Сыртқы қарыздарды өтеуге байланысты мемлекеттердің қызметін құқықтық реттеу (Қазақстан мен бұрынғы КСРО мемлекеттерінің мысалында)

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І МЕМЛЕКЕТТЕРДІҢ СЫРТҚЫ ҚАРЫЗДЫ ӨТЕУГЕ БАЙЛАНЫСТЫ ҚЫЗМЕТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ТӘЖІРИБЕЛІК ҚЫРЛАРЫ

1.1 Сыртқы қарызды өтеудің теориялық және тәжірибелік қырлары ... ..6

1.2 Сыртқы қарызды басқару мәселесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17


ІІ СЫРТҚЫ ҚАРЫЗДЫ ӨТЕУГЕ БАЙЛАНЫСТЫ МЕМЛЕКЕТ ҚЫЗМЕТІН ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ

2.1 Бұрынғы КСРО.ның сыртқы қарызының құқықсабақтастығы ... ... .26

2.2 Қазақстан Республикасының сыртқы борышына (қарызына) жалпы экономикалық сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41


ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52

Тақырыптың өзектілігі. Бүгінгі таңда мемлекеттердің сыртқы қарыз мәселесі жаһандық сипаттағы мәселеге айналып отыр. Жалпы алғанда, өндірістік тұрғыдан дамыған мемлекеттердің алдында дүниежүзінің 140-тан астам мемлекеті қарыз екендігі туралы мәлімет бар. Халықаралық қайта құру және даму банкінің ақпаратына сәйкес, бұл мемлекеттердің қарызы 2004 жылы 2 трлн. АҚШ долларынан асқан, оның 89% дамушы елдерге тиесілі болса, 11% бұрынғы социалистік мемлекеттерге тиесілі [1, 145 б.].
Мемлекеттің сыртқы қарызына қызмет көрсету мәселесі – елдегі макроэкономикалық тұрақтылықтың шешуші факторларының бірі екендігін экономистер мен заңгерлер жақсы біледі. Сыртқы қарызды шешу сипатына қарай сол бір немесе өзге мемлекеттің бюджеттік әрекетқабілеттілігі, оның валюталық резервтерінің жай-күйі, соған орай ұлттық валютасының тұрақтылығы, инвестициялық хал-ахуалы, бір сөзбен айтқанда, экономикалық қауіпсіздігі тікелей байланысты.
Экономикалық қайта құрулар мен белгілі бір реформалар жүзеге асырғанда дүниежүзінің барлық дерлік мемлекеттері қаржыландырудың сыртқы қайнар көздеріне жүгінеді. Шетелдік несиелерді, заемдарды және көмекті оңтайлы пайдалану экономикалық өсімді жеделдетуге, елдің әлеуметтік-экономикалық мәселелерін шешуге септігін тигізеді. Алайда сыртқы қаржылық ресурстарды тарту мен пайдалану жөніндегі біртұтас мемлекеттік саясаттың жоқтығы сыртқы қарыздың көбеюіне алып келеді және ол, өз кезегінде, экономикалық дамуды тежейтін елеулі кедергіге айналуы мүмкін.
Халықаралық тәжірибе байыпты қарыз алу саясатын жүргізу және мемлекеттік сектордың қарызын басқару және жеке сектордың сыртқы қарызын реттеу саласында мемлекеттің әлеуетін нығайту үшін қажетті шараларды уақтылы қабылдау елдің макроэкономикалық тұрақтылығының жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін ең маңызды фактор болып табылатындығын куәландырады. Әлемдік тәжірибеде, әдетте, көптеген елдердің сыртқы және ішкі нарықтарда өз қарыз алу стратегиялары және борышты басқару саласындағы әлеуетін нығайту жөніндегі жоспарлары бар. Бұл қажеттіліктер капиталдың ішкі нарығын дамыту дәрежесімен, валюта режимінің ерекшеліктерімен, макроэкономикалық саясаттың және нормативтік реттеу шараларының сапасымен, реформаларды әзірлеу және жүзеге асыру саласында ұйымдастыру-құқықтық әлеуетпен, елдің кредитке қабілеттілігімен және оның борышты басқару саласындағы мақсаттарымен айқындалады.
Біздің мемлекетіміздегі, дүниежүзіндегі соңғы экономикалық және қаржылық жағдай мемлекеттің сыртқы қарызы туралы мәселені бірінші кезекте шешуді қажет ететін мәселелер қатарына шығарды. Бұл орайда сыртқы қарызды өтеуге байланысты мемлекеттердің қызметі құқықтық реттеусіз жүзеге аса алмайтыны анық. Жоғарыда айтылғандардың негізінде бұл мәселе бүгінгі таңда өзекті тақарыптардың біріне айналғанына ешкім күмән келтіре алмайды деп ойлаймыз.

