ҚР қаржы нарығы
1. ҚР қаржы нарығының бүгінгі жағдайы
2. ҚР қаржы нарығының даму перспективасы
2. ҚР қаржы нарығының даму перспективасы
Нарықтық экономикада – адамзат экономикасының жоғарғы жетістігі және өндірісті ұйымдастырудың тиімді түрі екендігі дүниежүзі мемлекеттерінің көпшілігінің өркендеу тәжірибесі дәлелденген ақиқат шындық. Ал Қазақстан Республикасы үшін шаруашылықты жүргізудің жаңа әдістеріне өту – ашық нарыққа өту ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік экономикалық саясаттағы субъективизмнен(әділетсіздіктен) бас тарту.
Бүгінде отандық бағалы қағаздар нарығын дамытудың жағдайы мен болашағы, оның тиімділігін арттыру маңызды проблемалардың біріне айналып отыр.
Бағалы қағаздар жөніндегі ұлттық комиссия Ұлттық банк пен және Қаржы министрлігімен бірлесе отырып әлемдік қаржы дағдарысының және экономиканың нақты нақты секторларындағы өндірістің құлдырауынан пайда болған сыртқы және ішкі факторлардың бағалы қағаздар нарығына тигізген жайсыз әсерін төмендету жөнінде белгілі бір дәрежеде жұмыс жүргізіп келеді.
Қазіргі кезең бағалы қағаздарға дегекн сұраныстың төмендеуімен және оның кірісінің артуымен сипатталады. 1999 жылы сәуір айында валюта бағасы тәртібінің өзгертілуімен бағалы қағаздар нарығына қатысушылардың теңгенің алдындағы бағаны қатысты сақтық білдіруі айналымдағы мемлекеттік қағаздар ауқымының азайып кеуіне әкеп соқты. Өйткені Қаржы министрлігі екінші тоқсанда теңгемен бағаланған қысқа мерзімді қағаздар шығаруды тоқтатты.
Нарықты дамыту мақсатында инвесторларға валютамен бағаланған қысқа мерзімді Маңғыстау облысы әкімшілігінің облигцияларын шығару жүзеге асырылды.
Қазақстандағы капиталды нақты секторға еркін бағыттай алатын қор нарығының қалыптаспағандығына айрықша көңіл бөлу керек. 1998 жылықор нарығында құрылымдық инвесторлардың – жинақтаушы зейнет ақы қорларының пайда болуына байланысты бұрынғыдан да дами бастайды. Өйткені қор нарығының барлық салаларының ішінде әсіресе жинақтаушы зейнетақы қорларыың қаржылық бағалы қағаздар нарығына қатысқаны мейілінше маңыздырақ.
Бүгінде отандық бағалы қағаздар нарығын дамытудың жағдайы мен болашағы, оның тиімділігін арттыру маңызды проблемалардың біріне айналып отыр.
Бағалы қағаздар жөніндегі ұлттық комиссия Ұлттық банк пен және Қаржы министрлігімен бірлесе отырып әлемдік қаржы дағдарысының және экономиканың нақты нақты секторларындағы өндірістің құлдырауынан пайда болған сыртқы және ішкі факторлардың бағалы қағаздар нарығына тигізген жайсыз әсерін төмендету жөнінде белгілі бір дәрежеде жұмыс жүргізіп келеді.
Қазіргі кезең бағалы қағаздарға дегекн сұраныстың төмендеуімен және оның кірісінің артуымен сипатталады. 1999 жылы сәуір айында валюта бағасы тәртібінің өзгертілуімен бағалы қағаздар нарығына қатысушылардың теңгенің алдындағы бағаны қатысты сақтық білдіруі айналымдағы мемлекеттік қағаздар ауқымының азайып кеуіне әкеп соқты. Өйткені Қаржы министрлігі екінші тоқсанда теңгемен бағаланған қысқа мерзімді қағаздар шығаруды тоқтатты.
Нарықты дамыту мақсатында инвесторларға валютамен бағаланған қысқа мерзімді Маңғыстау облысы әкімшілігінің облигцияларын шығару жүзеге асырылды.
Қазақстандағы капиталды нақты секторға еркін бағыттай алатын қор нарығының қалыптаспағандығына айрықша көңіл бөлу керек. 1998 жылықор нарығында құрылымдық инвесторлардың – жинақтаушы зейнет ақы қорларының пайда болуына байланысты бұрынғыдан да дами бастайды. Өйткені қор нарығының барлық салаларының ішінде әсіресе жинақтаушы зейнетақы қорларыың қаржылық бағалы қағаздар нарығына қатысқаны мейілінше маңыздырақ.
1. 2006 жылғы 19 қаңтарында Қазақстан Қаржыгерлерініц V конгресінде оқыған Қазақстан Президенті - Н.Ә. Назарбаевтың баяндамасы
2. Статисттическое обозрение Казахстана №4 Агенство РК по статистики Алматы, 2006
3. 2007 жылғы 15 қарашада Қазақстан Қаржыгерлерінің VI конгресінде оқыған Қазақстан Президенті - Н.Ә. Назарбаевтың баяндамасы
4. Ашимов А. Стратегия вхождения Казахстана в число 50 конкурентоспособных стран // Финансы и кредит, №11, 2007.
5. «Казахстанская правда» газетінің желтоқсан айларындағы нөмірлері 2007 ж
6. Назарбаев Н.А. Стратегия вхождение Казахстана в число 50 наиболее конкурентоспособных стран мира // Казахстанская правда. 2 марта 2008.
7. «Континент» журналы № 6 (228) наурыз 2008 ж.
8. Бельгибаева К.К «Финансовая и банковская статистика»: Учебное пособие. —Алматы, Экономика 2000.
9. Орманбаев А., Есегельдин Б. // «Қаржы және қаражат» №8. 1998.
10. Концепция развития финансового сектора РК на период до 2010 г. –Алматы НБРК, 2006.
11. О. Баймұратов «Қазақстан қаржы нарығы»: Оқу құралы. – Алматы, Экономика 2007
2. Статисттическое обозрение Казахстана №4 Агенство РК по статистики Алматы, 2006
3. 2007 жылғы 15 қарашада Қазақстан Қаржыгерлерінің VI конгресінде оқыған Қазақстан Президенті - Н.Ә. Назарбаевтың баяндамасы
4. Ашимов А. Стратегия вхождения Казахстана в число 50 конкурентоспособных стран // Финансы и кредит, №11, 2007.
5. «Казахстанская правда» газетінің желтоқсан айларындағы нөмірлері 2007 ж
6. Назарбаев Н.А. Стратегия вхождение Казахстана в число 50 наиболее конкурентоспособных стран мира // Казахстанская правда. 2 марта 2008.
7. «Континент» журналы № 6 (228) наурыз 2008 ж.
8. Бельгибаева К.К «Финансовая и банковская статистика»: Учебное пособие. —Алматы, Экономика 2000.
9. Орманбаев А., Есегельдин Б. // «Қаржы және қаражат» №8. 1998.
10. Концепция развития финансового сектора РК на период до 2010 г. –Алматы НБРК, 2006.
