Медицинадағы әлеуметтік жұмыстың теориялық негіздері мен ерекшеліктері
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.МЕДИЦИНАДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Әлеуметтік жұмыстағы медицинаның шығу тарихы мен ғылыми тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Денсаулық сақтаудағы әлеуметтік жұмыстың теориялық негізі ... ... ... ..14
1.3 Шетелдегі медикоәлеуметтік жұмыс тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТАҒЫ МЕДИЦИНАНЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Еліміздің денсаулық сақтау жүйесіндегі халқымыздың қазіргі жағдайы..24
2.2 Қазақстан Республикасындағы денсаулық сақтау саласындағы әлеуметтік жұмыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2.3 Қарт адамдармен медико.әлеуметтік жұмыс жүргізу технологиялары ... .44
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...58
1.МЕДИЦИНАДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Әлеуметтік жұмыстағы медицинаның шығу тарихы мен ғылыми тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Денсаулық сақтаудағы әлеуметтік жұмыстың теориялық негізі ... ... ... ..14
1.3 Шетелдегі медикоәлеуметтік жұмыс тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТАҒЫ МЕДИЦИНАНЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Еліміздің денсаулық сақтау жүйесіндегі халқымыздың қазіргі жағдайы..24
2.2 Қазақстан Республикасындағы денсаулық сақтау саласындағы әлеуметтік жұмыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2.3 Қарт адамдармен медико.әлеуметтік жұмыс жүргізу технологиялары ... .44
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...58
Қазіргі таңда біздің қоғамымыз мәселені мойындап және сол мәселені шешу шарықтау шегінде. Әрбір адамның денсаулығы оның толыққанды тіршілік етуін ғана емес, сонымен қатар оның мүмкіндіктерінің әлеуетін анықтайтын факторға айналып отыр. Халық денсаулығы жағдайының деңгейі өз кезегінде, елдің әлеуметтік-экономикалық, мәдени және индустриялық даму шамасын айқындайды. Медициналық көмек көрсетудің қолжетімділігін, уақтылылығын, сапасы мен сабақтастығын қамтамасыз етуге қызмет ететін бірыңғай дамыған, әлеуметтік бағдарланған жүйені білдіретін денсаулық сақтау саласы халық әл-ауқатының орнықты және тұрақты өсуі тұрғысынан алғанда республикадағы негізгі басымдықтардың бірі болып табылады.
Өткен соңғы жылдары әлеуметтік экономикада және тағы басқа өзгерістерде медициналық көмекке сұраныс көп болған. Ертеректе дәрігелер ауруды емес ауру адамды емдегендерін жоққа шығармайды, ал қазіргі таңда барлығыда ауру организм ерекшелігімен көрсетілуде. Ауырып жатқан адамға тек дәрігердің ғана емес сонымен қатар оның өмірлік мәселелерін шешетін әлеуметтік қызметкерлер керек екені айқындалып келеді.
Халқымыз «ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» деп бекр айтпаған. Денсаулық сақтау әлеуметтік жұмыстың мақсаттары тән және психикалық ауытқушылықтары бар, сонымен қатар әлеуметтік жағдайы нашар тұлғалардың бейімделуі мен іс-әрекет етуін және де қарт, мүгедек адамдардың денсаулығын барынша жоғары деңгейге жеткізу болып табылады. Қиын өмірлік жағдайы мен денсаулық ауытқушылығы бірін-бірі қиындатып тығырыққа тірейді, одан медициналық шаралар көмегімен ғана шығу өте қиын.
Әлеуметтік медициналық көмекті қажет ететін адамдарға ұзақ және қатты ауыратындар, әлеуметтік бейімделмегендер,мүгедектер, жалғыз басты қарттар, жетім балалар, 18 жасқа толмаған жас аналар, көп балалы және әлеуметтік қамсыздандырылмаған отбасылар, табиғи зіл зала құрбандарытағы басқа жатады. Осылардың ішінде қарттармен медико-әлеуметтік жұмыс мәселесін жете қарастырып өтуге болады.
Дегенмен де, саны жағынан бірталай теорияларды ескірген тәсіл арқылы жұмысын жалғастыруда, әлеуметтік мекемелерде және медициналық танымда материялдық жағдайы және кадрлық қамтамасыз етілуі қарастырылмайды .
Нарықтық экономикаға өту барысындағы әлеуметтік саясаттың басымырақ бөлігі әлеуметтік қорғау болып табылады. Ал әлеуметтік қорғаудың ең негізгі бағытының бірі негізінен реабилитация болып табылады. Реабилитация мәселесі Қазақстанда жақсы дами қойған жоқ. Бұл медико-әлеуметтік реабилитация бағытталған жүйемен байланысты және осы ортаға тиісті. Заң шығарушылық жағын ұлғайту және реабилитациядағы емдеуді қайта қалпына келтірудің, сонымен қатар денсаулық сақтау құрылымының шығынын экономикалық қиындықтарды қалыпқа келтіру. Сол себептенде біріңғай жүйедегі реабилитацияны құру қазіргі таңдағы өзекті мәселенің бірі болып табылады және де біріңғайлықты талап ететін, ары қарай ғылыми өңдеу және әлеуметтік жұмысты денсаулық сақтау жүйесіне практика жүзінде енгізу болып отыр.
Өткен соңғы жылдары әлеуметтік экономикада және тағы басқа өзгерістерде медициналық көмекке сұраныс көп болған. Ертеректе дәрігелер ауруды емес ауру адамды емдегендерін жоққа шығармайды, ал қазіргі таңда барлығыда ауру организм ерекшелігімен көрсетілуде. Ауырып жатқан адамға тек дәрігердің ғана емес сонымен қатар оның өмірлік мәселелерін шешетін әлеуметтік қызметкерлер керек екені айқындалып келеді.
Халқымыз «ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» деп бекр айтпаған. Денсаулық сақтау әлеуметтік жұмыстың мақсаттары тән және психикалық ауытқушылықтары бар, сонымен қатар әлеуметтік жағдайы нашар тұлғалардың бейімделуі мен іс-әрекет етуін және де қарт, мүгедек адамдардың денсаулығын барынша жоғары деңгейге жеткізу болып табылады. Қиын өмірлік жағдайы мен денсаулық ауытқушылығы бірін-бірі қиындатып тығырыққа тірейді, одан медициналық шаралар көмегімен ғана шығу өте қиын.
Әлеуметтік медициналық көмекті қажет ететін адамдарға ұзақ және қатты ауыратындар, әлеуметтік бейімделмегендер,мүгедектер, жалғыз басты қарттар, жетім балалар, 18 жасқа толмаған жас аналар, көп балалы және әлеуметтік қамсыздандырылмаған отбасылар, табиғи зіл зала құрбандарытағы басқа жатады. Осылардың ішінде қарттармен медико-әлеуметтік жұмыс мәселесін жете қарастырып өтуге болады.
Дегенмен де, саны жағынан бірталай теорияларды ескірген тәсіл арқылы жұмысын жалғастыруда, әлеуметтік мекемелерде және медициналық танымда материялдық жағдайы және кадрлық қамтамасыз етілуі қарастырылмайды .
Нарықтық экономикаға өту барысындағы әлеуметтік саясаттың басымырақ бөлігі әлеуметтік қорғау болып табылады. Ал әлеуметтік қорғаудың ең негізгі бағытының бірі негізінен реабилитация болып табылады. Реабилитация мәселесі Қазақстанда жақсы дами қойған жоқ. Бұл медико-әлеуметтік реабилитация бағытталған жүйемен байланысты және осы ортаға тиісті. Заң шығарушылық жағын ұлғайту және реабилитациядағы емдеуді қайта қалпына келтірудің, сонымен қатар денсаулық сақтау құрылымының шығынын экономикалық қиындықтарды қалыпқа келтіру. Сол себептенде біріңғай жүйедегі реабилитацияны құру қазіргі таңдағы өзекті мәселенің бірі болып табылады және де біріңғайлықты талап ететін, ары қарай ғылыми өңдеу және әлеуметтік жұмысты денсаулық сақтау жүйесіне практика жүзінде енгізу болып отыр.
Кітаптар мен монографиялар:
1. Решетников А.В. Социология медицины: введение в научную дисциплину.М: Медицина,2002.С.6.
2. Решетников А.В. Социология медицины: введение в научную дисциплину‒ М.:Медицина,2002.-С.2.
3. Григорьева С.И. Теория и методология социальной работы. М: 1994. С.35.
4. Социальная работа: теория и практика: Учебное пособие / Отв. ред. д.и.н. ИНФРА – М: 2003г.- 427с.
5. Венедиктов Д.Д. Международные проблемы здравоохранения. – М.:
Медицина, 1977. – С.374.
6. Мартыненко А.В. Медико-социальная работа: теория, технологии,
образование. – М.: Наука, 1999. – С.296.
7. Мачульская Е.Е Право соц. обеспечения: учебное пособие для ВУЗов 2-е
издание перераб. И доп.- М.: Книжный мир, 1999г. С.360.
8. Социальная педагогика: Учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений / под редак. В.А.Никитина. – М.: ВЛАДОС, 2002.- С.272.
9. Ткаченко В.С. Основы социальной медицины. Учебн. Пособие.-М.: ИНФРА-М, 2004. 412с.
10. Решетников А.В. Социология медицины: введение в научную дисциплину‒ М.:Медицина, 2002.-С.8-17.
11. Черносвитов Е.В. Социальная медицина. М.: 2003 Академический проект – С.154.
12. Дыскин А.А., Танюхина Э.И. Социально бытовая и трудовая реабилитация инвалидов и пожилых граждан: Руководство для подготовки социальных работников. – М.: Логос, 1996. С.323-325.
13. Григорьев С.И., Гусляков Л.Г., Ельчанинов В.А. Теория и методология
социальной работы. – М.: 1994. С.128.
14. Социальная работа с пожилыми (ред.-сост. Т.Е.Демидо-ва). М.: ИСР, 1995. С.8-110с.
15. Теория и практика социальной работы: методические материалы (отв. ред. А.М.Панов и Е.И.Холостова). М.: ИСР, 1997. С.105.
16. Технологии социальной работы/Под общ. ред. Е.И. Холостовой. – М.: ИНФРА, 2003.-С.208.
17. Менеджмент социальной работы: Учеб. пособие для студ. Высш. учеб.
заведений / Под ред. Е.И.Комарова и А.И.Войтенко. – М.: Гуманист.изд. центр
ВЛАДОС, 2001. 124с.
18. Фирсов М.В. Социальная работа в России: теория, история, общественная рактика. М.: МГСУ, 1996. 210с.
19. Шокаманов Ю.К. Человеческое развития в Казахстане: методология измерения и анализ. М.: Алматы, 2003- 32б.
20. Агафонов А.Н. Социальная работа введение в специальность. М.: Караганда 2004. 24б.
21. Технология социальный работы: социальная работа с пожилыми людьми. М.:Феникс, 2006- 400с.
Мерзімдік басылымдар:
22. Прохоров Б.Б. Здоровья россиян за 100 лет// Человек.- 2002.№2.- 5с.
23. Лежепекова Л.Н., Бокий И.В., Цыцарев В.С. Опыт групповой психотерапии больных алкоголизмом в условиях наркологического диспансера со стационаром. 1979. – 348с.
24. Қ.Тұрғанбекова, Әлеуметтік ғылымдар құрылымындағы әлеуметтік жұмыс. /Ізденіс, №1, 2002. 98-бет.
25. Б.Аюханаов, «Труд», 2003 жыл, 27 қараша, 3-бет.
26. Қ.Тұрғанбекова., Әлеуметтік ғылымдар құрылымындағы әлеуметтік жұмыс. /Ізденіс, №1, 2002. 189-194бет.
27. «Ер азамат денсаулығы бүгінде алаңдатарлық жағдайда» Жұмагүл Қуанышбекқызы. // Егемен Қазақстан 2007жыл 14 қазан.
28. Денсаулық сақтау Министрі. Анатолий Дерновой. «Ұлт саулығы ұқыпты көзқарасты қалайды». // Егемен Қазақстан. 2007 жыл 16 маусым.
29. Ерік Мусин, Денсаулық сақтау министрлігі Медициналық қызмет көрсету саласындағы бақылау комитетінің төрағасы. «Денсаулығы жоқ елдің келешегі де көмескі». // Егемен Қазақстан 2007 жыл 9 қазан.
30. Қазақстан Республикасының Президентінің 2006 жылғы 30 наурыздағы № 80 Жарлығымен бекітілген «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы». // Егемен Қазақстан -2006. -1 сәуір.
31. “Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан” Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан халқына жолдауы 2007 жыл 28 ақпан.
32. Қазақстан Республикасының Президентінің 2004 жылғы 13 қыркүйектегі №1438 жарлығымен бекітілген «Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасы». // Егемен Қазақстан. - 2004. -22 қыркүйек.
33. Əлеуметтік мониторинг, 2004. ЮНИСЕФ MONEE жобасы. 2004 адам дамуы туралы есеп.БҰҰДБ. Нью-Йорк, 2004.
34. «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы». // Егемен Қазақстан -2006. -1 сәуір.
35. Государство и малоимущие: на чём останавливается социальная помощь. // Человек и труд, 2002 №1.
36. Қайырбекова С. «Здоровье народа – богатство страны» // Казахстанская правда №109-110. 2011г.31март.
37. «Салауатты Қазақстан 2011-2015 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама». // Егемен Қазақстан
Интернет сілтемелер:
37. ҚР үкіметінің ресми сайты www.e-gov.kz
38. ОҚО әкімдігінің ресми сайты www.uko7kz
39. ОҚО әкімдігінің ресми сайты. www.uko7kz
40. ОҚО әкімдігінің ресми сайты. www.uko7kz
1. Решетников А.В. Социология медицины: введение в научную дисциплину.М: Медицина,2002.С.6.
2. Решетников А.В. Социология медицины: введение в научную дисциплину‒ М.:Медицина,2002.-С.2.
3. Григорьева С.И. Теория и методология социальной работы. М: 1994. С.35.
4. Социальная работа: теория и практика: Учебное пособие / Отв. ред. д.и.н. ИНФРА – М: 2003г.- 427с.
5. Венедиктов Д.Д. Международные проблемы здравоохранения. – М.:
Медицина, 1977. – С.374.
6. Мартыненко А.В. Медико-социальная работа: теория, технологии,
образование. – М.: Наука, 1999. – С.296.
7. Мачульская Е.Е Право соц. обеспечения: учебное пособие для ВУЗов 2-е
издание перераб. И доп.- М.: Книжный мир, 1999г. С.360.
8. Социальная педагогика: Учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений / под редак. В.А.Никитина. – М.: ВЛАДОС, 2002.- С.272.
9. Ткаченко В.С. Основы социальной медицины. Учебн. Пособие.-М.: ИНФРА-М, 2004. 412с.
10. Решетников А.В. Социология медицины: введение в научную дисциплину‒ М.:Медицина, 2002.-С.8-17.
11. Черносвитов Е.В. Социальная медицина. М.: 2003 Академический проект – С.154.
12. Дыскин А.А., Танюхина Э.И. Социально бытовая и трудовая реабилитация инвалидов и пожилых граждан: Руководство для подготовки социальных работников. – М.: Логос, 1996. С.323-325.
13. Григорьев С.И., Гусляков Л.Г., Ельчанинов В.А. Теория и методология
социальной работы. – М.: 1994. С.128.
14. Социальная работа с пожилыми (ред.-сост. Т.Е.Демидо-ва). М.: ИСР, 1995. С.8-110с.
15. Теория и практика социальной работы: методические материалы (отв. ред. А.М.Панов и Е.И.Холостова). М.: ИСР, 1997. С.105.
16. Технологии социальной работы/Под общ. ред. Е.И. Холостовой. – М.: ИНФРА, 2003.-С.208.
17. Менеджмент социальной работы: Учеб. пособие для студ. Высш. учеб.
заведений / Под ред. Е.И.Комарова и А.И.Войтенко. – М.: Гуманист.изд. центр
ВЛАДОС, 2001. 124с.
18. Фирсов М.В. Социальная работа в России: теория, история, общественная рактика. М.: МГСУ, 1996. 210с.
19. Шокаманов Ю.К. Человеческое развития в Казахстане: методология измерения и анализ. М.: Алматы, 2003- 32б.
20. Агафонов А.Н. Социальная работа введение в специальность. М.: Караганда 2004. 24б.
21. Технология социальный работы: социальная работа с пожилыми людьми. М.:Феникс, 2006- 400с.
Мерзімдік басылымдар:
22. Прохоров Б.Б. Здоровья россиян за 100 лет// Человек.- 2002.№2.- 5с.
23. Лежепекова Л.Н., Бокий И.В., Цыцарев В.С. Опыт групповой психотерапии больных алкоголизмом в условиях наркологического диспансера со стационаром. 1979. – 348с.
24. Қ.Тұрғанбекова, Әлеуметтік ғылымдар құрылымындағы әлеуметтік жұмыс. /Ізденіс, №1, 2002. 98-бет.
25. Б.Аюханаов, «Труд», 2003 жыл, 27 қараша, 3-бет.
26. Қ.Тұрғанбекова., Әлеуметтік ғылымдар құрылымындағы әлеуметтік жұмыс. /Ізденіс, №1, 2002. 189-194бет.
27. «Ер азамат денсаулығы бүгінде алаңдатарлық жағдайда» Жұмагүл Қуанышбекқызы. // Егемен Қазақстан 2007жыл 14 қазан.
28. Денсаулық сақтау Министрі. Анатолий Дерновой. «Ұлт саулығы ұқыпты көзқарасты қалайды». // Егемен Қазақстан. 2007 жыл 16 маусым.
29. Ерік Мусин, Денсаулық сақтау министрлігі Медициналық қызмет көрсету саласындағы бақылау комитетінің төрағасы. «Денсаулығы жоқ елдің келешегі де көмескі». // Егемен Қазақстан 2007 жыл 9 қазан.