1. Международная экономика: учеб. пособие / Т.Н.Гоголева, В.Г.Ключищева, Ю.И.Хаустов. – М.:КНОРУС, 2005 г. – 304 с.
2. Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы «Бюджет кодексі» // «Заң» ақпараттық-құқықтық жүйесі.
3. Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 29 желтоқсандағы №234 Жарлығымен мақұлданған «Мемлекеттік және жалпы сыртқы борышты басқару жөніндегi тұжырымдама» // «Заң» ақпараттық-құқықтық жүйесі.
4. Нугербеков С. Валовый внешний долг и международные резервы // Евразийское сообщество, №2, 2009 г. – 9-15 с.
5. Амринов А. Проблемы управления государственным долгом в Казахстане // Қаржы-қаражат – Финансы Казахстана, №2, 2003 г. – С.45-53.
6. Зейнельгабдин А.Б. Финансовая ситема Казахстана: становление и развитие. – Астана: Изд.КазУЭФиМТ, 2008 г. – 226 с.
7. Шарипов Т. Эффективность стратегии правительственного внешнего заимствования // Вестник Семипалатинского Государственного Университета им.Шакарима. №2, 2002 г. – С.54-62.
8. Платежный баланс, международная инвестиционная позиция и внешний долг Республики Казахстан // Платежный баланс. №1, 2005 г. – С.3-91.
9. Мақыш С. Мемлекетіміздің сыртқы борышы және оның салдары қандай болмақ? //Ақиқат, №5, 2008 ж. – 9-18 беттер.
10. Есентугелов А. Экономика независимого Казахстана: история рыночных реформ. – Алматы: ЦИМЭК, 2007 г. – 223 с.
11. Шохин С., Махмутова Э. Долговая политика и использование иностранных инвестиций // Финансы. №7, 2003 г. – С.15-22.
12. Окшантаева Н.Б. Международные финансовые организации в РК: кредиты или время внешнего долга // Саясат. №8-9, 2000 г. – С.70-73.
13. Кулекеев Ж.А. и др. Экономический рост и расходы государства. – Астана: Изд. Акад. госслужбы при Президенте РК, 2004 г. – 189 с.
14. Шохин А. Как не попасть в долговую «петлю»: внешний долг СССР // Вопросы экономики. №5, 1997 г. – С.4-18.
15. Экономическая энциклопедия. – М.: Экономика, 1999. – 750 с.
16. «Мемлекеттік меншіктер, мемлекеттік мўраєаттар жјне мемлекеттік ќарыздар тўрєысындаєы мемлекеттердіѕ ќўќыќсабаќтастыєы туралы» 1983 жылєы Вена конвенциясы.
17. Залевский В.Г. Конверсии государственных долговых обязательств: историко-правовой анализ // Законодательство, №1, 2004 г. – С. 63-68.
18. Попкова Н.А. Управление государственным долгом: проблемы и возможности // Финансы, №1, 2010 г. – 49-52 с.
19. Цыбуков В.В. Кто платит по долгам СССР // Международная жизнь, №10, 1994 г. – С. 103-109.
20. Кремнев П.П. Правопреемство государственной собственности и внешнего долга бывшего Союза ССР // Вестник Московского Университета, №1, 2007 г. – С. 51-71.
21. Цыбуков В.В. Проблемы правопреемства в Содружестве Независимых Государств. – М., 1994 г. – 131 с.
22. Якушева Е.Е. Ответственность Российской Федерации по своим внешним долговым обязательствам //Современное право, №1, 2007 г. – С.5-7.
23. Покачалова Е.В. Правовые проблемы государственного долга в условиях дефицита и профицита бюджета // Современное право, №10, 2005 г. – С.11-21.
24. Постановление Правительства РФ «О подписании с государствами-республиками бывшего СССР соглашений об урегулировании вопросов правопреемства в отношении внешнего государственного долга и активов Союза ССР» от 17 мая 1993 г. // Дипломатический вестник, №11-12, 1993 г. – С. 5-6.
25. Родионов Д. Основные этапы формирования и причины роста внешнего корпоративного долга компаний с государственным участием // Международная экономика. №2, 2007 г. – С. 28-34.
26. Қазақстан Республикасы статистика агенттігінің ресми сайты: www.stat.gov.kz