11. О. Баймұратов «Қазақстан қаржы нарығы»: Оқу құралы. – Алматы, Экономика 2007
Жоспар
1. ҚР қаржы нарығының бүгінгі жағдайы
2. ҚР қаржы нарығының даму перспективасы
1. ҚР қаржы нарығының бүгінгі жағдайы
Нарықтық экономикада – адамзат экономикасының жоғарғы жетістігі және
өндірісті ұйымдастырудың тиімді түрі екендігі дүниежүзі мемлекеттерінің
көпшілігінің өркендеу тәжірибесі дәлелденген ақиқат шындық. Ал Қазақстан
Республикасы үшін шаруашылықты жүргізудің жаңа әдістеріне өту – ашық
нарыққа өту ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік экономикалық саясаттағы
субъективизмнен(әділетсіздіктен) бас тарту.
Бүгінде отандық бағалы қағаздар нарығын дамытудың жағдайы мен
болашағы, оның тиімділігін арттыру маңызды проблемалардың біріне айналып
отыр.
Бағалы қағаздар жөніндегі ұлттық комиссия Ұлттық банк пен және Қаржы
министрлігімен бірлесе отырып әлемдік қаржы дағдарысының және экономиканың
нақты нақты секторларындағы өндірістің құлдырауынан пайда болған сыртқы
және ішкі факторлардың бағалы қағаздар нарығына тигізген жайсыз әсерін
төмендету жөнінде белгілі бір дәрежеде жұмыс жүргізіп келеді.
Қазіргі кезең бағалы қағаздарға дегекн сұраныстың төмендеуімен және
оның кірісінің артуымен сипатталады. 1999 жылы сәуір айында валюта бағасы
тәртібінің өзгертілуімен бағалы қағаздар нарығына қатысушылардың теңгенің
алдындағы бағаны қатысты сақтық білдіруі айналымдағы мемлекеттік қағаздар
ауқымының азайып кеуіне әкеп соқты. Өйткені Қаржы министрлігі екінші
тоқсанда теңгемен бағаланған қысқа мерзімді қағаздар шығаруды тоқтатты.
Нарықты дамыту мақсатында инвесторларға валютамен бағаланған қысқа
мерзімді Маңғыстау облысы әкімшілігінің облигцияларын шығару жүзеге
асырылды.
Қазақстандағы капиталды нақты секторға еркін бағыттай алатын қор
нарығының қалыптаспағандығына айрықша көңіл бөлу керек. 1998 жылықор
нарығында құрылымдық инвесторлардың – жинақтаушы зейнет ақы қорларының
пайда болуына байланысты бұрынғыдан да дами бастайды. Өйткені қор нарығының
барлық салаларының ішінде әсіресе жинақтаушы зейнетақы қорларыың қаржылық
бағалы қағаздар нарығына қатысқаны мейілінше маңыздырақ.
Қор нарығы - нарықтық экономикаға бет бұрған өркениетті мемлекеттің
айқын сипаттарының бірі. Өйткені ол ең әуелі меншік қозғалыстарын
өркениетті түрде акцияларды сатып алу жолымен жүзеге асырады. Соның
нәтижесінде кез келген инвестор іс – қимылы айқын әрі кез келген
компанияның әрекетімен таныса алады.
Сөйтіп инвестор қыры – сыры беймәлім, “айдалада ақ отау, аузы – мұрны
жоқ отау” сатып алмайды, ақшаны қайда сатылатынын, ең бастысы, кәсіпорын
қуатының қай шамада екенін, менеджменті қалай қалыптасқанын, бәрі – бәрін
алдын ала білетін болады. Жеке кәсіпорынның өзіде меншік иесінен жан –
жақты хабардар болмақ.
Екіншіден, қор нарығы субъективті факторлардан толықтай тәуелсіз
болып, экономиканың нақты барометріне айналады, сөйтіп, алдын ала
экономикадағы ахуалды талдау үшін де және ең маңыздысы, оң болжам жасау
үшін де қызмет атқарады.
Үшіншіден, дамыған қор нарығы трансферттік менеджментті талап етеді.
Яғни бір меншікиелігін басқаратын компания сол жеке тұлғаның атынан немесе
меншік иесінің тапсыруы бойынша сөйлей алады және егерде ол компания
жасалған шарт бойынша талаптарды орындамайтын болса, меншік иесі бір жақты
тәртіппен келісімді бұзады. Мұндай алғышарттар қалыптаспаған жағдайда
өркениетті корпорациялық басқаруды талап ету қиын.
Осы секілді жөнсіздіктер салдарынан акциялар пакеті басқаруға
берілетін компаниялар өздерін меншік иесі секілді ұстайды да, ал меншік
иесі, тіпті, өз акцияларының қозғалысын қадағалау мен олардыбасқару былай
тұрсын, істің – жай күйіне көз жеткізе алмай дал болады. Экономикада дәл
қазір осындай келеңсіздіктермен бетпе – бет келіп отырады.
Төртіншіден, қор биржасы ғана халықтың ақшасын нақты секторға тарта
алады, сөйтіп азаматтардың бұл ақшасы еліміздің игілігіне жұмыс істейді
және сонымен қатар азаматтарының өз кірістерін капиталға айналдыруына
мүмкіндік береді. Ең бастысы, өз акцияларының тағдыры не болып жатқанын әр
кезде де көріп, біліп отыруға мұмкіндік алады.
Қаржы нарығында қолданылатын ақша агрегаттары.
Негізгі ақша агрегаттарына қазіргі кезде ақша – несие статистикасын
құрумен талдауға қолданылып жүрген ақша базасы мен ақша жиыны жатады.
Ақша жиыны Ұлттық банк пен екінші деңгейдегі банктердің баланс
шоттарын шоғырландыру негізінде анықталады және құрамына айналыстағы қолма
– қол ақша және жеке тұлға резиденттері мен үй шаруашылығы резиденттерінің
депозиттері кіреді. Төменде ақша агрегаттарының құралы келтіріледі:
1)М0 (айналысатағы қолма –қол ақша немесе банк жүйесінен тыс ақша);
2)М1 , М0 + банктік емес заңды тұлғалар мен халықтық деңгейдегі
аудармалы депозиттер;
3) М2 , М1 + теңгедегі басқа депозиттер және банктік емес заңды
тұлғалар мен халықтың шетел валютасындағы аудармалы депозиттері;
4) М3 (ақша жиыны), М2 + банктік емес заңды тұлғалар халықтың шетел
валютасындағы басқа депозиттері;
“АҚШ долларының айырбас бағамы” кестесіндегі, KASE – де белгіленеді
валютаның кезең ішіндегі орташа өлшемді биржалық айырбас бағамы орташа
өлшемді арифметикаклық формула бойынша есептеледі:
К1 * Q1 + K2 * Q2 + ... + Kn * Qn
Коро =
Q1 + Q2 +... + Qn
Мұнда: K1 ... Kn – n мәміле бойынша бағам;
Q1 ... Qn – n мәміленің көлемі;
Кезеңдегі орташа ресми айырбас бағамы Ұлттық банк есеп жүргізу мен
кеден төлемдері мақсатында оқтын – оқтын белгілейтін ресми айырбас
бағамдарының негізінде мына формула бойынша есептелінеді:
K1 * N1 + K2 * N2 + ... + Kn * Nn
Kop=
m
Мұнда: K1 ... Kn – n кезең ішіндегі жүретін бағам;
N1 ... Nn – n кезең ішіндегі жұмыс күндерінің саны;
Орташа жылдық бағамдар орташа жай арифметикалық формула бойынша
анықталады:
K1 + K2 + ... + Kn
Kopжыл = N
Мұндағы: К1... Kn – n айдағы валютаның орташа өлшемді бағамы;
N – жыл ішіндегі айлар саны.