30. Қазақстан Республикасының Президентінің 2006 жылғы 30 наурыздағы № 80 Жарлығымен бекітілген «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы». // Егемен Қазақстан -2006. -1 сәуір.
31. “Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан” Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан халқына жолдауы 2007 жыл 28 ақпан.
32. Қазақстан Республикасының Президентінің 2004 жылғы 13 қыркүйектегі №1438 жарлығымен бекітілген «Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасы». // Егемен Қазақстан. - 2004. -22 қыркүйек.
33. Əлеуметтік мониторинг, 2004. ЮНИСЕФ MONEE жобасы. 2004 адам дамуы туралы есеп.БҰҰДБ. Нью-Йорк, 2004.
34. «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы». // Егемен Қазақстан -2006. -1 сәуір.
35. Государство и малоимущие: на чём останавливается социальная помощь. // Человек и труд, 2002 №1.
36. Қайырбекова С. «Здоровье народа – богатство страны» // Казахстанская правда №109-110. 2011г.31март.
37. «Салауатты Қазақстан 2011-2015 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама». // Егемен Қазақстан
Интернет сілтемелер:
37. ҚР үкіметінің ресми сайты www.e-gov.kz
38. ОҚО әкімдігінің ресми сайты www.uko7kz
39. ОҚО әкімдігінің ресми сайты. www.uko7kz
40. ОҚО әкімдігінің ресми сайты. www.uko7kz
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.МЕДИЦИНАДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1. Әлеуметтік жұмыстағы медицинаның шығу тарихы мен ғылыми
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
2. Денсаулық сақтаудағы әлеуметтік жұмыстың теориялық
негізі ... ... ... ..14
3. Шетелдегі медикоәлеуметтік жұмыс
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...17
2.ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТАҒЫ МЕДИЦИНАНЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Еліміздің денсаулық сақтау жүйесіндегі халқымыздың қазіргі жағдайы..24
2.2 Қазақстан Республикасындағы денсаулық сақтау саласындағы әлеуметтік
жұмыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 35
2.3 Қарт адамдармен медико-әлеуметтік жұмыс жүргізу технологиялары ... .44
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .54
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..58
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда біздің қоғамымыз мәселені мойындап және сол мәселені шешу
шарықтау шегінде. Әрбір адамның денсаулығы оның толыққанды тіршілік етуін
ғана емес, сонымен қатар оның мүмкіндіктерінің әлеуетін анықтайтын факторға
айналып отыр. Халық денсаулығы жағдайының деңгейі өз кезегінде, елдің
әлеуметтік-экономикалық, мәдени және индустриялық даму шамасын айқындайды.
Медициналық көмек көрсетудің қолжетімділігін, уақтылылығын, сапасы мен
сабақтастығын қамтамасыз етуге қызмет ететін бірыңғай дамыған, әлеуметтік
бағдарланған жүйені білдіретін денсаулық сақтау саласы халық әл-ауқатының
орнықты және тұрақты өсуі тұрғысынан алғанда республикадағы негізгі
басымдықтардың бірі болып табылады.
Өткен соңғы жылдары әлеуметтік экономикада және тағы басқа өзгерістерде
медициналық көмекке сұраныс көп болған. Ертеректе дәрігелер ауруды емес
ауру адамды емдегендерін жоққа шығармайды, ал қазіргі таңда барлығыда ауру
организм ерекшелігімен көрсетілуде. Ауырып жатқан адамға тек дәрігердің
ғана емес сонымен қатар оның өмірлік мәселелерін шешетін әлеуметтік
қызметкерлер керек екені айқындалып келеді.
Халқымыз ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде деп бекр айтпаған.
Денсаулық сақтау әлеуметтік жұмыстың мақсаттары тән және психикалық
ауытқушылықтары бар, сонымен қатар әлеуметтік жағдайы нашар тұлғалардың
бейімделуі мен іс-әрекет етуін және де қарт, мүгедек адамдардың денсаулығын
барынша жоғары деңгейге жеткізу болып табылады. Қиын өмірлік жағдайы мен
денсаулық ауытқушылығы бірін-бірі қиындатып тығырыққа тірейді, одан
медициналық шаралар көмегімен ғана шығу өте қиын.
Әлеуметтік медициналық көмекті қажет ететін адамдарға ұзақ және қатты
ауыратындар, әлеуметтік бейімделмегендер,мүгедектер, жалғыз басты қарттар,
жетім балалар, 18 жасқа толмаған жас аналар, көп балалы және әлеуметтік
қамсыздандырылмаған отбасылар, табиғи зіл зала құрбандарытағы басқа жатады.
Осылардың ішінде қарттармен медико-әлеуметтік жұмыс мәселесін жете
қарастырып өтуге болады.
Дегенмен де, саны жағынан бірталай теорияларды ескірген тәсіл арқылы
жұмысын жалғастыруда, әлеуметтік мекемелерде және медициналық танымда
материялдық жағдайы және кадрлық қамтамасыз етілуі қарастырылмайды .
Нарықтық экономикаға өту барысындағы әлеуметтік саясаттың басымырақ
бөлігі әлеуметтік қорғау болып табылады. Ал әлеуметтік қорғаудың ең негізгі
бағытының бірі негізінен реабилитация болып табылады. Реабилитация мәселесі
Қазақстанда жақсы дами қойған жоқ. Бұл медико-әлеуметтік реабилитация
бағытталған жүйемен байланысты және осы ортаға тиісті. Заң шығарушылық
жағын ұлғайту және реабилитациядағы емдеуді қайта қалпына келтірудің,
сонымен қатар денсаулық сақтау құрылымының шығынын экономикалық
қиындықтарды қалыпқа келтіру. Сол себептенде біріңғай жүйедегі
реабилитацияны құру қазіргі таңдағы өзекті мәселенің бірі болып табылады
және де біріңғайлықты талап ететін, ары қарай ғылыми өңдеу және әлеуметтік
жұмысты денсаулық сақтау жүйесіне практика жүзінде енгізу болып отыр.
Тақырыптың өзектілігі: Халықтың денсаулығының деңгейіне қарап
еліміздің халқының әлеуметтік жағдайына баға беруге болатыны бәрімізге
мәлім жағдай. Соңғы жылдары елімізде әлеуметтік жағынан елеулі аурулардың
жоғарғы көрсеткіші сақталуда. Психикалық және наркологиялық аурулар, қант
диабеті, өңеш өкпе аурулары, жүрек қан тамыры патологиясы, туберкулез,
жыныстық жолмен берілетін жұқпалы аурулар, қатерлі ісіктер елеулі проблема
болып табылады. Өкінішке қарай, бүгінгі таңда денсаулық сақтау аурулардың
алдын алуға емес емдеу сипатындағы шараларға көбірек бағдарланған, ал
халықтың өзі денсаулығын сақтауға жеткілікті дәрежеде бағдарланбаған. Бұл
туралы атап айтқанда, асқынған нысандағы ісік ауруларының анықталуының
өсуі, сондай-ақ халықтың жүрек қан тамыры ауруларынан қайтыс болуының
жоғары көрсеткіші айқындайды. ДДҰ деректері бойынша туберкулез ауруының
ТМД елдерінің ішінде жетекші орын алып отыр: 2005 жылы 100мың халыққа
шаққанда – 149,0, ал 2008 жылы -165,4. Қан айналу жүйесі аурулары айрықша
алаңдаушылық туғызуда және олар республикада өлім-жітім себептері арасында
бірінші орын алады. Осы көрсетіштердің санын азайту үшін алдын алу қажет,
оған жалғыз медицина қызметкерлерінің шамасы жетпеуі мүмкін сол себептен
әлеуметтік қызметкерлермен бірлесе жұмыс жасағанда ғана жақсы нәтижеге қол
жетізуге болады.
Бітіру жұмысының нысаны: қазіргі таңдағы әлеуметтік, экологиялық,
экономикалық жағдайларға байланысты, медициналық соның ішінде әлеуметтік
көмекке мұқтаж адамдар.
Пәні: Қазақстандағы медико-әлеуметтік қызметтің технологиялары мен
дамуындағы мәселелер.
Жұмыстың мақсаты: халқымыздың денсаулығын арттыру мақсатында әлеуметтік
жұмыс мамандығының медицина саласында да қаншалықты қажет екендігін
дәлелдеп, оның негізгі бағыттарын анықтап, қоғамда қаншалықты жүзеге
асырылып отырғанын және халық үшін тиімділігін ашып көрсету
Жұмыстың мақсаты келесідей міндеттерді айқындап шешуді жүктейді:
- әлеуметтік жұмыстағы медицинаның шыу тарихы мен ғылыми тәжірибесін
көрсету;
- денсаулық сақтаудағы әлеуметтік жұмыстың теориялық негізін ашып
көрсету;
- Шетелдегі медико-әлеуметтік жұмысты теориялық жағынан қарастыру;
- әлеуметтік жұмыстағы медицинаның технологиялық ерекшелітері
қарастыру;
- еліміздің денсаулық сақтау жүйесіндегі халқымыздың қазіргі жағдайына
талдау жасау;
- медицинадағы әлеуметті жұмыстың теориялық негізін қарастыру;
- Қазақстан Республикасындағы денсаулық сақтау саласындағы әлеуметтік
жұмыстың маңыздылығын көрсету;
- қарт адамдармен медико-әлеуметтік жұмыс жүргізудегі технологияларды
көрсету;
Бүкіл әлемдік денсаулық сақтау ұйымы (БДҰ), денсаулық сақтау ұйымындағы
қажеттіліктерді, денсаулық сақтаудың тек медициналық аспектілерін
бейнелейтін көптеген кешенді факторлардың қосындысы деп қарастырмайды.
Сонымен қатар олармен тікелей байланыста әлеуметтік экономикалық
мәселелерді, яғни денсаулыққа қаупі бар өмір сүру салты мен әдет-ғұрыптар;
тез әсерленушілік және соған ұқсас мәселелер; сексуалды және репродуктивті
денсаулық; биологиялық пен медициналық мәселелерді қарастырады. Бұл жерде
денсаулық сақтау саласындағы қажеттілік түрі индивидуумның мүмкіндіктерімен
ғана анықталмайды, оған қоса оның тікелей айналасындағылармен, жалпы
қоғаммен байланысты. Бүкіл адамзаттың дені сау болуына қол жеткізу ісінде
БДҰ-ның басым бағыты, денсаулықты нығайтуға арналған саясат. Ол халықтың
салауатты өмір сүру салтын қалыптастыру және денсаулықты нығайтумен сақтап
қалуда нақты тәжірибелік істерді дамытуға тіреледі. БДҰ халықтың негізгі
денсаулық сақтау қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін медициналық санитарлық
көмек қызметтерінің дамуына көмектесу қажет деп есептейді. Бұл жерде
олардың іс-әрекетін біріктіру, қызмет көрсету сапасымен қажеттілігі қандай
маңызды болса соған сәйкес қажетті қормен қамтамасыз етуде маңызды. Осының
бәрі денсаулық сақтау қызметтерінің құрамын оқыту мен дайындауда, оладың
денсаулық негізі саласындағы, әлеуметтік және тәлім-тәрбие ғылымдардағы
білімдерін кеңейтуде, сонымен қатар халықтың нақты сұраныстары және
қызығушылығымен кеңірек танысуына жаңаша қарауды қажет етеді.
Жұмыстың негізгі құрылымы: кіріспе, екі бөлім, алты бөлімшеден және
қорытынды, сонымен қатар пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Дипломдық жұмыс 60 бетті құрайды.
1 МЕДИЦИНАДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТАҒЫ МЕДИЦИНАНЫҢ ШЫҒУ ТАРИХЫ МЕН ҒЫЛЫМИ ТӘЖІРИБЕСІ
Қазіргі қоғамда адам өмірінде маңызды орынға ие болатын салалардың бірі
болып медицина және денсаулық сақтау болып табылады. Кей жағжайларда осы
сала бізге экономика мен саясаттан көп әсер етеді. Барлық уақытта
адамдардың денсаулығы мен олардың жаппай жұқпалы ауруларға шалдығуы қай
қоғамда болса да үрей тудыратын жағдай болған. Бізге ерте заманнан жеткен
Египет папирусының жапырағына жазылған және отта күйдіру арқылы жазылған
жазбаларда әр түрлі аурулар мен оларды емдеу туралы деректер сол заманда
белгілі болып қазіргі күнге дейін сақталып отыр [22].
Тарихты қарап отырып он сегізінші және он тоғызыншы ғасырларда
науқастың өміріне қатер туғызатын өткір жұқпалы ауруларға ем табу
мәселесімен шұғылданғаны аян. Жиырмасыншы ғасырдың бас кезіндегі адам
өліміне басты себеп болып жұқпалы аурулар, өкпенің қабынуы, туберкулез
болып, ал осы жүзжылдықтың басты аурулар болғандар жүрек аурулар мен тағы
басқа да кеселдің түрлері болды. Жиырмасыншы ғасырдың екінші жартысында
дәрігерлер адам өміріне қатерін тигізетін созылмалы аурулар мен дерттермен
күресу шараларын жүргізумен қолдары босамады.
Осындай клиникалық медицина мен социологиядағы үлкен өзгерістердің
нәтижесінде жаңа холистикалық медицина деген жаңа түсінік пайда болды. Бұл
жерде басты этнологиялық фактор ретінде енді ұсақ ағзалар емес күнделікті
стресс орын алды. Емдеу түсінігі жиі әлеуметтік реабилитация және
әлеуметтік қамсыздандыру деген ұғымдар мен алмастырып жүрді. Сондықтан да
аталған жағдайларда басты өзекті мәселе ретінде медициналық әлеуметтік
зерттеулер өзектілікке ие бола бастады.
Тап осы кезеңде жаңа әлеуметтік медицина атты ғылыми пәннің пайда болуы
мен қалыптасуы басталады. Ендігі кезекте әлеуметтанушылар мен дәрігерлер
денсаулық сақтау саласы мен тәжірибесін әлеуметтік жүйе ретінде қарастырып
денсаулық сақтаудың экономикалық және саяси мәселелерінде назарларынан тыс
қалдырмады.
Медицина социологиясы социология мен медицинаның түйсу аймағында
қалыптасты. Бастапқы кезде ол социологияның бөлімі болатын, уақыт өте келе
ол жеке тәуелсіз ғылыми пән ретінде қалыптасып та үлгерді. А. В. Решетников
осы ғылыми пәннің қалыптасуына әсер еткен бірнеше факторларды атап
көрсетеді:
• Нарықтық экономиканың принциптеріне қайта оралуына байланысты қоғамдағы
әлеуметтік аномия жағдайы;
• Қоғам өміріндегі денсаулық сақтау жүйесінің әлеуметтік медициналық
қажеттіліктері мен түсініктерінің орнын анықтау;
• Аурулардың құрылымы мен демографиялық процестердің өзгерулері (табиғи
өсім, халықтың қартаю процессі, созылмалы аурулардың саны
т.с.с);адамдарды емдеу мен аурулардың түрлерін зерттеуде социологиялық 16
көзқарасты пайдалануға деген қажеттіліктің тууы; [1].
Әлеуметтік медицинаның зерттеу пәні болып адам мен әлеуметтік топтардың
денсаулық және түрлі ауруларға деген көзқарасы, сонымен қатар денсаулық
сақтау саласын әлеуметтік институт ретінде басқару мен ұйымдастыру және
оның басқа да қоғамның құрылымдық элементтері мен үнемі байланыста болуын
қадағалау. Бұл Решетниковтың берген анықтамасы [2].
Әлеуметтік медицина халық денсаулығын социологиялық тұрғыдан
зерттейді: біріншіден, бүкіл жер шары адамдарының деңгейінде, жекеленген
аймақтар мен мемлекеттерді, екіншіден, оның өнімділік жағдайларына
байланысты, үшіншіден, әртүрлі кәсіби топтар мен халықтың жас ерекшелік
категориясының өміп сүру үрдістері де назардан тыс қалмайды.
Әлеуметтік медицинаның зерттеу пәнін анықтауда әртүрлі нұсқалардың
болуы әбден мүмкін жағдай. Осы анықтамалардың негізінде зерттеулердің
негізгі бағыттарын анықтауға болады: адам денсаулығы, әлеуметтік топтардың
демографиялық, кәсіби, жастық еңбек жағдайларына тәуелді, өмір сүру қалпы,
экологиялық фактор, адамдар мен топтардың іс-әрекеттерінің өзін өзі
қорғауы, денсаулық сақтау жүйесін, сонымен қатар оның құрылымдық
элементтнрімедицина, дәрігер, денсаулық сақтау, адамдардың денсаулығын
зерттеудегі гендерлік аспектілері.
Денсаулық сақтау мен медицинаның, адамдар мен топтардың өзара
байланысын қоғамда әлеуметтік медицина ғана зерттемейді. Әлеуметтік
медицина басқа да әлеуметтік ғылымдар мен тығыз байланыста, олар:
экономика, саясаттану, әлеуметтік психология, этнография, медициналық
демография, әлеуметтік гигиена осы байланыс арқылы өздерінің аспектілерін
зерттейді. Әлеуметтік медицина социология, экономика, философия, статистика
және т.б. ғылымдардың негізгі категориялары мен түсініктеріне сүйенеді.
Осылардың баррлығы бізге әлеуметтік жүйедегі болып жатқан құбылыстарды
тереңінен түсінуге көмегін тигізеді.
Әлеуметтік медицина салыстырмалы түрде жас ғылым болып саналады бірақ
та өзінің қалыптасуында ұзақ және оңай емес жол жүргенін байқауға болады.
Әдебиеттерде оның дамуының бірнеше этаптарын көрсетеді:
• ерте кезең (дисциплинаның пайда болуы) – XVII-XVIII ғ.ғ.
