Корпорациялық табыс салығы

Кіріспе

Бұл бөлімде табысқа салынатын салықтарды, оның ішінде: корпорациялық табыс салығы, жеке табыс салығы және әлеуметгік салықтың экономикалық мазмұнына тоқталамыз.
Сонымен «табысқа салынатын салық — салық төлеушілердің әр түрлі табыстарынан түскен ақша қаражаттарына салық салынады».
Көптеген мемлекеттерде заңды тұлғалардың табысына салынатын салық (корпорациялық салық) компанияның таза пайдасынан үйлесімді салық ставкасымен алынады. Салық салынатын таза пайда жалпы түсім мен өндіріс процесі барысында жұмсалған шығындар арасындағы айырма негізінде анықталады. Ал компанияның пайдасы бөлінетін және бөлінбейтін деген екі бөліктен тұрады. Салық салу барысында бұл бөліктер өз алдына мынадай түрлерге топталады:
1. Классикалық жүйе, компанияның бөлінетін пайдасына корпорациялық және жеке табыс салығы салынады. Бұл жүйе негізінен Бельгия, Люксембург елдерінде кеңінен таралған.
2. Компания деңгейінде салық салынатын пайданы кеміту жүйесі екі нүсқада қолданылады:
• әр түрлі ставкалар незінде, әсіресе бөлінетін пайдаға салық төмендетілген ставкамен салынады. Бұл жүйе Португалия, Австрия елдерінде қолданылады;
• бөлінетін пайданы салық салудан ішінара босату негізінде. Бұл жүйе Ирландия, Финляндия елдерінде қолданылады;
3. Акционерлер деңгейінде салық салынатын пайданы кеміту жүйесі дивидендтер түрінде қолданылады:
• корпорациялық табыстан ұсталған-ұсталмағанына қара-мастан, дивидендтерді салықтан ішінара босату;
• салық несиесі немесе импутациялық жүйеде дивиденд жеке табысқа қосылып есептеледі.

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Корпорациялық табыс салығы
1.1. Төлеушілер және салық салу объектілері
Бұл бөлімде табысқа салынатын салықтарды, оның ішінде: корпорациялық
табыс салығы, жеке табыс салығы және әлеуметгік салықтың экономикалық
мазмұнына тоқталамыз.
Сонымен табысқа салынатын салық — салық төлеушілердің әр түрлі
табыстарынан түскен ақша қаражаттарына салық салынады.
Көптеген мемлекеттерде заңды тұлғалардың табысына салынатын салық
(корпорациялық салық) компанияның таза пайдасынан үйлесімді салық
ставкасымен алынады. Салық салынатын таза пайда жалпы түсім мен өндіріс
процесі барысында жұмсалған шығындар арасындағы айырма негізінде
анықталады. Ал компанияның пайдасы бөлінетін және бөлінбейтін деген екі
бөліктен тұрады. Салық салу барысында бұл бөліктер өз алдына мынадай
түрлерге топталады:
1. Классикалық жүйе, компанияның бөлінетін пайдасына корпорациялық және
жеке табыс салығы салынады. Бұл жүйе негізінен Бельгия, Люксембург
елдерінде кеңінен таралған.
2. Компания деңгейінде салық салынатын пайданы кеміту жүйесі екі нүсқада
қолданылады:
• әр түрлі ставкалар незінде, әсіресе бөлінетін пайдаға салық төмендетілген
ставкамен салынады. Бұл жүйе Португалия, Австрия елдерінде қолданылады;
• бөлінетін пайданы салық салудан ішінара босату негізінде. Бұл жүйе
Ирландия, Финляндия елдерінде қолданылады;
3. Акционерлер деңгейінде салық салынатын пайданы кеміту жүйесі дивидендтер
түрінде қолданылады:
• корпорациялық табыстан ұсталған-ұсталмағанына қара-мастан,
дивидендтерді салықтан ішінара босату;
• салық несиесі немесе импутациялық жүйеде дивиденд жеке табысқа қосылып
есептеледі.
4. Бөлінетін пайданы салықтан толығымен босату мына деңгейде жүргізіледі:
• компания (Греция, Норвегия);
• акционерлер (Финлявдия, Дания).
Салық салу барысында компаниялар резидент және резидент емес болып
белінеді.
Корпорациялардың пайдасына салық салудың импутациялық жүйесі —
корпорациялардың пайдасына қос салық салынуын жою мақсатымен енгізілген.
Бельгияда, Ұлыбританияда, Данияда, Ирландияда, Италияда және Францияда
қолданылады.
Қазақстан Республикасында корпорациялық табыс салығы салықтардың
ішіндегі ең күрделісі және салық сомасы жағынан ең ауқымдысы. Корпорациялық
табыс салығы бюджет түсімдерінің 27,2 пайызын құрайды.
Салык кодексі қабылданған кезеңге дейін салықтың бұл түрі заңды
тұлғалардың табыстарынан алынатын табыс салығы деп аталды. Кейіннен атауы
өзгеріп, қысқартылды да, халықаралық стандартқа сәйкес "корпорациялық табыс
салығы" деп аталынды.
Корпорациялық табыс салығын арнаулы салық режимін қолданатындарды
қоспағанда, салық салу объекгілері бар заңды тұлғалар төлейді.
Заңды тұлғалар екі топқа бөлінеді:
• коммерциялық ұйымдар;
• коммерциялық емес ұйымдар.
Коммерциялық ұйымдар дегеніміз - белгілі бір табыс көзі бар заңды
тұлғалар.
Коммерциялық ұйымдардың ішінде арнаулы салық режимдерін қолданатын
заңды тұлғалардың табыс салығын төлеуде өзіндік ерекшеліктері бар, бұл
мәселеге кейінірек тоқталамыз.
Кіріс түсіру негізгі мақсаты болып табылмайтын және алынған таза кірісті
қатысушылар арасында бөлмейтін заңды тұлға коммерциялық емес ұйым деп
аталады.
Ал, коммерциялық емес ұйымдарға салық салу жөнінде алдағы тақырыптарда
баяндаймыз.
Корпорациялық табыс салығын төлеушілер:
• Қазақстан Республикасының резидент занды тұлғалары (Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банкі мен мемлекеттік мекемелерді қоспағанда);
• Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге
асыратын немесе Қазақстан Республикасындағы көздерден табыс алатын резидент
емес заңды тұлғалар.
Корпорациялық табыс салығы бойынша салық салу объектілеріне:
• салық салынатын табыс;
• төлем көзінен салық салынатын табыс;
• Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге
асыратын резидент емес заңды тұлғаның таза табысы жатады.
1. Салық салынатын табыс.
Корпорациялық табыс салығының бірінші салық салу объектісі - ол салық
салынатын табыс.
Корпорациялық табыс салығын төлеуші заңды тұлғалар ең алдымен салық
салынатын табысын есептеп алуы қажет.
Ал салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыспен және түзетулер
ескерілген, шегерімдер арасындагы айырма ретінде айқындалады, яғни:
Салық салынатын табыс = Жылдық жиынтық табыс — Шегерімдер ССТ = ЖЖТ-
түзету
Ал, енді жылдық жиынтық табысқа тоқталайық.
Резидент заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы салық кезеңі ішінде Қазақстан
Республикасы және одан тыс жерлерден алынуға тиіс табыстардан құралады.
Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын
резидент емес заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысына алдағы уақытта
тоқталамыз.
Жылдық жиынтық табыста салық төлеушінің барлық табыстары, оның ішінде:
1. Тауарларды (жұмыс, қызмет көрсету) өткізуден түскен табыс;
2. Үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ амортизациялауға
жатпайтын активтерді өткізу кезіндегі құн өсімінен түсетін табыс;
3. Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыс;
4. Күмәнді міндеттемелер бойынша түсетін табыстар;
5. Мүлікті жалға беруден түсетін табыс;
6. Қазақстан Республикасының заңдарымен провизиялар жасауға рұқсат
етілген банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
ұйымдар жасаған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін табыстар;
7. Борышты талап етуді басқаға беруден түсетін табыстар;
8. Кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуға келісім үшін алынған
табыстар;
9. Шығып қалған тіркелген активтер құнының ішкі топтың құн балансынан
асып түсуінен алынатын табыстар;
10. Кен орындарын игеру зардаптарын жою жөніндегі нақты шығыстар сомасынан
кен орындарын игеру зардаптарын жою қорына аударылған соманың асып түсуінен
алынатын табыстар;
11. Ортақ үлестік меншікген түсетін табысты бөлу кезінде алынатын
табыстар;
12. Бұрын негізсіз ұсталып, бюджеттен қайтарылған айыппұлдардан басқа,
борышкерге салынған немесе ол мойындаған айыппұлдар, өсімпұлдар және
санкциялардың (ықпалшара) басқа да түрлері, егер бұрьш осы сомалар
шегеріліп тасталмаған болса;
13. Бұрын жүргізілген шегерімдер бойынша алынған өтемақылар;
14. Өтеусіз алынған мүлік, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер;
15. Дивидендтер;
16. Сыйақылар;
17. Оң бағамдық айырма сомасының теріс бағамдық айырма сомасынан асып
кетуі;
18. Ұтыстар;
19. Роялти;
20. Әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде алынған табыстардың
шығыстардан артығы қамтылады.
1. Тауарларды (жұмыс, қызмет көрсету) өткізуден түскен табыс.
Қазақстан Республикасының трансферттік бағаларды қолдану кезінде
мемлекеттік бақылау жасау мәселелері жөніндегі заңдарында өзгеше
көзделмесе, қосылған құн салығы мен акцизді қоспағанда, өткізілген
тауарлардың, орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құны
тауарларды (жұмыс, қызмет көрсету) еткізуден түскен табыс болып табылады.
Тауарларды (жұмыс, қызмет көрсету) өткізуден түскен табыс:
• тауарлар толық немесе ішінара қайтарылған кезде;
• мәміле шарттары өзгергенде;
• өткізілген тауарлар (жұмыс, қызмет көрсету) үшін бағалар, өтемдер
өзгерген кезінде;
• теңгемен төлеген кезде өткізілген тауарлардың (жұмыс, қызмет көрсету)
құнындағы айырма алынған жағдайларда түзетілуге тиіс.
Табысты түзету аталған өзгерістер болған салық кезеңінің қорытындысы
бойынша жүргізіледі.
2. Үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ амортизациялауға
жатпайтын активтерді өткізу кезіндегі құн өсімінен түсетін табыс.
Құн өсімінен түсетін табыс үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекеттік қажеттіліктер үшін
сатып алынған активтерді қоспағанда, амортизациялауға жатпайтын басқа да
активтерді өткізу кезінде кұрылады.
Амортизациялауға жатпайтын активтерге:
• жер учаскелері;
• құрылысы аяқталмаған объектілер;
• орнатылмаған жабдық;
• салық төлеуші тауарларды ендіруде, жұмыстарды орындауда, қызметтер
көрсетуде пайдаланбайтын негізгі құралдар мен материалдық емес активтер;
• бағалы қағаздар;
• кез келген ұйымдық-құқықтық нысандағы заңды тұлғаға, консорциумдарға
қатысу үлесі;
• Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 1 қаңтарға дейін қолданылған салық
заңдарына сәйкес бұрын толық құны шегерімге жатқызылған негізгі құралдар;
• инвестициялық салық преференциялары бойынша құны шегерімге жатқызылған,
инвестициялық жоба шеңберінде пайдалануға берілген тіркелген активтер
жатады.
Өсім аталған акгивтерді сату құны мен олардың баланстық құнының
арасындағы айырма ретінде анықталады.
Активтер өткізілген айдың бірінші күнінде бухгалтерлік баланста
көрсетілген құны олардың баланстық құны деп аталады.
Кәсіпкерлік қызметте пайдаланылатын үйлерді, ғимараттарды,
құрылыстарды өткізу кезінде құн өсімі өткізу құны мен салық есебінде
айқындалатын қалдық құнның арасындағы айырма ретінде айқындалады.
Бағалы қағаздарды өткізу кезіндегі құн өсімі мыналар:
• борыштық бағалы қағаздарды қоспағанда, бағалы қағаздар бойынша — өткізу
құны мен иемденіп алу құны арасындағы оң айырма;
• борыштық бағалы қағаздар бойынша — өткізу кұніндегі дисконт
амортизациясы және сыйлықақы ескертілген, өткізу құны мен иемденіп алу құны
арасындағы купон есепке алынбаған оң айырма.
3. Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыстар.
Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыстарға жататындар:
• салық төлеушінің міндеттемелерін оның кредиторының есептен шығаруы;
• күмәнді деп танылған міндеттемелерді қоспағанда, Қазақстан
Республикасының заң акгілерінде белгіленген талап қою мерзімінің өтуіне
байланысты міндеттемелерді есептен шығару;
• сот шешімі бойынша міндеттемелерді есептен шығару. Міндеттемелерді
есептен шығару нәтижесінде алынған табыс сомасы есептен шығарылған
кредиторлық берешек сомасына тең болады.
4. Күмәнді міндеттемелер бойынша түсетін табыстар.
Иемденіп альшған тауарлар (жұмыс, қызмет көрсетулер)бойынша, сондай-
ақ қызметкерлерге есептелген табыстармен және жұмыс берушінің материалдық,
әлеуметтік игіліктер немесе өзге де материалдық пайда түрінде берген
табыстарын қоса алғанда, жұмыс беруші төлейтін ақшалай немесе заттай
нысандағы кез келген табыстармен айқындалатын басқа да төлемдер бойынша
туындаған және туындаған кезінен бастап үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған
міндеттемелер күмәнді деп аталады және кредиторлық берешек туындаған кезде
қабылданған ставка бойынша бюджетпен өзара есеп айырысуды қалпына келтіруге
тиіс қосылған құн салығын қоспағанда, салық төлеушінің жылдық жиынтық
табысына қосылуға тиіс.
5. Мүлікті жалға беруден түсетін табыс.
Заңды тұлғалар қосымша салық салу объектілерін (мәселен, жылжымайтын
мүліктер: ғимарат, қойма, гараждарды және жылжитын мүліктер) жалға беруден
де табыс табады.
6. Банктер жасаган провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін табыстар.
Борышкер банктің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге
асыратын ұйымның талабын орындаған кезде, бұрын шегерімге жатқызылған
провизиялар сомалары жасалған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін
табыстар деп аталады. Бұл ретте, борышкер орындаған талап сомасына барабар
мөлшердегі провизиялар сомасы табысқа енгізіледі. Сондай-ақ, цессия шартын
жасасу жолымен жол беру туралы шарт, новация шарты, талап құқығын басқаға
қайта беру негізінде және Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген
өзге де негіздерде борышкерге талаптар мөлшерін азайту кезінде бұрын
шегерімге жатқызылған провизиялар сомасы да табыстар деп танылады. Сонымен
қатар талаптарды қайта сыныптау кезінде бұрын шегерімдерге жатқызылған
провизиялардың азайтылған сомасы да табыстар деп танылады.
7. Борышты талап етуді басқага беруден түсетін табыстар. Салық төлеушінің
негізгі борышты талап етуі бойынша борышкер төлейтін сома, ол негізгі
борыштан тыс төлейтін соманы қоса және салық төлеушінің борышты иемденіп
алу құны арасындағы оң айырма түрінде айқындалатын табыстары борышты талап
етуді басқаға беруден түсетін табыстар деп аталады.
8. Кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуга келісім үшін алынган
табыстар.
9. Шығып қалган тіркелген активтер құныньщ ішкі топтың құн балансынан асып
түсуінен алынатын табыстар.
Егер ішкі топтың шығып қалған тіркелген активтерінің құлы салық
кезеңінің басында ішкі топтың құн балансынан асып түссе, салық кезеңінде
келіп түскен тіркелген акгивтер құны есепке алына отырып, артық мөлшері
жылдық жиынтық табысқа енгізілуге тиіс. Осы ішкі топтың құн балансы салық
кезеңінің аяғына қарай нөлге тең болады.
10. Кен орындарын игеру зардаптарын жою жөніндегі нақты шыгыстар
сомасынан кен орындарын игеру зардаптарын жою қорына аударылган соманың
асып түсуінен алынатын табыстар.
Егер кен орындарын игеру зардаптарын жою жөніндегі нақты шығыстар
аталған қорға жасалған аударымдардан төмен болса, айырма жер қойнауын
пайдаланушының жылдық жиынтық табысына енгізіледі.
Егер жер қойнауын пайдаланушы тиісті мемлекеттік уәкілетті орган бекіткен
кен орындарын игеру зардаптарын жою бағдарламасында көзделген кезенде, кен
орындарын игеру зардаптарын жою жөніндегі жұмысты жүргізбеген жағдайда, кен
орындарын игеру зардаптарын жою қорына (резервтік қор) аударымдар сомалары
олар жүргізілуге тиіс салық кезеңінің жылдық жиынтық табысына енгізіледі.
11. Ортақ үлестік меншіктен түсетін табысты бөлу кезінде алынатын
табыстар.
Қатысу үлесі — жеке және заңды тұлғалардьщ бірлесіп құрайтын ұйымдарға,
консорциумдарға, акционерлік қоғамдарды қоспағанда, мүлкімен қатысу үлесі.
12. Бұрын негізсіз ұсталып, бюджеттен қайтарылған айыппұлдардан басқа,
борышкерге салынған немесе ол мойындаған айыппұлдар, өсімпұлдар және
санкциялардың басқа да түрлері, егер бұрын осы сомалар шегеріліп
тасталмаган болса.
13. Бұрын жасалган тегерімдер бойынша алынган өтемдер.
Бұрын жасалған шегерімдер бойынша алынған өтем түрінде
алынған кірістерге:
• бұрын шегерімдерге жатқызылған және кейінгі салық
кезеңдерінде өтелген кұмәнді деп танылған талаптардың сомалары;
• мемлекеттік бюджет қаражатынан шығындарды (шығыстарды) жабуға арнап
алынған сомалар;
• бұрын шегерімдерге жатқызылған шығыстарды (залалдарды) өтеу бойынша
алынған басқа да өтемдер жатады.
Алынған өтем ол өтелген салық кезеңінің табысы болып табылады.
Сақтандыру ұйымының сақтанушыға жинақтаушы емес сақтандыру шартының әрекеті
аяқталғаннан кейін немесе оны мерзімінен бұрын тоқтатқан жағдайда,
кайтаруға тиіс және сақтанушы бұрын шегерімге жатқызған сақтандыру
сыйақыларының сомалары олар сақтанушыға кайтарылған есепті салық кезеңінің
жылдық жиынтық табысына жатқызылады, сақтандыру ұйымы уәкілетті мемлекеттік
орган белгілеген тәртіп пен нысанда өзінің тіркелген жері бойынша салық
органдарын кірістің пайда болуы туралы міндетті түрде хабардар етеді.
14. Өтеусіз алынған мүлік.
Өтеусіз алынган мүлік - салық төлеушінің етеусіз алған кез келген мүлкі,
сондай-ақ орындаған жұмыстары мен көрсеткен қызметтері.
Салық төлеуші өтеусіз алған кезкелген мүлік, сондай-ақ жұмыстар мен қызмет
көрсетулер оның табысы болып табылады.

Мыналар:
• жарғылық капиталға салым ретінде алынған мүлік;
• мемлекетгік бюджет қаражатынан алынған субсидиялар табыс ретінде
қаралмайды.
15. Дивиденд.
Дивидендтпер — акциялар бойынша төленуге тиісті табыс; занды тұлға өз
қатысушылары, құрылтайшылары арасында бөлетін таза табыстың бір бөлігі;
заңды тұлғаны тарату кезінде, сондай-ақ құрылтайшының, қатысушының заңды
тұлғаға қатысу үлесін алып қойған кезде, құрылтайшының, қатысушының
жарғылық капиталға салым ретінде енгізген мүлкін қоспағанда, мүлікті
бөлуден түсетін табыстар.
16. Сыйақы.
Сыйақы — несиелер үшін; қаржы лизингі бойынша немесе сенімгерлік басқаруға
берілген мүлік үшін; депозиттер бойынша; жинақтаушы сақтандыру шарттары
бойынша; борыштық бағалы қағаздар бойынша төлемдер — дисконт не купон.
17. Оң багамдық айырма сомасының теріс багамдық айырма сомасынан асып
кетуі.
Багамдық айырма (оң, теріс) — шетелдік валютамен жасалған операциялар
бойынша пайда болатын айырма.
Бұл айырма бухгалтерлік есепте ұлттық валютамен жасалған операцияны көрсету
нәтижесінде операция жасалған күн мен осы операция бойынша есеп айырысқан
күн арасында пайда болады.
18. Ұтыстар.
Ұтыстар - конкурстарда, жарыстарда, фестивальдарда, лотереялар бойынша,
салымдар мен борыштық бағалы қағаздар бойынша ойындарды қоса алғанда, ұлыс
ойындары бойынша салық телеушілер алатын заттай және ақшалай түрдегі
табыстардың кез келген түрлері.
19. Роялти.
Роялти — мынадай құқықтар үшін төленеді:
• біріншіден, пайдалы қазбаларды өндіру және техногендік құралымдарды қайта
өндеу процесінде жер қойнауын пайдалану құқығы үшін;
• екіншіден, авторлық құқықтарды, бағдарламалық қамтамасыз етуді,
патенттерді, сызбаларды, модельдерді, тауар белгілерін басқа да осыған
ұқсас құқық түрлерін пайдаланғаны пайдалану кұқығы үшін; өнеркәсіп, сауда
немесе ғылыми-зерттеу жабдықтарын пайдаланғаны немесе пайдалану құқығы
ушін; "ноу-хауды" пайдаланғаны үшін; кинофильмдерді, бейнефильмдерді, дыбыс
жазу немесе өзге де жазу құралдарын пайдаланғаны немесе пайдалану құқығы
үшін төленетін төлем. Бербоут-чартер немесе димайз-чартер шарттары бойынша
жалға алынатын теңіз және әуе кемелері өнеркәсіптік жабдыққа жатады.
20. Әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде алынган табыстардың
шыгыстардан артыгы да табыс болып саналады.
1995 жылы 24 сәуірдегі Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығына сәйкес
жылдық жиынтық табысқа табыстың барлық түрлері, оның ішінде:
1) еңбекақы төлеу түрінде алынған табыс;
2) кәсіпкерлік қызметтен алынган табыс;
3) жеке тұлғалардың мүліктік табысы деп үш топқа топтаған.
1. Еңбекақы төлеу түрінде алынган табыстарга жеке
түлғаны жалдау жөніндегі жұмыстан алынган табыстар жатады. Сондай-ақ:
• қызметкерлерге көрсетілген қызметтердің немесе сатылған тауарлардың
құны мен осы қызметтердің не болмаса тауарлардың сатып алу бағасы
немесе олардың өзіндік құлы арасындағы теріс айырма;
• жұмыс берушінің өз қызметкерлерінің қызметіне қатыссыз шығындарын өтеу
шығыстары;
• жұмыс берушінің шешімі бойынша қызметкердің оған борышының немесе
оның алдындағы міндеттемесінің сомасын шығарып тастау;
• жұмыс берушінің өз қызметкерлерінің өмірін немесе денсаулығын
ерікті сақтандыру жөніндегі жарналарды телеуге жұмсалған шығындары;
• жеке тұлғадан ұстап қалуға жататын табыс салығы есебіне жұмыс берушінің
төлеген сомасы;
• өз қызметкерлерінің тікелей немесе жанама табысы болып табылатын жұмыс
берушінің басқа да шығыстары кіреді.
2. Кәсіпкерлік қызметтен түскен табыстарга:
1) өнімді (жұмыс, қызмет) еткізуден түскен табыс;
2) үйлерді, ғимараттарды, сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын активтерді,
олардың құнын инфлияцияға орай түзетуді ескере отырып сату кезіндегі
құлының есімінен түскен табыс;
3) сату операцияларынан тыс табыстар, оның ішінде:
• пайыздар бойынша табыстар;
• дивидендтер;
• тегін алынған мүлік пен ақша қаражаты;
• мүлікті жалға беруден түскен табыс;
• роялти;
• мемлекетгік бюджеттен алынған жәрдемақыларды қоспағанда занды тұлғалар
алған жәрдемақылар;
• кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе кәсіпорынды жабуға келісім бергені
үшін алынған табыстар;
• банк және сақтандыру ұйымдарының резервтік қорларының мөлшерін
азайтудан түскен табыстар;
• қарызды жабудан түскен табыстар;
• негізгі құрал-жабдықтарды сатудан түскен табыстар;
• амортизациялық аударымдар және негізгі құрал-жабдықтар бойынша
шегерістер жасау.
3. Жеке тұлгалардың мүліктік табыстарына:
• салық төлеушінің тұрақты тұрғын-жайы болып табылмайтын жылжымайтын
мүлікті;
• бағалы қағаздарды, заңды тұлғаға қатысу үлесі мен басқа да материалдық
емес активтерді;
• шетел валютасын;
• асыл тастар мен бағалы металдарды, олардан жасалған зергерлік
бұйымдарды және асыл тастары мен бағалы металдары бар басқа да заттарды,
сондай-ақ өнер шығармалары мен антиквариат дүниелерді, олардың құнын
инфляцияға орай түзету енгізуді ескере отырып, сатудан алынған құнының
өсімі жатады.
Ал, енді жылдың жиынтық табысқа түзету жасайық (1995 жылы 24 сәуір).
Салық төлеушілердің жылдық жиынтық табысынан:
• Қазақстан Республикасындағы төлем көзінен бұрын салық салынған,
Қазақстан Республикасының резидент занды тұлғасынан алынған дивидендтер;
• эмитент өз акцияларын орналастыру кезінде алған олардың құнының
номиналдық құнынан асып кетуі және эмитенттің өз акцияларын өткізуі
кезіндегі құн өсімі;
• қор биржасының А және В ресми тізімдерінде өткізу күнінде тұрған
акциялар мен облигацияларды өткізу кезінде құн өсімінен алынған табыс;
• мемлекеттік бағалы қағаздармен және агенттік облигацияларымен жасалған
операциялардан түскен табыстар;
• табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туындаған ретте
ізгілік көмек түрінде алынған және мақсатты түрде пайдаланылған
мүліктің құны;
• Республикалық мемлекетгік кәсіпорынның Қазақстан Республикасы
Үкіметінің шешімі негізінде мемлекеттік ор-ганнан немесе республикалық
мемлекеттік кәсіпорыннан өтеусіз негізде алған негізгі құрал-жабдықтарының
құны;
• Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңдарына
сәйкес алынған және жеке зейнетақы шоттарына жіберілген инвестициялық
табыстар;
• Қазақстан Республикасының міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы
заңдарына сәйкес алынған және мемлекеттік әлеуметгік сақтандыру қорының
акгивтерін ұлғайтуға жіберілген инвестициялық табыстар алып тасталуға тиіс.
Активтерді бағалаудың салық төлеуші осының алдындағы салық кезеңінде
қолданған әдісінен өзге де әдіске ауысқан кезде салық төлеушінің жылдық
жиынтық табысы бағалаудың жаңа әдісін қолдану нәтижесінде алынған оң айырма
сомасына ұлғайтылуға және теріс айырма сомасына азайтылады.
Активтерді бағалаудың өзге әдісіне ауысуды салық төлеуші салық
органына жазбаша хабарлап, салық кезеңінің басынан бастап жүргізеді.
Шегерімдер
Салық төлеушінің жылдық жиынтық табыс алуымен байланысты шығыстары
салық салынатын табысты анықтау кезінде шегеріледі және бұл шегерім деп
аталады.
Шегерімдерді жылдық жиынтық табысты алуға байланысты шығыстарды
растайтын құжаттары болған кезде салық төлеуші жүргізеді.
Бұл шығыстар болашақтағы кезендердің шығыстарын қоспағанда, олар нақты
жүргізілген салық кезеңінде шегерілуге жатады. Болашақтағы кезендердің
шығыстары қай салық кезеңіне қатысты болса, сол кезеңде шегеріледі.
Табиғи монополистер шеккен залалдар Қазақстан Республикасының
заңдарында белгіленген нормалар шегінде шегерілуге
жатады.
Егер шығыстардың бірнеше баптарында белгілі бір шығындар көзделсе,
салық салынатын кірісті есептеу кезінде көрсетілген шығындар тек бір рет
шегеріледі.
Мемлекеттік бюджетке енгізілуге тиістілерін қоспағанда, жылдық жиынтық
табыс табуға байланысты салынған немесе танылған айыппұлдар, өсімпұлдар,
тұрақсыздық айыбы шегеріп тасталады.
Шегерімге жататындар:
1. Қызмет бабындағы іссапарлар кезіндегі және өкілдік шығыстар бойынша
өтемдер сомаларын шегеру;
2. Сыйақы бойынша шегерімдер;
3. Төленген күмәнді міндетгемелер бойынша шегерімдер;
4. Күмәнді талаптар бойынша шегерімдер;
5. Резервтік қорларға аударымдар бойынша шегерімдер;
6. Ғылыми-зерттеу, жобалау, іздену және тәжірибе-конструкторлық жұмыстарға
жұмсалатын шығыстар бойынша шегерімдер;
7. Сақтандыру сыйлықақылары бойынша шығыстарды шегеру;
8. Әлеуметгік төлемдерге жұмсалған шығыстарды шегеру;
9. Табиғи ресурстарды геологиялық зерттеуге және оларды өндіруге әзірлік
жұмыстарына жұмсалған шығыстар бойынша шегерімдер және жер қойнауын
пайдаланушылардың басқа да шегерімдері;
10.Теріс бағамдық айырма бойынша шегерімдер;
11 .Салықтар шегерімі.
1. Қызмет бабындагы іссапарлар кезіндегі және өкілдік шыгыстар бойынша
өтемдер сомаларын шегеру.
Қызметтік іссапарлар кезіндегі шегерімге жататын өтемдерге:
1) бронь үшін шығыстар ақысын қоса алғанда, іссапарға баратын жерге жетуге
және қайтуға нақты шыққан шығыстар;
2) бронь үшін шығыстар ақысын қоса алғанда, тұрғын үй-жайды жалдауға нақты
шыққан шығыстар;
3) Қазақстан Республикасының шегінде іссапарда болған уақытында тәулігіне
екі айлық есептік көрсеткіштен аспайтын мөлшерде төленетін тәуліктік ақы;
4) Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде іссапарда болған кезде
Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген нормалар шегінде төленетін
тәуліктік ақы жатады.
Салық төлеушінің өзара ынтымақтастық орнату немесе оны қолдау мақсатындагы
өкілдік шыгыстарга жататындар:
• адамдарды қабылдау және оларға қызмет көрсету;
• акционерлер жиналысын және директорлар кеңесін өткізу;
• тексеру комиссиясының отырысына келген қатысушыларды қабылдауға және
оларға қызмет көрсетуге жұмсаған шығыстары;

• аталған адамдарды ресми қабылдауды өткізу;
• оларды көлікпен қамтамасыз ету;
• келіссөз кезінде дәмхана (фуршет) қызметін көрсету;
• ұйым штатында тұрмайтын аудармашылардың қызметіне ақы төлеу жөніндегі
шығыстар.
Өкілдік шыгыстарга жатпайтындар:
• банкетгерді өткізу шығыстары;
• бос уақытта ойын-сауық жасауға кеткен шығыстар;
• демалыстар ұйымдастыруға жұмсалған шығыстар.
Бұл аталған шығыстар шегерімге жатпайды. Өкілдік шығыстар Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген нормалар шегінде шегерімге жатқызылады.

2. Сыйақы бойынша шегерімдер.
Мыналар сыйақылар бойынша шегерімдерге жатады:
1) құрылысқа алынған және құрылыс кезеңінде төленетін несиелер бойынша
сыйақыны қоспағанда, алынған несиелер бойынша, оның ішінде қаржы лизингі
түріндегі сыйақы;
2) борыштық бағалы қағаздар иесіне оларды шығару және орналастыру
шарттарына сәйкес эмитент төлейтін дисконт не купон (дисконтты не
сыйлықақыларды есепке ала отырып);
3) салымдар (депозиттер) бойынша сыйақы. Сыйақы бойынша шегерімдер мынадай
мөлшерлерде:
• салық кезеңі үшін салық төлеушінің резидентке төлейтін сыйақы сомасы;
• қосу;
• меншікті капиталдың орташа жылдық сомасы міндеттемелердің орташа жылдық
сомасына қатынасының, шекгі коэффициент және салық кезеңі үшін салық
төлеушінің резидент емеске төлейтін салық сомасының көбейтіндісі ретінде
есептелетін сома шегінде жүргізіледі.
Аталган қосу мақсаттары үшін:
• меншікті капиталдың орташа жылдық сомасы міндеттемелердің орташажылдық
сомасына есепті салық кезеңінің әрбір айының соңындағы меншікті капиталдың
сомаларының орташа арифметикалық шамасына тең;
• міндеттемелердің орташа жылдық сомасы есепті салық кезеңінің әрбір
айының ішінде олар бойынша сыйақы төленетін міндеттемелердің ең жоғары
сомасының орташа арифметикалық шамасына тең;
• қаржы ұйымдары үшін шекті коэффициент - 7-ге тең, өзге заңды тұлғалар
үшін — 4-ке тең.
3. Төленген күмәнді міндеттемелер бойынша шегерімдер. Егер салық төлеуші
бұрын табыс деп танылған күмәнді міндеттемелерді несие берушіге төлеген
жағдайда, жүргізілген төлемнің шамасында шегерім жасауға жол беріледі.
Мұндай шегерім төлем жасалған салық кезеңінде табыстарға жатқызылған шама
шегінде жүргізіледі.
4. Күмәнді талаптар бойынша шегерімдер. Күмәнді талаптар дегеніміз:
• біріншіден, Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.