Мемлекет ішіндегі айналымдағы шетел валютасының көлемі, ҚР Ұлттық
банкінің мәлімдеуінше, 1999 жылғы 170 млрд. теңгеден екі есе өсті. Теңгенің
негізгі функцияларын елімізде шетел функциялары атқаруда. Қызмет көрсетулер
мен тауарлар (машина, үй жиһаз, туристік жолдама, т.б.) доллармен
бағаланады.
Қазақстандық теңгенің әлсіздігі тағы да үкіметтің монетарлық
саясатынан, экономикамыз әр түрлі сапасы төмен жасанды ақша өнімдеріне –
вексельдер мен, қазына міндеттемелеріне толы.
Олардың жалпы көлемі қазіргі уақытта теңгенің ақша жиынына тең.
Сондықтан Қазақстан Ұлттық банкі долларға айырбастау бағамының ауысуына шек
орнатқан, ол кейде “валюталық дәліз ” деп аталады. Оның мағынасы –
мемлекетте долларға қатысты теңге бағамын қолдану тетігі құрылғандығы және
оның тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз етуінде. Кейбір кезде Ұлттық банк оны
түрлендіріп, жаңартып отырады, бірақ мүлдем жоймайды.
Қазақстан Республикасындаға валюта саясаты.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, нарықтық экономика жағдайында
халықаралық валюталық қатынастарды реттеу екі түрде жүзеге асырылады:
• нарықтық реттеу;
• мемлекет тарапынан реттеу;
Валюталық нарықта валюталарға деген сұраныс және ұсыныс, сондай-ақ
олардың бағамдық шекті қатынастары қалыптасады. Нарықтық реттеу құн заңына
бағынады. Мұндай заңдардың валюталық нарықтағы бәсекелестік жағдайында
жұмыс жасауы, валюталар айырбасының қатысты баламалығын, тауарлар,
көрсетілетін қызметтер, капиталдар несиелер қозғалысына, байланысты әлемдік
шаруашылықтың қажеттілігіне валюталардың халықаралық ағымының сәйкес келуін
қамтамасыз етеді. Баға механизімі және нарықтағы валюталық бағам
динамикасының белгілері арқылы экономикалық агенттер валюталарды сатып
алушылардың сұранысы мен оларды ұсыну мүмкіндіктері туралы біле алады.
Сонымен бірге, нарық валюталық операциялардың жағдайы туралы ақпараттар
көздері болып табылады.
Бірақ та мемлекет ертеден бері валюталық қатынастарға араласып келген,
бастапқыда ол жанама түрде кейіннен оның әлемдік шаруашылықтағы
маңыздылығын ескере отырып, тікелей араласа бастады. 30 – жылдардағы XX ғ.
алтын стандарты алынып тасталуына байланысты валюталық бағамды реттегіш
ретінде алтын механизмі міндетін тоқтатты. Бағамдық шекті қатынастардың аяқ
асты ауытқуы мен валюталық дағдарыстар ұлттық және әлемдік экономикаға
теріс әсер ете отырып, ауыр әлеуметтік – экономикалық зардапқа ұшыратты.
Нарықтық және мемлекеттік валюталық реттеу бірін – бірі толықтырады.
Біріншісі, бәсекеге негізделген, яғни дамуды ынталандыра түссе, ал
екіншісі, валюталық қатынастарды нарықтық реттеудегі теріс салдарды жоюға
бағытталған. Екі реттегіш арасындағы шекара нақты жағдайлардағы тиімділік
және шектеуге байланысты анықталады. Сондықтан да олардың арасындағы шекті
қатынас жиі ауысып отырады. Дағдарыс, соғыс және тағы басқа қиын
жағдайларда қатаң мемлекеттік валюталық реттеудің маңыздылығы артады.
Сондай-ақ валюталық – экономикалық жағдайдың жақсаруы барысында валюталық
операциялар ырықтандырылып, бұл аумақта нарықтық бәсеке орын алады. Бірақта
мемлекет бұл жағдайда да валюталық қатынастарды қалыпқа келтіру және
қадағалау мақсатында валюталық бақылау жасайды.
Нарық экономикасын реттеу жүйесінде валюталық саясат ерекше орын
алады.
Валюталық саясат – бұл елдің ағымдық және стратегиялық мақсаттарына
сәйкес халықарлық валюталық және басқа экономикалық қатынастар аумағында
жүзеге асырылатын шаралар жиынтығы.
Валюталық саясат экономикалық саясаттың ең басты мақсаттары: тұрақты
экономикалық өсуді қамтамасыз етуге, жұмыссыздық пен инфляцияның өсуін
тоқтатуға, төлем балансындағы тепе – теңдікті ұстап отыруға бағытталады.
Валюталық саясаттың басты бағыттары мен формалары елдердің валюталық –
экономикалық жағдайына, әлемдік шаруашылықтың эвалюцияларына, әлемдік
аренадағы күштердің орналасуына байланысты анықталады.
Заңды түрде валюталық саясат валюталық заңдылықтар, яғни елдегі және
одан тысқары жерлердегі валюталық бағалылармен байланысты операциялардың
жасалу тәртібін реттейтін құқтық нормалар жиынтығымен, сондай-ақ екі жақты
көп жақты валюталық проблемалар бойынша мемлекеттер арасында жасалаты
келісімшарттарға сүйенеді.
Валюталық саясатты іске асырудың басты бір құралы валюталық реттеу
болып табылады.
Тікелей валюталық реттеу – заңды актілер және атқарушы өкіметтің
әрекет ету жолымен іске асса, ал жанама валюталық реттеу – нарықтың
экономикалық агенттерінің мінез – құлқына экономикалық, валюталық және
несиелік әдістерді пайдалану арқылы әсер етеді.
Мемлекетаралық валюталық реттеу ұйымы – Халықаралық Валюталық қор
(ХВҚ) болып табылады.
Валюталық саясат өзінің мақсаттарына және формаларына байланысты екіге
бөлінеді:
1) құрылымдық валюталық саясат;
2) ағымдық валюталық саясат.
Құрылымдық валюталық саясат – дүниежүзілік валюталық жүйедегі
құрылымдық өзгерістерді жүзеге асыруға бағытталған ұзақ мерзімді шаралар
жиынтығы.
Ол валюталық саясат реформа формасында іске асырылады. Құрылымдық
валюталық саясат ағымдық валюталық саясатқа әсер етеді.
Ағымдық валюталық саясат – валюталық бағамды, валюталық операцияларды,
валюталық нарық пен алтын нарығының қызметтерін күнделікті оперативті түрде
реттеуге бағытталған қысқа мерзімді шаралар.
Валюталық саясаттың мынандай формалары қолданылады:
1) Дисконттық валюталық саясат.
2) Девиздік валюталық саясат.