• құрылу кезеңі (20ғ. бас кезімен Бірінші дүние жүзлік соғысқа
дейін).
• қалыптасу кезеңі (20ғ. 20-40- жылдар бірінші және екінші
дүние жүзлік соғыс жылдары аралығында).
• Тәуелсіз пәнін дамытуы (20ғ. 50-80-жылдары).
• Ғылымның қазіргі жағдайындағы кезең (90-жылдардан бастап
қазіргі күнге дейін)
Әлеуметтік медицинаның тәуелсіз ғылымдардың қатарына
отбасысоциологиясы, білім социологиясы, құқық социологиясы, дін
социологиясы т.б. да, ғылым салаларыбекітіліп алды. Оның қалыптасу
кезеңінде үлкен септігін тигізген шетелдік ғалымдардың үлесі мол болды.
Олар: У.Петти, К.Маркс, Ф.Энгельс, Т.Парсонс, Э.Фрейдсон, П.Мертон,
К.Уинтер және т.б. Кеңес заманында әлеуметтік медицина мәселелерімен Д.А.
Бирюков, И. Грашенков, В.М. Жданов, А.М. Щуткин, О.В. Кербиков, Ю.П.
Лисицин, Б.Я. Смулевич, Т.И. Царегородцев [3].
Қазіргі батыстық социология медицинасы өзіндік ерекшеліктерімен
қиыншылықтары бар. Батыстық әлеуметтік медицинада жалпылама сипат беру
немесе жалпы көзқарас деген ұғымдардан алшақ болғанды қалайды. Дұрысын
айтқанда бұл ерекшелік барлық социологияның өзіне де тән құбылыс.
Шетелдік социологтар, қоғамдағы болып жатқан әлеуметтік процестерді
тереңірек түсінуге тырыспай жатып, нақты зерттеулердің нәтижелеріне
қорытынды жасай береді. Олар көпшілік жағдайда дәрігерлердің жеке іс-
әрекеттері мен қызметтерін, кіші персонал мен пациенттердің өздерін ұстау
ережелерін зерттейді. Нәтижесінде әлеуметтік медицина социология мен
медицинаның қолданбалы аясы болып есептелінеді. Жалпы алғанда теориялық
концепциялар тапшылығы байқалады.
Бүгінгі таңда әлеуметтік жұмыскерлерді даярлауда әлеуметтік медицина
маңызды орын алады. Әлеуметтік жұмыстағы медицина – медициналық білім
құрылымы мен әлеуметтік тәжірибе жүйесінде де дербес пән болып табылады.
Әлеуметтік дәрігерлердің базалық білімін медицина және әлеуметтану саласы
құрайды. Әлеуметтік дәрігердің қызметі науқастарды емдеуге негізделмеген.
Сондықтан да олар науқастармен емес клиенттермен жұмыс жасайды. Сонымен
қатар, әлеуметтік медицина өзімен бірге адамның танымдық дүниесін кеңейтуге
себебін тигізеді.
Әлеуметтік дәрігерлер қоғамдағы саяси, идеологиялық, мәдени, діни,
процестердің қоғамдық денсаулық және қоғамдық денсаулыққа әсерін зерттейді.
әлеуметтік медицинаның пәні – қоғам денсаулығы болып табылады.
Әлеуметтік медицина пәні- қоғамдық денсаулық болып табылады. Бұл өте
күрделі және ішінара детериминацияланған түсінік. Ол өзіне қоғамның жай
күйі туралы мәліметтерді енгізе отырып оның құрылысы мен мазмұнын
анықтайды.
Әлеуметтік медицина пәніне қоғам денсаулығы түсінігі де кіреді.
Қоғамдық денсаулық және қоғам денсаулығы ұғымдары бір біріне өте жақын
ұғымдар. Егер қоғамдық денсаулық түсінігі өзіне қоғамдық құрылымдардың бір
тармағындағы ауытқу процестерін зерттеуге негізделсе осы жағдайға
әлеуметтік дәрігер түсінігімен қарар болсақ қоғамның моральды және
деонтологиялық жағдайына түсінік беру болып табылады. Бірақта, бұл ұғымның
өзі де ішкі детерминацияланған құрылымға ие. Олар қоғам денсаулығын бұзатын
идеологиялық әлеуметтік психологиялық, экономикалық себептерге де ие.
Сонымен қатар, әлеуметтік медицина пәні қоғамдық құрылымдардың яғни,
мәдениет, қоғамның өркениетті дамуына, мемлекеттің әрдайым алға ұмтылуына
қамқорлық жасайды. Әлеуметтік медицина денсаулықтың қазіргі қоғамдағы
дәрежесі мен қоғам мүшелері үшін маңыздылығын зерттейді.
1. Қоғам денсаулығына саясат, мәдениет, экономиканың, идеологияның,
этникалық дістүрдің, діннің және т.б. институттардың әсері
2. Қоғам денсаулығына экологиялық, ғылыми техникалық, табиғи географиялық
факторлардыңәсері
3. Жоғарыда аталған факторларға денсаулықтың тәуелділік деңгейі
4. Жоғарыда аталған факторлардан қоғам денсаулығы қаншалықты қаншалықты
дәрежеде қорғалған.
5. Негізгі әлеуметтік құрылымдардың арасындағы байланыстар және олардың
беріктігі, осы құрылымдардың әлеуметтік денсаулыққа тигізер әсері.
6. Денсаулық пен денсаулық сақтаудың өзара байланысы.
7. Қоғамдағы дәрігерлердің алатын орны. Денсаулық сақтау саласына
бөлінетін қаржы пайызы және осы салаға қамқор болатын қоғамдық
қорлардың даму деңгейі. Денсаулық жорғарғы құндылық екенін қоғам
мүшелерінің сезіну дәрежесі.
8. Мемлекет және қоғам үшін денсаулықтың алатын орны.
9. Демография және репродуктивтілік көрсеткіштерінің халық денсаулығының
деңгейімен өзара байланысты.
10. Қоғамдағы психикалық ауруларға шалдыққан адамдар мен халықтығ қартаю
деңгейі.
11. Еңбекке жарамды және экономикалық белсенді топтың қоғамдағы алатын ара
салмағы.
12. Зорлықпен өлтіру немесе өзіне өзі қол жұмсау, қоғамдағы қылмыстың
деңгейі.
13. Қоғамдаңы бала туу деңгейінің жасанды түсік жасау мен өзара қатынасы.
14. Бедеу әйелдердің балалы әйелдер санына қатынасы.
15. Жүрек қан қан тамыры ауруынан мезгілсіз дүние салған ерлер мен
әйелдердің ара салмағы.
16. Дүниеге келген кемтар балалардың ара салмағы.
17. Қоғамдағы дала кезген, панасыз қарттардың үлесі.
18. Қылмыстың себептеріне статистикалық және географиялық, демографиялық
көрсеткіштер тұрғысынан түсінік беру.
19. Әлеуметтік медицина халықты өмір сүрудің жоғарғы деңгейімен қамтамасыз
ететін институттардың бір тармағы болып табылады. Әлеуметтік медицина
ұғымына халықты әлеуметтік қорғау мен денсаулық сақтау түсінігі
құрамдас бөлік ретінде.
Әлеуметтік дәрігер денсаулығына байланысты көмекке зәру адамдармен
яғни, клиенттермен жұмыс жүргізеді. Әлеуметтік дәрігердің клиенттеріне
науқастықтың немесе бала күнінен мүгедекке шалдыққан адамдар жатады. Бұл
категория екі топқа бөлінеді.
Бірінші топқа дәрігердің көмегін керек ететін мүгедектер яғни бұл
топқа бір мезгілде дәрігерлердің көмегі мен әлеуметтік дәрігердің көмегіне
сүйенетін мүгедектер. Сонымен бірге қарттығынан мүгедекке айналған адамдар
да жатады.
Екінші топқа бұлар клиникалық дәрігердің көмегіне жүгінбей, тек
әлеуметтік дәрігердің қамқорлығындағы адамдар. Олар генетикалық науқас
адамдар мен девиантты мінез құлық иесі, қылмыскерлер, нашақорлар,
таксикомандар.
Әлеуметтік медицинаның басты қызығу облысы халық денсаулығы болып
табылады. Әлеуметтік медицина қоғамдық денсаулықты сақтаушы әрі қамқоршы
әлеуметтік құрылым болып табылады. Қазіргі таңда мемлекет халқының
денсаулығы ол сол елдегі өмір сүру сапасының көрсеткіші болып табылады.
Әлеуметтік медицина білім аясы ретінде және қолданбалы әдістер жиынтығы
болып алғаш рет Ұлыбританияда 1940 жылы негізі қаланған. Әлеуметтік
медицинаның жаһанға таралуы капиталистік елдерде Екінші Дүние жүзлік
соғыстан кейін бастау алады.
Әлеуметтік медицинаның осыдан жарты ғасыр бұрын тәелсіз сала ретінде
қалыптасуына қарамастан әлі күнге дейін жаңару мен жаңа бөлімдер мен
қызметтерді игеру сатысында жүр. Соңғы жеті жылдың ішінде әлеуметтік
медицина тәуелсіз тармақтарға бөлінді. Олар бұқаралық медицина, қоғамдық
медицина, социологиялық медицина, пенитенциарлық медицина болып
тармақталған [8].
Әлеуметтік жұмыстағы медицинаның басты міндеттері болып саналатындар:
1. Мемлекеттік және жеке меншік мекемелердегі жұмыскерлердің денсаулығын
зерттеу.
2. Еңбек ұжымдарындағы денсаулыққа әсер ететін себептерді анықтау.
3. Қоғамның денсаулық эпидемиологиясын зерттеу.
4. Қоғамның жоғарғы, орта және төменгі өмір сүру сапасын зерттеу. Сонымен
қатар, жабық мекемелерде бас бостандығынан айрылған адамдар арасында,
интернаттарда, туберкулезден емдеу орталықтарында, әскери орындарда
және теңіз флотындағы да өмір өмір сүру сапасын зерттеу.
5. Қоғамдағы Альцгеймер стигмасы бар адамдарды зерттеу. Альцгеймер
синдромының таралу географиясы мен демографиясы.
6. Франкенштейн стигмасының таралуын зерттеу (дене мүшесінің
трансплантациясынан кейін пайда болатын бұрын болмаған социопаттық
әрекеттерді сезіну) кәдімгі өмірінің географиясы, демографиясы мен
психопатологиясы.
7. Жасанды жолмен ұрықтандырудың себептері мен баланы таңдау анализі
арқылы асырап алудың басты себептерін зерттеу.
8. Жүйке жүйесі ауруларының таралу географиясына талдау жасау.
9. Ашық және жабық қоғамдағы стратегиялық адам өлтіру қылмыстарын
зерттеу.
10. Криминалды топтар мен психикалық эпидемиялардың таралуын зерттеу.
11. Миграциялық процестерге әсер ететін факторлаға талдау жасау.
Статистикалық мәліметтерге назар аудару.
12. Қазіргі заманғы қоғамдық пікірді саяси және ақпараттық
технологиялардың көмегімен тудырудың әдістерін зерттеу.
13. Социогендік факторлардың әсерінен адамдардың денсаулығын қорғаудың ең
тиімді әдістерін дайындау.
14. Әлеуметтік медицинаның клиенттерінің денсаулығы мен өмір сүру сапасын
көтеру мақсатында тиімді әдістерді қолдану.
15. Клиенттерге олардың олардың генетикалық ерекшеліктерін ескере отырып
оларға диагностикалық және болжамдық әдістерді қолдану арқылы көмек
көрсету.
16. Апатты жағдайлар мен зорлық зомбылықты бастан кешірген клиенттерге
көмек беретін әдістерді дайындау.
17. Психосаматикалық аурулары бар адамдарға диагностикалық және
профилактикалық көмек көрсету.
18. Кәсіби деформацияның алын алу шараларының әдістерін дайындау.
19. Кәсіби бағдарланудың тиімді әдістерін дайындау.
20. Психологиялық қорғаныстың әдістерімен клиенттермен бөлісу және оларды
үйрету.
21. Қазіргі таңдағы отбасыларының ажырасуының себептері мен әсер етуші
факторларын анықтау.
22. Әлеуметтік дәрігерлердің өзін-өзі жетілдіру жолдары мен әдістерін
даярлау.
23. Әлеуметтік медицинаны дамытудың негізгі бағыттары:
Бұқаралық медицина
Бұл бағыт осыдан он жыл бұрын әлеуметтік медицинаның дебес аймағы болып
қаланды. Бұқаралық медицинаның басты клиенттері – заңды тұлғалар болып
табылады. Ұжымдағы денсаулық мәселесі мен психосоматикалық өзгерістер мен
болжау және социометриялық зерттеулер жүргізіп отырады. Еңбек ұжымының
статусы өзгергенде және тұрақты немесе тұрақсыз жағдайларда, жұмыс уақтысы
кезінде қоғамдық денсаулықты сақтау менқорғаудың амалдарын шешеді. Мысалы
үшін, мекемеде жаңа қызмет орындарының пайда болуы немесе басшылардың
ауысуы және де қызмет етушілер санының артуы немесе азаюы деген сияқты
жағдайларда бұқаралық дәрігердің басты мақсаты осы ұжым мүшелерінің
бөлінген топқа айналуының алдын алу. Ұжымдағы жақсы атмосфераның қалыптасуы
мен жаңадан келген адамдардың тез бейімделуіне жағдай жасап, көмек
көрсетуге тиіс. Бұл ашық мекемелерге қалай қатысты болса жабық мекемелерге
де солай қатысты болады. Бұл ереже мемлекеттік және жеке меншік ұйымдарға
да қатысты. Бұқаралыұ медицина бұқара халықтың күзетінде тұрып халықты
түрлі алданулардан сақтау мен тұлғаға байланысты зорлық әрекеттерден
қорғайды. Бұқаралық медицина қоғамдағы түрлі психологиялық эпидемиялармен
тікелей айналысып қай бағытта дамыса да, оларға тоқтау айтуға дайын тұратын
бірден бір сала.
Қоғамдық медицина
Қоғамдық дәрігерлердің клиенттері болып жеке тұлғалар есептелінеді.
Қоғамдық дәрігерлерге халықтың айтарлықтай көп бөлігі өздерінің бастарынан
өткен жағдайлары мен науқастықтан айыққанда немесе жеке қайғысына
байланысты көмек сұрайды екен. Қоғамдық дәрігер жеке тұлғалар мен отбасы
мүшелеріне олардың денсаулықтарының жай күйі мен таныстырып, денсаулықты
жақсарту мен олардың болашақта кездесуі мүмкін жағдайлар туралы мәлімет
беріп алдын алу жұмыстарын жүргізеді. Әлеуметтік дәрәгерлер қоғамның әр
мүшесіне өздерін жауапты сезініп, жұмыстарын ұқыпты атқара білсе дені сау
қоғам дәрежесіне қол жеткізуіміз ғажап емес. Клиент қоғамдық дәрігерге келу
арқылы келешектегі өмір сүру сапасы мен деңгейінің жағдайына болжам ала
алады. Қоғамдық медицинаның құзіретіне неке және отбасы, баларды тәрбиелеу
мен деннің саулығы, отбасының қарт мүшесінің денсаулығы мен жағдайы,
миграция мен эмиграцияға байланысты сұрақтар осы қоғамдық дәрігердің
міндеттері болып табылады.
Социологиялық медицина
Социологиялық медицина әлеуметтік медицинаның дербес тармағы ретінде
денсаулық сақтау саласындағы жеткен ғылыми жетістіктеріне байланысты
бөлініп шықты. Ол салалар медициналық генетика, медициналық электрондық
технологиялар саласында өте қарқынды леппен дамып келе жатқан клондау,
мүшелерді трансплантациялау мен имплантациялау,жасанды жолмен ұрықтандыру,
т.б да медицинаның қол жеткізген жетістіктеріне басы көз болып, оған
бақылау жасауды керек ететін салалар. Егер де қоғамда бақылау жасаушы
адамдардың бар болуы әртүрлі ғылым саласындағы жаңалықтардың міндетті түрде
адам игілігі үшін жасалуына қадағалау жасап, қоғам мүшелерінің баянды
болашаққа деген сенімдеріне қаяу түспеуіне жағдай жасайды.
Осы және басқа да әлеуметтік құрылымдарда жіне жаһандық социумда
болатын жаңалықтар социологиялық медицина зерттеу мен қатерлі жағдайлардың
алдын алу үшін бекітілген. Өйткені, осы жаңалықтарды тұтынатын адам, соңғы
нәтижеде оның әсері адамның денсаулығына тиеді, ал адам қоғамның мүшесі
яғни, қоғамның денсаулығы тұтастай жарақат алу қатері бар [26].
Социологиялық медицина бір жағынан дәрігерлер мен биологтардың зерттей
алмайтын құбылыстарын зерттей алады. Мысалға, Дүние жүзі халықтарының
қартаюы немесе адам санының күрт өсуі сияқты құбылыстар.
Әлеуметтік медицина үшін обьект болып адам, қоғамдық бірлестіктер, кіші
топтар, қауымдастықтар мен қоғам және барша халық болса, ал классикалық
медицина өзінің назарын тек қана жеке тұлғаға аударады.
Жоғары да айтылған мәліметтерді қорытындылай келе, әлеуметтік медицина
ғылым және қоғамдық денсаулықтың және азамзат қауымдастығының
денсаулықтарының өзгеру ерекшеліктері мен құрылымы және қауымдастықтың
мүшелерінің денсаулығын жақсы бағытта дамытуына әсер ете алу қасиетін
айтамыз.
Қоғамның өте күшті қарқынмен дамуына байланысты әлеуметтік медицинаның
міндеттері мен атқаратын жұмыстары да күндеп өсу үстінде.
Әлеуметтік медицинаның құраушы бөліктерімен танысуымыз керек.
