олардың проблемаларын шешуге дер кезінде көмек көрсету, балаларды
құқықтық қорғау мәселесіндегі істің жағдайы туралы ақпаратты жинау және
талдау, бала құқықтары туралы материалды тарату мақсатында 2004 жылғы
сәуірден бастап республикада балалар қоғамдық қабылдаулары ашылған. Тек
2005 жылы ғана Астана қаласындағы республикалық қоғамдық қабылдауға балалар
мен ересектерден балалар құқықтарын қорғау мәселелері бойынша мыңнан астам
телефон соғылған.
Балалармен жұмыс істейтін мамандардың, жұртшылықтың, балалар мен олардың
ата-аналарының Конвенцияның негізгі қағидалары туралы хабардарлығын кеңейту
мәселесіне, оларды насихаттау мен түсіндіруге маңызды көңіл бөлінеді. 2004
жылы Қазақстан Республикасының Конвенцияны ратификациялағанына 10-жылдығы
шеңберінде республиканың білім беру органдары балалардың Конвенцияның
ережелері, бала құқықтары жөніндегі ағартушылық және білім беру қызметі
туралы хабардарлығы деңгейіне мониторинг жүргізіген. Алынған материалдарды
талдау республиканың білім беру ұйымдарында оқушылар арасында да, ата-
аналар жұртшылығы мен педагогтар арасында Конвенцияның ережелерін түсіндіру
жөніндегі жұмыстың жанданғаны туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді.
2004-2005 жылдарда балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау мәселелері
бойынша жалпы 170 семинар, 40 шақты дөңгелек үстел, 6 мыңдай дебаттар,
пікірсайыстар, 30 мың қайырымдылық акциялары, 80 мыңдай шығармашылық
көрмелер, суреттер, плакаттар конкурстары, мерекелік концерттер өтті.
Жастарды тәрбиелеу, әлеуметтендіру және дамытудың құқықтық, әлеуметтік-
экономикалық жағдайларын қамтамасыз ету үшін 2005-2007 жылдарға арналған
жастар саясаты бағдарламасында жастардың әлеуметтік бейімделуі мен кәсіптік
талап етілуі тетіктерін одан әрі дамыту көзделген. Тұтас алғанда әлеуметтік
қызмет құруға, жастардың әлеуметтік-маңызды жобаларын жүзеге асыруға 2005
жылы республикалық бюджеттен 123,6 млн. теңге бөлінген. Нәтижесінде
республиканың әртүрлі өңірлерінде қосымша 9 әлеуметтік жастар қызметі
құрылған.
Әлеуметтік-маңызды жобаларға конкурстар жүргізу арқылы республика жастарына
әлеуметтік қолдау көрсететін және дамытатын тетік одан әрі дами түсті. Бұл
мақсатқа 2005 жылы 53,6 млн. теңге бөлінді.
Өмір сүру сапасын қамтамасыз ету саласында халықаралық стандарттарға қол
жеткізу, балаға мейіріммен қарайтын орта жасау үшін БҰҰ Бала Қорымен
(ЮНИСЕФ) бірлесіп көптеген бағдарламалар жүзеге асырылды, мемлекеттік және
мемлекеттік емес органдар мен ұйымдар өкілдерінің қатысуымен отырыстар,
конференциялар, кеңестер өткізілді.
Қазақстан Республикасының Үкіметі мен БҰҰ Бала Қоры 3 компоненттен тұратын
2005 жылғы қаңтардан 2009 жылғы 31 желтоқсанға дейінгі жаңа бағдарламаға
қол қойды:
1. Отбасы мен қоғамның әлеуетін нығайту;
2. Әлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіру;
3. Әлеуметтік саясат әзірлеу және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау - Қазақстан Республикасы
ұлттық саясатының басты бағыттарының бірі.
1989 жылғы 20 қарашада Біріккен Ұлттар Ұйымы Бала құқықтары туралы
конвенция қабылдады. Бала құқықтары саласындағы бұрындары қабылданған
халықаралық құжаттармен салыстырғанда - бұл Бала құқықтары халықаралық
құқық күшін алатын барынша толыққанды құжат. Қазақстан Кеңес Одағы
тарағаннан кейін алғашқылардың бірі болып 1994 жылы осы Конвенцияға
қосылып, ратификациялады, сол сияқты оның екі Факультативтік хаттамаларын
да ратификациялады.