Сонымен қатар, девиздік саясаттың мынадай жүзеге асырылу формалары
болады:
а) валюталық интервенция;
ә) валюталық резервті диверсификациялау;
б) валюталық шектеу;
в) валюталардың алмастырылу дәрежесін реттеу;
г) валюталық бағам режимі;
д) девальвация;
з) ревальвация;
2. ҚР қаржы нарығының даму перспективасы
Кластерлердің ішкі табиғаты келесідей, кластерлер - бұл байланысты
компаниялар және ұйымдар тобы, жанындағы пайданы қолданып, экономикалық
мамандануды көрсетеді. Ешбір ел барлық кластерларда мамандандырылу мүмкін
емес. Басымдылығы бар экономика салалары саны әрқашанда: шектеледі және
осындай негізгі салаларды дамыту барлық экономиканы алға жылжыту
қозғалтқышы болады. Яғни экономикаға ықпал ету көзқарасы тұрғыдан кейбір
кластерлер басқалармен салыстырғанда мемлекет өркендеуі үшін әрқашанда аса
маңызды болады.
Мемлекет мүмкіндіктері бюджет жағынан болсын әлде шешім қабылдау
немесе оны жүзеге асыру артықшылығы жағынан болсын әрқашанда шектеулі.
Үкімет экономиканың барлық салаларымен келісілген жұмыс атқарса,
Қазақстанның қаржы секторы бұдан ұтар еді, бірақ шындьғында мемлекетте ең
қауырт бағыттарға жұмсауға тиіс шектеулі мүмкіндіктері бар.
Егер жеке кластерлер, басқалармен салыстырғанда ел өркендеуіне шешуші
маңызы бар болса, онда мемлекеттің борышы - оларға аса назарын аудару. Бұл
кластерлер уақыт өте өзгереді, сондықтан оларды сұрыптау жиі қайта
қарастырылып тұру қажет. Бірақ тәжірибелік қажеттілік осы немесе басқа
кластерлер пайдасына таңдау жасау әрқашанда сақталады.
Кластерлерді сұрыптаудағы ойлау жүйенің ең басты мақсаты релеванттық
факторларды саясат аспектілерінен тыс, бейтарап және мінсіз процесте
қорытылады. Бар мүмкіндіктерді тіркеуден бастау қажет екендігін, көптеген
елдер тәжірибесі көрсетті.Үкімет ұлттық ауқаттылық үшін үлкен пайда табуы
мүмкін, егер ол компаниялар мөлшерлері бар, қаржы секторларымен қарқынды
жұмыс істесе. Көптеген елдерде бұл стратегия мықты жақтарды бекіту сияқты
белгілі. Кәсіпкерлік қуатта негізделген, іргетас бар жерде немесе тарихи
қалыптасқан жағдайларда, келісілген мемлекеттік күш және кәсіпкерлік ең
үлкен пайда әкеледі.
Егер тек қана бар мүмкіндіктерді қарастырса, онда біржақты сарапқа
келуге болады. Бар потенциал бәсекелес аймақтағы потеяциалмен салыстырылуы
керек. Басымдылық кластерлер бекіту түрлі нарық тартымдылығын бағалаумен
көп жақындығы бар, атап айтқанда компанияларға не жасау қажет: өзінің мықты
жақтарын түсіну, бәсекелестің мықты жақтарын түсіну қазіргі және болашақ,
нарықтағы сұранысты түсіну. Бірге бұл факторлар кластер жұмыс істейтін,
нарықта қанша пайда табуға болатынын анықтайды.
Таңдалған кластерлерге қатысты басымдылықтар және кластерлер жасау
бойынша нақты жеткілікті күш шын мәнінде қатты ажыратылады. Даму үшін
кластер таңдау дегеніміз ол қалыптасу факторларын бақылайтын, барлық
институттар кластердің экономикалық даму үшін қажетті дегенді білдіреді.
Бірақ әлемдік тәжірибе көрсетеді: бәсекелестіктің шектелуі, мысалы
протекционистік шаралармен, кластердің жеткілікті дамуына бөгет жасайды.
Жақсы кластерлік саясат-бұл, ең алдымен, экономикаға бәсекелес болуға
бөгет болатын мәселелерді анықтау және шешу. Мұндай мәселелерге кластермен
пайдаланатын көлік инфрақұрылысын жақсарту, басқару деңгейін жоғарлатуға
бағытталған инвестициялар, белгіленген қызмет көрсету және жеткізілім
қамтамасыз ету үшін шет ел қаржы секторларын қатыстыру. Осы шаралардың
кейбірі қаржы құралдарын талап етуі, басқалары талап етпеуі мүмкін.
Кластерлік саясат бәсекелестікті жоғарлату мақсатымен, кластердің экспортты
диверсификациялау мүмкіндігімен анықталады.
Экономиканың негізгі кластерлері диспропорциялық ара салмағы бар,
тіпті барлығын бірге алғанда, экономиканың қалған бөлігімен салыстырғанда
олар аз болады. Сондықтан, егер басқа қаржы секторларды қарқынды дамуға
мүмкіндік беретін бірыңғай экономикалық стратегия жоқ болса, онда жиынтық
экономикалық нәтиже жарытымсыз болады. Ең қолайлы кластерлік саясат екі
әлементтің үлесуін болжайды: негізгі кластердерді жисақ жию және барлық
қаржы секторлардың жағдайын жақсарту бойынша күш. Осы екі әлемент бір -
бірін қуаттайды: кластерлік күштер экономиканың іскерлік ортасын жағымды
өзгертусіз тиімді емес. Барлық экономиканың даму стратегиясы кластерлерді
тіркеусіз шектеулі, өйткені ол кластерлердің детализация деңгейіне жетпейді
және жалпы мемлекеттік шаралармен шектеледі.[1]
Кейбіреу үшін кластерлерді сұрыптау бәсекелеске араласу, әкімшілік
жобалау әдістердің өзінің келешегі жоқ екендігін дәлелдегенге оралу болып
саналады. Сондай-ақ, кластерлік экономикалық саясат компаниялар және
салалар арасындағы ашық қарқынды бәсекелес, бәсекелестіктің мәні екендігін
түсіну негізінде екендігін көз алмай бақылау дәлелдейді. Өнімділік және
детализация, бәсекелес, кластердің жұмыс істеу үшін және оның инфрақұрылысы
үшін ең тиімді бағдарламаларды дамыту деңгейін анықтауда белгілі рөлді
ойнауды мемлекет жалғастырады.
Қазақстанның экономикалық шындығында кластерлер және қаржы секторлар
тығыз байланысты. Экономиканың мұнай емес секторындағы көптеген кластерлер
өнідірістің советтік экономикалық емес әдістер ықпалын сақтаған бірнеше
профильдік салалармен үстірт сипаты бар. Жалпы еліміз жеке меншік
кәсіпкерлікте қысқа тарихы, нашар басқару әдістері және шектеулі бәсекелес
басымдылықтары бар.
Мұнай өңдейтін және мұнай химиялық өндірістің негізгі дамуы
республикада бар. Инновациялык машина жасау өнідірісі ұсынылады, олардың
кейбірі импортын орнын басу тәртіпте мұнай шығару жабдықтарын жасауға
кірісті. Батыс Қазақстан машина жасау АҚ компаниясына жаңа қуаттылық
еңгізу мұнай-газ жабдықтарын шығаруына көшуге мүмкіндік берді. Павлодар
машина жасау зауыт АҚ конвейерінен импортын орнын басу тәртібінде күрделі
мұнай шығару техникасын шығару жөнге келтірілді.