• Медициналық статистика деректеріне сүйене отырып әлеуметтік потология
мен аурулардың құрылымын зерттеу.
• Географиялық орны мен экологиялық жағдайларына байланысты аурулар мен
әлеуметтік потологиялардың таралуына назар аудару.
• Әлеуметтік аурулар мен потологиялар диагностика жүргізу.
• Адам қауымдастығының әлеуметтік потологиясы.
• Әлеуметтік медициналық жұмыс.
• Әлеуметтік медициналық экология.
• Әлеуметтік гигиена.
• Денсаулық сақтауды ұйымдастыру.
• Валеология.
Әлеуметтік жұмыс пен әлеуметтік медицина екеуінің арасындағы байланысты
анықтап алатын уақыт жеткен сияқты. Бұл үшін әлеуметтік жұмыстың
мақсаттарының ішінде ауыр жағдайға түскен адамдардың өмір сүру сапасы басты
орын қоғам мүшеелерінің денсаулығын көтеру басты орындарды алатыны мәлім.
Осыған байланысты мынадай қорытынды жасауға болады, осы екі саланың да
мақсаттарының бағыты ортақ жетістіктерге жетуге негізделген болып саналады.
Сонымен қатар, әлеуметтік медицина мен әлеуметтік жұмыстың обьектілері
түгелдей дерлік ұқсас бола бермейтінін есте сақтауға тиіспіз. Әлеуметтік
медицина Қоғамдық денсаулықты сақтау мен аурудың алдын алу мен өмір сүру
ұзақтығын және денсаулықты күшейту туралы ғылым деп қарастырылады. Қоғамдық
денсаулық сақтау саласының басты жұмыстары қоғамдық ұйымдар арқылы жүзеге
асады. Олардың мақсаттары қоғамдық денсаулықты жақсарту барысында қоршаған
ортаның санитарлық жағдайы, жұқпалы аурулардың таралуын қадағалау мен әрбір
қоғам мүшесінің денсаулығын сақтау үшін қажетті, қалыпты өмір сүру
деңгейімен қамтамасыз ету болып табылады.
Басқа бағыттардан шет қалмай әлеуметтік медицина салалар арасындағы
өзара байланыстар шырмауынан өз орнын табуы тиіс.
Әлеуметтік медицинамен айтарлықтай тығыз байланыстағы салалар:
• Классикалық медицина әлеуметтік гигиена, медициналық статистика,
эпидемиология, медициналық генетика, т.с.с салалар кейпінде;
• Социология және әлеуметтік статистика;
• Демография;
• Экология және табиғатты пайдалану;
• Ұжымдар және өндіріс пен қатынастары;
Ендігі кезекте әлеуметтік медицинаны ғылым және тәжірибелік қызмет
ретінде мақсаттары мен әдістерін қарастыруға болады.
1.2 ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫС ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ
Соңғы жиырма жылдағы саяси, экономикалық және әлеуметтік өзгерістер
жағдайында денсаулық көрсеткіштері төмендеуіне байланысты медико-әлеуметтік
мәселелер шиеленісіп кетті. Осының барлығы жаңа сапалы кешенді-
шоғырландырылған деңгейде. Өзара байланысқан медициналық және әлеуметтік
сипаттағы мәселелерді шешуде жаңа тиімді технологияларды дамытуды айқын
талап етеді. Осындай технологиялардың ішінде денсаулық сақтау
мекемелеріндегі кәсіби медико-әлеуметтік жұмыс аясындағы әлеуметтік жұмыс
технологиясы маңызды рөл атқарады. Мұндай әлеуметтік иновацияның негізін
әлеуметтік тәжірибедегі әлеуметтік және ұйымдастырушылық өзгерістер
құрайды, жаңа қызметтерді қалыптастыру, оларды іске асыру деструктивті
процестерінің салдарын жоюға бағытталған.
Денсаулық сақтау мекемелерінде халыққа медико-әлеуметтік көмек
көрсетушіге қатысушы әлеуметтік әлеуметтік жұмыс маманы, шындығында медико-
әлеуметтік жұмыс – денсаулықты қалпына келтіру, сақтау және нығайтуға
бағытталған медициналық, психо-педагокикалық, әлеметтік –құқықтық сипаттағы
кәсіби мультисалалы іс-әрекетті атқарады. Оның денсаулық сақтау саласындағы
кешенді көмектен ерекшелігі ауыр асқынуларға, мүгедектікке және өлімге
әкелетін аурулар мен әлеуметтік бейімсізделудің ертерек кезеңдерінде жүйелі
медико-әлеуметтік ықпал етуі.
Денсаулық сақтаудағы әлеуметтік жұмыстың, сондай-ақ медико әлеуметтік
жұмыстың мақсаттары тән және психикалық ауытқушылықтары бар, сонымен қатар
әлеуметтік жағдайы нашар тұлғалардың бейімделуі мен іс-әрекет етуін
денсаулығын барынша жоғары деңгейге жеткізу болып табылады.
Қиын өмірлік жағдай мен денсаулық ауытқушылығы бірін-бірі қиындатып
тығырыққа тірейді, одан медициналық шаралар көмегімен ғана шығу өте ауыр.
Бір жақты кәсіби шаралар аясында шешілуі қиын, бір-бірімен тығыз
байланысқан айқын және әлеуметтік мәселелері бар түрлі тұлғалар денсаулық
сақтаудағы әлеуметтік жұмыс нысыналары болып табылады. Ондай адамдармен
жұмыс істеу медицина қызметкерлері үшін де, әлеуметтік қызмет мамандары
үшін де қиын әрі тиімсіз, себебі олар өздерінің кәсіби міндеттерінің
аясынан тыс шығатын және таршеңберлі кәсіби қызметінің табысты борлуына
кедергі жасайтын бірқатар мәселелермен кездесуіне тура келеді.
Мұндай адамдарға ұзақ, жиі және қатты ауыратындар, әлеуметтік
бейімсізделгендер, мүгедектер, жалғыз басты қарттар, жетім балалар, 18
жасқа толмаған жас аналар, көп балалы және әлеуметтік қамсыздарырмаған
отбасылар, табиғи зіл зала құрбандары, АҚЖТҚ-мен ауыратындар және тағы
басқа жатады. Ондайлардың саны соңғы жылдары тұрақты өсуде [16].
Денсаулық сақтаудағы әлеуметтік жұмыстың медико-әлеуметтік көмек пен
жалпы денсаулық сақтау органдарының қызметімен ортақ істері көп. Бұл жерде
ол емдеу-диагностикалық қызметтер атқаруға ұмтылмайды, тек медицина
қызметкерлерімен тығыз байланыста болуда және медицина қызметкерлері
әлеуметтік қызметкерлері арасындағы міндеттерін айқын бөлуді қарастырады.
Әлеуметтік жұмыс маманының нақты денсаулық сақтау мекемесіндегі міндеттерін
анықтауда және клиенттермен жұмыс істеу технологиясын құруда жіктеуді
қолданған жөн, соған сай медико-әлеуметтік жұмыс аясында орындалатын
міндеттер үш топқа бөлінген: медициналық бағдарланған, әлеуметтік
бағдарланған және интегративті. Медициналық бағдарланған міндеттер:
- медико- әлеуметтік көмек пен ауруға күтім жасауды ұйымдастыру;
- отбасына медико-әлеуметтік көмек өрсету;
- түрлі топтарға медико-әлеуметтік патронаж;
- созылмалы ауруы бар сырқаттарға медико-әлеуметтік көмек көрсету;
- паллиативті көмек ұйымдастыру;
- негізгі аурудың асқынуынан мүгедектік алу, өлімнің алдын-алу;
- сан-гигиеналық біуім беру;
- клиентке оның медико-әлеуметтік көмек алу құқығы мен мәселесінің
ерекшелігін ескере отырып көмек көрсету тәртібі туралы ақпарат беру
және тағы басқа;
Әлеуметтік бағдарланған міндеттер:
- денсаулық сақтау мен медко-әлеуметтік көмек көрсету сұрақтары бойынша
азаматтардың әлеуметтік қоғау құқығын қамтамасыз ету;
- медико-әлеуметтік көмекке мұқтаж адамға билік органдарында өкіл болу;
- қоғамдық қауіпті іс-әрекеттерден сақтандыруға ықпал ету;
- қорғаншылық пен қамқоршылықты рәсімдеу;
- әлеуметтік-гигиеналық мониторинг өткізуге қатысу;
- әлеуметтік-тұрмыстық қалпына келтіру инфрақұрылымды құруға қатысу;
- денсаулық, қоршаған орта жағдайы, азық-түлік сапасына қатысты
мәселелер туралы ақпаратпен танысуға мүмкіндік алу;
- клиенттерге жеңілдіктер, жәрдемақы және әлеуметтік қорғаудың басқа
түрлері туралы ақпарат беру;
- клиенттерге әлеуметтік-тұрмыстық және тұрғын үй мәселесін шешу,
зейнетақы, жәрдемақы басқа да төлемдерді алуға көмектесу;
- отбасылық кеңес беру мен отбасылық психо түзету;
- психотерапия, психологиялық өзін-өзі тәртіпке салу;
- қарым-қатынас тренингі, әлеуметтік дағды тренингі және тағы басқа;
- Интегративті яғни шоғырланған міндеттер:
- клиенттің әлеуметтік мәртебесін кешенді бағалау;
- жекеше, топтық және аймақтық деңгейде әлеуметтік тәуелді соматикалық,
психикалық пен репродуктивті денсаулық бұзылуының алдын-алу шараларын
орындауға ықпал ету;
- клиентті, топты, тұрғындарды салауатты өмір салтын ұстауға шақыру;
- отбасын жоспарлау;
- медико-әлеуметтік сараптама жүргізуге қатысу;
- мүгедектердің медициналық, әлеуметтік,кәсіби құқықтарын қалпына
келтіруді іске асыруға қатысу;
- психатриада наркология, онкология, гериятрия, хирургия мен клиникалық
медицинаның басқа салаларында әлеуметтік жұмысты жүгізу;
- АҚЖТҚ-инфекциясының таралуын алдын-алу және жұқтырып алғандар мен
олардың отбасы мүшелерін әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету;
- Әлеуметтік-құқықтық кеңес беру;
- Қалпына келтіру, психо-педагогикалық, әлеуметтік-құқықтық сипаттағы
өзіне-өзі және өзара көмек терапиялық қауымдастығын ұйымдастыру;
- Тұрғындардың мұқтаж топтарына түрлі деңгейдегі медико-әлеуметтік
көмектің кешенді бағдарламаларын жасауға қатысу;
- Клиенттердің мәселелерін шешуде бір-бірімен байланысты мамандықтардың
мамандарының өзара іс-әрекетін сабақтастыруды қамтамасыз ету және тағы
басқа. Клиенттердің денсаулығына байланысты мәселелерді біліктілікпен
шешу, әлеуметтік жұмыстың кәсіби ерекшеліктерін және маманның сәйкес
медициналық мамандандыру дайындықтан өткенін анықтайды.
Қиын өмірлік жағдайға тап болған және бір-бірімен байланысты
мамандардың – дәрігерлер, психолог, педагог, заңгержәне тағы басқалардың
араласуын талап ететін, клиенттің барлық мәселелер кешенін шешуге, медико-
әлеуметтік көмек көрсетуге қатысатын әлеуметтік жұмыс маманының үйлестіруші
рөлін атап өту қажет [21].
Денсаулық сақтаудағы әлуметтік жұмыс технологиясын іске асыру мен
жоспарлауда медико-әлеуметтік жұмысты шартты түрде алдын-алу және
патогенетикалық деп бөлуге болады.
Алдын-алу бағытындағы медико-әлеуметтік жұмыс әлеуметтік тәуелді
соматикалық, психологиялық және репродуктивті денсаулықтың бұзылуының алдын-
алатын шараларды орындау, салауатты өмір салтын қалыптастыру, денсаулық
мәселесіне қарасты ақпарат алуды қамтамасыз ету, түрлі деңгейде медико-
әлеуметтік көмектің арнаулы бағдарламаларын жасауға қатысу, әлеуметтік
басқару, денсаулық сақтау мәселелерінде азаматтардың құқығын әлеуметтік
қорғауды қамтамасыз ету және тағы басқа шараларды орындауды қарастырады.
Патогенетикалық бағыттағы медико-әлеуметтік жұмыс медико-әлеуметтік
көмек пен медико-әлеуметтік сараптаманы ұйымдастыру, мүгедектердің
медициналық, әлеуметтік және кәсіби құқығын қалпына келтіруді іске асыру,
денсаулық сақтау мен медицинаның жеке салаларында әлеуметтік жұмыс жүргізу,
клиенттің психологиялық мәртебесін түзетуді жүргізу, әлеуметтік-тұрмыстық
қалпына келтіру инфрақұрылымын құру, бір-бірімен байланысты мамандық
иелерінің өзара іс-әрекетінің сабақтастығын қамтамасыз ету шараларын
қарастыру.
Денсаулық сақтаудағы әлеуметтік жұмыстың ең тиімді технологиясын құру
үшін мамандар медико-әлеуметтік жұмыстың базалық нұсқасын қолданады, ол
қызметтің осы түріне біріңғай әдістемелік амал қолдануға және денсаулық
сақтау мен медицинаның қандай да бір нақты саласының ерекшелігін ескеруге
мүмкіндік береді.
Денсаулық сақтау аясында әлеуметтік жұмыстың дамуын қамтамасыз ететін
негізгі құқықтық акт, Ресей Федерациясының азаматтар денсауығын қорғау
туралы заңнама негізі болып табылады. Бұліқұжаттың 20-статиясында келесі
құқық норма жазылған: Медико-әлеуметтік көмекті денсаулық сақтау жүйесінің
мемлекеттік, муниципалды және жекменшік мекемелерін , сонымен қатар халықты
әлеуметтік қорғау жүйесі мекемелерінде медициналық, әлеуметтік қызметкерлер
және басқа мамандар көрсетеді [17].
1.3 ШЕТ ЕЛДЕГІ МЕДИКО-ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТӘЖІРИБЕСІ
Еуропаның көптеген елдерінде екінші дүниежүзлік соғыстан кейін
әлеуметтік саясат пен әлеуметтік камтамасыз ету бағдарламасын іске асыру,
түрлі әлеуметтік топтарды қолдау үшін арнайы құрылымдар құрылған. Қазір сол
құрылымдарда құқықтанушы, психолог медицина қызметкерлерімен бірге маңызды
орынды әлеуметтік қызметкерлер алып отыр.
Алғаш рет батыста әлеуметтік медицина институтының негізі Ұлыбританида
қаланды. Екінші дүние жүзлік соғыстан кейін капиталистік елдер де
әлеуметтік медицина күшті қарқынмен дами бастады . Екінші Дүние жүзлік
соғыстың алдында Ұлыбританияда әлеуметтік медицина пәнінің керектігі туралы
үлкен талқылаулар болған. Осы мезетте Англия халқының айтарлықтай бөлігі
жұқпалы ауруға шалдығып, бұл эпидемияның себебіне халықтың кедейлігі,
немесе дұрыс тамақтанбаудың әсері еместігі анықталған. Талқылау барысында
бұл пәннің кекректігі туралы ең бірінші іскер адамдар, яғни көптеген науқас
адамдар тобымен жұмыс жасауды жалғастырушы адамдар ұсынған болатын.
Ұлыбританияның халқының көп бөлігі күн санап жұқпалы ауруларға шалдығып,
осының әсерінен елдің өнеркәсіп саласына айтарлықтай шығындармен жұмыс
қолдарының жетіспеуіне әкеп соқты. Сол уақытта ірі кәсіпорындарын жұмысына
нұқсан келіп, Англиядағы барлық кәсіпорындар жұмыс қолының тапшылығын
сезінеді. Дәрігерлер мен эпидемиологтар болса қоғамдағы бұл жағдайды
түсініп бола алмады. Олардың ойынша бұрынғы ауруларға ем беріп, ал соңғы
шыққан жұқпалы ауруларды нәтижелі жойып отырған сияқты. Бірақ, жағдайдың
ушығуы тек денсаулық саласығана емес , демографиялық жағдайға даөз әсерін
тигізді. Дүниеге келетін нәрестелер саны күрт азайып, орташа өмір сүру
жасының ұзақтығы төмендеп, жастайынан кететін өлім жітім саны да көбейіп,
Англияда өзіне өзі қол салу жағдайлары мен балалар арасындағы қылмыс өсті.
Осы түсініксіз жағдайларға жауап алу мақсатында халық әлеуметтік
психологтардан сұрағанда әлеуметтік психологтар жауап бере алмай –
әлеуметтік медицина ұғымын айтса керек [4].
Жыл өпей жатып-ақ әлеуметтік медицина институттары басқада қалаларда
пайда бола бастады. Әлеуметтік медицинаға байланысты ғылыми конференциялар
менсимпозиумдар өткізілді. Ол конференцияларды дәрігерлердің барлық
мамандары қатысып, іскер адамдар, әлеуметтік психологтар, банкир,
экономистер, юристер және саясаттанушылардың назарында болды. Бұлардың
барлығыныңда әлеуметтік медицинаның қоғам және ұлтты емдеудегі
перспективалары қызықтырады. Барлық адамдар әлеуметтік медицина
институтыныңмаңыздылығы туралы көп айтып жүрді, бірақта жаңадан негізі
қаланған институттың алдыңғы жоспарлары мен міндеттеріне келген де жақсы
ұсыныс айтаттын адамдар болмады.
Мысалы Ұлыбританияда егде адамдарға медициналық әлеуметтік көмек
көрсететін мекемелерге емханалардан басқа қарттар үйлері, мемлекеттік және
жекеше сектордағы мейірбикелік күтім үйлері, мүгедектер үйі, психикасы
бұзылған немесе мүгедектерге арналған қонақ үй түріндегі жатаханалар
жатады. Медициналық әлеуметтік көмек көрсетуде басты жауапкершілік
жергілікті билікке беріледі, қаржының басым бөлігіде соларға беріледі [23].
Медициналық қана емес, сонымен қатар ұйымдастырушылық , экономикалық,
құқықтық, әлеуметтік және этикалық сипаттағы күрделі мәселелер қатары үміт
етуге болмайтын ауру пациенттермен байланысты. Медициналық қызмет көрсету
бағасының өсуі себебінен, әсіресе емханалық, көптеген шет елдік мамандар
жағымсыз болжамды ауыр сырқаттарға көмек көрсетудің балама түрлерін
енгізудің ұсынады, бастысы көп салалы бригадалардың үйде медико-әлеуметтік
қызмет көрсету бағдарламасы бойынша. Өлім аузында жатқандарға қызмет
көрсету түріне арнайы медико-әлеуметтік мекемеге жататын хоспистер жатады.
АҚШ әлеуметтік медицинаның керектігін сезініп осы бағытта өз жолдарын
қалауға тырысып бақты. Егер соғыс алдындағы жылдарда Кеңес Үкіметінде
қоғамдық денсаулыққа әлеуметтік тазалықшылар жауапты болса, осы кезеңде АҚШ
осы жұмыстарға әлеуметтік психологтар жауапты болатын болған.
Американдықтар әлеуметтік медицинадан өз қорқыныштарын іздегені бізге
белгілі жағдай. Олар Оксфорд Институнының бар екендігін білетін, бірақ
та, ол институт әлі де болса үлкен тәжірибеге ие бола қойған жоқ еді. 1946
жылы Нью-Йорк медицина академиясы алғашқы американдық әлеуметтік медицина
институтының негізі қаланады. Бұл академияны терапев, медицина дәрігері Яго
Гальстон басқарды. Бұл институттыңпайда болуы Дүние жүзлік денсаулық сақтау
ұйымының ашылуымен тұспа тұс келді. Институт қабырғасында медицина тарихы,
гигиена, психология, психиатрия, медицина философиясы мен социологиясы,
әлеуметтік криминология, жоспарлау мен маркетинг сияқты факультеттер
ашылды. Нью-Йорк медицина академиясының әлеуметтік медицина Институты 100
жылдығына арналған халықаралық конференция өткізілді. Осыдан кейін америка
жұртшылығы ұлт денсаулығының сенімді қолда екенін ұғынып, ұйқылары тыныш
болатын болды.
Американдық және британдық институттармен бірлесе отырып осы елдерде
және осы елдердің ықпалындағы елдерде де әлеуметтік жұмыскерлерді,
әлеуметтік педагогтар, әлеуметтік юристтер, әрине әлеуметтік
дәрігерлердайындайтын коледждер ашыла бастады. Мемлекеттерде халықты
әлеуметтік қорғау ннфраструктурасы жасалына бастды.
Әлеуметтік қызметкерлер АҚШ медициналық мекемелерінде денсаулық
сақтаудың барлық салаларында кеңінен тараған, оған мед-хирургиялық ,
педиатриялық, акушер-гиникологиялық көмек, қарқынды емдеу қызметі, қалпына
келтіру мен жедел көмек кіреді. Олар өз жұмыстарын жалпы және арнайы
емханаларда; жедел жәрдем көрсететін орындар мен кеңес берілетін
орындарда; қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді емделу үшін жүйке емдейтін
емханаларда; қалпына келтіру орталықтарында; сырқаттар мен ұзақ мерзімді
күтім көрсету орындарында (жекеменшік емханалар, үлкендерге арналған
стационарлар); алғашқы көмек көрсететін мекемелерде, мысалы,
амбулаториялар, денсаулық сақтау орталығы, дәрігерлер кабинетінде;
медициналық көмекті үйде көрсету жағдайында жүргізіледі.
Еуропа мен Америкада білікті мейірбикелік күтім көрсету үйлері бар.
Мейірбикелік күтім үйлері әмбебап қызмет көрсету орталығына айналған, ол
жерде қарттардың әлеуметтік және тұрмыстық қажеттіліктерінен басқа,
айтарлықтай білікті әлеуметтік қызмет көрсетіледі.
Скандинавия елдері медико-әлеуметтік қызметке ұзақ мерзімді күтім
жасаумен қоса мұқтаждарға көмек көрсетудің.жоғарғы деңгейіне қоғамдық
қаржының арқасында жетіп отыр [4].
Шведцияда медициналық және әлеуметтік көмек көрсету міндеттері
муниципалдық пен облыстық биліктер құзырында. Азаматтарға әлеуметтік қызмет
көрсетудің негізгі міндеті азамат тұрақты тұратын аумақтағы муниципалитетке
жүктелген.
Швеция емханаларында ауыр жағдайларда көмек көрсету қызметтері жақсы
дамыған. Бұл жерде әлеуметтік жұмыс мамандары бірқатар мәселелерді шешеді.
Яғни сырқат адамға стационар жағдайы мен емдеу тәртібіне бейімделуге көмек
көрсетеді; сырқаттарды ортаға дайындайды және одан кейінгі көмектерді
ұйымдастырады; балалары немесе жақындары жазылмайтын дертке шалдыққандардың
ата-аналары мен туысқандарына қолдау көрсетеді; дәрігерлерді сырқаттың
отбасындағы жағдайы туралы, жақын туыстары жағынан мүмкін болатын көмек
туралы хабардар етіп отырады; балаларынан айырылған ата-аналармен,
ауруханада қайтыс болғандардың жақын туыстарымен жұмыс істейді; ауыр
сырқатқа шалдыққан балалардың ата-аналарымен жұмыс істеу бағдарламасын
жасайды.
Германияда әлеметтік шаралар саласында денсаулық қызметі дәстүрлі болып
табылады. Қазіргі кезде мұндай қызметтердің қарамағында жоғары стандартқа
сай кең ауқымды әлеуметтік көмек жүйесі бар. Германиядағы денсаулық пен
әлеуметтік қызметтер екі түбегейлі бөлінген секторлар болып табылады. Олар
жұмыс бабымен өзара қиылысқанда, әсіресе әлеуметтік медицина саласында,
қажетті бірлік құру үшін әлеуметтік шаралар буынын құрайды. Сондықтан
қоғамдық денсаулық қызметтері әлеуметтік қызмет штаты үшін маңызды жұмыс
ортасы болып табылады, әсіресе әлеуметтік сала қызметкерлері үшін.
Данияда әлеуметтік қамсыздандыру мен денсаулық сақтауды басқару және
қаржылау міндеттерімен (жалпы практика дәрігерлері мен мамандар қызметінің
саласына жататындарынан басқа) жергілікті билік органдары айналысады. Бұл
елде ерекше назар аударатын нәрсе қарттарғ көмек көрсету жүйесі.
Тұрғындарға әлеуметтік және медициналық қызмет қол жетімді болу үшін
жергілік билік басындағылар қарттарға арналған денсаулық орындарын құрған.
Әр ықшамауданда бар, ондай орталықтарда әлеуметтік қамсыздандыру мен
денсаулық сақтау мәселелерінің барлығы шешіледі, қарттарды емдеумен күтім
көрсетудің ббарлық қызметтері ұсынылады.
Финляндияда бүкіл тұрғындарға отбасын жоспарлау қызметі қол жетімді.
Оған отбасын жоспарлауға көмек кәрсететін түрлі қызметтер: муниципалды,
қоғамдық, жекеменшік , отбасы мәселелері бойынша Федерация құрамында
құрылған кеңестік көмек пен ақпарат беру кіреді. Финляндияда жыныс жолымен
таратын аурулардың алдын-алу бағдарламасы табысты іске асырылып отырған
елдер қатарына жатады, оған осы аурулардан сақтану мәселелері бойынша
халықты кеңінен хабардар етумен қатар, презервативті науқанын ауқымды іске
асыруда кіреді [15].
Ресей тұрғындарының денсаулығының төмендеуі, медико-әлеуметтік көмек
қызметін қайта ұйымдастыру мәселесін алға қойып отыр. Ресей денсаулық
сақтау орындарының дамуындағы келеңсіз үрдістер баяғыдан пайда болды,
бірақ соңғы жылдары олар ішкі қайшылықтарға байланысты тіпті өршіп кетті.
Демократиялық түрлендірулер ағымында медициналық көмектің жекеменшік және
мемлекеттік түрлерінің әдеттегі қарама-қайшылығы халықаралық аренадағы
идеологиялық күрестің бір бағыты болудан қалды. Тұжырымдағанда бұл
мемлекеттік жүйе мен елімізде пайда бола бастаған медициналық қызмет
нарығының арасындағы қарама-қайшылықты ушықтырды. Осыны шешу үшін медико-
әлеуметтік көрсету жүйесін өзгерту керек. Халыққа медико-әлеуметтік көмек
көрсетудің түбегейлі жаңа нұсқасы қажет, ол ұйымдастыру, басқару және
медициналық білімді де қамту керек. Мұндай жаңа нұсқаның негізі ретінде
медицина мен денсаулық сақтаудың құқығын қалпына келтіретін тұжырымдаманы,
ал оны қазіргі халыққа медико-әлеуметтік көмек көрсету жүйесіне ақырындап
енгізудің алғышарттары ретінде лайықты көз қарасы бар мамандарды даярлау
болып табылады. Халықтың ұдайы өсу үрдісінің қазіргі ерекшеліктері,
патологияның басымдық сипаты, халықтың көбісінің әлеуметтік қорғансыздығы,
Ресей Федерациясының кей аймақтарындағы экологиялық және санитарлық
қолайсыздық медициналық көмек көрсетудің қол жетімділігін арттыру арқылы
трансформациялау қажеттігін анықтап береді. Мұндай жолды қолдай отырып бар
ұйымдастыру құрылымдарына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.МЕДИЦИНАДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1. Әлеуметтік жұмыстағы медицинаның шығу тарихы мен ғылыми
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
2. Денсаулық сақтаудағы әлеуметтік жұмыстың теориялық
негізі ... ... ... ..14
3. Шетелдегі медикоәлеуметтік жұмыс
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...17
2.ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТАҒЫ МЕДИЦИНАНЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Еліміздің денсаулық сақтау жүйесіндегі халқымыздың қазіргі жағдайы..24
2.2 Қазақстан Республикасындағы денсаулық сақтау саласындағы әлеуметтік
жұмыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 35
2.3 Қарт адамдармен медико-әлеуметтік жұмыс жүргізу технологиялары ... .44
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .54
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..58
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда біздің қоғамымыз мәселені мойындап және сол мәселені шешу
шарықтау шегінде. Әрбір адамның денсаулығы оның толыққанды тіршілік етуін
ғана емес, сонымен қатар оның мүмкіндіктерінің әлеуетін анықтайтын факторға
айналып отыр. Халық денсаулығы жағдайының деңгейі өз кезегінде, елдің
әлеуметтік-экономикалық, мәдени және индустриялық даму шамасын айқындайды.
Медициналық көмек көрсетудің қолжетімділігін, уақтылылығын, сапасы мен
сабақтастығын қамтамасыз етуге қызмет ететін бірыңғай дамыған, әлеуметтік
бағдарланған жүйені білдіретін денсаулық сақтау саласы халық әл-ауқатының
орнықты және тұрақты өсуі тұрғысынан алғанда республикадағы негізгі
басымдықтардың бірі болып табылады.
Өткен соңғы жылдары әлеуметтік экономикада және тағы басқа өзгерістерде
медициналық көмекке сұраныс көп болған. Ертеректе дәрігелер ауруды емес
ауру адамды емдегендерін жоққа шығармайды, ал қазіргі таңда барлығыда ауру
организм ерекшелігімен көрсетілуде. Ауырып жатқан адамға тек дәрігердің
ғана емес сонымен қатар оның өмірлік мәселелерін шешетін әлеуметтік
қызметкерлер керек екені айқындалып келеді.
Халқымыз ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде деп бекр айтпаған.
Денсаулық сақтау әлеуметтік жұмыстың мақсаттары тән және психикалық
ауытқушылықтары бар, сонымен қатар әлеуметтік жағдайы нашар тұлғалардың
бейімделуі мен іс-әрекет етуін және де қарт, мүгедек адамдардың денсаулығын
барынша жоғары деңгейге жеткізу болып табылады. Қиын өмірлік жағдайы мен
денсаулық ауытқушылығы бірін-бірі қиындатып тығырыққа тірейді, одан
медициналық шаралар көмегімен ғана шығу өте қиын.
Әлеуметтік медициналық көмекті қажет ететін адамдарға ұзақ және қатты
ауыратындар, әлеуметтік бейімделмегендер,мүгедектер, жалғыз басты қарттар,
жетім балалар, 18 жасқа толмаған жас аналар, көп балалы және әлеуметтік
қамсыздандырылмаған отбасылар, табиғи зіл зала құрбандарытағы басқа жатады.
Осылардың ішінде қарттармен медико-әлеуметтік жұмыс мәселесін жете
қарастырып өтуге болады.
Дегенмен де, саны жағынан бірталай теорияларды ескірген тәсіл арқылы
жұмысын жалғастыруда, әлеуметтік мекемелерде және медициналық танымда
материялдық жағдайы және кадрлық қамтамасыз етілуі қарастырылмайды .
Нарықтық экономикаға өту барысындағы әлеуметтік саясаттың басымырақ
бөлігі әлеуметтік қорғау болып табылады. Ал әлеуметтік қорғаудың ең негізгі
бағытының бірі негізінен реабилитация болып табылады. Реабилитация мәселесі
Қазақстанда жақсы дами қойған жоқ. Бұл медико-әлеуметтік реабилитация
бағытталған жүйемен байланысты және осы ортаға тиісті. Заң шығарушылық
жағын ұлғайту және реабилитациядағы емдеуді қайта қалпына келтірудің,
сонымен қатар денсаулық сақтау құрылымының шығынын экономикалық
қиындықтарды қалыпқа келтіру. Сол себептенде біріңғай жүйедегі
реабилитацияны құру қазіргі таңдағы өзекті мәселенің бірі болып табылады
және де біріңғайлықты талап ететін, ары қарай ғылыми өңдеу және әлеуметтік
жұмысты денсаулық сақтау жүйесіне практика жүзінде енгізу болып отыр.
Тақырыптың өзектілігі: Халықтың денсаулығының деңгейіне қарап
еліміздің халқының әлеуметтік жағдайына баға беруге болатыны бәрімізге
мәлім жағдай. Соңғы жылдары елімізде әлеуметтік жағынан елеулі аурулардың
жоғарғы көрсеткіші сақталуда. Психикалық және наркологиялық аурулар, қант
диабеті, өңеш өкпе аурулары, жүрек қан тамыры патологиясы, туберкулез,
жыныстық жолмен берілетін жұқпалы аурулар, қатерлі ісіктер елеулі проблема
болып табылады. Өкінішке қарай, бүгінгі таңда денсаулық сақтау аурулардың
алдын алуға емес емдеу сипатындағы шараларға көбірек бағдарланған, ал
халықтың өзі денсаулығын сақтауға жеткілікті дәрежеде бағдарланбаған. Бұл
туралы атап айтқанда, асқынған нысандағы ісік ауруларының анықталуының
өсуі, сондай-ақ халықтың жүрек қан тамыры ауруларынан қайтыс болуының
жоғары көрсеткіші айқындайды. ДДҰ деректері бойынша туберкулез ауруының
ТМД елдерінің ішінде жетекші орын алып отыр: 2005 жылы 100мың халыққа
шаққанда – 149,0, ал 2008 жылы -165,4. Қан айналу жүйесі аурулары айрықша
алаңдаушылық туғызуда және олар республикада өлім-жітім себептері арасында
бірінші орын алады. Осы көрсетіштердің санын азайту үшін алдын алу қажет,
оған жалғыз медицина қызметкерлерінің шамасы жетпеуі мүмкін сол себептен
әлеуметтік қызметкерлермен бірлесе жұмыс жасағанда ғана жақсы нәтижеге қол
жетізуге болады.
Бітіру жұмысының нысаны: қазіргі таңдағы әлеуметтік, экологиялық,
экономикалық жағдайларға байланысты, медициналық соның ішінде әлеуметтік
көмекке мұқтаж адамдар.
Пәні: Қазақстандағы медико-әлеуметтік қызметтің технологиялары мен
дамуындағы мәселелер.
Жұмыстың мақсаты: халқымыздың денсаулығын арттыру мақсатында әлеуметтік
жұмыс мамандығының медицина саласында да қаншалықты қажет екендігін
дәлелдеп, оның негізгі бағыттарын анықтап, қоғамда қаншалықты жүзеге
асырылып отырғанын және халық үшін тиімділігін ашып көрсету
Жұмыстың мақсаты келесідей міндеттерді айқындап шешуді жүктейді:
- әлеуметтік жұмыстағы медицинаның шыу тарихы мен ғылыми тәжірибесін
көрсету;
- денсаулық сақтаудағы әлеуметтік жұмыстың теориялық негізін ашып
көрсету;
- Шетелдегі медико-әлеуметтік жұмысты теориялық жағынан қарастыру;
- әлеуметтік жұмыстағы медицинаның технологиялық ерекшелітері
қарастыру;
- еліміздің денсаулық сақтау жүйесіндегі халқымыздың қазіргі жағдайына
талдау жасау;
- медицинадағы әлеуметті жұмыстың теориялық негізін қарастыру;
- Қазақстан Республикасындағы денсаулық сақтау саласындағы әлеуметтік
жұмыстың маңыздылығын көрсету;
- қарт адамдармен медико-әлеуметтік жұмыс жүргізудегі технологияларды
көрсету;
Бүкіл әлемдік денсаулық сақтау ұйымы (БДҰ), денсаулық сақтау ұйымындағы
қажеттіліктерді, денсаулық сақтаудың тек медициналық аспектілерін
бейнелейтін көптеген кешенді факторлардың қосындысы деп қарастырмайды.