2003-2006 жылдардың ішінде БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясының
принциптері мен қағидаларына толық сәйкес болу және баланың әлеуметтік әл-
ауқаты сәтсіздігінің алдын алу үшін құқықтық жағдайлар жасау мақсатында
2003 жылғы 4 маусымдағы Денсаулық сақтау жүйесі туралы, 2004 жылғы 16
маусымдағы Азаматтардың ұрпақты болу құқықтары және оларды жүзеге асыру
кепілдіктері туралы, 2004 жылғы 9 шілдедегі Кәмелетке толмағандар
арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз
және панасыз қалуының алдын алу туралы, 2003 жылғы 14 қыркүйектегі Йод
тапшылығы ауруларының профилактикасы туралы, 2005 жылғы 8 шілдедегі
Әскери міндет және әскери қызмет туралы ҚР Заңдары қабылданды.
Белгілі бір мөлшерде балалардың заңды құқықтары мен мүдделерін сақтауға
қатысты ұлттық саясатты жүзеге асыруға білім беру, денсаулық сақтау,
кедейлікті төмендету, көші-қон саясаты, демографиялық даму, мүгедектерді
оңалту және басқа салалардағы балалардың құқықтарын қорғау мәселелері
жөніндегі мемлекеттік салалық бағдарламалар бағытталған.
Орталық және жергілікті атқарушы органдар арасындағы тиімді үйлестіру
қызметін, сондай-ақ үкіметтік емес қоғамдық ұйымдармен және басқа да
азаматтық қоғам секторларымен ынтымақтастықты қоса алғанда мемлекеттік және
жергілікті деңгейлерде БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясын жүзеге
асыруды үйлестіруді қамтамасыз ету мақсатында ҚР Үкіметінің 2006 жылғы 13
қаңтардағы №36 қаулысымен арнайы уәкілетті орган - ҚР Білім және ғылым
министрлігінің Бала құқықтарын қорғау жөніндегі комитет құрылды. Сонымен
бірге барлық санаттағы балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға
бағытталған іс-шаралардың атаулылығын, БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы
конвенциясының, Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы ҚР
Заңының және басқа да нормативтік құқықтық құжаттардың ережелерінің
орындалуының кепілділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін 2006-2011
жылдарға арналған Қазақстан балалары мемлекеттік бағдарламасы әзірленді.
Байқалған экономикалық өсудің беретін жаңа мүмкіндіктері бүгінде оқыту,
тәрбиелеу, денсаулығын қорғау, мәдениет, дене шынықтыру және спорт,
әлеуметтік қызмет көрсету және отбасы мен балаларды әлеуметтік қорғау
саласындағы мемлекеттік саясатты балалардың мүддесі үшін басымдық түрде
қаржыландыру үшін пайдаланылуда. 2003 жылдан бастап бұл мақсаттарға
мемлекеттік бюджеттің шығыстарының үлесі тұрақты өсіп келеді. Егер де 2003
жылы әлеуметтік салаға бөлінген шығыстар ІЖӨ-нің 11,18% құраса, 2006 жылы -
ІЖӨ-нің 11,84% құраған (2006 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша).
Мемлекеттік бюджеттің жалпы көлеміндегі шығыстардың үлесі 2006 жылы -
41,34% құраған.
БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясының маңызды нормаларының бірі
білім алу құқығы болып табылады. Қазақстан Республикасында балалардың білім
алу құқығын жүзеге асыру мақсатында Білім беруді дамытудың 2005-2010
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Тұтас алғанда оны
жүзеге асыруға 2005 жылы 43,2 млрд. теңге, ал 2006 жылы - 64,9 млрд.теңге
көзделген.
Қазақстандағы адамның құқықтары: қоғамдық пікір жобасының шеңберінде
алынған әлеуметтанушылық зерттеулердің мәліметтері сұрақ берілген
респонденттердің 70,6% баланың білім алу құқықтарын қамтамасыз етудегі
мемлекеттің қолданып жатқан шараларына оң баға бергенін көрсетіп отыр, бұл
мемлекеттің мемлекеттік оқу орындарында тегін орта білім алуға кепілдік
беретінінің дәлелі.
Арнаулы білім саласына мүмкіндіктері шектеулі балалардың дені сау құрбы-
құрдастарының білім алу ортасына кірігуі жөніндегі инновациялық процестер
кеңінен енгізіле бастады. Бала дамуындағы бұзылулардың алдын алу және сәтті
түзету, тәрбиелеу және оқыту, мүмкіндіктері шектеулі балалардың қоғамға
бейімделуі мен кірігуі үшін оңтайлы жағдай жасаудағы инновациялық
бағыттарды зерделеу жөніндегі жұмыс жетілдірілуде.