Жер қойнауын пайдаланушылар үшін тауар, қызмет және қызмет көрсету
жабдықтауын бір тізімге қосу отандық компаниялардың бәсекелестік деңгейін
жоғарлатуға мүмкін.
Алдын ала талдау нәтижесіне қарамастан, туризм, азық-түлік өнеркәсібі,
мұнай-газ машина жасау, тоқыма өнеркәсібі, көлік-логистикалық қызмет
көрсету, металлургия және құрылыс материалдар өнідірісі перспективалық сала
болып танылғаң, ал қосымша үйренуді талап ететін - био технология,
фармацевтикалық өнеркәсіп, мұнай-газ секторында білім беру және қызмет
көрсету, тек қана мұнай еңдеу кластеры республика үшін экспортты қайта құру
орынды индустриялық негіз болуы мүмкін.
Үкіметке және кәсіпкерлердің жұмыс топтарына жеті кластер емес, сегіз
кластер және нормативтік материалдар бойынша ұсыныстарды дамыту бойынша
индустриялық мастер-жоспар жетілдіру керек. Индустриялық мастер-жоспар
кластерлердің даму стратегиясына негізделу керек, сонын ішінде белгілі
мақсаттағы кластерлер нарығын анықтау, корпоративті басқаруды жетілдіру,
өндіріс үшін арнайы шарттарды қамтамасыз ету және инвестицияларды
(салықтар, арифтер, амортизация және т.б.) шоғырлау, таңдалған өнідірістің
дамуы және қолдауы облысында үкімет саясатын жетілдіру кіреді,
Кластерлерді құру кезінде тек қана экспорттық салаларды дамыту ғана
емес, сонымен қатар ішкі нарыққа бағыталған өндірісті дамыту маңызды. Бұдан
басқа, республикадағы қаржылық стратегияны ұлттық деңгейден аймақ деңгейіне
жылжыту керек. Осыған орай, тек қана қаржы құрылысын ғана емес, сонымен
қоса осы қарым-қатынастардың әдістемелік құрылыстардың Қазақстан үшін жаңа
принципте бизнес және мемлекет арасындағы қарым-қатынас түрін болашақта
өзгерту.
Осында басты бағыт ұлттық валюта-теңге бекіту тенденциясын сақтау
кезінде макроэкономикалық тұрақтылықты ары қарай бекіту болын табылады.
Монетарлық шаралармен теңге тұрақтылығына толык мөлшерде жету мүмкін емес.
Инфляция төмендемейді, Ұлттық банкте ақша массасын стерилдеу бойынша
шығындар артып келеді, ол алтын валюталық қорларды қайта бағалаудан да
шығынға ұшырайды. Егер бұл тенденцияларды жеңбесе, онда маңызды
экономикалық бағдарламаларды жүзеге асыру қиындап кетуі мүмкін; агроазық-
түлік, тұрғын және индустрия-инновациялық. Отандық өндіруші онда бәсекеге
қабілетсіз болып шығады, ал ипотекалық кредит мөлшері инфляция пайызына
өседі. Теңге тұрақталуы жобаланған мұнай өңдеудің өсуімен күшейеді.
Соңғы өнімді сатуды арттыру арқылы экспортты диверсификациялау үшін
кластерлік жүйені ұсына отырып, 2005-2015 жж. ұлттық инновациялық жүйені
(ҰИЖ) дамыту Мемлекеттік бағдарламаның басты әлементі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. ҚР қаржы нарығының бүгінгі жағдайы
2. ҚР қаржы нарығының даму перспективасы
1. ҚР қаржы нарығының бүгінгі жағдайы
Нарықтық экономикада – адамзат экономикасының жоғарғы жетістігі және
өндірісті ұйымдастырудың тиімді түрі екендігі дүниежүзі мемлекеттерінің
көпшілігінің өркендеу тәжірибесі дәлелденген ақиқат шындық. Ал Қазақстан
Республикасы үшін шаруашылықты жүргізудің жаңа әдістеріне өту – ашық
нарыққа өту ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік экономикалық саясаттағы
субъективизмнен(әділетсіздіктен) бас тарту.
Бүгінде отандық бағалы қағаздар нарығын дамытудың жағдайы мен
болашағы, оның тиімділігін арттыру маңызды проблемалардың біріне айналып
отыр.
Бағалы қағаздар жөніндегі ұлттық комиссия Ұлттық банк пен және Қаржы
министрлігімен бірлесе отырып әлемдік қаржы дағдарысының және экономиканың
нақты нақты секторларындағы өндірістің құлдырауынан пайда болған сыртқы
және ішкі факторлардың бағалы қағаздар нарығына тигізген жайсыз әсерін
төмендету жөнінде белгілі бір дәрежеде жұмыс жүргізіп келеді.
Қазіргі кезең бағалы қағаздарға дегекн сұраныстың төмендеуімен және
оның кірісінің артуымен сипатталады. 1999 жылы сәуір айында валюта бағасы
тәртібінің өзгертілуімен бағалы қағаздар нарығына қатысушылардың теңгенің
алдындағы бағаны қатысты сақтық білдіруі айналымдағы мемлекеттік қағаздар
ауқымының азайып кеуіне әкеп соқты. Өйткені Қаржы министрлігі екінші
тоқсанда теңгемен бағаланған қысқа мерзімді қағаздар шығаруды тоқтатты.
Нарықты дамыту мақсатында инвесторларға валютамен бағаланған қысқа
мерзімді Маңғыстау облысы әкімшілігінің облигцияларын шығару жүзеге
асырылды.
Қазақстандағы капиталды нақты секторға еркін бағыттай алатын қор
нарығының қалыптаспағандығына айрықша көңіл бөлу керек. 1998 жылықор
нарығында құрылымдық инвесторлардың – жинақтаушы зейнет ақы қорларының
пайда болуына байланысты бұрынғыдан да дами бастайды. Өйткені қор нарығының
барлық салаларының ішінде әсіресе жинақтаушы зейнетақы қорларыың қаржылық
бағалы қағаздар нарығына қатысқаны мейілінше маңыздырақ.
Қор нарығы - нарықтық экономикаға бет бұрған өркениетті мемлекеттің
айқын сипаттарының бірі. Өйткені ол ең әуелі меншік қозғалыстарын
өркениетті түрде акцияларды сатып алу жолымен жүзеге асырады. Соның
нәтижесінде кез келген инвестор іс – қимылы айқын әрі кез келген
компанияның әрекетімен таныса алады.
Сөйтіп инвестор қыры – сыры беймәлім, “айдалада ақ отау, аузы – мұрны
жоқ отау” сатып алмайды, ақшаны қайда сатылатынын, ең бастысы, кәсіпорын
қуатының қай шамада екенін, менеджменті қалай қалыптасқанын, бәрі – бәрін
алдын ала білетін болады. Жеке кәсіпорынның өзіде меншік иесінен жан –
жақты хабардар болмақ.
Екіншіден, қор нарығы субъективті факторлардан толықтай тәуелсіз
болып, экономиканың нақты барометріне айналады, сөйтіп, алдын ала
экономикадағы ахуалды талдау үшін де және ең маңыздысы, оң болжам жасау
үшін де қызмет атқарады.
Үшіншіден, дамыған қор нарығы трансферттік менеджментті талап етеді.
Яғни бір меншікиелігін басқаратын компания сол жеке тұлғаның атынан немесе
меншік иесінің тапсыруы бойынша сөйлей алады және егерде ол компания
жасалған шарт бойынша талаптарды орындамайтын болса, меншік иесі бір жақты
тәртіппен келісімді бұзады. Мұндай алғышарттар қалыптаспаған жағдайда
өркениетті корпорациялық басқаруды талап ету қиын.
Осы секілді жөнсіздіктер салдарынан акциялар пакеті басқаруға
берілетін компаниялар өздерін меншік иесі секілді ұстайды да, ал меншік
иесі, тіпті, өз акцияларының қозғалысын қадағалау мен олардыбасқару былай
тұрсын, істің – жай күйіне көз жеткізе алмай дал болады. Экономикада дәл
қазір осындай келеңсіздіктермен бетпе – бет келіп отырады.
Төртіншіден, қор биржасы ғана халықтың ақшасын нақты секторға тарта
алады, сөйтіп азаматтардың бұл ақшасы еліміздің игілігіне жұмыс істейді
және сонымен қатар азаматтарының өз кірістерін капиталға айналдыруына
мүмкіндік береді. Ең бастысы, өз акцияларының тағдыры не болып жатқанын әр
кезде де көріп, біліп отыруға мұмкіндік алады.
Қаржы нарығында қолданылатын ақша агрегаттары.
Негізгі ақша агрегаттарына қазіргі кезде ақша – несие статистикасын
құрумен талдауға қолданылып жүрген ақша базасы мен ақша жиыны жатады.
Ақша жиыны Ұлттық банк пен екінші деңгейдегі банктердің баланс
шоттарын шоғырландыру негізінде анықталады және құрамына айналыстағы қолма
– қол ақша және жеке тұлға резиденттері мен үй шаруашылығы резиденттерінің
депозиттері кіреді. Төменде ақша агрегаттарының құралы келтіріледі:
1)М0 (айналысатағы қолма –қол ақша немесе банк жүйесінен тыс ақша);
2)М1 , М0 + банктік емес заңды тұлғалар мен халықтық деңгейдегі
аудармалы депозиттер;
3) М2 , М1 + теңгедегі басқа депозиттер және банктік емес заңды
тұлғалар мен халықтың шетел валютасындағы аудармалы депозиттері;
4) М3 (ақша жиыны), М2 + банктік емес заңды тұлғалар халықтың шетел
валютасындағы басқа депозиттері;
“АҚШ долларының айырбас бағамы” кестесіндегі, KASE – де белгіленеді
валютаның кезең ішіндегі орташа өлшемді биржалық айырбас бағамы орташа
өлшемді арифметикаклық формула бойынша есептеледі:
К1 * Q1 + K2 * Q2 + ... + Kn * Qn
Коро =
Q1 + Q2 +... + Qn
Мұнда: K1 ... Kn – n мәміле бойынша бағам;
Q1 ... Qn – n мәміленің көлемі;
Кезеңдегі орташа ресми айырбас бағамы Ұлттық банк есеп жүргізу мен
кеден төлемдері мақсатында оқтын – оқтын белгілейтін ресми айырбас
бағамдарының негізінде мына формула бойынша есептелінеді:
K1 * N1 + K2 * N2 + ... + Kn * Nn
Kop=
m
Мұнда: K1 ... Kn – n кезең ішіндегі жүретін бағам;
N1 ... Nn – n кезең ішіндегі жұмыс күндерінің саны;
Орташа жылдық бағамдар орташа жай арифметикалық формула бойынша
анықталады:
K1 + K2 + ... + Kn
Kopжыл = N
Мұндағы: К1... Kn – n айдағы валютаның орташа өлшемді бағамы;
N – жыл ішіндегі айлар саны.
Мемлекет ішіндегі айналымдағы шетел валютасының көлемі, ҚР Ұлттық
банкінің мәлімдеуінше, 1999 жылғы 170 млрд. теңгеден екі есе өсті. Теңгенің
негізгі функцияларын елімізде шетел функциялары атқаруда. Қызмет көрсетулер
мен тауарлар (машина, үй жиһаз, туристік жолдама, т.б.) доллармен
бағаланады.
Қазақстандық теңгенің әлсіздігі тағы да үкіметтің монетарлық
саясатынан, экономикамыз әр түрлі сапасы төмен жасанды ақша өнімдеріне –
вексельдер мен, қазына міндеттемелеріне толы.
Олардың жалпы көлемі қазіргі уақытта теңгенің ақша жиынына тең.
Сондықтан Қазақстан Ұлттық банкі долларға айырбастау бағамының ауысуына шек
орнатқан, ол кейде “валюталық дәліз ” деп аталады. Оның мағынасы –
мемлекетте долларға қатысты теңге бағамын қолдану тетігі құрылғандығы және
оның тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз етуінде. Кейбір кезде Ұлттық банк оны
түрлендіріп, жаңартып отырады, бірақ мүлдем жоймайды.
Қазақстан Республикасындаға валюта саясаты.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, нарықтық экономика жағдайында
халықаралық валюталық қатынастарды реттеу екі түрде жүзеге асырылады:
• нарықтық реттеу;
• мемлекет тарапынан реттеу;
Валюталық нарықта валюталарға деген сұраныс және ұсыныс, сондай-ақ
олардың бағамдық шекті қатынастары қалыптасады. Нарықтық реттеу құн заңына
бағынады. Мұндай заңдардың валюталық нарықтағы бәсекелестік жағдайында
жұмыс жасауы, валюталар айырбасының қатысты баламалығын, тауарлар,
көрсетілетін қызметтер, капиталдар несиелер қозғалысына, байланысты әлемдік
шаруашылықтың қажеттілігіне валюталардың халықаралық ағымының сәйкес келуін
қамтамасыз етеді. Баға механизімі және нарықтағы валюталық бағам
динамикасының белгілері арқылы экономикалық агенттер валюталарды сатып
алушылардың сұранысы мен оларды ұсыну мүмкіндіктері туралы біле алады.
Сонымен бірге, нарық валюталық операциялардың жағдайы туралы ақпараттар
көздері болып табылады.
Бірақ та мемлекет ертеден бері валюталық қатынастарға араласып келген,
бастапқыда ол жанама түрде кейіннен оның әлемдік шаруашылықтағы
маңыздылығын ескере отырып, тікелей араласа бастады. 30 – жылдардағы XX ғ.
алтын стандарты алынып тасталуына байланысты валюталық бағамды реттегіш
ретінде алтын механизмі міндетін тоқтатты. Бағамдық шекті қатынастардың аяқ
асты ауытқуы мен валюталық дағдарыстар ұлттық және әлемдік экономикаға
теріс әсер ете отырып, ауыр әлеуметтік – экономикалық зардапқа ұшыратты.
Нарықтық және мемлекеттік валюталық реттеу бірін – бірі толықтырады.
Біріншісі, бәсекеге негізделген, яғни дамуды ынталандыра түссе, ал
екіншісі, валюталық қатынастарды нарықтық реттеудегі теріс салдарды жоюға
бағытталған. Екі реттегіш арасындағы шекара нақты жағдайлардағы тиімділік
және шектеуге байланысты анықталады. Сондықтан да олардың арасындағы шекті
қатынас жиі ауысып отырады. Дағдарыс, соғыс және тағы басқа қиын
жағдайларда қатаң мемлекеттік валюталық реттеудің маңыздылығы артады.
Сондай-ақ валюталық – экономикалық жағдайдың жақсаруы барысында валюталық
операциялар ырықтандырылып, бұл аумақта нарықтық бәсеке орын алады. Бірақта
мемлекет бұл жағдайда да валюталық қатынастарды қалыпқа келтіру және
қадағалау мақсатында валюталық бақылау жасайды.
Нарық экономикасын реттеу жүйесінде валюталық саясат ерекше орын
алады.
Валюталық саясат – бұл елдің ағымдық және стратегиялық мақсаттарына
сәйкес халықарлық валюталық және басқа экономикалық қатынастар аумағында
жүзеге асырылатын шаралар жиынтығы.
Валюталық саясат экономикалық саясаттың ең басты мақсаттары: тұрақты
экономикалық өсуді қамтамасыз етуге, жұмыссыздық пен инфляцияның өсуін
тоқтатуға, төлем балансындағы тепе – теңдікті ұстап отыруға бағытталады.
Валюталық саясаттың басты бағыттары мен формалары елдердің валюталық –
экономикалық жағдайына, әлемдік шаруашылықтың эвалюцияларына, әлемдік
аренадағы күштердің орналасуына байланысты анықталады.
Заңды түрде валюталық саясат валюталық заңдылықтар, яғни елдегі және
одан тысқары жерлердегі валюталық бағалылармен байланысты операциялардың
жасалу тәртібін реттейтін құқтық нормалар жиынтығымен, сондай-ақ екі жақты
көп жақты валюталық проблемалар бойынша мемлекеттер арасында жасалаты
келісімшарттарға сүйенеді.
Валюталық саясатты іске асырудың басты бір құралы валюталық реттеу
болып табылады.
Тікелей валюталық реттеу – заңды актілер және атқарушы өкіметтің
әрекет ету жолымен іске асса, ал жанама валюталық реттеу – нарықтың
экономикалық агенттерінің мінез – құлқына экономикалық, валюталық және
несиелік әдістерді пайдалану арқылы әсер етеді.
Мемлекетаралық валюталық реттеу ұйымы – Халықаралық Валюталық қор
(ХВҚ) болып табылады.
Валюталық саясат өзінің мақсаттарына және формаларына байланысты екіге
бөлінеді:
1) құрылымдық валюталық саясат;
2) ағымдық валюталық саясат.
Құрылымдық валюталық саясат – дүниежүзілік валюталық жүйедегі
құрылымдық өзгерістерді жүзеге асыруға бағытталған ұзақ мерзімді шаралар
жиынтығы.
Ол валюталық саясат реформа формасында іске асырылады. Құрылымдық
валюталық саясат ағымдық валюталық саясатқа әсер етеді.
Ағымдық валюталық саясат – валюталық бағамды, валюталық операцияларды,
валюталық нарық пен алтын нарығының қызметтерін күнделікті оперативті түрде
реттеуге бағытталған қысқа мерзімді шаралар.
Валюталық саясаттың мынандай формалары қолданылады:
1) Дисконттық валюталық саясат.
2) Девиздік валюталық саясат.
Сонымен қатар, девиздік саясаттың мынадай жүзеге асырылу формалары
болады:
а) валюталық интервенция;
ә) валюталық резервті диверсификациялау;
б) валюталық шектеу;
в) валюталардың алмастырылу дәрежесін реттеу;
г) валюталық бағам режимі;
д) девальвация;
з) ревальвация;
2. ҚР қаржы нарығының даму перспективасы
Кластерлердің ішкі табиғаты келесідей, кластерлер - бұл байланысты
компаниялар және ұйымдар тобы, жанындағы пайданы қолданып, экономикалық
мамандануды көрсетеді. Ешбір ел барлық кластерларда мамандандырылу мүмкін
емес. Басымдылығы бар экономика салалары саны әрқашанда: шектеледі және
осындай негізгі салаларды дамыту барлық экономиканы алға жылжыту
қозғалтқышы болады. Яғни экономикаға ықпал ету көзқарасы тұрғыдан кейбір
кластерлер басқалармен салыстырғанда мемлекет өркендеуі үшін әрқашанда аса
маңызды болады.
Мемлекет мүмкіндіктері бюджет жағынан болсын әлде шешім қабылдау
немесе оны жүзеге асыру артықшылығы жағынан болсын әрқашанда шектеулі.
Үкімет экономиканың барлық салаларымен келісілген жұмыс атқарса,
Қазақстанның қаржы секторы бұдан ұтар еді, бірақ шындьғында мемлекетте ең
қауырт бағыттарға жұмсауға тиіс шектеулі мүмкіндіктері бар.
Егер жеке кластерлер, басқалармен салыстырғанда ел өркендеуіне шешуші
маңызы бар болса, онда мемлекеттің борышы - оларға аса назарын аудару. Бұл
кластерлер уақыт өте өзгереді, сондықтан оларды сұрыптау жиі қайта
қарастырылып тұру қажет. Бірақ тәжірибелік қажеттілік осы немесе басқа
кластерлер пайдасына таңдау жасау әрқашанда сақталады.
Кластерлерді сұрыптаудағы ойлау жүйенің ең басты мақсаты релеванттық
факторларды саясат аспектілерінен тыс, бейтарап және мінсіз процесте
қорытылады. Бар мүмкіндіктерді тіркеуден бастау қажет екендігін, көптеген
елдер тәжірибесі көрсетті.Үкімет ұлттық ауқаттылық үшін үлкен пайда табуы
мүмкін, егер ол компаниялар мөлшерлері бар, қаржы секторларымен қарқынды
жұмыс істесе. Көптеген елдерде бұл стратегия мықты жақтарды бекіту сияқты
белгілі. Кәсіпкерлік қуатта негізделген, іргетас бар жерде немесе тарихи
қалыптасқан жағдайларда, келісілген мемлекеттік күш және кәсіпкерлік ең
үлкен пайда әкеледі.
Егер тек қана бар мүмкіндіктерді қарастырса, онда біржақты сарапқа
келуге болады. Бар потенциал бәсекелес аймақтағы потеяциалмен салыстырылуы
керек. Басымдылық кластерлер бекіту түрлі нарық тартымдылығын бағалаумен
көп жақындығы бар, атап айтқанда компанияларға не жасау қажет: өзінің мықты
жақтарын түсіну, бәсекелестің мықты жақтарын түсіну қазіргі және болашақ,
нарықтағы сұранысты түсіну. Бірге бұл факторлар кластер жұмыс істейтін,
нарықта қанша пайда табуға болатынын анықтайды.
Таңдалған кластерлерге қатысты басымдылықтар және кластерлер жасау
бойынша нақты жеткілікті күш шын мәнінде қатты ажыратылады. Даму үшін
кластер таңдау дегеніміз ол қалыптасу факторларын бақылайтын, барлық
институттар кластердің экономикалық даму үшін қажетті дегенді білдіреді.
