Қазақстан Республикасындағы несие нарығы мен несие ресурстарының жағдайы

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1 Несиенің теориялық негіздері

1. 1Несие түсінігі қажеттілігі және мәні

1. 2 Несиенің нарықтық экономикадағы орны

1. 3 Несиенің формалары

2 Қазақстан Республикасындағы несие нарығын жетілдіру жолдары

2. 1 Қазіргі кездегі несие нарығының жағдайын талдау

2. 2 Қазіргі кездегі несие нарығын жетілдіру

3 Қазақстан Республикасындағы несие ресурстарының жағдайы

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Қосымша 1

Кіріспе

Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев несие мәселесін қарастырған, несиенің әрі қарай дамуын қолдады, жоғары оқу орындарындағы студенттерге несие арқылы окуға төлеу мүмкіндігін ұсынды.

Банқтік істі дамытуда және несиелік қатынастарды зерттеуде шетел мемлекеттерінің ғалымдарының ішінде үлкен үлес қосқандар:

Э. Дж. Доллан, Джозеф Ф. Синки, Д. П. Уайтинг, Д. Полфреман, Ф. Котлер, П. С. Роуз, Ф. Форл және т. б.

Несиелік қатынастар проблемаларына атақты Ресей экономистері мен қаржы мамандарының ғылыми еңбектері арналған, олар:

Д. А. Аллахвердян, Ю. А. Бабичева, Н. А. Брусиловская _, В. С. Геращенко _, Л. Н. Красавина, Л. П. Кроливецкая, В. И. Колесникова, О. И. Лаврушин,

И. Д. Мамонова, А. И. Ольшанский, Г. С. Панова, И. О. Спицин, Я. О. Спицина, В. М. Усоскин, Е. Б. Ширинская, және т. б.

Банк ісі саласындағы отандық ғылымның іргелі базасын қалыптастыру мәселелері қазақстандық жетекші ғалым-экономистердің: Ш. Р. Әбдірманованың, Б. К. Иришевтің, З. Д. Ыскакованың, Ғ. С. Сейткасимовтың, Т. Т. Тулебаевтьщ және т. б., еңбектерінде көрініс тапқан.

Сонымен бірге әлемдік тәжірибеде несиелік қатынастар құру ортасында көптеген және түрлі тәсілдемелер пайдаланады. Бірақта олар отандық банктер іс-әректінде тек қана шектеулі санда ғана іске асырылады. Банктік несиелендіруде мынадай несиелер овердрафт, факторинг, форфейтинг _э лизинг секілді және т, б, формалары оперцияларына сұраныс бар болғанына қарамастан олар шектеулі түрде қолданылады, әлде мүлдем қолдаңбайды. Өйткені банктердің қысқа мерзімді несиелендіруімен айналысуы оларға жеңіл соғып отыр. Несиелік қатынастарды құру саласында зерттеулерді жүргізу жұмыстары отандық экономикалық әдебиеттерде баламалық көрініс табуы тиіс.

Несиелік қатынастар субъектілерінің қаржылық мүмкіндігін талдау негізінде жүргізілетін несиелік шарттардың орындалуын болжап, салалық өзгешерліктері мен ерекшеліктерін ескере отырып баға беретін әдісін табу. Дамыған шетел мемлекеттерінің несиелік қатынастарында қолданылатын әдістер мен түрлерінің отандық - экономикада пайдалану мүмкіндіктерін зерттеу, және жеке алған өнірдің еракшеліктерін ескеріп, бейімделуін қарастыру. Бұл максатқа жету үшін мынадай міндеттер қойылады;

• нарықтық қатынастарды дамыту жағдайында несиелік қарым-қатынастарды дамытудың ерекшеліктерін айқындау.

• несие алушының қабілеттілігін ситаттайтын және оның іс - әрекетінің ерекшеліктеріне байланысты мінездеме беретін көрсеткіштер жүйесін қалыптастыру;

• өңірдегі банктік қызмет көрсету нарығына талдау жасау және олардың несиелік саясатының даму үрдісін анықтау;

• дамыған шетелдік банктардің жұмыс тәжірибесін пайдаланумен өңір нарығының әртүрлі субъектілер мен банк арасындағы несие келісімдерін қалыптастырудың болашагын айқындау;

• шетел тәжірибесін зерттеу негізінде отандық банктердің қаржылық тұрақтылығын басқару бойынша ұсынымдар пысықтау;

Несие жүйесінің рөлі мен маңызы бірқатар көрсеткіштармен сипатталады:

• несиелік жұмсалымдардың жалпы көлем;

• кәсіпорындар мен ұйымдардың негізгі;

• айналым капиталын қалыптастыруға банктегі қарыздардың

үлесі;

• жалпы төлем айналымы және т. б.

1 Несиенің теориялық негіздері.

Несие қажеттілігі және мәні

Несие - ақшамен сауда-саттық негізінде несиелік операцияларды орындауға бағытталған кәсіпкерлік кызметтің ерекше бір саласы дегенді білдіреді. Оларды әр алуан нешзлік инсхитутгар жүзеге асырады. Шаруашылық айналымға қызмет көрсетудегі операциялар ауқымы мен мәні бойынша негізгісі банктер болып табылады.

Нарықтық экономикада несие жүйесі маңызды роль атқарады. Ол арқылы кәсіпорындардың, ұйымдардың және халықтың ақшалай есеп айырысулар мен төлемдері жүргізіледі, ол уақытша бос ақшалай қаражаттарды, халықтың жинақтары мен табыстарын жұмылдырады және белсенді түрде және жасайтын капиталға айналдырады, сондай-ақ көптеген түрлі несиелік, сақтандыру, делдалдық, инвестициялық, сенім, кеңес беру және басқа да операцияларды орындайды.

Несие ісі - ақшамен сауда-саттық негізінде несиелік операцияларды орындауға бағытталған кәсіпкерлік - қызметтің ерекше бір саласы дегенді білдіреді. Оларды әр алуан несиелік ннституттар жүзеге асырады, Шаруашылық айналымға қызмет көрсетудегі операциялар ауқымы мен мәні бойынша негізгісі банктер болып табылады.

Несиелік мекемелер түрлерін, оның ішінде банктік мекемелерді қарастырудан бұрын бізге «банк» және «банктік қызмет» ұғымын білу қажет. Әлемдік тәжірибеде банктік қызмет деп банктің басты кәсіби қызметтерін, депозиттер қабылдау және қарыз беруді түсінеді.

Қазақстан Республикасының Президентінің «Қазақстан Республикасындагы банктер және банктік қызмет туралы» заң күші бар Жарлығының 1-бабында, банктің ресми мәртебесі ¥лттық банктің оны ашуға берген рұқсатымен, Әділет министрлігінің банк ретінде заңды тұлғаны мемлекеттің тіркеуден өткізуімен және банктік операцияларды жүзеге асыруға берілген КР Ұлттық банкі лицензиясының болуымен анықталады.

саласында кең ауқымда тарауда. Олар халықтың ұсақ жинақтарын тарту, капиталды инвестициялау бағалы қағаздарды орналастыру және т. б. - айналысады.

1. 2 Несиенін экономикадағы орны

Несиені экономикалық категория ретінде карыз мәмілесі негізінде көрінетін және дамитын өндірістік катынас аркылы анықтау керек. Қарыз мәмілесі несиені экономикалық категория ретінде ез бетінше сипаттамайды; оны осы мәміле негізінде пайда болатын өндірістік байланыстар немесе жүзеге асу формасы - қарыз мәмілесі болып табылатын өндірістік катынастар сипаттайды. Қарыз мәмілесі тауар шаруашылығының әр түрлі сатыларына тән. Экономиканың тарихи дамуымен бұл мәмілелер жиілейді, ұлғаяды жетілдіріледі және жалпылама мәңге ие болады.

Әр түрлі шаруашылық жүйелерінде кездесетін мәміле типтерінің формалды ұқсастығы олардаң бір атауымен - «несие» - бекітіледі, бірақ әр түрлі дәуірлердің несиелік қатынастары бір атауды сақтай отырып әр түрлі мәнге, мазмұнға, табиғатқа ие.

Несие шаруашылық жүйелерінің ауысуына жағдай жасай отырып өзі де ауысып отырады, өз мазмұнын өзгертеді. Кез келген халық шаруашылығы жүйесінің алдыңғы жүйені жеңетіні және жоққа шығаратыны сияқты несие де бір шаруашылық жүйе жағдайындағы шаруашылық жүйесіндеғі несиені жеңуші және жоққа шығарушы болып табылады. Несие мәміле типі ретінде тауар натуралды шаруашылықтан тауар шаруашылығына өткен уақыттан бері дамып келеді. Несие айырбас процесінің өндірістік байланысының типі, тауарлы өндірістің экономикалық категориясы ретінде ғана емес, тауар шаруашылығы шеңберінде диалектикалық дамушы құбылыс ретінде де қарастырылуы қажет. Тауар шарттарымен анықталады, осы себептен тауарлардың неліктен шығарылуы уақыт бойьшша олардың бағасының өткізілуінен бөлініп қалады, Бұл шарттар мынаған байланысты: «тауарлардың бір типі өз өндірісіне көп уақытты, ал басқа түрі анағұрлым аз уақытты талап етеді, Әр түрлі тауарлардың өндірісі жылдың әр түрлі мерзімімен байланысты. Бір тауар өз нарығында пайда болса, басқасы алыс нарыққа сапар шегуі қажет. Сондықтан, әлде бір тауар иеленуші келесі бір сатып алушыдан бұрын сатушы ретінде көрінуі мүмкін. Бірдей мәмілелердің бір тұлғалардың арасында жиі қайталануы кезінде тауарларды сату шарттары олардың өндіріс шарттарымен реттеледі, Екінші жағынан, тауарлардың белгілі бір түрін пайдалану, мысалы үйді, белгілі бір уақыт аралышна сатады. Бұл жағдайда сатып алушы тек мерзімі өткеннен кейін ғана шын мәнінде тауардың тұтыну құнын алады. Сондықтанда ол тауарды төлемі төленгеннен бұрын алады.

1. 3 Несиенің формалары

Несиенің негізі екі формасы қарастыралады: коммерциялық және банктік, Сонымен қатар көптеген несие формаларына: тұтыну, мемлекеттік, халықаралық, үкіметаралық, фирмалық және т. б. жатқызады.

Коммерциялық несие - бүл жеткізушінің сатып алушыға ұсынған тауары немесе көрсетілген қызметі үшін төлемді кейінге қалдыруы. Несиенің осы формасының объектісі ретінде тауарлық капитал қызмет атқарады. Коммерциялық несиенің ерекшелігі мынада: қарыз капиталы енеркәсіптік капиталмен біріккен, ал оның мақсаты - тауарларды өткізуді жылдамдату. Қандай да бір тауар өндіруші өз тауарларын нарыққа ұсынған кезде осы тауарды қажет етіп тұрған басқа тауар өндірушінің қолма - қол Коммерциялық несиенің құрылымы вексель - жазбаша қарыздық міндеттеме болып табылады. Ол оның иесіне белгілі бір уақыт

2 Қазақстанның несие нарығы және оны жетілдірудін жолдары.

2. 1 Казіргі кездегі несие нарығының жағдайын талдау

Банктердің каржылык жағдайынын теоақтылығын камтамасыз ету жалпы экономика дамүының басты шарты. Банктік кызмет кәсіпкерліктің баска түрлеріне карағанда жоғары тәуекелділікпен ерекшеленеді. Ал банктердің ең негізгі кызметтерінің бірі - банктердің несиелік кызметі болғандыктан, банктер көбіне несиелік тәуекелге ұшырайды. Банк пайдасының үлкен бөлігі несиелеумен байланысты. Бірак несиені кайтармау, әсіресе үлкен мөлшердегі несиені, банкті банкротқа ұшырату мүмкін. Кез келген банктін кызметінің табыстылығы банктің берген несиелерінің сапасына, яғни оның кайтарымдылык дәрежесіне тікелей байланысты, Несиенің уақыттылы кайтарылмауы банктің зиян шегүіне итермелейды Сондыктан да банктер несиелік тәуекелді баскару, реттеу шараларымен уақыттылы айналысып отыруға тиісті.

Сонымен катар, несиелік тәуекелді реттеудегі мемлекеттің де рөлі маңызды болып табылады. Мұнда мемлекет өз қызметін ҚР Ұлттык Банкі және ҚР Каржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және кадағалау Агенттігі арқылы жүзеге асырады. Ескере кететін жағдай, 2003 жылғы 31 желтоқсандағы ҚР - сы Президентінің № 1720 «ҚР - ң мемлекеттік басқару жүйесін одан ары жетілдіру туралы» жарлығына сәйкес бірқатар өзгерістер болды. Атап айтқанда ҚР Ұлттық Банкінің реттеу және қадағалау қызметтері жаңа құрылған Агентікке жүктелінген болатын.

ҚР Ұлттық Банкі мен ҚР Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау Агенттігі Қазақстандағы екінші деңгейлі банктердің қызметін - банктік жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз ету, екінші деңгейлі банктердің қызметіндегі тәуекелді азайту арқылы салмшылардың мүдделерін қорғау мақсатында реттеу мен қадағалауды жүзеге асырады.

келтірілуі, босаған ақшалай қаражаттардың кәсіпорындар шотында тұрып қалуына әкеліп соғады. Бұл кәсіпорын оларды тозған еңбек құралдарының орнына жаңаларын алу үшін, соның ішінде кезекті жаңа машиналар мен механизмдерді алу үшін жеткілікті белгілі бір соманы жинақтағаннан кейін ғана пайдалана алады.

Негізгі капиталдардың бірте-бірте босатылуы, өз мөлшері бойынша кәсіпорынның олардың жаңа партияларын алу қажеттіліктерін қанағаттандыра алмайды, өйткені машиналар мен механизмдердің жаңа партиясы жекелеген бөлшектермен, детальдармен емес толығымен алынады. Амортизациялық қорда негізгі капиталдардың тозған бөлшектерінің ауыстырылуы, жинақталған амортизациялық қаражаттар есебінен жүзеге асырылады. Негізгі капиталдарды қалпына келтіруге немесе оларды алуға өте үлкен шығындар жұмсалады, сондықтан оларды қаржыландыру ұзақ уақыт бойында ақшалай қаражаттар жиңақгауды қажет етеді.

2. 2 Қазақстандағы несие нарығын жетілдіру

Негізгі капиталдар құнының қозғалысының бір қалыпсыздығы, капиталдың шеңбер айналымы мен айналымының және олардың шеңбер айналымы сатылары бойынша қозғалысының ұзақтығынан болады. Нәтижесінде бір кәсіпорындарда еркін ақшалай қаражаттар пайда болса, басқаларында олардың жеткіліксіздігі пайда.

Айналым капиталы құнының қозғаласымен байланысты осындай көрініс туындайды. Оның шеңбер айналымы және айналымының ұзақтығы әр түрлі. Уақыт бойынша ұзақтылық өзгерісі бәрінен бұрын өңдірістің маусымдылығы, өндірістің және тауар айналысының уақыт бойынша сай келмеуі салдарынан болады. Қосымша қаражаттарды тарту қажеттілігі импорттық қойылымдармен, тауарлы - материалды құндылықтарды бір реттік әкелумен және басқа факторлармен байланысты болуы мүмкін.

3 Қазақстан Республикасындағы несие ресурстарының жағдайы

Қазақстанның 2030 жылға дейін дамуының стратегиялық жоспарындағы ең маңызды мақсаттардың бірі - ауылдың ең елеулі проблемаларын шешу және кедейлік пен жұмыссыздықпен күресу. Бұл мәселелерді шешу үшін шағын және орта бизнесті дамытудың, Қазақстанның неғұрлым көп халық санын кәсіпкерлік қызметке жұмылдырудың маңызы үлкен. 1999 ж. 1 қаңтарына қарай республикада тіркелген шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 331456-дан 2003 ж. 10 айы бойынша 493 000 дейін, яғни 48, 8%-ға өсу байқалды (1-график) . Осы 493 мың шағын және орта бизнес мекемелерінде 1 миллион 340 мыңнан астам адам жұмыс жасауда. [11]

Қазақстанның отбасылық коэффициенті 3, 5 деп санайтын болсақ, 4 миллионнан астам адам өз еңбек ақыларын осы мекемелерден тауып отыр.

Табыстың орташа көрсеткіші 18 пайызға өсті. Біздің халқымыздың осы салалардан табады жалақылардың жалпы көлемі 500 миллиард теңге жеткен, 90-шы жылдардан басталған кәсіпкерлік жағдайы ең алдымен, кәсіпкерлікке білімді, қажет ақпаратқа ие және кішкене болса да бастап капиталы бар ғылыми-техникалық интеллигентының келуімен түсіндіріледі, Ал 2003 ж. I кварталының нәтижесі бойьшша Алматы қаласын тіркелген шағын бизнес кәсіпорындарының саны 41 433, шағын бизнесте жұмыс бастылардың сан 162 000 жуық адамды құрды, бұл көрсеткіш 1998 жылмен салыстьфғанда 2 есе (88646 адам) көп.

Сондықтан да екінші деңгейлі банктердің жүргізіп жатқан несие саясатының арқасында да соңғы жылдары шағын және орта бизнес субъектілеріне берілген несиелер көлемінің қарқынды өсіміне қол жеткізуге мүмкіндік туды; республика ЕДБ-нің шағын кәсіпкерлік субъектілеріке берілген несиелердің жиынтық мөлшері 2004 жылдың ақпан айында 205 322 млн. теңгені құрады.

Қорытынды

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.