Түзеу педагогикасы ғылыми-зерттеу институтының эксперименталдық
педагогикалық зерттеулерінің мәліметтері алғашқы бұзылуы бойынша керең
немесе 4-ші дәрежедегі нашар еститіндер ретінде есту қабілеті терең
бұзылған балалардың 25 пайызы ерте кешенді түзеуден өтіп, бұқаралық
мектептерге оқуға түсіп, онда сәтті білім алатынын, еститін балалар
ортасында өмір сүріп, тәрбиеленетінін дәлелдейді. Бұл балалардың жалпы және
сөйлеу дамуының деңгейі жас нормасына сәйкес немесе жақын болып келеді.
Денсаулық сақтау жүйесін жетілдіру мақсатында Қазақстан Республикасының
денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасы әзірленіп, Қазақстан Республикасы Президентінің
2004 жылғы 13 қыркүйектегі №1438 Жарлығымен бекітілді. Бұл бағдарламада
басымдық назар алғашқы медициналық-санитарлық көмектің қол жетімдігі мен
ана мен бала денсаулығын қорғауға бағытталған.
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың
2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сәйкес тегін
медициналық көмектің кепілдік көлемінің тізбесі кеңейту жағына қарай әр 2
жыл сайын қайта қаралуға тиіс. Осыған орай, жоғарыда аталған Тізбе өткен
жылдармен салыстырғанда ұрпақты болу жасындағы әйелдер мен 18 жасқа дейінгі
балаларды жыл сайынғы профилактикалық медициналық тексеруді және кейіннен
қарқынды бақылай және сауықтыра отырып жүзеге асыру жөніндегі іс-шараларды
қосу есебінен кеңейтілді. 2008 жылдан бастап республика халқының қалған
санаттарын профилактикалық медициналық тексерулермен қамту жоспарланып
отыр.
Сонымен бірге, Қазақстан Республикасында 2004 жылдан бастап амбулаториялық
деңгейдегі бір жасқа дейінгі балалар дәрі-дәрмектермен тегін қамтамасыз
етіледі, 2005 жылдан бастап 5 жасқа дейінгі балаларды олардың
амбулаториялық деңгейде осы жас санатында барынша көп тараған аурудан
емделу кезінде дәрілермен тегін қамтамасыз ету көзделген. 2006 жылдан
бастап тегін медициналық көмектің кепілдік көлемінің тізбесіне диспансерлік
есепте (кең тараған ауру түрлері бойынша) тұратын, емделудің амбулаториялық
деңгейіндегі балаларды дәрілермен қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар
енгізілді.
Аурулар мен дәрі-дәрмектер тізбесі Дүниежүзілік денсаулық ұйымы ұсынған
балалық жастағы ауруларды интеграцияланған емдеу стратегиясы шеңберінде
жасалған.
БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясы балаларды қоғамның ерекше бөлігі
деп таниды. Олар қосымша қорғау шараларына мұқтаж және қатысушы мемлекеттер
балаларды қозғайтын мәселелер бойынша балалардың өз ойын еркін білдіру
құқығын қамтамасыз етуге міндетті.
Бүгінгі таңда балалардың бұл құқығы Қазақстан Республикасының
Конституциясында, Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары туралы,
Білім беру туралы, Отбасы және неке туралы ҚР Заңдарында және бірқатар
басқа заңдарда көрсетілген. Адамның негізгі тумысынан берілген құқықтары
мен бостандықтары шеңберінде әр адамның ой мен сөз бостандығына кепілдік
беріледі.
Отбасы және неке туралы ҚР Заңына сәйкес бала отбасында оның мүддесін
қозғайтын кез келген мәселені шешу кезінде өз пікірін білдіруге, сондай-ақ
сотта іс қарау кезінде тыңдалуға құқылы. 10 жасқа толған баланың пікірін
оның мүддесіне қайшы болатын жағдайдан басқа кездерде есепке алу міндетті.
Халықаралық және үкіметтік емес қоғамдық ұйымдардың (Жас көшбасшылар
қауымдастығы, ЮНИСЕФ Біріккен Ұлттар Ұйымының Балалар Қоры) қолдауымен
республикада мектеп оқушыларын оқу және оқудан тыс процестерге жұмылдыру
мақсатында Оқушылардың өзін-өзі басқаруын дамытудың 2002-2006 жылдарға
арналған бағдарламасы бойынша жұмыстар жүргізілді.
Республикада балалардың мәдени, шығармашылық, қоғамдық өмірге қатысу және
жасөспірім азаматтар үшін өмірлік маңызды шешімдер қабылдау құқықтары
мойындалады.
Мысалға, баланың пікірі, оның сұраныстары мен мүдделері қосымша оқу пәнін
анықтауда, мектептен тыс жұмысты, балалардың қоғамдық қозғалысы ұйымын
ұйымдастырғанда ескеріледі.
Балалар мен жастар телехабарларында, балалар мен жастар қоғамдық
бірлестіктері арқылы балалардың өз пікірлерін білдіру мүмкіндіктері бар.
Балаларға олардың проблемаларын шешуге дер кезінде көмек көрсету, балаларды
құқықтық қорғау мәселесіндегі істің жағдайы туралы ақпаратты жинау және
талдау, бала құқықтары туралы материалды тарату мақсатында 2004 жылғы
сәуірден бастап республикада балалар қоғамдық қабылдаулары ашылған. Тек
2005 жылы ғана Астана қаласындағы республикалық қоғамдық қабылдауға балалар
мен ересектерден балалар құқықтарын қорғау мәселелері бойынша мыңнан астам
телефон соғылған.
Балалармен жұмыс істейтін мамандардың, жұртшылықтың, балалар мен олардың
ата-аналарының Конвенцияның негізгі қағидалары туралы хабардарлығын кеңейту
мәселесіне, оларды насихаттау мен түсіндіруге маңызды көңіл бөлінеді. 2004
жылы Қазақстан Республикасының Конвенцияны ратификациялағанына 10-жылдығы
шеңберінде республиканың білім беру органдары балалардың Конвенцияның
ережелері, бала құқықтары жөніндегі ағартушылық және білім беру қызметі
туралы хабардарлығы деңгейіне мониторинг жүргізіген. Алынған материалдарды
талдау республиканың білім беру ұйымдарында оқушылар арасында да, ата-
аналар жұртшылығы мен педагогтар арасында Конвенцияның ережелерін түсіндіру
жөніндегі жұмыстың жанданғаны туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді.
2004-2005 жылдарда балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау мәселелері
бойынша жалпы 170 семинар, 40 шақты дөңгелек үстел, 6 мыңдай дебаттар,
пікірсайыстар, 30 мың қайырымдылық акциялары, 80 мыңдай шығармашылық
көрмелер, суреттер, плакаттар конкурстары, мерекелік концерттер өтті.
Жастарды тәрбиелеу, әлеуметтендіру және дамытудың құқықтық, әлеуметтік-
экономикалық жағдайларын қамтамасыз ету үшін 2005-2007 жылдарға арналған
жастар саясаты бағдарламасында жастардың әлеуметтік бейімделуі мен кәсіптік
талап етілуі тетіктерін одан әрі дамыту көзделген. Тұтас алғанда әлеуметтік
қызмет құруға, жастардың әлеуметтік-маңызды жобаларын жүзеге асыруға 2005
жылы республикалық бюджеттен 123,6 млн. теңге бөлінген. Нәтижесінде
республиканың әртүрлі өңірлерінде қосымша 9 әлеуметтік жастар қызметі
құрылған.
Әлеуметтік-маңызды жобаларға конкурстар жүргізу арқылы республика жастарына
әлеуметтік қолдау көрсететін және дамытатын тетік одан әрі дами түсті. Бұл
мақсатқа 2005 жылы 53,6 млн. теңге бөлінді.
Өмір сүру сапасын қамтамасыз ету саласында халықаралық стандарттарға қол
жеткізу, балаға мейіріммен қарайтын орта жасау үшін БҰҰ Бала Қорымен
(ЮНИСЕФ) бірлесіп көптеген бағдарламалар жүзеге асырылды, мемлекеттік және
мемлекеттік емес органдар мен ұйымдар өкілдерінің қатысуымен отырыстар,
конференциялар, кеңестер өткізілді.
Қазақстан Республикасының Үкіметі мен БҰҰ Бала Қоры 3 компоненттен тұратын
2005 жылғы қаңтардан 2009 жылғы 31 желтоқсанға дейінгі жаңа бағдарламаға
қол қойды:
1. Отбасы мен қоғамның әлеуетін нығайту;
2. Әлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіру;
3. Әлеуметтік саясат әзірлеу және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz