Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың әлеуметтiк-экологиялық-экономикалық тиiмдiлiгi (Ақсу-Жабағылы қорығы мысалында)

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың әлеуметтiк-экологиялық-экономикалық тиiмдiлiгi

(Ақсу-Жабағылы қорығы мысалында)

МАЗМҰНЫ

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

КIРIСПЕ

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЕРЕКШЕ ҚОРFАЛАТЫН
ТАБИҒИ АУМАҚТАРЫН ЭКОНОМИКАЛЫҚ БАFАЛАУ:
АҚСУ-ЖАБАFЫЛЫ ҚОРЫFЫ МЫСАЛЫНДА

Қазақстан Республикасындағы ерекше қорғалатын табиғиаумақтардың қазiргi жағдайы . . .
Ақсу-Жабағылы мемлекеттiк табиғи қорығының қазiргi

жағдайын бағалау және кешендi талдау

1. 2. 1 Ақсу-Жабағылы қорығының биоалуандылық деңгейi

1. 2. 2 Ақсу-Жабағылы қорығының әлеуметтік-экологиялық-экономикалық
көрсеткiштерiн бағалау

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАFЫ ЕРЕКШЕ
ҚОРFАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫ ӘЛЕУМЕТТIК-
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДА ДАМЫТУ БАҒЫТТАРЫ

Ақсу-Жабағылы қорығында экологиялық туризмдi дамытубағыттары және оның тиiмдiлiгi

2. 2 Ақсу-Жабағылы қорығының әлеуметтік-экологиялық-тиімдiлiгi

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛFАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI

АШМОАК

Ауыл шаруашылығы Министрлiгi орман және аңшылық шаруашылығы Комитеті

АШМОАК: ЕҚТА

Ауыл шаруашылығы Министрлiгi орман және аңшылық шаруашылығы Комитеті: ерекше қорғалатын табиғи аумақ

АШМОАК: БҒМ

Ауыл шаруашылығы Министрлiгi орман және аңшылық шаруашылығы Комитеті: Білім және Ғылым министрлігі

АШМОАК: МАҚКМ

Ауыл шаруашылығы Министрлiгi орман және аңшылық шаруашылығы Комитеті: Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім Министрлігі

АШМОАК: ҰП

Ауыл шаруашылығы Министрлiгi орман және аңшылық шаруашылығы Комитеті: Ұлттық парк

АШМОАК: МТҚ

Ауыл шаруашылығы Министрлiгi орман және аңшылық шаруашылығы Комитеті: Мемлекеттік табиғи қорық

АШМОАК: ОҚО

Ауыл шаруашылығы Министрлiгi орман және аңшылық шаруашылығы Комитеті: Оңтүстік Қазақстан облысы

АШМОАК: ҒЗЖ

Ауыл шаруашылығы Министрлiгi орман және аңшылық шаруашылығы Комитеті: Ғылыми зерттеу жұмысы

АШМОАК: ҚРЗ

Ауыл шаруашылығы Министрлiгi орман және аңшылық шаруашылығы Комитеті: Қазақстан Республикасының Заңы

БЕЛГIЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

КIРIСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектiлiгi. Биоалуандылықты сақтау жөнiндегi мәселелер соңғы он жылдан берi ғалымдар мен мамандардың назарын өзiне аударуда. Себебi, адам баласының табиғи ресурстарды ұтымсыз пайдалануы нэтижесiнде жер қорының сапасы өзгердi. Ауа мен су ресурстарының зиянды заттармен ластануы және топырақтың қүнарсыздануы адамзат денсаулығына қауiп тудырып қана қоймай, экологиялық тепе-теңдiктiң бұзылуына, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесiнiң жойылуьша алып келуде. Мамандардьщ пiкiрiнше, адамның шаруашылық қызметiнiң эсерiнен жер бетiнде күн сайын бiр түр жойылады. Яғни, табиғи ортадағы бiр түрдiң жойылуының өзi этикалық және жалпы теориялық жағынан ғана емес, республиканың өркениеттi дамуына сын және қоғамға әлеуметтік-экономикалық зиян әкеледі. Өйткенi, табиғи ортаның биоалуандылығы экологиялық, әлеуметтік, мәдени-рекреациялық, ғылыми жағынан үлкен қүндылықтарға ие. Биоалуандылықты қорғау және тұрақты дамыту адам баласының азық-түлiк және тағы басқа қажеттiлiктерiн қанағаттандыру үшiн қажет. Сондықтан, биоалуандылықтың жойылуының алдын-алу, тұқым қорын сақтау және экожүйенi тұрақтандыру үшiн, гомеостаз қажеттi шараларды жүзеғе асыруды жолға қоюымыз керек. Табиғат кешенiн антропогенді қызметтерден қорғау, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесiнiң ғенетикалық қорын сақтау қалыптасқан экологиялық-экономикалық шаруашылық қызметтердi пайдалану жағдайында ғана жүзеғе аспақ. Сонда ғана адам мен табиғи орта арасындағы қарым-қатынастардың реттелғендiгi байқалады.

Адамзаттың өмiрiне қолайлы табиғи экожүйенiң бұзылуы, биоалуандылықтың жойылуы жөнiндеғi өзектi мәселелер дүниежүзi ғалымдарының 1992 жылы Рио-де-Жанейро да бас қосқан конференциясында "Биологиялық алуандылық туралы" Конвенцияны қабылдауына себепшi болды. Мұнда табиғи орта түрақтылығын қалпына келтiру, биоалуандылықты сақтау жөнiндеғi жоспарлы жұмыстардың орындалуын жүзеғе асыратын бiрқатар маңызды қүжаттар мен келiсiмдерғе қол қойылды. Қазақстан Республикасы да 1994 жылы "Биологиялық алуандылық туралы" Конвенцияға сэйкес, биоалуандылықты сақтау және үтымды пайдалану мақсатында түрақты даму тұжырымдамасын қабылдады. Деғенмен, биоалуандылық мәселесi толық шешiлмеген күйiнде қалуда.

Табиғатты пайдаланудың әлемдiк тәжiрибесi көрсеткендей, табиғи ортаның тұқым коры мен табиғи қауымдастықты сақтау және оның ұдайы жаңаруын қамтамасыз ету, экологиялық тепе-теңдiктi орнату мен адам өмiрiне қажеттi табиғи орта жағдайын жақсарту үшiн, табиғи жағдайда ландшафты аймақтың 30%-ын сақтау керек. Олай болса, табиғи ортаны, табиғи ресурстарды, сирек және жоиылу қаупiндегi түрлердi сақтаудың, адам денсаулығын жақсарту және өмiрлiк деңғейiн көтерудiң, экожүйенi тұрақтандырудың бiр жолы - ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ұйымдастыру. Ерекше қорғалатын табиғи аумақ табиғи ортаның сыры ашылмаған дүниелiктерiн қарастырып, салыстырып, оны ғылыми тұрғыдан зерттеуге мүмкiндiк бередi және әрбір мемлекеттiң әлеуметтік-экологиялық, саяси даму жағдайын көрсетедi.

Республикадағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды нарық жағдайында басқару, дамыту және туристiк-рекреациялық әлуетін ұтымды пайдалану "Қазақстан Республикасындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту Тұжырымдамасы", "Ерекше кррғалатын табиғи аумақтар туралы", "Туристiк Кызметтер туралы" Заңдарды жүзеге асырумен тiкелей байланысты [4, 5, 6] . Бiрақ, республикадағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтар халықаралық деңгейден қалып отыр. Бұл осы салаға инвестицияларды тартуға мүмкiндiктiң жоқтығымен, жоғарғы бiлiктi мамандардың болмауымен, бэсекеге кабiлеттiлiгiн арттыруда экологиялық, құқықтық-ұйымдастырушылық және инновациялық негiздерiнiң әлсiз дамығандығымен түсiндiрiледi. Сондықтан ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару тұжырымдамасы, әлеуметтiк-экологиялық тиімділігі, тұрғындар арасында экологиялық бiлiм мен сананы қалыптастыру ғылыми-әдістемелік тұрғыдан терең зерттелуi қажет. Ұлттық экономиканың тиімділігін бiрмезғiлде арттыруда табиғи экожүйенi сақтау, қоршаған ортаға терiс ықпалдардың әсерiн азайтудың қазiргi заманғы жетiк эдiстерi мен күралдарын iздестiру қажет. Мiне, осындай ерекшелiктер зерттеу жүмысының өзектiлiгiн көрсетедi.

Зерттеудiң мақсаты мен мiндеттерi. Дипломдық жұмыстың мақсаты

ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың әлеуметтік-экологиялық тиімдiлiгiнiң теориялық және әдістемелік негiздерiн ашып, iс-тәжiрибелiк құндылығын дәлелдеу және Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтарын дамыту туралы ұсыныстар эзiрлеу.

Аталған мақсатқа сәйкес дипломдық жұмыста келесi мiндеттер алға қойылды:

Қазақстан Республикасында және шетелдерде ерекше қорғалатын табиғиаумақтарды ұйымдастыру мен дамытудың теориялық-әдістемелік негiздерiнзерттеу;
ерекше қорғалатын табиғи аумақ мазмұны, мiндеттерi мен қызметтерiнанықтау;
ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды экологиялық- әдістемелік тәсiлдерiн жасау;
Қазақстан Республикасындағы ерекше кррғалатын табиғи аумақтар жәнеАқсу-Жабағылы қорығының қазiрғi жағдайын талдау, экономикалық баға беру, дамыту жолдарын айқындау;
Ақсу-Жабағылы қорығында экологиялық туризмдi дамыту жолдарынзерттеу және экологиялық бiлiм беру принциптерiн қалыптастыру;
ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ұйымдастыру мен қалыптастыруға қорықтың экологиялық тиiмдiлiгiн анықтау.

Зерттеу тақырыбы - Қазақстанда нарықтық экономика жағдайында ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ұйымдастыру мен кешендi дамытудың әлеуметтік-экологиялық-.

Зерттеу нысаны ретiнде Қазақстан Республикасындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтары, оның iшiнде "Ақсу-Жабағылы қорығы" алынды.

Дипломдық жұмыстың барысында алынған нәтижелер келесi бағыттарда қолданылуы мүмкiн:

• ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жөнiндегi мақсаттық
бағдарламаларды республика мен аймақ деңгейiнде ұйымдастыру мен
жоспарлауда;

қоршаған ортаны қорғау мен биоалуандылыкты сақтау барысындағыжұмыстарда;
туризм, экотуризммен айналысатын кэсiпорындардың iс-эрекеттерiнде;
табиғатты пайдалану экономикасы, экология, туризм пэндерi бойыншадәрістік және тәжiрибелiк оку үрдiсiн дайындауда.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРЫН ЭКОНОМИКАЛЫҚ БАҒАЛАУ: АҚСУ-ЖАБАҒЫЛЫ ҚОРЫҒЫ МЫСАЛЫНДА

1. 1 Қазақстан Республикасындағы аумақтардың қазiргi жағдайы

ерекше қорғалатын табиrи аумақтардың қазіргі жағдайы

Қазақстан Республикасында ЕҚТА-ды сақтау күрделi мәселеге айналуда. Себебi, экологиялық сауатсыздық, табиғатта жүріп жатқан заңдылықтарды білмеу табиғат ресурстарына деген бейқам көзқарас - қоршаған ортаның дағдарысына әкеліп соғып отырғаны белгілі. Сондықтан осындай жағдайда біз ЕҚТА сақтап қалу және оны дамыту азаматтық борышымыз. Мысалы, Республикамызда жалпы орман қорының көлемі 11, 5 млн. га (4, 6%) түрлік құрамы бойынша сексеуіл мен ағашты бұталар бірінші орында, олар орман жамылғысының 67, 5%-ын алып жатыр, қылқанды және жұмсақ жапырақты ағаштар көлемі 18 млн. га. Ағашты-бұталы жерлердің басым көпшілігі үзілмелі ареалдарда кездеседі және шалғынды өсімдіктерден далалы өсімдіктерге алмасып отырады. Жұмсақ жапырақты ағаштар түрлерінің ішінде кең тарағаны қайыңды ағаштар [1] .

Қазақстанда бүгiнгi таңда 10 мемлекеттiк табиғи қорықтар, 8 мемлекеттiк үлттық табиғи парктер, 3 мемлекетттiк зоопарктер, 2 мемлекеттiк орман табиғи резерваттары, 7 мемлекеттiк ботаникалық бақтар, 26 мемлекеттiк табиғи ескерткiштер, 2 жергiлiктi мәні бар табиғи парктер, 58 мемлекеттiк табиғи қаумалдар, халықаралық мәні бар Рамсар Конвенциясының тiзiмiне енген (Иран, 1971) 3 сулы-батпақты жерлер, мемлекеттiк мәні бар 150 су қоймалары, 4 республикалық мәні бар қорық зоналары бар [5] . Аталған ЕҚТА түрлерiнiң iс-әрекеттерi рекреация мен туризмдi дамытуға, өсiмдiктер мен жануарлар элемiнiң қорын сақтау, биоалуандылық пен түқымдық қорды сақтауға бағытталады.

Республикадағы ЕҚТА-ды ҚР Ауыл шаруашылығы Министрлiгiнiң орман және аңшылық шаруашылығы Комитет! (АШМ ОАК) басқарады, ботаникалық бақтарды ҚР бiлiм және Fылым Министрлiгi (БFМ), ал зоопарктердi -мэдениет, ақпарат және қоғамдық келiсiм Министрлiгi (МАҚКМ) басқарады.

Қорық зоналары (Солтүстiк Каспийдi қоспағанда) АШМ ОАК шаруашылық есептегi бөлiмшесi болып табылатын "Охотзоопром" ӨҚ-мы басқарады. Ақмола облысындағы "Бурабай" ҰП ҚР Президентi қызметiнiң басқармасына қарайды [6] .

Жер Кодексiнiң 1 бабына сэйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақ жерлерi мен тарихи-мэдени және рекреациялық сауықтыруға арналған жерлер бiр санатқа бiрiктiрiлғен [7] .

ҚР индустриалды бағытта дамушы елдердiң қатарына жатады. 1995 жылы 272. 5 млн ға жер аумағының 194, 8 млн. ға бөлiгiн ауылшаруашылық кэсiпорындары, ұйымдар мен азаматтар пайдаланған болатын, ал 2004 жылы бұл үлес 83, 6 млн га немесе 2. 3 есе қысқарды (6-кecтe) . Ал ЕҚТА жер ауданы 1995-2004 жыл аралығында 862, 8 мың. ға-дан 12, 9 млн. ға-ға жеттi (15 есеге артты) . Еғер де 1995 жылы қорық саны 8, ал 1 ҰП болса, оның саны 2005 жылы 2 қорық пен 7 мемлекеттiк ұлттық парктермен толықтырылды. Бұған ҚР заңдық-қүқықтық базасының дамуы эсер еттi [8] .

Республиканың қорықтары мен ұлттық парктерi мемлекет меншiгiнде және кiшi, орта және iрi кәсiпорындарды құрайды. Есеп берғен кәсiпорындардың басым көпшiлiгi Алматы облысы мен Шығыс Қазақстан облысында (табиғи резерваттарды қосқанда) орналасқан. Кестеде "Қаратау" МТҚ мен "Шарын" ҰП-i енбеген.

ЕҚТА-ды облыстар мен республикаға қарасты қалаларда орналастыруға талдау жасай отырып, олардың әкІмшiлiк-аумақтық бiрлiктерде орналастыру бiркелкi емес екендiгi айқындалды. Мысалы, Маңқыстау, Алматы және Солтүстiк Қазақстан облыстарында қорғалатын аумақ пайызы 9, 9-дaн 10, 6-ғa жетедi, яғни бүл халықаралық нормаға жақын келедi. Ақтөбе облысында 6, 3 пайыз (жалпы республикалық көрсеткiштен жоғары) . Осы уақытта Ақтөбе, Жамбыл, Батыс-Қазақстан, Павлодар және Алматы қаласында бұл көрсеткiш орташа республикалық көрсеткiштерден кем, ал Қарағанды, Қостанай және Қызылорда облыстарында 1 пайызға тең.

№1-кecтe - Қазақстан Республикасының жер қорының санаттарға бөлiнуi

Жер санаттары:

Жер санаттары

1995 ж.: 1995 ж.

2000 ж.: 2000 ж.

2002 ж.: 2002 ж.

2004 ж.: 2004 ж.

Жер санаттары:

ҚР-да пайдаланылатьш барлық жер көлемi, мың га

1995 ж.: 272490, 2

2000 ж.: 272490, 2

2002 ж.: 272490, 2

2004 ж.: 272490, 2

Жер санаттары:

Оньщ iшiнде

1995 ж.:

2000 ж.:

2002 ж.:

2004 ж.:

Жер санаттары:

Ауылшаруашылық мақсаттағы жерлер, мың га

1995 ж.: 194815

2000 ж.: 93077, 1

2002 ж.: 86218, 8

2004 ж.: 83336, 1

Жер санаттары:

үлес caлмaгы%

1995 ж.: 71, 5

2000 ж.: 34, 4

2002 ж.: 31, 6

2004 ж.: 30, 0

Жер санаттары:

Түрғын пункттер жерi, мың га

1995 ж.: 19207, 9

2000 ж.: 20201, 7

2002 ж.: 20505, 2

2004 ж.: 2047, 0

Жер санаттары:

үлес салмағы %

1995 ж.: 7

2000 ж.: 7, 5

2002 ж.: 7, 5

2004 ж.: 7, 5

Жер санаттары:

Өнеркәсiп, транспорт, байланыс және ауылшаруашылық мақсаттағы емес салаларының жерлерi, мьщ га

1995 ж.: 17374, 7

2000 ж.: 11131, 4

2002 ж.: 2334, 9

2004 ж.: 2359, 5

Жер санаттары:

үлес салмағы %

1995 ж.: 6, 4

2000 ж.: 4, 2

2002 ж.: 0, 9

2004 ж.: 0, 9

Жер санаттары:

Ерекше қорғалатын табиғи аумақ жерлерi, мың га

1995 ж.: 862, 8

2000 ж.: 1200, 1

2002 ж.: 1247, 1

2004 ж.: 12986, 5

Жер санаттары:

үлес салмағы %

1995 ж.: 0, 3

2000 ж.: 0, 5

2002 ж.: 0, 5

2004 ж.: 4, 6

Жер санаттары:

Орман қорыньщ жерлерi, мьщ га

1995 ж.: 10930, 2

2000 ж.: , 8

2002 ж.: 22432, 8

2004 ж.: 22363, 3

Жер санаттары:

үлес салмағы %

1995 ж.: 4

2000 ж.: 8, 2

2002 ж.: 8, 2

2004 ж.: 8, 2

Жер санаттары:

Су қорының жерлерi, мың га

1995 ж.: 901, 2

2000 ж.: 3568, 3

2002 ж.: 3603, 9

2004 ж.: 3612, 1

Жер санаттары:

үлес салмағы %

1995 ж.: 0, 3

2000 ж.: І, з

2002 ж.: І, з

2004 ж.: 1, 3

Жер санаттары:

Запастағы жерлер, мьщ га

1995 ж.: 28036, 9

2000 ж.: 118696, 4

2002 ж.: 24696, 5

2004 ж.: 126368

Жер санаттары:

үлес салмағы %

1995 ж.: 10, 2

2000 ж.: 43, 9

2002 ж.: 45, 8

2004 ж.: 46, 4

Жер санаттары:

Ескерту- Кесте ҚР-сы Статистика жөнiндегi Агенттiң мэлiметтерi негiзiнде құрастырылған [72] .

№2-кecтe - Табигатты қоргау мекемелерi қызметi туралы деректер, 2004 жыл

Облыстар:

Облыстар

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен:

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен

Жалпы ауданы, мьщга:

Жалпы ауданы, мьщга

Қызметкерл ердiң орта есептiк саны, адам:

Қызметкерл ердiң орта есептiк саны, адам

Қорғалатын түр саны, бас:

Қорғалатын түр саны, бас

Қорыкқа барған туристер, адам:

Қорыкқа барған туристер, адам

Жүрғiзiлген экскурсиялар саны:

Жүрғiзiлген экскурсиялар саны

Туризмнен түскен табыстар, мыңтғ:

Туризмнен түскен табыстар, мыңтғ

Облыстар:

Қорғалатын аңдар бас

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен:

Қорғалатын өсiмдiктер, бас

Облыстар:

Алматы

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен: 4

Жалпы ауданы, мьщга: 458223

Қызметкерл ердiң орта есептiк саны, адам: 465

Қорғалатын түр саны, бас: 21882

Қорыкқа барған туристер, адам: 117131

Жүрғiзiлген экскурсиялар саны: 14505

Туризмнен түскен табыстар, мыңтғ: 434

6661, 3

Облыстар:

Ақмола

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен: 3

Жалпы ауданы, мьщга: 524629

Қызметкерл ердiң орта есептiк саны, адам: 676

Қорғалатын түр саны, бас: 7949

Қорыкқа барған туристер, адам: 84364

Жүрғiзiлген экскурсиялар саны: 77083

Туризмнен түскен табыстар, мыңтғ: 187

5263, 0

Облыстар:

Қарағанды

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен: 1

Жалпы ауданы, мьщга: 90323

Қызметкерл ердiң орта есептiк саны, адам: 126

Қорғалатын түр саны, бас: 1199

Қорыкқа барған туристер, адам: 791

Жүрғiзiлген экскурсиялар саны: -

Туризмнен түскен табыстар, мыңтғ: -

Облыстар:

Қостанай

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен: 1

Жалпы ауданы, мьщга: 87696

Қызметкерл ердiң орта есептiк саны, адам: 12

Қорғалатын түр саны, бас: 3246

Қорыкқа барған туристер, адам: 37097

Жүрғiзiлген экскурсиялар саны: 322

Туризмнен түскен табыстар, мыңтғ: 4

Облыстар:

Қызылорда

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен: 1

Жалпы ауданы, мьщга: 3

Қызметкерл ердiң орта есептiк саны, адам: 21

Қорғалатын түр саны, бас: 544

Қорыкқа барған туристер, адам: 219

Жүрғiзiлген экскурсиялар саны: -

Туризмнен түскен табыстар, мыңтғ: -

Облыстар:

Маңқыстау

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен: 1

Жалпы ауданы, мьщга: 223300

Қызметкерл ердiң орта есептiк саны, адам: 29

Қорғалатын түр саны, бас: 5423

Қорыкқа барған туристер, адам: 399

Жүрғiзiлген экскурсиялар саны: 95000

Туризмнен түскен табыстар, мыңтғ: 9

Облыстар:

Павлодар

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен: 2

Жалпы ауданы, мьщга: 328649

Қызметкерл ердiң орта есептiк саны, адам: 396

Қорғалатын түр саны, бас: 13126

Қорыкқа барған туристер, адам: 11189

Жүрғiзiлген экскурсиялар саны: 95000

Туризмнен түскен табыстар, мыңтғ: 9

Облыстар:

Оңтүстiк Қазақстан

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен: 1

Жалпы ауданы, мьщга: 85754

Қызметкерл ердiң орта есептiк саны, адам: 52

Қорғалатын түр саны, бас: 759

Қорыкқа барған туристер, адам: 76

Жүрғiзiлген экскурсиялар саны: 1054

Туризмнен түскен табыстар, мыңтғ: 151

1128, 8

Облыстар:

Шығыс Қазақстан

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен: 4

Жалпы ауданы, мьщга: 1433427

Қызметкерл ердiң орта есептiк саны, адам: 830

Қорғалатын түр саны, бас: 10397

Қорыкқа барған туристер, адам: 35996

Жүрғiзiлген экскурсиялар саны: 322

Туризмнен түскен табыстар, мыңтғ: -

222, 0

Облыстар:

Барлығы

Есеп берген кәсiпорын саны, бiрлiкпен: 18

Жалпы ауданы, мьщга: 3'261999

Қызметкерл ердiң орта есептiк саны, адам: 2597

Қорғалатын түр саны, бас: 64525

Қорыкқа барған туристер, адам: 287262

Жүрғiзiлген экскурсиялар саны: 187979

Туризмнен түскен табыстар, мыңтғ: 785

13275, 1

Облыстар:

Ескерту- Кестеде Семей орманы мен Арка орманы табиғи резерваттарының мэлiметтерi енгiзiлген; Кестеге Қаратау қорығы мен Шарын YП-нiң мэлiметтерi енгiзiлмеген; Кесте ҚР-сы Статистика жөнiндегi Агентгiң мэлiметтерi негiзiнде дайындалды [47] .

№3-кecтe - Ерекше қорFШІатын табиғи аумақтарды облыстар бойынша орналастыру, мың га

Облыстар:

Облыстар

Қорықтар: Қорықтар

Ұлттық парк:

Ұлттық парк

Табиғи қаумалдар:

Табиғи қаумалдар

Табиғат ескерткiштерi:

Табиғат ескерткiштерi

Мемлекеттiк қорғалу зонасы:

Мемлекеттiк қорғалу зонасы

Барлығы: Барлығы

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*:

Жалпы территорияда алатын үлесi,

Облыстар: зоологиялық

Қорықтар: кешендi

Ұлттық парк: ботаникалық

Облыстар:

Ақмола

Қорықтар: 258, 9

Ұлттық парк: 83, 9

Табиғи қаумалдар: 303, 6

Табиғат ескерткiштерi: -

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: -

Барлығы: 0, 01

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: -

782, 4

3, 5

Облыстар:

Ақтөбе

Қорықтар: -

Ұлттық парк: -

Табиғи қаумалдар: 348, 0

Табиғат ескерткiштерi: -

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: -

Барлығы: -

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: -

348, 0

1, 2

Облыстар:

Алматы

Қорықтар: 84, 2

Ұлттық парк: 393, 6

Табиғи қаумалдар: 734, 1

Табиғат ескерткiштерi: 1554, 4

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: -

Барлығы: 6, 3

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: 2757, 5

5530, 1

10, 3

Облыстар:

Атырау

Қорықтар: -

Ұлттық парк: -

Табиғи қаумалдар: 45, 0

Табиғат ескерткiштерi: -

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: -

Барлығы: -

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: -

45, 0

6, 3

Облыстар:

Батые Қазақстан

Қорықтар: -

Ұлттық парк: -

Табиғи қаумалдар: 99, 0

Табиғат ескерткiштерi: 61, 0

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: -

Барлығы: -

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: -

160, 0

1, 3

Облыстар:

Жамбыл

Қорықтар: -

Ұлттық парк: -

Табиғи қаумалдар: 1000, 0

Табиғат ескерткiштерi: 17, 5

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: зд

Барлығы: -

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: -

1020, 6

зд

Облыстар:

Қарағанды

Қорықтар: -

Ұлттық парк: 90, 3

Табиғи қаумалдар: 162, 8

Табиғат ескерткiштерi: -

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: 15, 0

Барлығы: -

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: -

286, 1

Облыстар:

Қостанай

Қорықтар: 87, 7

Ұлттық парк: -

Табиғи қаумалдар: 31, 2

Табиғат ескерткiштерi: -

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: -

Барлығы: -

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: -

250, 7

Облыстар:

Қызылорда

Қорықтар: 30, 0

Ұлттық парк: -

Табиғи қаумалдар: 31, 2

Табиғат ескерткiштерi: -

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: -

Барлығы: -

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: -

61, 2

Облыстар:

Маңғыстау

Қорықтар: 223, 3

Ұлттық парк: -

Табиғи қаумалдар: 307, 5

Табиғат ескерткiштерi: -

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: -

Барлығы: -

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: 1231

1761, 8

10, 6

Облыстар:

Павлодар

Қорықтар: -

Ұлттық парк: 50, 7

Табиғи қаумалдар: 437, 1

Табиғат ескерткiштерi: -

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: -

Барлығы: 0, 002

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: -

487, 8

3, 0

Облыстар:

Солтүстiк

Қазақстан

Қорықтар: -

Ұлттық парк: -

Табиғи қаумалдар: 426, 5

Табиғат ескерткiштерi: -

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: 3, 5

Барлығы: 0, 2

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: -

430, 2

9, 9

Облыстар:

Оңтүстiк

Қазақстан

Қорықтар: 119, 7

Ұлттық парк: -

Табиғи қаумалдар: 19, 0

Табиғат ескерткiштерi: 80, 8

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: 25, 0

Барлығы: -

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: 404, 0

649, 0

6, 0

Облыстар:

Шығыс

Қазақстан

Қорықтар: 131, 1

Ұлттық парк: 643, 4

Табиғи қаумалдар: 286, 0

Табиғат ескерткiштерi: -

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: 113, 1

Барлығы: -

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: -

1173, 6

6, 0

Облыстар:

Барлығы

Қорықтар: 935, 1

Ұлттық парк: 1397, 9

Табиғи қаумалдар: 4362, 8

Табиғат ескерткiштерi: 1713, 7

Мемлекеттiк қорғалу зонасы: 160, 0

Барлығы: 6, 5

Жалпы территорияда алатын үлесi,%*: 4392, 5

12986, 5

4, 7

Облыстар: Ескерту- Кестенi есептеп, жүйеге келтiрген автор * Халықаральщ стандарт бойьшша территорияның 10-12%, республикалық көрсеткiш бойынша 6% ерекше қорғалатын табиғи аумақтар.

Мүндай жағдай ЕҚТА-ды табиғи зоналарда орналастыру бойынша байқалады (9, 10-кecтeлep) . Қарап отырсақ, Қазақстанда ЕҚТА жүйесiнде ормандарды қорғау көрсетiлгенiмен, жартылай далалы аймақтар мен су жүйелерi аз қорғауға алынады. Ал шел дала және үстiрттер мүлде қорғауға алынбайды. Қаратау, Кетпен, Күнгей, Жоңғар Алатауы, Оңтүстiк Алтай, Сауыр-Тарбағатай тауларының, Солтүстiк Каспий, Ертiс, Ырғыз, Орал және Iле өзендерiнiң жағалауларындағы өсiмдiктер мен жануарлар элемiнiң бiрегей типтерi, реликтi, эндемикалық түрлер қорғаусыз қалуда. Мiне мүның барлығы республика аумағында жаңадан ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды үйымдастыруды қажет етедi.