Бірақ әлемдік тәжірибе көрсетеді: бәсекелестіктің шектелуі, мысалы
протекционистік шаралармен, кластердің жеткілікті дамуына бөгет жасайды.
Жақсы кластерлік саясат-бұл, ең алдымен, экономикаға бәсекелес болуға
бөгет болатын мәселелерді анықтау және шешу. Мұндай мәселелерге кластермен
пайдаланатын көлік инфрақұрылысын жақсарту, басқару деңгейін жоғарлатуға
бағытталған инвестициялар, белгіленген қызмет көрсету және жеткізілім
қамтамасыз ету үшін шет ел қаржы секторларын қатыстыру. Осы шаралардың
кейбірі қаржы құралдарын талап етуі, басқалары талап етпеуі мүмкін.
Кластерлік саясат бәсекелестікті жоғарлату мақсатымен, кластердің экспортты
диверсификациялау мүмкіндігімен анықталады.
Экономиканың негізгі кластерлері диспропорциялық ара салмағы бар,
тіпті барлығын бірге алғанда, экономиканың қалған бөлігімен салыстырғанда
олар аз болады. Сондықтан, егер басқа қаржы секторларды қарқынды дамуға
мүмкіндік беретін бірыңғай экономикалық стратегия жоқ болса, онда жиынтық
экономикалық нәтиже жарытымсыз болады. Ең қолайлы кластерлік саясат екі
әлементтің үлесуін болжайды: негізгі кластердерді жисақ жию және барлық
қаржы секторлардың жағдайын жақсарту бойынша күш. Осы екі әлемент бір -
бірін қуаттайды: кластерлік күштер экономиканың іскерлік ортасын жағымды
өзгертусіз тиімді емес. Барлық экономиканың даму стратегиясы кластерлерді
тіркеусіз шектеулі, өйткені ол кластерлердің детализация деңгейіне жетпейді
және жалпы мемлекеттік шаралармен шектеледі.[1]
Кейбіреу үшін кластерлерді сұрыптау бәсекелеске араласу, әкімшілік
жобалау әдістердің өзінің келешегі жоқ екендігін дәлелдегенге оралу болып
саналады. Сондай-ақ, кластерлік экономикалық саясат компаниялар және
салалар арасындағы ашық қарқынды бәсекелес, бәсекелестіктің мәні екендігін
түсіну негізінде екендігін көз алмай бақылау дәлелдейді. Өнімділік және
детализация, бәсекелес, кластердің жұмыс істеу үшін және оның инфрақұрылысы
үшін ең тиімді бағдарламаларды дамыту деңгейін анықтауда белгілі рөлді
ойнауды мемлекет жалғастырады.
Қазақстанның экономикалық шындығында кластерлер және қаржы секторлар
тығыз байланысты. Экономиканың мұнай емес секторындағы көптеген кластерлер
өнідірістің советтік экономикалық емес әдістер ықпалын сақтаған бірнеше
профильдік салалармен үстірт сипаты бар. Жалпы еліміз жеке меншік
кәсіпкерлікте қысқа тарихы, нашар басқару әдістері және шектеулі бәсекелес
басымдылықтары бар.
Мұнай өңдейтін және мұнай химиялық өндірістің негізгі дамуы
республикада бар. Инновациялык машина жасау өнідірісі ұсынылады, олардың
кейбірі импортын орнын басу тәртіпте мұнай шығару жабдықтарын жасауға
кірісті. Батыс Қазақстан машина жасау АҚ компаниясына жаңа қуаттылық
еңгізу мұнай-газ жабдықтарын шығаруына көшуге мүмкіндік берді. Павлодар
машина жасау зауыт АҚ конвейерінен импортын орнын басу тәртібінде күрделі
мұнай шығару техникасын шығару жөнге келтірілді.
Жер қойнауын пайдаланушылар үшін тауар, қызмет және қызмет көрсету
жабдықтауын бір тізімге қосу отандық компаниялардың бәсекелестік деңгейін
жоғарлатуға мүмкін.
Алдын ала талдау нәтижесіне қарамастан, туризм, азық-түлік өнеркәсібі,
мұнай-газ машина жасау, тоқыма өнеркәсібі, көлік-логистикалық қызмет
көрсету, металлургия және құрылыс материалдар өнідірісі перспективалық сала
болып танылғаң, ал қосымша үйренуді талап ететін - био технология,
фармацевтикалық өнеркәсіп, мұнай-газ секторында білім беру және қызмет
көрсету, тек қана мұнай еңдеу кластеры республика үшін экспортты қайта құру
орынды индустриялық негіз болуы мүмкін.
Үкіметке және кәсіпкерлердің жұмыс топтарына жеті кластер емес, сегіз
кластер және нормативтік материалдар бойынша ұсыныстарды дамыту бойынша
индустриялық мастер-жоспар жетілдіру керек. Индустриялық мастер-жоспар
кластерлердің даму стратегиясына негізделу керек, сонын ішінде белгілі
мақсаттағы кластерлер нарығын анықтау, корпоративті басқаруды жетілдіру,
өндіріс үшін арнайы шарттарды қамтамасыз ету және инвестицияларды
(салықтар, арифтер, амортизация және т.б.) шоғырлау, таңдалған өнідірістің
дамуы және қолдауы облысында үкімет саясатын жетілдіру кіреді,
Кластерлерді құру кезінде тек қана экспорттық салаларды дамыту ғана
емес, сонымен қатар ішкі нарыққа бағыталған өндірісті дамыту маңызды. Бұдан
басқа, республикадағы қаржылық стратегияны ұлттық деңгейден аймақ деңгейіне
жылжыту керек. Осыған орай, тек қана қаржы құрылысын ғана емес, сонымен
қоса осы қарым-қатынастардың әдістемелік құрылыстардың Қазақстан үшін жаңа
принципте бизнес және мемлекет арасындағы қарым-қатынас түрін болашақта
өзгерту.
Осында басты бағыт ұлттық валюта-теңге бекіту тенденциясын сақтау
кезінде макроэкономикалық тұрақтылықты ары қарай бекіту болын табылады.
Монетарлық шаралармен теңге тұрақтылығына толык мөлшерде жету мүмкін емес.
Инфляция төмендемейді, Ұлттық банкте ақша массасын стерилдеу бойынша
шығындар артып келеді, ол алтын валюталық қорларды қайта бағалаудан да
шығынға ұшырайды. Егер бұл тенденцияларды жеңбесе, онда маңызды
экономикалық бағдарламаларды жүзеге асыру қиындап кетуі мүмкін; агроазық-
түлік, тұрғын және индустрия-инновациялық. Отандық өндіруші онда бәсекеге
қабілетсіз болып шығады, ал ипотекалық кредит мөлшері инфляция пайызына
өседі. Теңге тұрақталуы жобаланған мұнай өңдеудің өсуімен күшейеді.
Соңғы өнімді сатуды арттыру арқылы экспортты диверсификациялау үшін
кластерлік жүйені ұсына отырып, 2005-2015 жж. ұлттық инновациялық жүйені
(ҰИЖ) дамыту Мемлекеттік бағдарламаның басты әлементі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz