Қазақ тіліндегі рай категориясы

Тілдердің даму тарихы, грамматикалық категериялары, қызметі, лексикаөсемантикалық ерекшеліктері, т.б. тілдік құбылыстар жалпы тіл білімінде жалпы қарастырылады.
Сол сияқты жеке тілдің грамматикасын үйрену үшін оны екінші бір тілмен салыстыра оқимыз. Салыстсра оқуө сабақ оқыту методикасының тиімді әдісі екендігі бәрімізге белгілі. Ал ағылшын тілін өзіміздің ана тілімізбен салыстыра отырып оқытсақ, немесе оқысақ, біз тіл үйретудің ең үлкен проблемаларын орындаймыз. Олар бөгде тілде сөйлеуді, ой жинақтауды, байланыстырып сөйлеуді, двмытуды ұйренеді.
Шет тілін ана тілімен салыстыра оқытуды көптеген ірі ғалымдар қолдайды және оны мұғалімнің тәжірбиесінде қолдану керек екендігін уағыздайды. Мысалға: Л.В.Щербе, П.Я.Гальперин, О.С.Ахманова т.б.
Тіл-тілде грамматикалық категориялар сан алуан. Курстық жұмыстың көлеміне сәйкестендіріп, мен етістік райларының трамматикалық категорияларын салыстыра оқытуды қалай жүргізуге болатындығы туралы жазып шықтым.
Ағылшын тілі сабағында фонетиканы, лексиканы, трамматиканы оқытқанда, яғни қай тақырып болмасын, бәрінде де салыстыру қолданылады. Өйткені өмірдегі құбылыстар бірдей, ал оның аталуы әр тілде әр түрлі. Тілді үйрене отыоып, өз тіліміздегі ұғымды басқа тілде айтй аламыз.
Сондықтан тілдің ішкі заңдылықтарын сөздердің, сөз тіркесткеінің, морфемаларының, т.б. тіл материалдарының ерекшеліктерін үйрену арқылы ойымызды екінші бір тіііілде жеткіземіз. Қазақ мектептерінде оқушыларға ағылшын тілінің трамматикасын өте жақсы білуге тиіс екен. Қазақ тілі мен ағылшын тілін қазақша оқитын сыныптарда салыстыра оқудың маңызы зор. Етістік райларының қызметін, трамматикалық категорияларын, синтаксистік қызметін, құрылымдық түрлері және т.б. тілдік ерекшеліктерін тиянақты түрде түсіндіруге болады.
Қазіргі қазақ тілінде етістіктің бес түрлі райы бар деп қаралады. Рай әдетте етістіктің модальдық мән беретін тұлғалары аталады. Сондай рай деп аталатын етістік категориялары әрі трамматикалық класс, әрі семантикалық топ құрады. Арнаулы трамматикалық көрсеткішер райлық топ құрайды. Алайда, кейде бір ғана грамматикалық көрсеткіш екі түрлі рай мәнін беріп, екі түрлі қолданылуы мүмкін. Бір жағынан, мұндай құбылыс рай мәндертнің бір-бірімен тығыз байлапныстылығын көрсетсе, екінші жағынан, олардың бастапқы генезистік бірлігін де байқатады.