Сонымен қатар олармен тікелей байланыста әлеуметтік экономикалық
мәселелерді, яғни денсаулыққа қаупі бар өмір сүру салты мен әдет-ғұрыптар;
тез әсерленушілік және соған ұқсас мәселелер; сексуалды және репродуктивті
денсаулық; биологиялық пен медициналық мәселелерді қарастырады. Бұл жерде
денсаулық сақтау саласындағы қажеттілік түрі индивидуумның мүмкіндіктерімен
ғана анықталмайды, оған қоса оның тікелей айналасындағылармен, жалпы
қоғаммен байланысты. Бүкіл адамзаттың дені сау болуына қол жеткізу ісінде
БДҰ-ның басым бағыты, денсаулықты нығайтуға арналған саясат. Ол халықтың
салауатты өмір сүру салтын қалыптастыру және денсаулықты нығайтумен сақтап
қалуда нақты тәжірибелік істерді дамытуға тіреледі. БДҰ халықтың негізгі
денсаулық сақтау қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін медициналық санитарлық
көмек қызметтерінің дамуына көмектесу қажет деп есептейді. Бұл жерде
олардың іс-әрекетін біріктіру, қызмет көрсету сапасымен қажеттілігі қандай
маңызды болса соған сәйкес қажетті қормен қамтамасыз етуде маңызды. Осының
бәрі денсаулық сақтау қызметтерінің құрамын оқыту мен дайындауда, оладың
денсаулық негізі саласындағы, әлеуметтік және тәлім-тәрбие ғылымдардағы
білімдерін кеңейтуде, сонымен қатар халықтың нақты сұраныстары және
қызығушылығымен кеңірек танысуына жаңаша қарауды қажет етеді.
Жұмыстың негізгі құрылымы: кіріспе, екі бөлім, алты бөлімшеден және
қорытынды, сонымен қатар пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Дипломдық жұмыс 60 бетті құрайды.
1 МЕДИЦИНАДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТАҒЫ МЕДИЦИНАНЫҢ ШЫҒУ ТАРИХЫ МЕН ҒЫЛЫМИ ТӘЖІРИБЕСІ
Қазіргі қоғамда адам өмірінде маңызды орынға ие болатын салалардың бірі
болып медицина және денсаулық сақтау болып табылады. Кей жағжайларда осы
сала бізге экономика мен саясаттан көп әсер етеді. Барлық уақытта
адамдардың денсаулығы мен олардың жаппай жұқпалы ауруларға шалдығуы қай
қоғамда болса да үрей тудыратын жағдай болған. Бізге ерте заманнан жеткен
Египет папирусының жапырағына жазылған және отта күйдіру арқылы жазылған
жазбаларда әр түрлі аурулар мен оларды емдеу туралы деректер сол заманда
белгілі болып қазіргі күнге дейін сақталып отыр [22].
Тарихты қарап отырып он сегізінші және он тоғызыншы ғасырларда
науқастың өміріне қатер туғызатын өткір жұқпалы ауруларға ем табу
мәселесімен шұғылданғаны аян. Жиырмасыншы ғасырдың бас кезіндегі адам
өліміне басты себеп болып жұқпалы аурулар, өкпенің қабынуы, туберкулез
болып, ал осы жүзжылдықтың басты аурулар болғандар жүрек аурулар мен тағы
басқа да кеселдің түрлері болды. Жиырмасыншы ғасырдың екінші жартысында
дәрігерлер адам өміріне қатерін тигізетін созылмалы аурулар мен дерттермен
күресу шараларын жүргізумен қолдары босамады.
Осындай клиникалық медицина мен социологиядағы үлкен өзгерістердің
нәтижесінде жаңа холистикалық медицина деген жаңа түсінік пайда болды. Бұл
жерде басты этнологиялық фактор ретінде енді ұсақ ағзалар емес күнделікті
стресс орын алды. Емдеу түсінігі жиі әлеуметтік реабилитация және
әлеуметтік қамсыздандыру деген ұғымдар мен алмастырып жүрді. Сондықтан да
аталған жағдайларда басты өзекті мәселе ретінде медициналық әлеуметтік
зерттеулер өзектілікке ие бола бастады.
Тап осы кезеңде жаңа әлеуметтік медицина атты ғылыми пәннің пайда болуы
мен қалыптасуы басталады. Ендігі кезекте әлеуметтанушылар мен дәрігерлер
денсаулық сақтау саласы мен тәжірибесін әлеуметтік жүйе ретінде қарастырып
денсаулық сақтаудың экономикалық және саяси мәселелерінде назарларынан тыс
қалдырмады.
Медицина социологиясы социология мен медицинаның түйсу аймағында
қалыптасты. Бастапқы кезде ол социологияның бөлімі болатын, уақыт өте келе
ол жеке тәуелсіз ғылыми пән ретінде қалыптасып та үлгерді. А. В. Решетников
осы ғылыми пәннің қалыптасуына әсер еткен бірнеше факторларды атап
көрсетеді:
• Нарықтық экономиканың принциптеріне қайта оралуына байланысты қоғамдағы
әлеуметтік аномия жағдайы;
• Қоғам өміріндегі денсаулық сақтау жүйесінің әлеуметтік медициналық
қажеттіліктері мен түсініктерінің орнын анықтау;
• Аурулардың құрылымы мен демографиялық процестердің өзгерулері (табиғи
өсім, халықтың қартаю процессі, созылмалы аурулардың саны
т.с.с);адамдарды емдеу мен аурулардың түрлерін зерттеуде социологиялық 16
көзқарасты пайдалануға деген қажеттіліктің тууы; [1].
Әлеуметтік медицинаның зерттеу пәні болып адам мен әлеуметтік топтардың
денсаулық және түрлі ауруларға деген көзқарасы, сонымен қатар денсаулық
сақтау саласын әлеуметтік институт ретінде басқару мен ұйымдастыру және
оның басқа да қоғамның құрылымдық элементтері мен үнемі байланыста болуын
қадағалау. Бұл Решетниковтың берген анықтамасы [2].
Әлеуметтік медицина халық денсаулығын социологиялық тұрғыдан
зерттейді: біріншіден, бүкіл жер шары адамдарының деңгейінде, жекеленген
аймақтар мен мемлекеттерді, екіншіден, оның өнімділік жағдайларына
байланысты, үшіншіден, әртүрлі кәсіби топтар мен халықтың жас ерекшелік
категориясының өміп сүру үрдістері де назардан тыс қалмайды.
Әлеуметтік медицинаның зерттеу пәнін анықтауда әртүрлі нұсқалардың
болуы әбден мүмкін жағдай. Осы анықтамалардың негізінде зерттеулердің
негізгі бағыттарын анықтауға болады: адам денсаулығы, әлеуметтік топтардың
демографиялық, кәсіби, жастық еңбек жағдайларына тәуелді, өмір сүру қалпы,
экологиялық фактор, адамдар мен топтардың іс-әрекеттерінің өзін өзі
қорғауы, денсаулық сақтау жүйесін, сонымен қатар оның құрылымдық
элементтнрімедицина, дәрігер, денсаулық сақтау, адамдардың денсаулығын
зерттеудегі гендерлік аспектілері.
Денсаулық сақтау мен медицинаның, адамдар мен топтардың өзара
байланысын қоғамда әлеуметтік медицина ғана зерттемейді. Әлеуметтік
медицина басқа да әлеуметтік ғылымдар мен тығыз байланыста, олар:
экономика, саясаттану, әлеуметтік психология, этнография, медициналық
демография, әлеуметтік гигиена осы байланыс арқылы өздерінің аспектілерін
зерттейді. Әлеуметтік медицина социология, экономика, философия, статистика
және т.б. ғылымдардың негізгі категориялары мен түсініктеріне сүйенеді.
Осылардың баррлығы бізге әлеуметтік жүйедегі болып жатқан құбылыстарды
тереңінен түсінуге көмегін тигізеді.
Әлеуметтік медицина салыстырмалы түрде жас ғылым болып саналады бірақ
та өзінің қалыптасуында ұзақ және оңай емес жол жүргенін байқауға болады.
Әдебиеттерде оның дамуының бірнеше этаптарын көрсетеді:
• ерте кезең (дисциплинаның пайда болуы) – XVII-XVIII ғ.ғ.
• құрылу кезеңі (20ғ. бас кезімен Бірінші дүние жүзлік соғысқа
дейін).
• қалыптасу кезеңі (20ғ. 20-40- жылдар бірінші және екінші
дүние жүзлік соғыс жылдары аралығында).
• Тәуелсіз пәнін дамытуы (20ғ. 50-80-жылдары).
• Ғылымның қазіргі жағдайындағы кезең (90-жылдардан бастап
қазіргі күнге дейін)
Әлеуметтік медицинаның тәуелсіз ғылымдардың қатарына
отбасысоциологиясы, білім социологиясы, құқық социологиясы, дін
социологиясы т.б. да, ғылым салаларыбекітіліп алды. Оның қалыптасу
кезеңінде үлкен септігін тигізген шетелдік ғалымдардың үлесі мол болды.
Олар: У.Петти, К.Маркс, Ф.Энгельс, Т.Парсонс, Э.Фрейдсон, П.Мертон,
К.Уинтер және т.б. Кеңес заманында әлеуметтік медицина мәселелерімен Д.А.
Бирюков, И. Грашенков, В.М. Жданов, А.М. Щуткин, О.В. Кербиков, Ю.П.
Лисицин, Б.Я. Смулевич, Т.И. Царегородцев [3].
Қазіргі батыстық социология медицинасы өзіндік ерекшеліктерімен
қиыншылықтары бар. Батыстық әлеуметтік медицинада жалпылама сипат беру
немесе жалпы көзқарас деген ұғымдардан алшақ болғанды қалайды. Дұрысын
айтқанда бұл ерекшелік барлық социологияның өзіне де тән құбылыс.
Шетелдік социологтар, қоғамдағы болып жатқан әлеуметтік процестерді
тереңірек түсінуге тырыспай жатып, нақты зерттеулердің нәтижелеріне
қорытынды жасай береді. Олар көпшілік жағдайда дәрігерлердің жеке іс-
әрекеттері мен қызметтерін, кіші персонал мен пациенттердің өздерін ұстау
ережелерін зерттейді. Нәтижесінде әлеуметтік медицина социология мен
медицинаның қолданбалы аясы болып есептелінеді. Жалпы алғанда теориялық
концепциялар тапшылығы байқалады.
Бүгінгі таңда әлеуметтік жұмыскерлерді даярлауда әлеуметтік медицина
маңызды орын алады. Әлеуметтік жұмыстағы медицина – медициналық білім
құрылымы мен әлеуметтік тәжірибе жүйесінде де дербес пән болып табылады.
Әлеуметтік дәрігерлердің базалық білімін медицина және әлеуметтану саласы
құрайды. Әлеуметтік дәрігердің қызметі науқастарды емдеуге негізделмеген.
Сондықтан да олар науқастармен емес клиенттермен жұмыс жасайды. Сонымен
қатар, әлеуметтік медицина өзімен бірге адамның танымдық дүниесін кеңейтуге
себебін тигізеді.
Әлеуметтік дәрігерлер қоғамдағы саяси, идеологиялық, мәдени, діни,
процестердің қоғамдық денсаулық және қоғамдық денсаулыққа әсерін зерттейді.
әлеуметтік медицинаның пәні – қоғам денсаулығы болып табылады.
Әлеуметтік медицина пәні- қоғамдық денсаулық болып табылады. Бұл өте
күрделі және ішінара детериминацияланған түсінік. Ол өзіне қоғамның жай
күйі туралы мәліметтерді енгізе отырып оның құрылысы мен мазмұнын
анықтайды.
Әлеуметтік медицина пәніне қоғам денсаулығы түсінігі де кіреді.
Қоғамдық денсаулық және қоғам денсаулығы ұғымдары бір біріне өте жақын
ұғымдар. Егер қоғамдық денсаулық түсінігі өзіне қоғамдық құрылымдардың бір
тармағындағы ауытқу процестерін зерттеуге негізделсе осы жағдайға
әлеуметтік дәрігер түсінігімен қарар болсақ қоғамның моральды және
деонтологиялық жағдайына түсінік беру болып табылады. Бірақта, бұл ұғымның
өзі де ішкі детерминацияланған құрылымға ие. Олар қоғам денсаулығын бұзатын
идеологиялық әлеуметтік психологиялық, экономикалық себептерге де ие.
Сонымен қатар, әлеуметтік медицина пәні қоғамдық құрылымдардың яғни,
мәдениет, қоғамның өркениетті дамуына, мемлекеттің әрдайым алға ұмтылуына
қамқорлық жасайды. Әлеуметтік медицина денсаулықтың қазіргі қоғамдағы
дәрежесі мен қоғам мүшелері үшін маңыздылығын зерттейді.
1. Қоғам денсаулығына саясат, мәдениет, экономиканың, идеологияның,
этникалық дістүрдің, діннің және т.б. институттардың әсері
2. Қоғам денсаулығына экологиялық, ғылыми техникалық, табиғи географиялық
факторлардыңәсері
3. Жоғарыда аталған факторларға денсаулықтың тәуелділік деңгейі
4. Жоғарыда аталған факторлардан қоғам денсаулығы қаншалықты қаншалықты
дәрежеде қорғалған.
5. Негізгі әлеуметтік құрылымдардың арасындағы байланыстар және олардың
беріктігі, осы құрылымдардың әлеуметтік денсаулыққа тигізер әсері.
6. Денсаулық пен денсаулық сақтаудың өзара байланысы.
7. Қоғамдағы дәрігерлердің алатын орны. Денсаулық сақтау саласына
бөлінетін қаржы пайызы және осы салаға қамқор болатын қоғамдық
қорлардың даму деңгейі. Денсаулық жорғарғы құндылық екенін қоғам
мүшелерінің сезіну дәрежесі.
8. Мемлекет және қоғам үшін денсаулықтың алатын орны.
9. Демография және репродуктивтілік көрсеткіштерінің халық денсаулығының
деңгейімен өзара байланысты.
10. Қоғамдағы психикалық ауруларға шалдыққан адамдар мен халықтығ қартаю
деңгейі.
11. Еңбекке жарамды және экономикалық белсенді топтың қоғамдағы алатын ара
салмағы.
12. Зорлықпен өлтіру немесе өзіне өзі қол жұмсау, қоғамдағы қылмыстың
деңгейі.
13. Қоғамдаңы бала туу деңгейінің жасанды түсік жасау мен өзара қатынасы.
14. Бедеу әйелдердің балалы әйелдер санына қатынасы.
15. Жүрек қан қан тамыры ауруынан мезгілсіз дүние салған ерлер мен
әйелдердің ара салмағы.
16. Дүниеге келген кемтар балалардың ара салмағы.
17. Қоғамдағы дала кезген, панасыз қарттардың үлесі.
18. Қылмыстың себептеріне статистикалық және географиялық, демографиялық
көрсеткіштер тұрғысынан түсінік беру.
19. Әлеуметтік медицина халықты өмір сүрудің жоғарғы деңгейімен қамтамасыз
ететін институттардың бір тармағы болып табылады. Әлеуметтік медицина
ұғымына халықты әлеуметтік қорғау мен денсаулық сақтау түсінігі
құрамдас бөлік ретінде.
Әлеуметтік дәрігер денсаулығына байланысты көмекке зәру адамдармен
яғни, клиенттермен жұмыс жүргізеді. Әлеуметтік дәрігердің клиенттеріне
науқастықтың немесе бала күнінен мүгедекке шалдыққан адамдар жатады. Бұл
категория екі топқа бөлінеді.
Бірінші топқа дәрігердің көмегін керек ететін мүгедектер яғни бұл
топқа бір мезгілде дәрігерлердің көмегі мен әлеуметтік дәрігердің көмегіне
сүйенетін мүгедектер. Сонымен бірге қарттығынан мүгедекке айналған адамдар
да жатады.
Екінші топқа бұлар клиникалық дәрігердің көмегіне жүгінбей, тек
әлеуметтік дәрігердің қамқорлығындағы адамдар. Олар генетикалық науқас
адамдар мен девиантты мінез құлық иесі, қылмыскерлер, нашақорлар,
таксикомандар.
Әлеуметтік медицинаның басты қызығу облысы халық денсаулығы болып
табылады. Әлеуметтік медицина қоғамдық денсаулықты сақтаушы әрі қамқоршы
әлеуметтік құрылым болып табылады. Қазіргі таңда мемлекет халқының
денсаулығы ол сол елдегі өмір сүру сапасының көрсеткіші болып табылады.
Әлеуметтік медицина білім аясы ретінде және қолданбалы әдістер жиынтығы
болып алғаш рет Ұлыбританияда 1940 жылы негізі қаланған. Әлеуметтік
медицинаның жаһанға таралуы капиталистік елдерде Екінші Дүние жүзлік
соғыстан кейін бастау алады.
Әлеуметтік медицинаның осыдан жарты ғасыр бұрын тәелсіз сала ретінде
қалыптасуына қарамастан әлі күнге дейін жаңару мен жаңа бөлімдер мен
қызметтерді игеру сатысында жүр. Соңғы жеті жылдың ішінде әлеуметтік
медицина тәуелсіз тармақтарға бөлінді. Олар бұқаралық медицина, қоғамдық
медицина, социологиялық медицина, пенитенциарлық медицина болып
тармақталған [8].
Әлеуметтік жұмыстағы медицинаның басты міндеттері болып саналатындар:
1. Мемлекеттік және жеке меншік мекемелердегі жұмыскерлердің денсаулығын
зерттеу.
2. Еңбек ұжымдарындағы денсаулыққа әсер ететін себептерді анықтау.
3. Қоғамның денсаулық эпидемиологиясын зерттеу.
4. Қоғамның жоғарғы, орта және төменгі өмір сүру сапасын зерттеу. Сонымен
қатар, жабық мекемелерде бас бостандығынан айрылған адамдар арасында,
интернаттарда, туберкулезден емдеу орталықтарында, әскери орындарда
және теңіз флотындағы да өмір өмір сүру сапасын зерттеу.
5. Қоғамдағы Альцгеймер стигмасы бар адамдарды зерттеу. Альцгеймер
синдромының таралу географиясы мен демографиясы.
6. Франкенштейн стигмасының таралуын зерттеу (дене мүшесінің
трансплантациясынан кейін пайда болатын бұрын болмаған социопаттық
әрекеттерді сезіну) кәдімгі өмірінің географиясы, демографиясы мен
психопатологиясы.
7. Жасанды жолмен ұрықтандырудың себептері мен баланы таңдау анализі
арқылы асырап алудың басты себептерін зерттеу.
8. Жүйке жүйесі ауруларының таралу географиясына талдау жасау.
9. Ашық және жабық қоғамдағы стратегиялық адам өлтіру қылмыстарын
зерттеу.
10. Криминалды топтар мен психикалық эпидемиялардың таралуын зерттеу.
11. Миграциялық процестерге әсер ететін факторлаға талдау жасау.
Статистикалық мәліметтерге назар аудару.
12. Қазіргі заманғы қоғамдық пікірді саяси және ақпараттық
технологиялардың көмегімен тудырудың әдістерін зерттеу.
13. Социогендік факторлардың әсерінен адамдардың денсаулығын қорғаудың ең
тиімді әдістерін дайындау.
14. Әлеуметтік медицинаның клиенттерінің денсаулығы мен өмір сүру сапасын
көтеру мақсатында тиімді әдістерді қолдану.
15. Клиенттерге олардың олардың генетикалық ерекшеліктерін ескере отырып
оларға диагностикалық және болжамдық әдістерді қолдану арқылы көмек
көрсету.
16. Апатты жағдайлар мен зорлық зомбылықты бастан кешірген клиенттерге
көмек беретін әдістерді дайындау.
17. Психосаматикалық аурулары бар адамдарға диагностикалық және
профилактикалық көмек көрсету.
18. Кәсіби деформацияның алын алу шараларының әдістерін дайындау.
19. Кәсіби бағдарланудың тиімді әдістерін дайындау.
20. Психологиялық қорғаныстың әдістерімен клиенттермен бөлісу және оларды
үйрету.
21. Қазіргі таңдағы отбасыларының ажырасуының себептері мен әсер етуші
факторларын анықтау.
22. Әлеуметтік дәрігерлердің өзін-өзі жетілдіру жолдары мен әдістерін
даярлау.
23. Әлеуметтік медицинаны дамытудың негізгі бағыттары:
Бұқаралық медицина
Бұл бағыт осыдан он жыл бұрын әлеуметтік медицинаның дебес аймағы болып
қаланды. Бұқаралық медицинаның басты клиенттері – заңды тұлғалар болып
табылады. Ұжымдағы денсаулық мәселесі мен психосоматикалық өзгерістер мен
болжау және социометриялық зерттеулер жүргізіп отырады. Еңбек ұжымының
статусы өзгергенде және тұрақты немесе тұрақсыз жағдайларда, жұмыс уақтысы
кезінде қоғамдық денсаулықты сақтау менқорғаудың амалдарын шешеді. Мысалы
үшін, мекемеде жаңа қызмет орындарының пайда болуы немесе басшылардың
ауысуы және де қызмет етушілер санының артуы немесе азаюы деген сияқты
жағдайларда бұқаралық дәрігердің басты мақсаты осы ұжым мүшелерінің
бөлінген топқа айналуының алдын алу. Ұжымдағы жақсы атмосфераның қалыптасуы
мен жаңадан келген адамдардың тез бейімделуіне жағдай жасап, көмек
көрсетуге тиіс. Бұл ашық мекемелерге қалай қатысты болса жабық мекемелерге
де солай қатысты болады. Бұл ереже мемлекеттік және жеке меншік ұйымдарға
да қатысты. Бұқаралыұ медицина бұқара халықтың күзетінде тұрып халықты
түрлі алданулардан сақтау мен тұлғаға байланысты зорлық әрекеттерден
қорғайды. Бұқаралық медицина қоғамдағы түрлі психологиялық эпидемиялармен
тікелей айналысып қай бағытта дамыса да, оларға тоқтау айтуға дайын тұратын
бірден бір сала.
Қоғамдық медицина
Қоғамдық дәрігерлердің клиенттері болып жеке тұлғалар есептелінеді.
Қоғамдық дәрігерлерге халықтың айтарлықтай көп бөлігі өздерінің бастарынан
өткен жағдайлары мен науқастықтан айыққанда немесе жеке қайғысына
байланысты көмек сұрайды екен. Қоғамдық дәрігер жеке тұлғалар мен отбасы
мүшелеріне олардың денсаулықтарының жай күйі мен таныстырып, денсаулықты
жақсарту мен олардың болашақта кездесуі мүмкін жағдайлар туралы мәлімет
беріп алдын алу жұмыстарын жүргізеді. Әлеуметтік дәрәгерлер қоғамның әр
мүшесіне өздерін жауапты сезініп, жұмыстарын ұқыпты атқара білсе дені сау
қоғам дәрежесіне қол жеткізуіміз ғажап емес. Клиент қоғамдық дәрігерге келу
арқылы келешектегі өмір сүру сапасы мен деңгейінің жағдайына болжам ала
алады. Қоғамдық медицинаның құзіретіне неке және отбасы, баларды тәрбиелеу
мен деннің саулығы, отбасының қарт мүшесінің денсаулығы мен жағдайы,
миграция мен эмиграцияға байланысты сұрақтар осы қоғамдық дәрігердің
міндеттері болып табылады.
Социологиялық медицина
Социологиялық медицина әлеуметтік медицинаның дербес тармағы ретінде
денсаулық сақтау саласындағы жеткен ғылыми жетістіктеріне байланысты
бөлініп шықты. Ол салалар медициналық генетика, медициналық электрондық
технологиялар саласында өте қарқынды леппен дамып келе жатқан клондау,
мүшелерді трансплантациялау мен имплантациялау,жасанды жолмен ұрықтандыру,
т.б да медицинаның қол жеткізген жетістіктеріне басы көз болып, оған
бақылау жасауды керек ететін салалар. Егер де қоғамда бақылау жасаушы
адамдардың бар болуы әртүрлі ғылым саласындағы жаңалықтардың міндетті түрде
адам игілігі үшін жасалуына қадағалау жасап, қоғам мүшелерінің баянды
болашаққа деген сенімдеріне қаяу түспеуіне жағдай жасайды.
Осы және басқа да әлеуметтік құрылымдарда жіне жаһандық социумда
болатын жаңалықтар социологиялық медицина зерттеу мен қатерлі жағдайлардың
алдын алу үшін бекітілген. Өйткені, осы жаңалықтарды тұтынатын адам, соңғы
нәтижеде оның әсері адамның денсаулығына тиеді, ал адам қоғамның мүшесі
яғни, қоғамның денсаулығы тұтастай жарақат алу қатері бар [26].
Социологиялық медицина бір жағынан дәрігерлер мен биологтардың зерттей
алмайтын құбылыстарын зерттей алады. Мысалға, Дүние жүзі халықтарының
қартаюы немесе адам санының күрт өсуі сияқты құбылыстар.
Әлеуметтік медицина үшін обьект болып адам, қоғамдық бірлестіктер, кіші
топтар, қауымдастықтар мен қоғам және барша халық болса, ал классикалық
медицина өзінің назарын тек қана жеке тұлғаға аударады.
Жоғары да айтылған мәліметтерді қорытындылай келе, әлеуметтік медицина
ғылым және қоғамдық денсаулықтың және азамзат қауымдастығының
денсаулықтарының өзгеру ерекшеліктері мен құрылымы және қауымдастықтың
мүшелерінің денсаулығын жақсы бағытта дамытуына әсер ете алу қасиетін
айтамыз.
Қоғамның өте күшті қарқынмен дамуына байланысты әлеуметтік медицинаның
міндеттері мен атқаратын жұмыстары да күндеп өсу үстінде.
Әлеуметтік медицинаның құраушы бөліктерімен танысуымыз керек.
• Медициналық статистика деректеріне сүйене отырып әлеуметтік потология
мен аурулардың құрылымын зерттеу.
• Географиялық орны мен экологиялық жағдайларына байланысты аурулар мен
әлеуметтік потологиялардың таралуына назар аудару.
• Әлеуметтік аурулар мен потологиялар диагностика жүргізу.
• Адам қауымдастығының әлеуметтік потологиясы.
• Әлеуметтік медициналық жұмыс.
• Әлеуметтік медициналық экология.
• Әлеуметтік гигиена.
• Денсаулық сақтауды ұйымдастыру.
• Валеология.
Әлеуметтік жұмыс пен әлеуметтік медицина екеуінің арасындағы байланысты
анықтап алатын уақыт жеткен сияқты. Бұл үшін әлеуметтік жұмыстың
мақсаттарының ішінде ауыр жағдайға түскен адамдардың өмір сүру сапасы басты
орын қоғам мүшеелерінің денсаулығын көтеру басты орындарды алатыны мәлім.
Осыған байланысты мынадай қорытынды жасауға болады, осы екі саланың да
мақсаттарының бағыты ортақ жетістіктерге жетуге негізделген болып саналады.
Сонымен қатар, әлеуметтік медицина мен әлеуметтік жұмыстың обьектілері
түгелдей дерлік ұқсас бола бермейтінін есте сақтауға тиіспіз. Әлеуметтік
медицина Қоғамдық денсаулықты сақтау мен аурудың алдын алу мен өмір сүру
ұзақтығын және денсаулықты күшейту туралы ғылым деп қарастырылады. Қоғамдық
денсаулық сақтау саласының басты жұмыстары қоғамдық ұйымдар арқылы жүзеге
асады. Олардың мақсаттары қоғамдық денсаулықты жақсарту барысында қоршаған
ортаның санитарлық жағдайы, жұқпалы аурулардың таралуын қадағалау мен әрбір
қоғам мүшесінің денсаулығын сақтау үшін қажетті, қалыпты өмір сүру
деңгейімен қамтамасыз ету болып табылады.
Басқа бағыттардан шет қалмай әлеуметтік медицина салалар арасындағы
өзара байланыстар шырмауынан өз орнын табуы тиіс.
Әлеуметтік медицинамен айтарлықтай тығыз байланыстағы салалар:
• Классикалық медицина әлеуметтік гигиена, медициналық статистика,
эпидемиология, медициналық генетика, т.с.с салалар кейпінде;
• Социология және әлеуметтік статистика;
• Демография;
• Экология және табиғатты пайдалану;
• Ұжымдар және өндіріс пен қатынастары;
Ендігі кезекте әлеуметтік медицинаны ғылым және тәжірибелік қызмет
ретінде мақсаттары мен әдістерін қарастыруға болады.
1.2 ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫС ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ
Соңғы жиырма жылдағы саяси, экономикалық және әлеуметтік өзгерістер
жағдайында денсаулық көрсеткіштері төмендеуіне байланысты медико-әлеуметтік
мәселелер шиеленісіп кетті. Осының барлығы жаңа сапалы кешенді-
шоғырландырылған деңгейде. Өзара байланысқан медициналық және әлеуметтік
сипаттағы мәселелерді шешуде жаңа тиімді технологияларды дамытуды айқын
талап етеді. Осындай технологиялардың ішінде денсаулық сақтау
мекемелеріндегі кәсіби медико-әлеуметтік жұмыс аясындағы әлеуметтік жұмыс
технологиясы маңызды рөл атқарады. Мұндай әлеуметтік иновацияның негізін
әлеуметтік тәжірибедегі әлеуметтік және ұйымдастырушылық өзгерістер
құрайды, жаңа қызметтерді қалыптастыру, оларды іске асыру деструктивті
процестерінің салдарын жоюға бағытталған.
Денсаулық сақтау мекемелерінде халыққа медико-әлеуметтік көмек
көрсетушіге қатысушы әлеуметтік әлеуметтік жұмыс маманы, шындығында медико-
әлеуметтік жұмыс – денсаулықты қалпына келтіру, сақтау және нығайтуға
бағытталған медициналық, психо-педагокикалық, әлеметтік –құқықтық сипаттағы
кәсіби мультисалалы іс-әрекетті атқарады. Оның денсаулық сақтау саласындағы
кешенді көмектен ерекшелігі ауыр асқынуларға, мүгедектікке және өлімге
әкелетін аурулар мен әлеуметтік бейімсізделудің ертерек кезеңдерінде жүйелі
медико-әлеуметтік ықпал етуі.
Денсаулық сақтаудағы әлеуметтік жұмыстың, сондай-ақ медико әлеуметтік
жұмыстың мақсаттары тән және психикалық ауытқушылықтары бар, сонымен қатар
әлеуметтік жағдайы нашар тұлғалардың бейімделуі мен іс-әрекет етуін
денсаулығын барынша жоғары деңгейге жеткізу болып табылады.
Қиын өмірлік жағдай мен денсаулық ауытқушылығы бірін-бірі қиындатып
тығырыққа тірейді, одан медициналық шаралар көмегімен ғана шығу өте ауыр.
Бір жақты кәсіби шаралар аясында шешілуі қиын, бір-бірімен тығыз
байланысқан айқын және әлеуметтік мәселелері бар түрлі тұлғалар денсаулық
сақтаудағы әлеуметтік жұмыс нысыналары болып табылады. Ондай адамдармен
жұмыс істеу медицина қызметкерлері үшін де, әлеуметтік қызмет мамандары
үшін де қиын әрі тиімсіз, себебі олар өздерінің кәсіби міндеттерінің
аясынан тыс шығатын және таршеңберлі кәсіби қызметінің табысты борлуына
кедергі жасайтын бірқатар мәселелермен кездесуіне тура келеді.
Мұндай адамдарға ұзақ, жиі және қатты ауыратындар, әлеуметтік
бейімсізделгендер, мүгедектер, жалғыз басты қарттар, жетім балалар, 18
жасқа толмаған жас аналар, көп балалы және әлеуметтік қамсыздарырмаған
отбасылар, табиғи зіл зала құрбандары, АҚЖТҚ-мен ауыратындар және тағы
басқа жатады. Ондайлардың саны соңғы жылдары тұрақты өсуде [16].
Денсаулық сақтаудағы әлеуметтік жұмыстың медико-әлеуметтік көмек пен
жалпы денсаулық сақтау органдарының қызметімен ортақ істері көп. Бұл жерде
ол емдеу-диагностикалық қызметтер атқаруға ұмтылмайды, тек медицина
қызметкерлерімен тығыз байланыста болуда және медицина қызметкерлері
әлеуметтік қызметкерлері арасындағы міндеттерін айқын бөлуді қарастырады.
Әлеуметтік жұмыс маманының нақты денсаулық сақтау мекемесіндегі міндеттерін
анықтауда және клиенттермен жұмыс істеу технологиясын құруда жіктеуді
қолданған жөн, соған сай медико-әлеуметтік жұмыс аясында орындалатын
міндеттер үш топқа бөлінген: медициналық бағдарланған, әлеуметтік
бағдарланған және интегративті. Медициналық бағдарланған міндеттер:
- медико- әлеуметтік көмек пен ауруға күтім жасауды ұйымдастыру;
- отбасына медико-әлеуметтік көмек өрсету;
- түрлі топтарға медико-әлеуметтік патронаж;
- созылмалы ауруы бар сырқаттарға медико-әлеуметтік көмек көрсету;
- паллиативті көмек ұйымдастыру;
- негізгі аурудың асқынуынан мүгедектік алу, өлімнің алдын-алу;
- сан-гигиеналық біуім беру;
- клиентке оның медико-әлеуметтік көмек алу құқығы мен мәселесінің
ерекшелігін ескере отырып көмек көрсету тәртібі туралы ақпарат беру
және тағы басқа;
Әлеуметтік бағдарланған міндеттер:
- денсаулық сақтау мен медко-әлеуметтік көмек көрсету сұрақтары бойынша
азаматтардың әлеуметтік қоғау құқығын қамтамасыз ету;
- медико-әлеуметтік көмекке мұқтаж адамға билік органдарында өкіл болу;
- қоғамдық қауіпті іс-әрекеттерден сақтандыруға ықпал ету;
- қорғаншылық пен қамқоршылықты рәсімдеу;
- әлеуметтік-гигиеналық мониторинг өткізуге қатысу;
- әлеуметтік-тұрмыстық қалпына келтіру инфрақұрылымды құруға қатысу;
- денсаулық, қоршаған орта жағдайы, азық-түлік сапасына қатысты
мәселелер туралы ақпаратпен танысуға мүмкіндік алу;
- клиенттерге жеңілдіктер, жәрдемақы және әлеуметтік қорғаудың басқа
түрлері туралы ақпарат беру;
- клиенттерге әлеуметтік-тұрмыстық және тұрғын үй мәселесін шешу,
зейнетақы, жәрдемақы басқа да төлемдерді алуға көмектесу;
- отбасылық кеңес беру мен отбасылық психо түзету;
- психотерапия, психологиялық өзін-өзі тәртіпке салу;
- қарым-қатынас тренингі, әлеуметтік дағды тренингі және тағы басқа;
- Интегративті яғни шоғырланған міндеттер:
- клиенттің әлеуметтік мәртебесін кешенді бағалау;
- жекеше, топтық және аймақтық деңгейде әлеуметтік тәуелді соматикалық,
психикалық пен репродуктивті денсаулық бұзылуының алдын-алу шараларын
орындауға ықпал ету;
- клиентті, топты, тұрғындарды салауатты өмір салтын ұстауға шақыру;
- отбасын жоспарлау;
- медико-әлеуметтік сараптама жүргізуге қатысу;
- мүгедектердің медициналық, әлеуметтік,кәсіби құқықтарын қалпына
келтіруді іске асыруға қатысу;
- психатриада наркология, онкология, гериятрия, хирургия мен клиникалық
медицинаның басқа салаларында әлеуметтік жұмысты жүгізу;
- АҚЖТҚ-инфекциясының таралуын алдын-алу және жұқтырып алғандар мен
олардың отбасы мүшелерін әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету;
- Әлеуметтік-құқықтық кеңес беру;
- Қалпына келтіру, психо-педагогикалық, әлеуметтік-құқықтық сипаттағы
өзіне-өзі және өзара көмек терапиялық қауымдастығын ұйымдастыру;
- Тұрғындардың мұқтаж топтарына түрлі деңгейдегі медико-әлеуметтік
көмектің кешенді бағдарламаларын жасауға қатысу;
- Клиенттердің мәселелерін шешуде бір-бірімен байланысты мамандықтардың
мамандарының өзара іс-әрекетін сабақтастыруды қамтамасыз ету және тағы
басқа. Клиенттердің денсаулығына байланысты мәселелерді біліктілікпен
шешу, әлеуметтік жұмыстың кәсіби ерекшеліктерін және маманның сәйкес
медициналық мамандандыру дайындықтан өткенін анықтайды.
Қиын өмірлік жағдайға тап болған және бір-бірімен байланысты
мамандардың – дәрігерлер, психолог, педагог, заңгержәне тағы басқалардың
араласуын талап ететін, клиенттің барлық мәселелер кешенін шешуге, медико-
әлеуметтік көмек көрсетуге қатысатын әлеуметтік жұмыс маманының үйлестіруші
рөлін атап өту қажет [21].
Денсаулық сақтаудағы әлуметтік жұмыс технологиясын іске асыру мен
жоспарлауда медико-әлеуметтік жұмысты шартты түрде алдын-алу және
патогенетикалық деп бөлуге болады.
Алдын-алу бағытындағы медико-әлеуметтік жұмыс әлеуметтік тәуелді
соматикалық, психологиялық және репродуктивті денсаулықтың бұзылуының алдын-
алатын шараларды орындау, салауатты өмір салтын қалыптастыру, денсаулық
мәселесіне қарасты ақпарат алуды қамтамасыз ету, түрлі деңгейде медико-
әлеуметтік көмектің арнаулы бағдарламаларын жасауға қатысу, әлеуметтік
басқару, денсаулық сақтау мәселелерінде азаматтардың құқығын әлеуметтік
қорғауды қамтамасыз ету және тағы басқа шараларды орындауды қарастырады.
Патогенетикалық бағыттағы медико-әлеуметтік жұмыс медико-әлеуметтік
көмек пен медико-әлеуметтік сараптаманы ұйымдастыру, мүгедектердің
медициналық, әлеуметтік және кәсіби құқығын қалпына келтіруді іске асыру,
денсаулық сақтау мен медицинаның жеке салаларында әлеуметтік жұмыс жүргізу,
клиенттің психологиялық мәртебесін түзетуді жүргізу, әлеуметтік-тұрмыстық
қалпына келтіру инфрақұрылымын құру, бір-бірімен байланысты мамандық
иелерінің өзара іс-әрекетінің сабақтастығын қамтамасыз ету шараларын
қарастыру.
Денсаулық сақтаудағы әлеуметтік жұмыстың ең тиімді технологиясын құру
үшін мамандар медико-әлеуметтік жұмыстың базалық нұсқасын қолданады, ол
қызметтің осы түріне біріңғай әдістемелік амал қолдануға және денсаулық
сақтау мен медицинаның қандай да бір нақты саласының ерекшелігін ескеруге
мүмкіндік береді.
Денсаулық сақтау аясында әлеуметтік жұмыстың дамуын қамтамасыз ететін
негізгі құқықтық акт, Ресей Федерациясының азаматтар денсауығын қорғау
туралы заңнама негізі болып табылады. Бұліқұжаттың 20-статиясында келесі
құқық норма жазылған: Медико-әлеуметтік көмекті денсаулық сақтау жүйесінің
мемлекеттік, муниципалды және жекменшік мекемелерін , сонымен қатар халықты
әлеуметтік қорғау жүйесі мекемелерінде медициналық, әлеуметтік қызметкерлер
және басқа мамандар көрсетеді [17].
1.3 ШЕТ ЕЛДЕГІ МЕДИКО-ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТӘЖІРИБЕСІ
Еуропаның көптеген елдерінде екінші дүниежүзлік соғыстан кейін
әлеуметтік саясат пен әлеуметтік камтамасыз ету бағдарламасын іске асыру,
түрлі әлеуметтік топтарды қолдау үшін арнайы құрылымдар құрылған. Қазір сол
құрылымдарда құқықтанушы, психолог медицина қызметкерлерімен бірге маңызды
орынды әлеуметтік қызметкерлер алып отыр.
Алғаш рет батыста әлеуметтік медицина институтының негізі Ұлыбританида
қаланды. Екінші дүние жүзлік соғыстан кейін капиталистік елдер де
әлеуметтік медицина күшті қарқынмен дами бастады . Екінші Дүние жүзлік
соғыстың алдында Ұлыбританияда әлеуметтік медицина пәнінің керектігі туралы
үлкен талқылаулар болған. Осы мезетте Англия халқының айтарлықтай бөлігі
жұқпалы ауруға шалдығып, бұл эпидемияның себебіне халықтың кедейлігі,
немесе дұрыс тамақтанбаудың әсері еместігі анықталған. Талқылау барысында
бұл пәннің кекректігі туралы ең бірінші іскер адамдар, яғни көптеген науқас
адамдар тобымен жұмыс жасауды жалғастырушы адамдар ұсынған болатын.
Ұлыбританияның халқының көп бөлігі күн санап жұқпалы ауруларға шалдығып,
осының әсерінен елдің өнеркәсіп саласына айтарлықтай шығындармен жұмыс
қолдарының жетіспеуіне әкеп соқты. Сол уақытта ірі кәсіпорындарын жұмысына
нұқсан келіп, Англиядағы барлық кәсіпорындар жұмыс қолының тапшылығын
сезінеді. Дәрігерлер мен эпидемиологтар болса қоғамдағы бұл жағдайды
түсініп бола алмады. Олардың ойынша бұрынғы ауруларға ем беріп, ал соңғы
шыққан жұқпалы ауруларды нәтижелі жойып отырған сияқты. Бірақ, жағдайдың
ушығуы тек денсаулық саласығана емес , демографиялық жағдайға даөз әсерін
тигізді. Дүниеге келетін нәрестелер саны күрт азайып, орташа өмір сүру
жасының ұзақтығы төмендеп, жастайынан кететін өлім жітім саны да көбейіп,
Англияда өзіне өзі қол салу жағдайлары мен балалар арасындағы қылмыс өсті.
Осы түсініксіз жағдайларға жауап алу мақсатында халық әлеуметтік
психологтардан сұрағанда әлеуметтік психологтар жауап бере алмай –
әлеуметтік медицина ұғымын айтса керек [4].
Жыл өпей жатып-ақ әлеуметтік медицина институттары басқада қалаларда
пайда бола бастады. Әлеуметтік медицинаға байланысты ғылыми конференциялар
менсимпозиумдар өткізілді. Ол конференцияларды дәрігерлердің барлық
мамандары қатысып, іскер адамдар, әлеуметтік психологтар, банкир,
экономистер, юристер және саясаттанушылардың назарында болды. Бұлардың
барлығыныңда әлеуметтік медицинаның қоғам және ұлтты емдеудегі
перспективалары қызықтырады. Барлық адамдар әлеуметтік медицина
институтыныңмаңыздылығы туралы көп айтып жүрді, бірақта жаңадан негізі
қаланған институттың алдыңғы жоспарлары мен міндеттеріне келген де жақсы
ұсыныс айтаттын адамдар болмады.
Мысалы Ұлыбританияда егде адамдарға медициналық әлеуметтік көмек
көрсететін мекемелерге емханалардан басқа қарттар үйлері, мемлекеттік және
жекеше сектордағы мейірбикелік күтім үйлері, мүгедектер үйі, психикасы
бұзылған немесе мүгедектерге арналған қонақ үй түріндегі жатаханалар
жатады. Медициналық әлеуметтік көмек көрсетуде басты жауапкершілік
жергілікті билікке беріледі, қаржының басым бөлігіде соларға беріледі [23].
Медициналық қана емес, сонымен қатар ұйымдастырушылық , экономикалық,
құқықтық, әлеуметтік және этикалық сипаттағы күрделі мәселелер қатары үміт
етуге болмайтын ауру пациенттермен байланысты. Медициналық қызмет көрсету
бағасының өсуі себебінен, әсіресе емханалық, көптеген шет елдік мамандар
жағымсыз болжамды ауыр сырқаттарға көмек көрсетудің балама түрлерін
енгізудің ұсынады, бастысы көп салалы бригадалардың үйде медико-әлеуметтік
қызмет көрсету бағдарламасы бойынша. Өлім аузында жатқандарға қызмет
көрсету түріне арнайы медико-әлеуметтік мекемеге жататын хоспистер жатады.
АҚШ әлеуметтік медицинаның керектігін сезініп осы бағытта өз жолдарын
қалауға тырысып бақты. Егер соғыс алдындағы жылдарда Кеңес Үкіметінде
қоғамдық денсаулыққа әлеуметтік тазалықшылар жауапты болса, осы кезеңде АҚШ
осы жұмыстарға әлеуметтік психологтар жауапты болатын болған.
Американдықтар әлеуметтік медицинадан өз қорқыныштарын іздегені бізге
белгілі жағдай. Олар Оксфорд Институнының бар екендігін білетін, бірақ
та, ол институт әлі де болса үлкен тәжірибеге ие бола қойған жоқ еді. 1946
жылы Нью-Йорк медицина академиясы алғашқы американдық әлеуметтік медицина
институтының негізі қаланады. Бұл академияны терапев, медицина дәрігері Яго
Гальстон басқарды. Бұл институттыңпайда болуы Дүние жүзлік денсаулық сақтау
ұйымының ашылуымен тұспа тұс келді. Институт қабырғасында медицина тарихы,
гигиена, психология, психиатрия, медицина философиясы мен социологиясы,
әлеуметтік криминология, жоспарлау мен маркетинг сияқты факультеттер
ашылды. Нью-Йорк медицина академиясының әлеуметтік медицина Институты 100
жылдығына арналған халықаралық конференция өткізілді. Осыдан кейін америка
жұртшылығы ұлт денсаулығының сенімді қолда екенін ұғынып, ұйқылары тыныш
болатын болды.
Американдық және британдық институттармен бірлесе отырып осы елдерде
және осы елдердің ықпалындағы елдерде де әлеуметтік жұмыскерлерді,
әлеуметтік педагогтар, әлеуметтік юристтер, әрине әлеуметтік
дәрігерлердайындайтын коледждер ашыла бастады. Мемлекеттерде халықты
әлеуметтік қорғау ннфраструктурасы жасалына бастды.
Әлеуметтік қызметкерлер АҚШ медициналық мекемелерінде денсаулық
сақтаудың барлық салаларында кеңінен тараған, оған мед-хирургиялық ,
педиатриялық, акушер-гиникологиялық көмек, қарқынды емдеу қызметі, қалпына
келтіру мен жедел көмек кіреді. Олар өз жұмыстарын жалпы және арнайы
емханаларда; жедел жәрдем көрсететін орындар мен кеңес берілетін
орындарда; қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді емделу үшін жүйке емдейтін
емханаларда; қалпына келтіру орталықтарында; сырқаттар мен ұзақ мерзімді
күтім көрсету орындарында (жекеменшік емханалар, үлкендерге арналған
стационарлар); алғашқы көмек көрсететін мекемелерде, мысалы,
амбулаториялар, денсаулық сақтау орталығы, дәрігерлер кабинетінде;
медициналық көмекті үйде көрсету жағдайында жүргізіледі.
Еуропа мен Америкада білікті мейірбикелік күтім көрсету үйлері бар.
Мейірбикелік күтім үйлері әмбебап қызмет көрсету орталығына айналған, ол
жерде қарттардың әлеуметтік және тұрмыстық қажеттіліктерінен басқа,
айтарлықтай білікті әлеуметтік қызмет көрсетіледі.
Скандинавия елдері медико-әлеуметтік қызметке ұзақ мерзімді күтім
жасаумен қоса мұқтаждарға көмек көрсетудің.жоғарғы деңгейіне қоғамдық
қаржының арқасында жетіп отыр [4].
Шведцияда медициналық және әлеуметтік көмек көрсету міндеттері
муниципалдық пен облыстық биліктер құзырында. Азаматтарға әлеуметтік қызмет
көрсетудің негізгі міндеті азамат тұрақты тұратын аумақтағы муниципалитетке
жүктелген.
Швеция емханаларында ауыр жағдайларда көмек көрсету қызметтері жақсы
дамыған. Бұл жерде әлеуметтік жұмыс мамандары бірқатар мәселелерді шешеді.
Яғни сырқат адамға стационар жағдайы мен емдеу тәртібіне бейімделуге көмек
көрсетеді; сырқаттарды ортаға дайындайды және одан кейінгі көмектерді
ұйымдастырады; балалары немесе жақындары жазылмайтын дертке шалдыққандардың
ата-аналары мен туысқандарына қолдау көрсетеді; дәрігерлерді сырқаттың
отбасындағы жағдайы туралы, жақын туыстары жағынан мүмкін болатын көмек
туралы хабардар етіп отырады; балаларынан айырылған ата-аналармен,
ауруханада қайтыс болғандардың жақын туыстарымен жұмыс істейді; ауыр
сырқатқа шалдыққан балалардың ата-аналарымен жұмыс істеу бағдарламасын
жасайды.
Германияда әлеметтік шаралар саласында денсаулық қызметі дәстүрлі болып
табылады. Қазіргі кезде мұндай қызметтердің қарамағында жоғары стандартқа
сай кең ауқымды әлеуметтік көмек жүйесі бар. Германиядағы денсаулық пен
әлеуметтік қызметтер екі түбегейлі бөлінген секторлар болып табылады. Олар
жұмыс бабымен өзара қиылысқанда, әсіресе әлеуметтік медицина саласында,
қажетті бірлік құру үшін әлеуметтік шаралар буынын құрайды. Сондықтан
қоғамдық денсаулық қызметтері әлеуметтік қызмет штаты үшін маңызды жұмыс
ортасы болып табылады, әсіресе әлеуметтік сала қызметкерлері үшін.
Данияда әлеуметтік қамсыздандыру мен денсаулық сақтауды басқару және
қаржылау міндеттерімен (жалпы практика дәрігерлері мен мамандар қызметінің
саласына жататындарынан басқа) жергілікті билік органдары айналысады. Бұл
елде ерекше назар аударатын нәрсе қарттарғ көмек көрсету жүйесі.
Тұрғындарға әлеуметтік және медициналық қызмет қол жетімді болу үшін
жергілік билік басындағылар қарттарға арналған денсаулық орындарын құрған.
Әр ықшамауданда бар, ондай орталықтарда әлеуметтік қамсыздандыру мен
денсаулық сақтау мәселелерінің барлығы шешіледі, қарттарды емдеумен күтім
көрсетудің ббарлық қызметтері ұсынылады.
Финляндияда бүкіл тұрғындарға отбасын жоспарлау қызметі қол жетімді.
Оған отбасын жоспарлауға көмек кәрсететін түрлі қызметтер: муниципалды,
қоғамдық, жекеменшік , отбасы мәселелері бойынша Федерация құрамында
құрылған кеңестік көмек пен ақпарат беру кіреді. Финляндияда жыныс жолымен
таратын аурулардың алдын-алу бағдарламасы табысты іске асырылып отырған
елдер қатарына жатады, оған осы аурулардан сақтану мәселелері бойынша
халықты кеңінен хабардар етумен қатар, презервативті науқанын ауқымды іске
асыруда кіреді [15].
Ресей тұрғындарының денсаулығының төмендеуі, медико-әлеуметтік көмек
қызметін қайта ұйымдастыру мәселесін алға қойып отыр. Ресей денсаулық
сақтау орындарының дамуындағы келеңсіз үрдістер баяғыдан пайда болды,
бірақ соңғы жылдары олар ішкі қайшылықтарға байланысты тіпті өршіп кетті.
Демократиялық түрлендірулер ағымында медициналық көмектің жекеменшік және
мемлекеттік түрлерінің әдеттегі қарама-қайшылығы халықаралық аренадағы
идеологиялық күрестің бір бағыты болудан қалды. Тұжырымдағанда бұл
мемлекеттік жүйе мен елімізде пайда бола бастаған медициналық қызмет
нарығының арасындағы қарама-қайшылықты ушықтырды. Осыны шешу үшін медико-
әлеуметтік көрсету жүйесін өзгерту керек. Халыққа медико-әлеуметтік көмек
көрсетудің түбегейлі жаңа нұсқасы қажет, ол ұйымдастыру, басқару және
медициналық білімді де қамту керек. Мұндай жаңа нұсқаның негізі ретінде
медицина мен денсаулық сақтаудың құқығын қалпына келтіретін тұжырымдаманы,
ал оны қазіргі халыққа медико-әлеуметтік көмек көрсету жүйесіне ақырындап
енгізудің алғышарттары ретінде лайықты көз қарасы бар мамандарды даярлау
болып табылады. Халықтың ұдайы өсу үрдісінің қазіргі ерекшеліктері,
патологияның басымдық сипаты, халықтың көбісінің әлеуметтік қорғансыздығы,
Ресей Федерациясының кей аймақтарындағы экологиялық және санитарлық
қолайсыздық медициналық көмек көрсетудің қол жетімділігін арттыру арқылы
трансформациялау қажеттігін анықтап береді. Мұндай жолды қолдай отырып бар
ұйымдастыру құрылымдарына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz