Исламдағы жастардың кейбір мәселелері
1. Бірінші бөлім
2. Уақыт және өмір
3. Қандай сағат болмасын өзгеруге тәуелді
4. Әрбір қозғалыс жүйесінің бір.біріне қайшы өлшемділігі
5. Бірінші тарау
6. Уақыттың құндылығы
7. Екінші тарау
8. Аллаһ көп нәрсеге кешірім етеді
9. Үшінші тарау
10. Жауапкершіліктен жалтару үшін тағдырды сылтаурату
11. Төртінші тарау
12. Жақсылыққа ұмтылсаң қол жеткізерсің
13. Бесінші тарау
14. Мүмкін емес нәрсені бағындыру үшін жасырын күшті шығару жөніндегі сабақ
15. Қиындықпен бірге қуану
16. Қарсы келушілер мен күнәһәрлар үшін қуанышты хабары
17. Алтыншы тарау
18. Әрбір нәрсеге сақтықпен қарау
19. Жетінші тарау
20. Исламнан бұрынғы көктен түскен шариғаттардағы уақыттың құндылығы
21. Ислам шариғатындағы уақыттың құндылығы.
22. Намаз уақыты
23. Пітір садақасын атқару уақыты
24. Аллаһ елшісінің (с.а.у) жұбайларына бару уақыты
25. Ажал және уақыт
26. Ібліс және уақыт
27. Қиямет күнінің де белгіленген уақыты бар
2. Уақыт және өмір
3. Қандай сағат болмасын өзгеруге тәуелді
4. Әрбір қозғалыс жүйесінің бір.біріне қайшы өлшемділігі
5. Бірінші тарау
6. Уақыттың құндылығы
7. Екінші тарау
8. Аллаһ көп нәрсеге кешірім етеді
9. Үшінші тарау
10. Жауапкершіліктен жалтару үшін тағдырды сылтаурату
11. Төртінші тарау
12. Жақсылыққа ұмтылсаң қол жеткізерсің
13. Бесінші тарау
14. Мүмкін емес нәрсені бағындыру үшін жасырын күшті шығару жөніндегі сабақ
15. Қиындықпен бірге қуану
16. Қарсы келушілер мен күнәһәрлар үшін қуанышты хабары
17. Алтыншы тарау
18. Әрбір нәрсеге сақтықпен қарау
19. Жетінші тарау
20. Исламнан бұрынғы көктен түскен шариғаттардағы уақыттың құндылығы
21. Ислам шариғатындағы уақыттың құндылығы.
22. Намаз уақыты
23. Пітір садақасын атқару уақыты
24. Аллаһ елшісінің (с.а.у) жұбайларына бару уақыты
25. Ажал және уақыт
26. Ібліс және уақыт
27. Қиямет күнінің де белгіленген уақыты бар
Адам баласы ерте заманнан бері өткізген өмірі мен өміріндегі қилы-қилы қызықты нәрселері және тарихы т.с.с заттармен байланыстыра отырып әртүрлі уақыт өлшеуіштер мен өлшеуіш құралдарын ойлап тапты. Оның ішінде күн қай мезгілде қозғалып, көлеңкесі ауысу арқылы орны өзгерсе күннің көлеңке орнының өзгеруі арқылы күннің қозғалуына тәуелді уақыт мөлшерін білдіретін күн сағатын, сонымен қатар құмға, суға тәуелді құм сағаты мен су сағатын және атмосферадағы көмір қышқыл газының пайда болуына ықпал ететін атомдық сағаттарын да ойлап тапты. Ал атмосферадағы косметикалық сәулелердің пайда болуының нәтижесі көмір қышқыл газының атомдары он төртінші көмір тегіне айналады. Сонымен қатар әрбір тірі денелер жыл сайын осы сәуле таратушы carbon 14 қажетті элементін алып отырады. Егер сол денелер өз тіршілігін тоқтатса онда көміртектер де өлі болғандықтан қажетті элементін ала алмай тірі кезіндегі алған затын бойында сақтап сонымен шектеледі, кейін сол өлген денедегі сақталған зат 5000 жылдан кейін жартысы немесе түгелімен жойылады. Кейін тағы 5000 жылдан соң дененің төрттен бір бөлігі жойылады. Яғни сәуле таратушы carbon 14 дененің тіршілік еткен уақытын есепке алып отыратын сағат секілді, тіптен көзге көрінбейтін өте ұсақ, майда сүйектің бөлігі болса да carbon 14 денеде сақталуы жолымен зерттеуге мүмкіндік туады. Сондықтан да болмыстың ғұмырын 500000 жыл өтсе де есепке алуға болады. Кейбір жаратылыстарды төрт миллиярд жыл өтсе де ғұмыры есептеледі. Ал адамда уақыттарды, ғасырларды өлшейтін көптеген сағат түрлері болғандықтан әр-түрлі тау-тастардың айырмашылығын анықтай алады.
Исламдағы жастардың кейбір мәселелері
Құрастырған
Нұр-Мүбәрәк Мысыр Ислам мәдениеті университетінің оқу бөлімінің меңгерушісі
Доктор Ато әс-Сынбати
Аударған
Бекжанов Қанат
2009-1429
Бірінші бөлім
Уақыт және өмір
Кіріспе: Адам баласы ерте заманнан бері өткізген өмірі мен өміріндегі
қилы-қилы қызықты нәрселері және тарихы т.с.с заттармен байланыстыра отырып
әртүрлі уақыт өлшеуіштер мен өлшеуіш құралдарын ойлап тапты. Оның ішінде
күн қай мезгілде қозғалып, көлеңкесі ауысу арқылы орны өзгерсе күннің
көлеңке орнының өзгеруі арқылы күннің қозғалуына тәуелді уақыт мөлшерін
білдіретін күн сағатын, сонымен қатар құмға, суға тәуелді құм сағаты мен су
сағатын және атмосферадағы көмір қышқыл газының пайда болуына ықпал ететін
атомдық сағаттарын да ойлап тапты. Ал атмосферадағы косметикалық
сәулелердің пайда болуының нәтижесі көмір қышқыл газының атомдары он
төртінші көмір тегіне айналады. Сонымен қатар әрбір тірі денелер жыл сайын
осы сәуле таратушы carbon 14 қажетті элементін алып отырады. Егер сол
денелер өз тіршілігін тоқтатса онда көміртектер де өлі болғандықтан қажетті
элементін ала алмай тірі кезіндегі алған затын бойында сақтап сонымен
шектеледі, кейін сол өлген денедегі сақталған зат 5000 жылдан кейін жартысы
немесе түгелімен жойылады. Кейін тағы 5000 жылдан соң дененің төрттен бір
бөлігі жойылады. Яғни сәуле таратушы carbon 14 дененің тіршілік еткен
уақытын есепке алып отыратын сағат секілді, тіптен көзге көрінбейтін өте
ұсақ, майда сүйектің бөлігі болса да carbon 14 денеде сақталуы жолымен
зерттеуге мүмкіндік туады. Сондықтан да болмыстың ғұмырын 500000 жыл өтсе
де есепке алуға болады. Кейбір жаратылыстарды төрт миллиярд жыл өтсе де
ғұмыры есептеледі. Ал адамда уақыттарды, ғасырларды өлшейтін көптеген сағат
түрлері болғандықтан әр-түрлі тау-тастардың айырмашылығын анықтай алады.
Қандай сағат болмасын өзгеруге тәуелді
Аллаһ Тағаладан басқа бір жағдайдан екінші жағдайға өзгермейтін еш нәрсе
жоқ.. Заман мен мекен екеуі де жаратылған нәрсе болғандықтан қас-қағым
сәттен өтіп кете алмайды. Сол үшін де Аллаһ Тағаланың өткен шағы, қазіргі
шағы және болашағы бар деп айтылу дұрыс емес. Өйткені Аллаһ барлық нәрседен
пәк әрі ешқандай нәрсеге тәуелді емес, керісінше бүткіл орындалатын
жағдайдың нәтижесі Аллаһқа тән және Аллаһқа қарсы жаңадан еш нәрсе
жасалынбайды әрі болашақтағы болуы керек нәрсе болған кезде де ол Аллаһқа
тән. Өйткені біздің әлеміміз тозығы жетіп бүлінетін әлем. Ал Аллаһ барлық
нәрседен кіршіксіз пәк әрі Ол заманнан үстем болғандықтан заманға бағынышты
емес және заман Оған қарсы қас-қағым сәтте өтіп кете алмайды. Сол үшін де
біз Аллаһ барлық нәрседен үстем дейміз. Ал біздің әлеміміз заманға тәуелді,
сондықтан Аллаһ еш нәрсеге тәуелді емес қайта барлық нәрсе Аллаһқа тәуелді
болғандықтан барлық нәрседен пәк. Аллаһ Құранда қиямет жайында айтқанда
өткен шақ белгісімен айтып былай дейді:
1- Сүр үріліп, оларды тұтас жинаймыз (Кәһф 99)
2- Сүр үрілсе, сонда олар қабірлерінен Раббыларына жүгіреді (Ясин-51)
3- Сүр үріледі, осы уәделі күн (Қаф-20)
4- Сол күні көк жарылып босайды (Хаққа-16)
5- Раббың елестеп періштелер сап-сап болған кезде (Фәжір-22)
6- Азғындарға тозақ көрсетіледі (Шура-91)
7- Тозақ көретіндерге көрсетіледі (Нәзиғат-36)
8- Олар: Егер біз тыңдап немесе ақылға салған болсақ еді, бұл
жалындаған тозақтықтардың ішінде болмас едік- дейді (Мүлк-10)
Байқағанымыздай Аллаһ Тағала Құранда қиямет күні жайында айтқанда сүр
үріледі, жер мен көк жарылады, адамдар Раббыға келеді, тозақ көрсетіледі
және кәпірлер айтады деп арапшасында келер шақпен емес өткен шақпен
айтылған, алайда ол келер шақпен айтылады. Өйткені Аллаһ өзіне тән
білімімен сөйлейді, ал Аллаһтың білімі барлық болатын нәрсені біледі,
сондықтан болашақ та Аллаһтың өзіне тән құбылыста болады. Ал енді сүрдің
үрілуі біздің білу қабілетіміз бойынша әлі күнге дейін үрленбеген, көкпен
жер екіге қарс айырылмаған, ешкім де әлі Раббыға келмеген, тозақ оты әлі
ешкімге көрсетілмген, ешкім де әлі өкініш сөзін айтпаған. Себебі біздің
айтатын болашақтағы сөзіміз бізге тән болашақпен айтылады. Ал енді барлық
нәрседен пәк Аллаһтың құзырында ол болып қойған жайт, сондықтан қиямет
жайында өткен шақ белгісімен айтылады. Себебі Құранды санамағанда бүкіл
нәрсе Аллаһтың білімі бойынша болып қойған, ал Аллаһтан басқаның барлығы
өзгеретін болғандықтан заман мен уақытқа тәуелді және сол заман бойынша
өмір сүреді. Негізінде уақыт өлшемдер барлық уақытта бірдей емес әр түрлі
болады. Мәселен, біз Құранда періштелердің әсіресе Жебірейіл періштенің
жоғары орынға мөлшері 50000 жылдық мөлшерде көтерілетін мекенге бір күнде
көтерілетінін оқимыз, ол жөнінде Аллаһ Тағала былай дейді:
1- Ол жоғары орынға періштелер және Жебрейіл (а.с) мөлшері елу мың
жылдыққа бір күнде шығады (Мағариж-4).
Бұл аят біздің санағымыздағы уақытқа періштелер санағындағы уақыттың қарама-
қайшы келетіндігін білдіреді. Сонымен қатар біздің уақыт санағымыз бойынша
мөлшері 1000 жылдық жолға бір күнде көтерілу басшылығын игеретін періште
жөнінде де Аллаһ Тағала былай деді:
2- Ол көктен жерге дейін істі игереді. Сосын сендердің санауларың
бойынша мың шамасындағы (жолды) бір күнде көтеріледі (Сәжде-5)
3- Негізінде Аллаһтың қасындағы бір күн сендер санайтын мың жылмен
тең (Хаж-47)
Расында да адам баласы өлгеннен кейін бір уақыт өлшемінен екінші уақыт
өлшеміне өтіп қайта тіріледі, сөйтіп қайта тірілгеннен кейін қабірдегі
өткізетін мыңдаған жылдарын осы дүниедегі бір сағат немесе таңнан кешке
дейін не болмаса таңға дейін ғана уақыт өткіздім деп ойлайды. Ал осыған
дәлел Аллаһ Тағала былай деді:
1- Олар өздеріне уәде етілгенді көрген күні, дүниеде күндізден бір
дем ғана тұрғандай білінеді (Ахқаф-35)
2- Оларды жинайтын күні (дүниеде) күдіз бір-ақ сағат тұрғандай болып,
олар бір-бірін таниды (Юнус-45)
3- Олар қияметті көрген күні дүниеде бір кеш немесе бір сәске
тұрғандай ойлайды (Нәзиғат-46)
4- Қиямет-қайым болатын күні күнәһәрлар (өлгеннен қияметке дейін) бір
сағаттан артық тұрмадық деп ант ішеді. Осылайша олар, (дүниеде де
алданып) адасқан еді. Расында Аллаһтың жазуындағы тірілетін күнге
дейін тұрыңдар. Тірілетін күн осы. Бірақ сендер білмейтін едіңдер,-
дейді.(Рум-55,56)
Өйткені олар бір-біріне толықтай қарама-қайшы келетін бір уақыт өлшемінен
екінші уақыт өлшеміне өткендер.
Әрбір қозғалыс жүйесінің бір-біріне қайшы өлшемділігі
Бұл пікірді атақты Энштейн де жеңілдетітіп өзінің тәуелділік
теориясында әрбір қозғалыс жүйесінің қарама-қайшы өлшемділігі бар деп
дәлелдеген. Мәселен бұл жер бетінде, біз күн жүйесі планетасының ішіндеміз
және біз жер бетінде өмір сүріп жатқандықтан өзімізге тән уақыт өлшеміміз
күн мен айдың қозғалысына тәуелділікпен өмір сүрудеміз. Жер бетіндегі
кейбір өңірлерде мүлдем басқа уақыт өлшемділігі орын алған және ол жердегі
бір күн біздің өңірдегі екі немесе одан да көп күндермен тең. Ал, бұл не
үшін періштелердің бір күні біздің мың немесе одан да көп жылмен тең
келетіндігін түсінуімізге септігін тигізбек? Себебі бұл жаратылыс біздің
жаратылысымыздан тыс жаратылыс түрі болғандықтан екі жаратылыс бір-біріне
мүлдем қарама-қайшы қозғалыс жүйесі болуы тиіс. Егер біз көлікпен жүздеген
жақырым жүріп өтсек, жолдың қиындығына шаршап-шалдығуды сезіндік дейміз,
ал, бұл жаратылыстар жүздеген шақырым ғана емес жоғарыдағы алып көктерге
көтеріледі, сол үшін де міндетті түрде өзіне тән жылдамдығы мен қозғалысы,
өзіне тән қозғалыс жүйесі және осы дүниедегі біздің уақыт мөлшерімізге
мүлдем сай келмейтін уақыт өлшемділігі болуы тиіс.
Біз тіршілік етіп жатқан, тап қазіргі кезде адамдардың өздері қозғалыс
жүйесі және тіршілік ету түрімен сәйкес уақыт өлшемінде өз-өздерін
ажырататын кезеңде тіршілік ітудеміз. Біреу, өз өмірін, уақытын нәпсі
құмарлығында өткізіп жатыр, яғни, бір сәттік, бір сағаттық немесе қиялданып
өткізуде, ал, осы секілділер уақыттың сезінбей өмірін өткізуде. Себебі
олардың ойынша уақыт- қолда ұстап тұра алмайтын қашқын секілді, өмірлерінің
соңы жоқ және теңіздегі пайдасыз өнім секілді деп ұғынады. Сондықтан да
олардың бірі есін жиып, өзіне-өзі келсе бұрынғы сезіне алмаған уақытты
жоғалтқандығы үшін көп өкініп қазіргі уақытын есеппен өткізеді. Егер
адамдардың бірі уақытының құндылығын осылайша түсініп өмір сүрсе оны өте
жақсы түсінер еді. Өйткені ондай кісі уақытының, бір сәттен екінші сәтке,
бір сағаттан екінші сағатқа ғана қызығын көретін санасыз жануарлар секілді.
Тағы бір кісі өмірін саналы түрде қолға алып, ойлана, айналасына көз
жүгіртіп өткізсе, яғни, уақыты мен өмірін саналы түрде пайдаланса, онда осы
секілді адамдар бейбіттілік пен салмақтылықты әртүрлі сезім мүшелерімен
сезіне алуы және уақытты сезіне отырып бағалай біледі. Ал бұл уақытты
пайдаланудың екінші түрі және бұл, қалыпты жағдайдағы адам баласының
тіршілшігіндегі уақыты. Тағы да бір кісі өмірін құлшылықта, ізгіліктк,
қорқынышта, басқалардан оқшауланып өткізеді. Яғни, ол тыныштық уақытында да
күйбең тіршіліктен аулақ, бүгіні мен ертеңіне, болашағына уайыммен қарап,
өткен өміріне өкініптіршілік етеді. Осы секілділер бір сәттік өмірін бүкіл
ғмырына тең деп сезінеді. Алайда бұл періштелердің ғана өмірі болғандықтан
уақыт пен өмірдің үшінші түрі болып табылады. Осы үш түрлі үлгі жер бетінде
тоқтаусыз жалғаса беруі мен Құран Кәрімнің қандай мәселе жөнінде
түсіндіргеніне қарамастан әрбір үлгі, уақыт санау үлгісіне қарама-қайшы
екендігін және оның тұңғиық тереңдігін көптеген пәлсәпәшылар екі түрлі
уақыт үлгісінің бар екендін айтады. Ол екеуінің бірі уақыттан тыс әрі біз
барлығымыз өмір сүруімізбен байланысты уақыт және оған біздің айналамыздан
тыс барлық іс қимылдар, жұлдыздар планеталардан құралады. Ал екіншісі
уақытқа тәуелді, шынайы және психикалық уақыт. Пәлсәпәшылар осы жөнінде
адамның ұйықтап жатқандағы түс көруі арқылы басқа заман заман өлшеміне
енеді әрі ол түс көріп жатқанда өзіне ұнамды құда түсу, некелесу, сапар,
жұмыс т.с.с оқиғаларды біздің уақыт өлшемімізден тыс уақытта көптеген
жылдардың оқиғаларының тұңғиығына енеді. Алайда ол ұйқылы уақытынқа
енгендіктен біздің сағат өлшеміміз бойынша санаулы секундтарда ғана
болмақ. Сондықтан уақыт пәлсәпәда да дінде де үлкен, шешімі жоқ, жұмбақ
нәрсе. Ал осы сырлардың барлығы ізденіс пен ойлану және жан-жақты бақылау
үшін білдірілген белгі. Сондай-ақ бұл, егер біз бір қозғалыс жүйесіне
екінші қозғалыс жүйесіне өтсек онда біз өзімізден тыс басқа уақыт өлшеміне
ауысатынымызды білдіреді. Әрбір құбылыс, көрініс арқылы болмақ, себебі,
Аллаһ Тағаланың осы дүниені жоқтан бар етіп жаратқан уақытынан қиямет
күніне дейін әрбір адамның өміріндегі уақытының құндылығы өте зор.
Уақыттың құндылығы бір адамнан екінші адамның, мұсылман кісіден мұсылман
емес кісінің, тіптен шариғат пен басқа саланың арасында уақыттың құндылығы
тіршілік көзі болғандықтан ешқандай айырмашылық жоқ. Егер кім уақытын
жоғалса онда ол өмірін жоғалқаны, ал егер кім уақытын дұрыс пайдаланса онда
ол өмірін де дұрыс пайдаланғаны. Сол себепті мен осы бөлімді төмендегі
тарауларда кеңінен ара-жігін ажырата қарастырмақпын.
Бірінші тарау
Уақыттың құндылығы
Исламдағы уақыттың өте зор. Өйткені уақытты Аллаһ Тағала адам өмірінің
тіршілігіне берген сыйы. Егер адам уақытының бір бөлігін өткізсе онда адам
жанының бір бөлігі кеткені. Кім уақытын бос ойынмен кетірсе өмірін де босқа
кетіргені, сол үшін де жалпы мұсылман кісіге, әсіресе мұсылман жастар
уақытынан пайда алып, жемісін көруі тиіс. Осы маңыздылық мұсылман кісінің
уақытын жүйеге келтіруіне септігін тигізбек. Егер бір кісі ислам заңдарынан
исламның әдістемесін оқып үйренсе мұсылман кісінің 24 сағат бойына уақытын
жүйелеп, қалыпқа келтіргенін, мұсылман кісінің әрбір сәтінің өзі ислам
заңдарымен жүйеленіп, ұйықтар алдында қалай жату керектігін және ол кезде
не айтатындығын, түн ортасында ұйқысыздықтан оянғанда, дәрет алғанда,
тамақтанар алдында және соңында, киім кигенде, үйінен шыққанда және көлікке
отырғанда т.с.с жағдайларда не айту керектігін және не істеу керектігін
жүйеге келтіргендігіне көз жеткізеді. Исламдағы уақыт құндылығының көрінісі
қиямет күні адамның ең бірінші сұралатын сұраұтарының бірі болған уақыты
жөнінде немесе өмірінде не істегені жөніндегі сұрағы болмақ. Ал осыған
дәлел:
-Әбу Бәрзә әл-Әсләми Аллаһ елшісінен (с.а.у) жеткізген хадисте былай
деді: Қиямет күні құлдан өмірінде не істегені? Алған білімін қалай жүзеге
асырғаны? Мал-дүниесін қайдан кәсіптеніп қайда жұмсағаны? Дене мүшесімен не
істегені? Жөнінде сұралмайынша екі аяғы қозғалмайды
-Осы хадис басқа бір риуаятта Ибн Мәсғуд (Аллаһ оған разы болсын)
Пайғамбардан (с.а.у) жеткізіп былай деді: Қиямет күні Адам баласы
Раббысының құзырынан бес нәрсе жөнінде сұралмайынша екі аяғы қозғалмайды:
Өмірін қалай өткізгені? Жастық шағында не нәрсемен шұғылданғаны? Мал-
дүниесін қайдан кәсіптеніп, қайда жұмсағаны? Алған білімімен қандай амал
жасағаны?
-Муаз ибн Жәбәл (Аллаһ оған разы болсын) Пайғамбардан (с.а.у) жеткізіп
былай деді: Қиямет күні құл төрт нәрсе жөнінде сұралмайынша екі аяғы
қозғалмайды: Өмірін қалай өткізгені? Жастық шағында не нәрсемен
шұғылданғаны? Мал-дүниесін қайдан кәсіптеніп, қайда жұмсағаны? Алған
білімімен қандай амал жасағаны?
Адам баласы үшін ең абзал уақыттардың бірі өмірінің соңғы кезеңі, егер
ол жақсы іс жасап, ізгі әрекет істесе Аллаһ Тағаланың құзырында қабыл
етіледі. Ал ең абзал амал соңғы амалдар делінген секілді Аллаһ елшісі
(с.а.у): Расында амалдар соңғысымен байланысты деген.
-Абдуллаһ ибн Масғуд (Аллаһ оған разы болсын) мүлдем өтірік сөз
айтпайтын шыншыл Аллаһ елшісінен (с.а.у) жеткізіп былай деді: Расында
сендердің әрбіреулеріңнің жаратылысын анасының ішінде қырық күнде жинайды,
кейін ол сондай уақыт (мөлшерінде) ұйыған қанға айналады, кейін тағыда
сондай уақыт (мөлшерінде) бір түйір етке айналады, кейін Аллаһ оған бір
періште жіберіп (періште) оған рух үрлейді және төрт сөзді бұйырып, оның
ризығын, ажалын, амалын, бақытты немесе бақытсыз болуын жазады. Сондай
өзінен басқа тәңір жоқ Затпен ант етемін шын мәнінде сендердің біреулерің
(өмір бойы) жәннәт тұрғындарының амалын жасайды, тіптен онымен жәннәттің
арасы бір шынтақ (жарты метр өлшеміндей) қалғанда (өмірінің соңында) оның
кітабына тозақ тұрғындарының амалын жасағаны жазылып, тозаққа кіргізіледі
және сол сияқты тағы да біреулерің тозақпен оның арасы бір шынтақ (жарты
метр өлшеміндей) қалғанда оның кітабына жәннәт тұрғындарының амалын
жасағаны жазылады, сөйтіп ол жәннәтқа кіргізіледі.
Байқағанымыздай жоғарыдағы хадис адамның өмір бойы жәннәтқа кіргізетін
ізгі амал жасап, өлімінің алдында (Аллаһ сақтасын) сынақ келіп, өмірі
жамандықпен аяқталады. Сөйтіп ол кісі ізгі амалдарын тастап Аллаһ Тағаланы
ашуландыратын жаман амалдар жасағанын өзі де сезінбестен өмірінің соңы
жаман амалмен аяқталғандықтан тозаққа кіргізіледі. Сол үшін де Ибраһим әт-
Тәймийя былай деген: Айтқан сөзімнің істейтін әрекетіме сай келуі үшін
өтірікші болудан қорқып, сөз айтпаймын. Сол сияқты Ибн Әбу Мәликә да: Мен
Пайғамбардың (с.а.у) отыз сахабасын өз көзіммен көрдім, олардың барлығы да
өздерінің екі жүзді болу қаупіненсақтанып, олардың бірі де: Расында
Пайғамбардың иманы Жебрейілдің, Микәилдің иманынан да жоғары,-деп
айтпады,-деген. Сондай-ақ Хасан былай дейді: Мүмин (иман етуші, исламды
қабылдаушы) адамнан басқа ешкім де Аллаһтан қорықпайды және екі жүздіден
басқа ешкім де иман етпеген, сөйтіп екі жүзділікпен тәубеге қарсы шығып,
оны орындамауға жігерлілік танытудан сақтанбайды. Осыған байланысты Аллаһ
Тағала былай деді:
Күнәләрды Аллаһтан басқа кім кешіреді. Сондай-ақ істеген істеріне
біле тұра қасарыспайды.(Әли-Ғимран-135).
Ал осыған қарама-қайшы келетіні - адам өмір бойына Аллаһ Тағаланы
ашуландыратын, өзін-өзі тозаққа кіргізетін бұзақы істер жасап, тек өлімінің
алдында ғана Аллаһтың мейірімімен өмірін жақсылықпен аяқтайды. Сөйтіп ол
бұзақы істерін тастап, Аллаһ Тағаланы қуандыратын ізгі істер жасап өмірден
өтсе, оның өмірінің соңы жақсылықпен аяқталғандығы үшін жәннәтқа
кіргізіледі.
Екінші тарау
Аллаһ көп нәрсеге кешірім етеді
Осы нәрсені пайдаланып қарсы келуші мен күнәһар адам Аллаһ Тағаланың
рахымшылығынан үмітін үзбейді. Негізінде тәубе есігі кісінің тек жан
тапсыруымен немесе күннің батыстан шығуымен не болмаса (Аллаһ өзі сақтасын)
барлық нәрседен үмітін үзген кісіден басқа кісіге ешқашан есігі жабылмайтын
әрдайым ашық және Аллаһтың рахымшылығы өте кең әрі көлемді. Шын мәнісінде
тәубе есігі ұрлық, зина, кісі өлтіру т.б ауыр күнәләрдің бірі кеміп не
артса да қай-қайсысынан да кең әрі ауқымды. Тәубе есігінің ауқымдылығын
дәлелдейтін қуатты әрі айқын бейнелеумен дәлелдейтін Фурқан сүресіндегі
аяттар айғақ болмақ. Таң қаларлығы Аллаһ Тағала тәубе есігін жақсы көретін
құлдарының сипатын көркем-мінез құлықпен сипатталатын кішіпейілділік,
сүйіспеншілік, адамға кешірімділікпен қарау, намазды қорқынышпен оқу,
дүниелік тіршіліктен ада, жүрек тыныштығымен оқуды, сондай-ақ Аллаһтан
қорқуларын, (Аллаһ өзі сақтасын) Аллаһтан тозақ отынан алыстатуын сұрап,
көп дұға жасауларын бұйырып, сараңдық, ысраптық, Аллаһқа серік қосу, зина
жасау, зорлық-зомбылықпен Аллаһтың харам еткен кісі қанын төгу секілді
әрекеттен тыйылуды сипаттап айтқан. Сонан соң Аллаһ Тағала күнә істердің
көп болса да Аллаһтың рахымшылығы одан да ауқымды екендігін айтқан.
Негізінде Аллаһ Тағалаға егер құл Өзіне шынайы түрде қайта оралып тәубе
етсе Ол көп нәрсені кешіреді, ал, құл егер Аллаһқа серік қосу, ақиқат
жолымен немесе зинақорды жазалап қанын төгуден бөлек зұлымдықпен кісі қанын
төгі, (Аллаһ өзі сақтасын) адамды тозаққа итермелейтін ауыр күнәләрдің
бірін жасап, кейін ол шынайы түрде тәубеге келсе онда осы істеген үлкен
күнәсі ұлы Раббының кешірімімен түкке тұрмастай болып жойылады. Себебі
үлкен ауыр күнәні ұлы Раббыдан басқа ешкім де кешіре алмайды, негізінде
Аллаһ одан да көбін кешіре алады. Ал Аллаһ өте жомарт Ие, құлының тәубесін
қабыл алып, құлдың күнәсі көп болса да егер құл шынайы түрде кешірім тілеп,
күнәләрының жойылуын тоқтатпаса, тіптен, құлдың кітабы жамандықтарға толы
болса да кітабындағы жамандықтарының бәрін жояды да сол жамандықтарының
барлығын жақсылықтармен ауыстырып, толтырады, ал жақсылығын он есе не одан
да көп етіп үстемелейді. Егер Аллаһ құлының тәубесін қабыл етсе оны ешқашан
да азапқа салмайды. Өйткені көптеген адамдар егер бір нәрсеге уәде берсе,
оны орындап сөзінде тұрады. Ал, барлық нәрседен жоғары мәртебелі әрі ұлы
Аллаһ оны қалайша орындай алмайды, әл бетте ол барлық нәрсеге құдіретті.
Негізінде кейбіреулер;егер Аллаһ Тағала құлының тәубесін қабыл етіп оның
барлық күнәләрын кешірсе, алайда құл өзінің бұрынғы күә, қылмысты істеріне
қайта оралып сол күйінде дүниеден өтсе оның үкімі қандай?,- деп сұрап
жатады. Ал бұл жерде мен: Егер Аллаһ Тағала құлының тәубесін қабыл етіп,
шынайы түрде кешірсе онда оны күнәлі әрекетке қайта оралудан сақтап, оны
тура жолына түсіеді әрі өзіне бойсұнуына дайындатады және тек Аллаһқа ғана
бойсұнуды жұрегіне ұялатып, қарсы келу мен пасықтықты, күнәһәрлықты жек
көрсетеді әрі құлды өз-өзінен, шайтанның азғыруынан, дүние құмарлығынан,
нәпсі қалауынан сақтап, құлды – Аллаһ бұырған нәрсені ұстанып, тыйым
салған нәрседен тыйылу дәрежесіне жеткенге дейін сақтай. Сол себепті Аллаһ
Тағала Құран Кәрімде Аллаһқа қарсы келуде (күпірлік), серік қосуда,
күнәһарлық кезеңде болған Аллаһ елшісінің (с.а.у) сахабаларының тәубесін
қабыл етіп, оларды кешіріп, нығметіне бөлегендігін айтып былай деді:
Бірақ Аллаһ сендерге иманды жақсы көрсетіп, оны жүректеріңде
зейнеттеді. Сондай-ақ сендерге қарсылықты, бұзақылықты және бас тартуды жек
көрсетті. Міне солар тура жолдағылар.(Хұжырат-7).
Сонымен қатар бізге жеткен хадис бойынша Арышты көтеріп тұрған
періштелер шынайы тәубеге келген кісіге Аллаһ оның күнәләрін кешіп, Аллаһ
оны тозақ отынан сақтауын, құлдың өзін және оны ізгі жолға
түсіргендердіжәннәтқа кіргізуін, құлды осыдан кейін қателік пен күнәлә
әрекеттерден сақтауын, екінші рет сол әрекетіне қайта оралмауынАллаһтан
сұрайды. Ал Аллаһ кімді сақтаса онда ол рахымшылыққа лайықты болғаны және
осы қорғаныш оның шынайы тәубесінің қабыл етілуіне лайықты етеді. Осыған
айғақ болатын Құран Кәрімде Аллаһ тағала былай деді:
Сондай арышты көтерген және маңындағы періштелер, Раббын мақтаумен
дәріптейді, Оған сенеді. Сондай-ақ иман келтіргендер үшін: Раббымыз!
Мархаметің, білімің әр нәрсені сыйдырып, ішіне алған. Сондықтан тәубе етіп,
жолвңа түскендерді жарылқа! Әрі оларды тозақтан сақтай гөр!,-(деп
тілейді). (Арышты көтерудегі мақсат; қорғау, басқаруға міндеттендірілген
періштелер:Олар сап-сап болып, Аллаһтың бірлігін, ұлықтығын баян етіп,
дәріптей құлшылық қыла отырып Мұсылмандар үшін де хайыр дұға етеді).
Раббымыз! Оларды әрә аталарынан, жұбайларынан ұрпақтарынан кім түзу болса,
оларды өзің уәде еткен Ғадын жәннәттарына кіргізе гөр. Күдіксіз сен өзің
тым үстем аса данасың.... Оларды жамандықтардан қорға. Ол күні кімді
жамандықтан қорғасаң, сөз жоқ, оны мәрхаметіңе бөлеген боласың. Міне сол
зор қолы жеткендік.(Ғафыр-7,9).
Тәубенің қабыл болуының белгісі; адам өз өмірінде, Мінез-құлқында
өзгеріс жасауы, жақсылық артынан жақсылық жасауы керек. Мәселен арқ ішіп
жүріп, оны жек көріп ішпейтін кісіге айналуы, зина жасап жүріп зина жасауды
тоқтатуы, туыстық байланысты үзген болса онда оны қайта жалғауы, намаз
оразаны орындамаған болса, ол екеуін жанындай жақсы көруі және көптеген
достары мен жақсы көретін кісілерді жас кезінде қарсы келуі мен
күнәһарлықта дүниеден өткені және олардың қалай жан тапсырғаны жөнінде
ойлануы керек. Олардың арақішіп, зина жасап немесе көшеде, лифттерде жан
тапсырулары (Аллаһ өзі сақтасын) тәубеге келулерінен бұрын болды. Ал
олардан қазір кім қалды? Сондай-ақ олардың тағдыры не болуда? Ол да (Аллаһ
сақтасын) солар секілді болады ма әлде басқаша болады ма? Егер ол бұрынғы
күнәләрын есіне алса, кешірім тілеп, өкінішпен жылап, Аллаһтың азабынан
қорықсын. Осы жөніндегі көптеген келтірілген дәлелдерді қызығушылықпен
көңіл бөліп оқыңыз, Өйткені ол сізге міндет етілетін шынайы міндетіңіз:
1– Ал олар қашан арсыздық істесе не өздеріне зұлымдық қылса,
Аллаһты есіне алып, күнәләрының жарылұауын тілейді. Күнәларды Аллаһтан
басқа кім жарылқайды. Сондай-ақ олар істеген істеріне біле тұра
қасарыспайды. Міне солардың сыйлықтары Раббылары тарапынан және астарынан
өзендер ағатын жұмақтар. Олар онда мәңгі қалады. Амал істеушілердің
сыйлықтары нендей айбат(Әли-Ғимран-135,136)
2– Рахманның құлдары жерде сыпай жүріп, оларға білместер тілтигізсе
де: Сәлеметшілік деп дұрыс жауап береді. Олар түнді, Раббыларын сәжде
қылу, тіке тұрумен өткізеді. Олар: Раббымыз! тозақ азабынан аулақ қыл! Рас
оның азабы тұрақты дейді. Шынында ол; орынның да меккеннің де ең жаманы.
Олар мал сарып қылғанда ысрап та қылма, сараңдық та істемей, осы орталықта
тұрады. Олар Аллаһпен бірге басқа тәңірге жалбарынбайды. Аллаһ өлтіруін
харам еткен кісіні орынсыз өлтірмейді де зина қылмайды. Кімде-кім оларды
істесе, күнәға жолығады. Қиямет күні еселеніп азап болады. Олар онда қор
болып мүлде қалады. Бірақ кімде-кім тәубе қылса, сондай-ақ кім иман келтіп,
ізгі іс істесе, міне Аллаһ олардың жамандықтарын жақсылықтарға ауыстырады.
Аллаһ өте жарылқаушы өте мейірімді. Кімде-кім тәубе қылыпң түзу іс істесе
рас ол, Аллаһқа лайықты түрде қайтқан болады.(Фұрқан-63,71).
3- (Мұхаммед (с.а.у): Әй өздеріне зиян қылған құлдарым!Алланың
рахметінен күдер үзбеңдер. Аллаһ бір тұтас күнәләрды жарылқайды. Өйткені Ол
тым жарылқаушы өте мейрімді-де(Зүмәр-53).
4-Және Аллаға қауіп әрі үмәітпен жалбарыныңдар. Расында Аллаһтың
рахметі жақын(Ағраф-56).
5-Аллаһ көп нәрсеге кешірім етеді(Шура-30).
6-Әй мүминдер! Алладан қорқыңдар және шыншылдармен бірге
болыңдар(Тәубе-119).
7-Ол, құлдарының тәубесін қабыл етеді де күнәләрын кешіреді. Әрі не
істегеніңді біледі(Шура-25).
8- Ибн Омар (Аллаһ оған разы болсын) Пайғамбардан (с.а.у) жеткізіп
былай деді: Шын мәнінде Аллаһ Тәубені өлім сәтіндегі тамақ қырылдағанға
(ғарғара) дейін қабыл етеді.
9-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Аллаһ құлының тәубеге келуін, сендер бір-бірлеріңді
жоғалтып қайта тапқандағы қуанғандарыңнан да артық қуанады.
10-Әбу Әюуб өлім сәтінде жатып былай деді: Расында мен Аллаһ
елшісінің(с.а.у) былай дегенін естіп, оны осы уақытқа дейін жасырып келдім,
ол: Егер сендер күнә жасамайтын болсаңдар Онда Аллаһ күнә жасайтын
(қауымды) қайта жаратады да олардың күнәләрын кешіреді-деді.
11-Әнәс ибн Мәлик (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Аллаһ Тағала айтады: Әй Адам баласы! Менен сұрап,
кешірім тілесең сендегі (барлық күнәні) кешіремін, ал ол маған түкке
тұрмайды. Тағы да: Әй Адам баласы! Егер сенің күнәләрың аспандағы бұлтқа
дейін жетіп, кейін менен кешірім сұрасаң мен сені кешіремін, ал ол маған
түкке тұрмайды-дейді. Кейін тағы да: Әй Адам баласы! Егер сен маған жер
көлеміндей күнәмен келіп, кейін маған еш нәрсені серік қоспай оралсаң мен
саған жер көлеміндей кешіріммен келемін-дейді.
12-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Егер мүмин Аллаһтың құзырындағыны білетін болса онда
ешкім де жәннәтқа құмарлықпен ұмтылмас еді. Ал егер Аллаһқа қарсы келуші
(кәпір) құзырындағы рахымшылықты білетін болса онда кәпірлерден ешкім де
жәннәттан үмітін үзбес еді .
13-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Аллаһ жүз рахымшылық жаратып, оның бір рахымшылығын
ғана жаратқанының арасында онымен рахымшылық етуге қойған, ал Аллаһтың
құзырында тоқсан тоғыз рахымшылығы бар.
14-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Аллаһ жаратылысты жаратқанда, Өзіне: Күдіксіз менің
азабымнан рахымшылығым үстем деп (өзіне тән сипатпен) жазған.
15-Имран ибн Хусайн айтты: Бірде, Жәһинә тайпасынан бір әйел
Пайғамбарға (с.а.у) келіп, өзінің зина жасағандығын мойындап: Расында
менің зинадан аяғым ауыр-деді, сонда Пайғамбар (с.а.у) оның уәлиін (әкесі
не ағасы не жауапкер кісі) шақыртып: оған жақсы күтім жаса, қашан ол
баласын босанғанда маған хабарын жеткіз-деді. Сөйтіп ол Аллаһ елшісінің
(с.а.у) айтқанын орындағаннан кейін қайта келгенде әйелге дұрыс киінуін
бұйырады, кейін оған тас атқылап жазалауды бұырады, кейін оған жаназа
намазын оқығанда Омар ибн Хаттаб (Аллаһ оған разы болсын): Уа Аллаһтың
елшісі оған өзің тас атқылап, жаназа намазын да оқисың ба? Деді. Сонда ол:
Шын мәнінде ол шынайы тәубе жасады, егер (оның тәубесін) Медине
тұрғындарынан жетпіс кісіге бөліп бермең де оларға жетер еді және сен өзін-
өзі Аллаһқа құрбан етуден артық нәрсені көрдің бе?-деді.
16-Әлқама ибн Уайл Сәннән әкесінен жеткізіп былай деді: Аллаһ
елшісінің (с.а.у) кезінде бір әйел намаз оқуға шыққанда оған бір кісі
зорлап зина жасау үшін ұмтылды, сөйтіп ол қажетін орындағаннан кейін әйел
(көмек сұрап) айқайлады, ал әлгі кісі жөніне кетті, кейін оның жанынан бір
кісі өтіп бара жатқанда, әйел: Маған (сипаттап) осындай бір кісі осылай
жасады дегенде ол кісіде көмек бермеді. Кейін әйел Муһажирлердің қырықтан
астам бір топ кісінің жанынан өтіп бара жатқанда: маған (сипаттап) осындай
кісі осылай, осылай жасады дегенде олар ол жерден кетіп, әйелге ұмтылған
кісі деп күдіктеніп, бір кісіні ұстап әкелгенде әйел: тап осы кісі деді.
Сөйтіп олар сол кісіні Аллаһ елшісіне (с.а.у) әкелгенде, оған тас атқылап
жазалауын бұйырады. Сонда әйелге зина жасаған кісінің өзі тұрып: Уа
Аллаһтың елшісі мен ол істі істегенімді мойындаймын- деді. Сөйтіп Аллаһ
елшісі әйелге: Сені Аллаһ кешірсін-деп жөніңе бара бер деді де зина
жасады деп күдіктенген кісіге көркем әрі кешірім сөзін айтып, ал әйелге
зина жасағанын мойындаған кісіге тас атқылап жазалаңдар деді, кейін:
Расында ол шынайы тәубе жасады, егер ол Медине тұрғындары үшін де тәубе
етсе, тәубесі қабыл болар еді-деді.
17-Ибн Омар (Аллаһ ол екеуіне разы болсын) айтты: Пайғамбарға
(с.а.у) бір кісі келіп: Уа аллаһтың елшісі расында мен көп күнә жасадым,
егер мен тәубе етсем менің тәубем қабыл болады ма?-деді, сонда ол: Әке-
шешең бар ма?-деді. Ол: Ия бар-деді. Сонда Аллаһ елшісі (с.а.у): Онда
сол кісілерге жақсылық жаса-деді.
18-Абду Рахман ибн Мәғфәл айтты: Мен әкем екеуміз Абдуллаһ ибн
Масғудқа (Аллаһ оған разы болсын) барып: Пайғамбардың (с.а.у) тәубеге
өкініп келі жөнінде айтқанын естідің бе?-дедім. Ол: Пайғамбардың (с.а.у)
тәубеге өкініп келу керектігін айтқанын естідім-деді.
19-Ифк оқиғасында Аллаһ елшісі (с.а.у) Айшаға (Аллаһ оған разы
болсын): Егер сен кінәсіз болсаң, онда Аллаһ сені ақтап алады, ал егер бір
күнә істеп қойсаң онда Аллаһтан кешірім сұрап тәубеге кел. Негізінде құл
істеген күнәсін шынайы мойындап, шынайы тәубе етсе Аллаһ оның тәубесін
қабыл етеді-деді.
20-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Кімде кім күн батыстан шықпас бұрын тәубе етсе Аллаһ
оның тәубесін қабыл етеді.
21-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Бір кісі күнә жасап: Я, Раббым мен бір күнә жасадым
маған кешірім ет-десе оған Аллаһ Тағала: Менің құлым күнә жасап, сол
күнәсін кешіретін Раббысы бар екендігін білді деп, құлымды кешірдім-дейді.
Кейін құл тағы да күнә жасап: Я, Раббым мен бір күнә жасадым, маған
кешірім ет-дейді. Сонда Аллаһ Тағала: Менің құлым күнәсін кешіретін
Раббысы бар екендігін білді деп, құлымды кешірдім-дейді. Кейін тағы да құл
күнә жасап: Я, Раббым мен бір күнә жасадым, маған кешірім ет-дейді. Сонда
тағы да аллаһ Тағала: Құлым істеген күнәсін кешіретін Раббысы бар
екендігін білді, құлым қалаған нәрсесін істесе де оны кешіргеніме куә
болыңдар-дейді.
22-Әнәс ибн Мәлик (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Екі кісі тозақтан шығарылып Аллаһтың алдына
әкелінеді, кейін ол екеуі де тозаққа қайта кіргізілуіне бұйырылады. Сонда
ол екеуінің бірі кері бұрылып: Я, Раббым менің үмітім бар еді-деді. Оған:
Қандай үмітің бар-деді. Ол: Үмітім; мені тозақтан шығарғанда оған қайта
оралтпауыңды үміттенгенмін-деді. Сөйтіп Аллаһ оны рахымына бөлеп жәннәтқа
кіргізеді.
23-Әбу Сағид (Аллаһ оған разы болсын) Пайғамбардан (с.а.у) жеткізіп
былай деді: Исраиыл (Яһуди мен хрестияндар) қауымынан бір кісі тоқсан
тоғыз адамды өлтіріп, бір діндәр кісіге келіп: Менің тәубем қабыл етіледі
ме?-деп сұрайды. Ол: Сенің тәубең қабыл етілмейді-дегенде оны да
өлтіреді. Сөйтіп ол тағы бір кісден сұрағанда, ол: Пәленше деген елді
мекенге бар-дейді, сонда ол ізгілер тұратын елді мекен мен жамандық пен
күәһәрлар тұратын ауыдың ортасында жан тапсырады. Сол кезде ол жерге
рахымшылық періштесі мен азаптау періштесі келіп дауласа кетеді, сонда
Аллаһ оның жәннәттық болып жазылуы үшін ізгілер тұратын елді мекенге
жақында деп және тозақтық болыпжазылмас үшін күнәһәрлар тұратын елді
мекеннен алыста деп бұйырады. Сөйтіп Ол: Осы екі жердің арасын өлшеңдер-
дейді. Сонда олар кісінің ізгілер тұратын елді мекенге бір қарыс
жақындығына көздері жетіп, Аллаһ оған кешірім етеді.
24-Әбу Сәғид Худри ( Аллаһ оған разы болсын) Пайғамбардан (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Сендерден алдыңғы қауымда бір кісі тоқсан тоғыз
кісіні өлтіріп, адамдардан ең білімді кісі жөнінде сұрастырады, сөйтіп
адамдар оны бір діндәр кісіге жіберген соң сол кісі барып; өзінің тоқсан
тоғыз кісі өлтіргенін және сол үшін тәубе етсе қабыл болады ма?-деп
сұрайды. Ол: Қабыл болмайды деп жауап бергенде оны да өлтіріп санын жүзге
жеткізеді. Кейін ол тағы да ең білімді кісі жөнінде сұрастырады. Сөйтіп
адамдар оны бір ғалым кісіге жібергенде оған: Өзінің жүз кісі өлтіргені
жөнінде және оның тәубесі қабыл болады ма?-деп сұрағанда ол: Әрине қабыл
болады, құл мен тәубенің арасына кім кедергі бола алады? (ишара жасап) Сен
осындай дген жерге бар, ол жерде Аллаһқа құлшылық ететін адамдарға қосылып,
олармен бірге Аллаһқа құлшылық жаса және өз ауыңа жаман жер болғандықтан
қайта оралма-дейді. Сөйтіп ол айтылған ауылға бара жатып жол ортасына
жеткенде өмірімен қош айтысады. Сонда оған рахымшылық періштесі мен азаптау
періштесі келіп, екеуі таласқа түскенде рахымшылық періштесі: Расында ол
Аллаһқа шынайы жүрегімен қабыл етілетін тәубемен оралды-дейді. Ал азаптау
періштесі: Негізінде еш қандай да жақсы амал жасаған жоқ-дейді. Сонда
оларға адамкейпінде періште жіберілгенде, олар оны өз араларына қазы етіп
сайлайды. Сөйтіп ол: Екі жердің арасын өлшеңдер, егер, ол екеуінің
қайсысына жақын болса онда ол сол жерге тәуелді-дейді. Періштелер жерді
өлшеп, оның діттеген жеріне жақын екендігіне көз жеткізіп, оны рахымшылық
періштесі өзіне алады. Осы жөнінде Қатада былай деді: Хасан: Оған өлім
келгенде ізгілер ауылына жақын болуы үшін ортасынан алыстатқан-деген.
25-Сүлеймен ибн Бәридә әкесінен жеткізіп былай деді: Бірде, Мағиз
ибн Мәлик (Аллаһ оған разы болсын) Пайғамбарға (с.а.у) келіп: Уа Аллаһтың
елшісі мені тазарт- деді, сонда ол: Қандай бақытсыздық, қайта орал да
Аллаһтан кешірім сұрап, тәубе ет- деді. Ол тағы да көп ұзамай қайта келді
де: Уа Аллаһтың елшісі мені тазарт-деді. Ол: Қандай бақытсыздық, қайта
орал да Аллаһтан кешірім сұрап, тәубе ет-деді. Ол тағы да көп ұзамай қайта
келді де: Уа Аллаһтың елшісі мені тазарт-деді. Сонда Пайғамбар (с.а.у)
тағы да солай қайталады, кейін төртінші рет келгенде Аллаһ елшісі (с.а.у):
Сен неден тазартайын?-деді. Ол: Зинадан тазарт-деді. Сонда Аллаһ елшісі
(с.а.у): Мына кісі есінен адасқан ба?-деді. Сонда оған оның есі дұрыс
екендігі айтылғанда, Ол: Арақ ішкен ба?-дегенде бір кісі тұрып, оның
аузын иіскеп, арақтың иісі жоқтығын айтты. Сонда Аллаһ елшісі (с.а.у): Сен
зина жасадың ба?-деді. Ол: Ия зина жасадым-деді. Сөйтіп Пайғамбар
(с.а.у) оған тас атқылап жазалауын бұйырды, сол кезде адамдар екі топқа
бөлініп, бірі былай: Негізінде құрдымға кетіп, оны өз қателіктері қаулап
алды деді, ал екіншісі: Мағиздің тәубесінен артық тәубе жоқ, себебі, ол
ПРайғамбарға (с.а.у) келіп, қолын оның қолына қойды да: Мені тас атқылап
өлтір-деді деп дауласты. Осы жағдайдан кейін екі немесе үш күн өткеннен
кейін сахабалар Аллаһтың елшісімен (с.а.у) бірге отырғанда Ол: Мағиз ибн
Мәликке кешірім тілеңдер- деді, сонда олар: Мағиз ибн Мәликке Аллаһ
кешірім етсін-деді. Аллаһ елшісі (с.а.у): Расында ол шынайы тәубе етті,
егер оның тәубесі қауымға бір бөліп берілсе оларға түгелдей жетер еді-
деді. Кейін Пайғамбарға Әзәт жерінің Ғамид тайпасынан бір әйел келіп: Уа
Аллаһтың елшісі мені тазарт-деді. Ол: Қандай өкініш, кері орал да
Аллаһтан кешірім сұрап, тәубе ет-деді. Әйел: Сіз мені де Мағиз ибн
Мәликті қайтарғаныңыздай мені де қайтарғыңыз келеді-деді. Ол: Саған не
болды?!-деді. Әйел: Менің зинадан аяғымауыр-деді. Сонда Пайғамбар
(с.а.у) (таңданып): Сен бе?!-деді. Ол: Ия мен-деді. Пайғамбар (с.а.у):
Ішіңдегі баланы босанғанға дейін күт-деді. Сөйтіп оны Ансарлық бір кісі
босанғанға дейін азық-түлігімен қамтамасыз етуін мойнына алды. Кейін
Пайғамбар (с.а.у) келіп: Ғамид тайпасының әйелі баласын босанды, егер оған
тас атып, баласын құндақтаулы күйінде қалдырсақ, онда оны емізетін ешкім
болмайды-деді.Сонда әлгі Ансарлық кісі тұрып: Уа Аллаһтың пайғамбары оны
емізу менің мойнымда-деді. Сөйтіп әйелді таспен атқылап жазалады. Басқа
бір риуаятта : Әйел Пайғамбарға (с.а.у) баласын босанып, оны құндақтап
әкеледі де: Міне баламды босандым-деді. Ол: Барып, оны емшектен шыққанға
дейін еміз-деді. Сөйтіп әйел баланы емшектен шығарғаннан кейін баланы
қолына бір тілім нанды ұстатып әкеліп: Уа Аллаһтың Пайғамбары ұлымды
емшектен шығардым, енді ол өз еркімен тамақтана алады-деді. Кейін баланы
мұсылмандардан бір кісіге беріп, әйелді көкірегіне дейін арнайы қазылған
жерге көкірегіне дейін көміп, адамдарға оған тас атқылап жазалауын бұйырды.
Сонда Халид ибн Уәлид қолына тас алып оның басына лақтырғанда Халидтің
бетіне оның қаны шашырайды, сонда ол жиіркене жағымсыз сөз айтқанын естіген
Аллаһ елшісі (с.а.у): Тоқтат ей Халид, сондай жаным оның қолында болған
Затпен (Аллаһтың атымен) ант етемін. Расында ол шынайы түрде тәубеге келді,
егер ол жалған салық жинаушы үшін де (өтірікші) тәубе етсе еді оның да
күнәсі кешірілер еді-деді. Кейін әйелді (ордан шығарып алуға) бұйрық
беріп, жаназа намазын оқыды да қайта жерледі.
26-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Егер құл қателік жасаса жүрегінде бір түйір дақ пайда
болады, егер ол шын көңілімен кешірім сұрап, тәубе етсе қайта қалпына
келеді. Егер ол (күнә әрекетке) қайта оралса үстемеленеді, егер ол тағы да
жүрегі қарайғанға дейін (өте көпкүнә істесе)тағы да үстемеленеді. Ал ол
Аллаһ айтқандай қара тат. Аллаһ Тағала Құран Кәрімде былай деді:
Жоқ, бәлкім олардың жүректерін істеген қылықтарының таты басты
(Мутаффифин-14)
Омар ибн Хаттаб (Аллаһ оған разы болсын) былай деді: Жәһилия
кезеңді білмеген кісі Исламды тани алмайды.
Үшінші тарау
Жауапкершіліктен жалтару үшін тағдырды сылтаурату
Кейбіреулер: Егер Аллаһ Тағала адамның болашағында не күтіп тұрғанын
білетін болса онда не үшін бізді болған іс жөнінде есепке алады?-деседі.
Ал, оған былайша жауап беріледі: Негізінде Аллаһ Тағала бізді есепке
алуда қарама-қайшы келмеуіміз үшін еріктілік пен басқа нәрсеге тәуелсіз
болғандықтан есепке алады. Ал сонда біз: негізінде біз басқа нәрсемен
шұғылданғанбыз деп жалтаруымыз мүмкін. Сол сияқты өз оқушыларының білім
деңгейін өте жақсы білетін, алайда ол оқушыларының білім деңгейіне сүйене
отырып ешқандай сынақсыз бағасын қоя да алмайды. Егер олай жасаса онда оған
сынақтан өтпеген оқушысы келіп: Мен бұл алған дәрежеме қанағаттанбаймын,
себебі, мен жақсы дайындалғанмын, егер емтихан әділ болған мен дұрыс жауап
беріп, ең жоғары дәрежеге жетер едім деп шағымданады. Адам да тап осы
секілді емтиханда осы дүниеде өзіне мүмкіндік беруді қалап тұрады. Сөйтіп
ол қарама-қайшы келіп дауласады. Осы жөнінде Әнәс ибн Мәлик (Аллаһ оған
разы болсын) айтты: Бірде біз Аллаһ елшісімен (с.а.у) бірге отырғанда ол
азу тістері көрінетіндей күліп: Менің не нәрсеге күлгенімді білесіңдер ме?-
деді. Біз: Аллаһ пен оның елшісі жақсы біледі-дедік. Ол: Құлдың
Раббысымен дауласып, айтысқанына күлдім, сонда құл:Я, Раббым сен мен
қараңғылықтан жарыққа шығардың емес пе?-дейді. Раббы: Әрине сені
шығардым-дейді. Құл: Онда өз денемнен бір куәгер шықпайынша басқа куәгерді
қабыл етпеймін-дейді. Раббы: Бүгін саған қарсы өз денең мен ардақты
жазушылардың (адамның екі иығындағы Кирамән, Кәтибин екі періште) куәлік
етуінің өзі жеткілікті- деп, оның аузын бекітіп, басқа мүшелеріне: сөйле!
дегенде оның істеген ісі жөнінде тіл қата бастайды, кейін оны өз сөзімен
бірге қалдырғанда ол: Аулақ әрмен кет! Мен (тірі кезімде) сендердіің
қамдарыңды ойлап, күрескен едім-дейді. Аллаһ Тағала сол үшін де былай
дейді:
Қиямет күні, оларға тілдері, қол-аяқтары не істегендеріне айғақ
болады (Нұр-24).
(Олар қылмыстарынан жалтарғандықтан) Ол күні олардың ауыздарын
мөрлейміз. Бізге олардың қолдары сөйлеп, не істегендеріне аяқтары айғақ
болады(Ясин-65).
Әбу Сағид (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у) жеткізіп
былай деді: Қиямет күні Аллаһқа қарсы келуші істеген амалы жөнінде
кінәләнады, сонда ол сенімсіздік білдіріп дауласады, сонда оған: Саған
қарсы көршілерің куәлік етеді- делінеді. Ол: Олар жалған айтады-дейді.
Сонда оған: Өз отбасың мен жақындарың куәлік етеді-делінеді. Ол: Олар
жалған айтады-дейді. Сонда оларға: Серт беріңдер!-делінгенде олар серт
береді, кейін Аллаһ олардың ауыздарын бекіткенде оларға қарсы тілдері
куәлік етіп, тозаққа кіргізіледі.
Сондықтан адам істеген қателігі мен жамандығының жауапкершілігінен
жалтару үшін тағдырды сылтау етуіне болмайды. Өйткені, ол еріктілігінің
әрекеті бойынша жауапкершілігі мойнына жүктелеген. Ал ол Аллаһтың тағдырына
не жазып, не бұйырғанын білмей істеген қателігін ерікті түрде істеген
уақыты болғандықтан жауапкер болмақ. Сол үшін де ағылшындық бір шыншыл кісі
өмірді қысқаша түсіндіріп: Өмір ол-еркіндік деп дөп басып айтқан. Сондықтан
да еркіндігі жоқ, есі дұрыс емес, жас нәресте, ұйқыда, ұмытушыдан сұрақ
сұралмайды. Себебі оларда өз еріктері болмағандықтан қателіктері үшін
сұралмайды. Адамның пікірлері болашағына әсер етіп, басшылықты қолға алып
басшылық етеді. Ал адамға шабуыл жасап, басқару шайтанның негізгі мақсаты
болғандықтан рухты жайына қалдырмайды. Сөйтіп адам санасы- өзі және
айналасындағылармен бірге бейбітшілігі мен қуаныш арасын, болашағын
бекітіп, ойланған ісінде талқылау жасауы тиіс. Егер ол көңіл енмесе
көбінесе мінез-құлықтары жөнінде қиындықтарды сезінсе онда міндетті түрде
оның бойында кері әсер ететін пікірлердің болуы табиғи құбылыс. Ал ол
пікірді өзгертіп, оған қамқорлық ететін жалғыз ғана жол ол-жауапкершілік.
Себебі, адамның жамандықты таңдап, одан құтылуы қиынға соқпақ. Ал адамның
дұрыс емес, қатігездік жолымен тамақтануы және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Құрастырған
Нұр-Мүбәрәк Мысыр Ислам мәдениеті университетінің оқу бөлімінің меңгерушісі
Доктор Ато әс-Сынбати
Аударған
Бекжанов Қанат
2009-1429
Бірінші бөлім
Уақыт және өмір
Кіріспе: Адам баласы ерте заманнан бері өткізген өмірі мен өміріндегі
қилы-қилы қызықты нәрселері және тарихы т.с.с заттармен байланыстыра отырып
әртүрлі уақыт өлшеуіштер мен өлшеуіш құралдарын ойлап тапты. Оның ішінде
күн қай мезгілде қозғалып, көлеңкесі ауысу арқылы орны өзгерсе күннің
көлеңке орнының өзгеруі арқылы күннің қозғалуына тәуелді уақыт мөлшерін
білдіретін күн сағатын, сонымен қатар құмға, суға тәуелді құм сағаты мен су
сағатын және атмосферадағы көмір қышқыл газының пайда болуына ықпал ететін
атомдық сағаттарын да ойлап тапты. Ал атмосферадағы косметикалық
сәулелердің пайда болуының нәтижесі көмір қышқыл газының атомдары он
төртінші көмір тегіне айналады. Сонымен қатар әрбір тірі денелер жыл сайын
осы сәуле таратушы carbon 14 қажетті элементін алып отырады. Егер сол
денелер өз тіршілігін тоқтатса онда көміртектер де өлі болғандықтан қажетті
элементін ала алмай тірі кезіндегі алған затын бойында сақтап сонымен
шектеледі, кейін сол өлген денедегі сақталған зат 5000 жылдан кейін жартысы
немесе түгелімен жойылады. Кейін тағы 5000 жылдан соң дененің төрттен бір
бөлігі жойылады. Яғни сәуле таратушы carbon 14 дененің тіршілік еткен
уақытын есепке алып отыратын сағат секілді, тіптен көзге көрінбейтін өте
ұсақ, майда сүйектің бөлігі болса да carbon 14 денеде сақталуы жолымен
зерттеуге мүмкіндік туады. Сондықтан да болмыстың ғұмырын 500000 жыл өтсе
де есепке алуға болады. Кейбір жаратылыстарды төрт миллиярд жыл өтсе де
ғұмыры есептеледі. Ал адамда уақыттарды, ғасырларды өлшейтін көптеген сағат
түрлері болғандықтан әр-түрлі тау-тастардың айырмашылығын анықтай алады.
Қандай сағат болмасын өзгеруге тәуелді
Аллаһ Тағаладан басқа бір жағдайдан екінші жағдайға өзгермейтін еш нәрсе
жоқ.. Заман мен мекен екеуі де жаратылған нәрсе болғандықтан қас-қағым
сәттен өтіп кете алмайды. Сол үшін де Аллаһ Тағаланың өткен шағы, қазіргі
шағы және болашағы бар деп айтылу дұрыс емес. Өйткені Аллаһ барлық нәрседен
пәк әрі ешқандай нәрсеге тәуелді емес, керісінше бүткіл орындалатын
жағдайдың нәтижесі Аллаһқа тән және Аллаһқа қарсы жаңадан еш нәрсе
жасалынбайды әрі болашақтағы болуы керек нәрсе болған кезде де ол Аллаһқа
тән. Өйткені біздің әлеміміз тозығы жетіп бүлінетін әлем. Ал Аллаһ барлық
нәрседен кіршіксіз пәк әрі Ол заманнан үстем болғандықтан заманға бағынышты
емес және заман Оған қарсы қас-қағым сәтте өтіп кете алмайды. Сол үшін де
біз Аллаһ барлық нәрседен үстем дейміз. Ал біздің әлеміміз заманға тәуелді,
сондықтан Аллаһ еш нәрсеге тәуелді емес қайта барлық нәрсе Аллаһқа тәуелді
болғандықтан барлық нәрседен пәк. Аллаһ Құранда қиямет жайында айтқанда
өткен шақ белгісімен айтып былай дейді:
1- Сүр үріліп, оларды тұтас жинаймыз (Кәһф 99)
2- Сүр үрілсе, сонда олар қабірлерінен Раббыларына жүгіреді (Ясин-51)
3- Сүр үріледі, осы уәделі күн (Қаф-20)
4- Сол күні көк жарылып босайды (Хаққа-16)
5- Раббың елестеп періштелер сап-сап болған кезде (Фәжір-22)
6- Азғындарға тозақ көрсетіледі (Шура-91)
7- Тозақ көретіндерге көрсетіледі (Нәзиғат-36)
8- Олар: Егер біз тыңдап немесе ақылға салған болсақ еді, бұл
жалындаған тозақтықтардың ішінде болмас едік- дейді (Мүлк-10)
Байқағанымыздай Аллаһ Тағала Құранда қиямет күні жайында айтқанда сүр
үріледі, жер мен көк жарылады, адамдар Раббыға келеді, тозақ көрсетіледі
және кәпірлер айтады деп арапшасында келер шақпен емес өткен шақпен
айтылған, алайда ол келер шақпен айтылады. Өйткені Аллаһ өзіне тән
білімімен сөйлейді, ал Аллаһтың білімі барлық болатын нәрсені біледі,
сондықтан болашақ та Аллаһтың өзіне тән құбылыста болады. Ал енді сүрдің
үрілуі біздің білу қабілетіміз бойынша әлі күнге дейін үрленбеген, көкпен
жер екіге қарс айырылмаған, ешкім де әлі Раббыға келмеген, тозақ оты әлі
ешкімге көрсетілмген, ешкім де әлі өкініш сөзін айтпаған. Себебі біздің
айтатын болашақтағы сөзіміз бізге тән болашақпен айтылады. Ал енді барлық
нәрседен пәк Аллаһтың құзырында ол болып қойған жайт, сондықтан қиямет
жайында өткен шақ белгісімен айтылады. Себебі Құранды санамағанда бүкіл
нәрсе Аллаһтың білімі бойынша болып қойған, ал Аллаһтан басқаның барлығы
өзгеретін болғандықтан заман мен уақытқа тәуелді және сол заман бойынша
өмір сүреді. Негізінде уақыт өлшемдер барлық уақытта бірдей емес әр түрлі
болады. Мәселен, біз Құранда періштелердің әсіресе Жебірейіл періштенің
жоғары орынға мөлшері 50000 жылдық мөлшерде көтерілетін мекенге бір күнде
көтерілетінін оқимыз, ол жөнінде Аллаһ Тағала былай дейді:
1- Ол жоғары орынға періштелер және Жебрейіл (а.с) мөлшері елу мың
жылдыққа бір күнде шығады (Мағариж-4).
Бұл аят біздің санағымыздағы уақытқа періштелер санағындағы уақыттың қарама-
қайшы келетіндігін білдіреді. Сонымен қатар біздің уақыт санағымыз бойынша
мөлшері 1000 жылдық жолға бір күнде көтерілу басшылығын игеретін періште
жөнінде де Аллаһ Тағала былай деді:
2- Ол көктен жерге дейін істі игереді. Сосын сендердің санауларың
бойынша мың шамасындағы (жолды) бір күнде көтеріледі (Сәжде-5)
3- Негізінде Аллаһтың қасындағы бір күн сендер санайтын мың жылмен
тең (Хаж-47)
Расында да адам баласы өлгеннен кейін бір уақыт өлшемінен екінші уақыт
өлшеміне өтіп қайта тіріледі, сөйтіп қайта тірілгеннен кейін қабірдегі
өткізетін мыңдаған жылдарын осы дүниедегі бір сағат немесе таңнан кешке
дейін не болмаса таңға дейін ғана уақыт өткіздім деп ойлайды. Ал осыған
дәлел Аллаһ Тағала былай деді:
1- Олар өздеріне уәде етілгенді көрген күні, дүниеде күндізден бір
дем ғана тұрғандай білінеді (Ахқаф-35)
2- Оларды жинайтын күні (дүниеде) күдіз бір-ақ сағат тұрғандай болып,
олар бір-бірін таниды (Юнус-45)
3- Олар қияметті көрген күні дүниеде бір кеш немесе бір сәске
тұрғандай ойлайды (Нәзиғат-46)
4- Қиямет-қайым болатын күні күнәһәрлар (өлгеннен қияметке дейін) бір
сағаттан артық тұрмадық деп ант ішеді. Осылайша олар, (дүниеде де
алданып) адасқан еді. Расында Аллаһтың жазуындағы тірілетін күнге
дейін тұрыңдар. Тірілетін күн осы. Бірақ сендер білмейтін едіңдер,-
дейді.(Рум-55,56)
Өйткені олар бір-біріне толықтай қарама-қайшы келетін бір уақыт өлшемінен
екінші уақыт өлшеміне өткендер.
Әрбір қозғалыс жүйесінің бір-біріне қайшы өлшемділігі
Бұл пікірді атақты Энштейн де жеңілдетітіп өзінің тәуелділік
теориясында әрбір қозғалыс жүйесінің қарама-қайшы өлшемділігі бар деп
дәлелдеген. Мәселен бұл жер бетінде, біз күн жүйесі планетасының ішіндеміз
және біз жер бетінде өмір сүріп жатқандықтан өзімізге тән уақыт өлшеміміз
күн мен айдың қозғалысына тәуелділікпен өмір сүрудеміз. Жер бетіндегі
кейбір өңірлерде мүлдем басқа уақыт өлшемділігі орын алған және ол жердегі
бір күн біздің өңірдегі екі немесе одан да көп күндермен тең. Ал, бұл не
үшін періштелердің бір күні біздің мың немесе одан да көп жылмен тең
келетіндігін түсінуімізге септігін тигізбек? Себебі бұл жаратылыс біздің
жаратылысымыздан тыс жаратылыс түрі болғандықтан екі жаратылыс бір-біріне
мүлдем қарама-қайшы қозғалыс жүйесі болуы тиіс. Егер біз көлікпен жүздеген
жақырым жүріп өтсек, жолдың қиындығына шаршап-шалдығуды сезіндік дейміз,
ал, бұл жаратылыстар жүздеген шақырым ғана емес жоғарыдағы алып көктерге
көтеріледі, сол үшін де міндетті түрде өзіне тән жылдамдығы мен қозғалысы,
өзіне тән қозғалыс жүйесі және осы дүниедегі біздің уақыт мөлшерімізге
мүлдем сай келмейтін уақыт өлшемділігі болуы тиіс.
Біз тіршілік етіп жатқан, тап қазіргі кезде адамдардың өздері қозғалыс
жүйесі және тіршілік ету түрімен сәйкес уақыт өлшемінде өз-өздерін
ажырататын кезеңде тіршілік ітудеміз. Біреу, өз өмірін, уақытын нәпсі
құмарлығында өткізіп жатыр, яғни, бір сәттік, бір сағаттық немесе қиялданып
өткізуде, ал, осы секілділер уақыттың сезінбей өмірін өткізуде. Себебі
олардың ойынша уақыт- қолда ұстап тұра алмайтын қашқын секілді, өмірлерінің
соңы жоқ және теңіздегі пайдасыз өнім секілді деп ұғынады. Сондықтан да
олардың бірі есін жиып, өзіне-өзі келсе бұрынғы сезіне алмаған уақытты
жоғалтқандығы үшін көп өкініп қазіргі уақытын есеппен өткізеді. Егер
адамдардың бірі уақытының құндылығын осылайша түсініп өмір сүрсе оны өте
жақсы түсінер еді. Өйткені ондай кісі уақытының, бір сәттен екінші сәтке,
бір сағаттан екінші сағатқа ғана қызығын көретін санасыз жануарлар секілді.
Тағы бір кісі өмірін саналы түрде қолға алып, ойлана, айналасына көз
жүгіртіп өткізсе, яғни, уақыты мен өмірін саналы түрде пайдаланса, онда осы
секілді адамдар бейбіттілік пен салмақтылықты әртүрлі сезім мүшелерімен
сезіне алуы және уақытты сезіне отырып бағалай біледі. Ал бұл уақытты
пайдаланудың екінші түрі және бұл, қалыпты жағдайдағы адам баласының
тіршілшігіндегі уақыты. Тағы да бір кісі өмірін құлшылықта, ізгіліктк,
қорқынышта, басқалардан оқшауланып өткізеді. Яғни, ол тыныштық уақытында да
күйбең тіршіліктен аулақ, бүгіні мен ертеңіне, болашағына уайыммен қарап,
өткен өміріне өкініптіршілік етеді. Осы секілділер бір сәттік өмірін бүкіл
ғмырына тең деп сезінеді. Алайда бұл періштелердің ғана өмірі болғандықтан
уақыт пен өмірдің үшінші түрі болып табылады. Осы үш түрлі үлгі жер бетінде
тоқтаусыз жалғаса беруі мен Құран Кәрімнің қандай мәселе жөнінде
түсіндіргеніне қарамастан әрбір үлгі, уақыт санау үлгісіне қарама-қайшы
екендігін және оның тұңғиық тереңдігін көптеген пәлсәпәшылар екі түрлі
уақыт үлгісінің бар екендін айтады. Ол екеуінің бірі уақыттан тыс әрі біз
барлығымыз өмір сүруімізбен байланысты уақыт және оған біздің айналамыздан
тыс барлық іс қимылдар, жұлдыздар планеталардан құралады. Ал екіншісі
уақытқа тәуелді, шынайы және психикалық уақыт. Пәлсәпәшылар осы жөнінде
адамның ұйықтап жатқандағы түс көруі арқылы басқа заман заман өлшеміне
енеді әрі ол түс көріп жатқанда өзіне ұнамды құда түсу, некелесу, сапар,
жұмыс т.с.с оқиғаларды біздің уақыт өлшемімізден тыс уақытта көптеген
жылдардың оқиғаларының тұңғиығына енеді. Алайда ол ұйқылы уақытынқа
енгендіктен біздің сағат өлшеміміз бойынша санаулы секундтарда ғана
болмақ. Сондықтан уақыт пәлсәпәда да дінде де үлкен, шешімі жоқ, жұмбақ
нәрсе. Ал осы сырлардың барлығы ізденіс пен ойлану және жан-жақты бақылау
үшін білдірілген белгі. Сондай-ақ бұл, егер біз бір қозғалыс жүйесіне
екінші қозғалыс жүйесіне өтсек онда біз өзімізден тыс басқа уақыт өлшеміне
ауысатынымызды білдіреді. Әрбір құбылыс, көрініс арқылы болмақ, себебі,
Аллаһ Тағаланың осы дүниені жоқтан бар етіп жаратқан уақытынан қиямет
күніне дейін әрбір адамның өміріндегі уақытының құндылығы өте зор.
Уақыттың құндылығы бір адамнан екінші адамның, мұсылман кісіден мұсылман
емес кісінің, тіптен шариғат пен басқа саланың арасында уақыттың құндылығы
тіршілік көзі болғандықтан ешқандай айырмашылық жоқ. Егер кім уақытын
жоғалса онда ол өмірін жоғалқаны, ал егер кім уақытын дұрыс пайдаланса онда
ол өмірін де дұрыс пайдаланғаны. Сол себепті мен осы бөлімді төмендегі
тарауларда кеңінен ара-жігін ажырата қарастырмақпын.
Бірінші тарау
Уақыттың құндылығы
Исламдағы уақыттың өте зор. Өйткені уақытты Аллаһ Тағала адам өмірінің
тіршілігіне берген сыйы. Егер адам уақытының бір бөлігін өткізсе онда адам
жанының бір бөлігі кеткені. Кім уақытын бос ойынмен кетірсе өмірін де босқа
кетіргені, сол үшін де жалпы мұсылман кісіге, әсіресе мұсылман жастар
уақытынан пайда алып, жемісін көруі тиіс. Осы маңыздылық мұсылман кісінің
уақытын жүйеге келтіруіне септігін тигізбек. Егер бір кісі ислам заңдарынан
исламның әдістемесін оқып үйренсе мұсылман кісінің 24 сағат бойына уақытын
жүйелеп, қалыпқа келтіргенін, мұсылман кісінің әрбір сәтінің өзі ислам
заңдарымен жүйеленіп, ұйықтар алдында қалай жату керектігін және ол кезде
не айтатындығын, түн ортасында ұйқысыздықтан оянғанда, дәрет алғанда,
тамақтанар алдында және соңында, киім кигенде, үйінен шыққанда және көлікке
отырғанда т.с.с жағдайларда не айту керектігін және не істеу керектігін
жүйеге келтіргендігіне көз жеткізеді. Исламдағы уақыт құндылығының көрінісі
қиямет күні адамның ең бірінші сұралатын сұраұтарының бірі болған уақыты
жөнінде немесе өмірінде не істегені жөніндегі сұрағы болмақ. Ал осыған
дәлел:
-Әбу Бәрзә әл-Әсләми Аллаһ елшісінен (с.а.у) жеткізген хадисте былай
деді: Қиямет күні құлдан өмірінде не істегені? Алған білімін қалай жүзеге
асырғаны? Мал-дүниесін қайдан кәсіптеніп қайда жұмсағаны? Дене мүшесімен не
істегені? Жөнінде сұралмайынша екі аяғы қозғалмайды
-Осы хадис басқа бір риуаятта Ибн Мәсғуд (Аллаһ оған разы болсын)
Пайғамбардан (с.а.у) жеткізіп былай деді: Қиямет күні Адам баласы
Раббысының құзырынан бес нәрсе жөнінде сұралмайынша екі аяғы қозғалмайды:
Өмірін қалай өткізгені? Жастық шағында не нәрсемен шұғылданғаны? Мал-
дүниесін қайдан кәсіптеніп, қайда жұмсағаны? Алған білімімен қандай амал
жасағаны?
-Муаз ибн Жәбәл (Аллаһ оған разы болсын) Пайғамбардан (с.а.у) жеткізіп
былай деді: Қиямет күні құл төрт нәрсе жөнінде сұралмайынша екі аяғы
қозғалмайды: Өмірін қалай өткізгені? Жастық шағында не нәрсемен
шұғылданғаны? Мал-дүниесін қайдан кәсіптеніп, қайда жұмсағаны? Алған
білімімен қандай амал жасағаны?
Адам баласы үшін ең абзал уақыттардың бірі өмірінің соңғы кезеңі, егер
ол жақсы іс жасап, ізгі әрекет істесе Аллаһ Тағаланың құзырында қабыл
етіледі. Ал ең абзал амал соңғы амалдар делінген секілді Аллаһ елшісі
(с.а.у): Расында амалдар соңғысымен байланысты деген.
-Абдуллаһ ибн Масғуд (Аллаһ оған разы болсын) мүлдем өтірік сөз
айтпайтын шыншыл Аллаһ елшісінен (с.а.у) жеткізіп былай деді: Расында
сендердің әрбіреулеріңнің жаратылысын анасының ішінде қырық күнде жинайды,
кейін ол сондай уақыт (мөлшерінде) ұйыған қанға айналады, кейін тағыда
сондай уақыт (мөлшерінде) бір түйір етке айналады, кейін Аллаһ оған бір
періште жіберіп (періште) оған рух үрлейді және төрт сөзді бұйырып, оның
ризығын, ажалын, амалын, бақытты немесе бақытсыз болуын жазады. Сондай
өзінен басқа тәңір жоқ Затпен ант етемін шын мәнінде сендердің біреулерің
(өмір бойы) жәннәт тұрғындарының амалын жасайды, тіптен онымен жәннәттің
арасы бір шынтақ (жарты метр өлшеміндей) қалғанда (өмірінің соңында) оның
кітабына тозақ тұрғындарының амалын жасағаны жазылып, тозаққа кіргізіледі
және сол сияқты тағы да біреулерің тозақпен оның арасы бір шынтақ (жарты
метр өлшеміндей) қалғанда оның кітабына жәннәт тұрғындарының амалын
жасағаны жазылады, сөйтіп ол жәннәтқа кіргізіледі.
Байқағанымыздай жоғарыдағы хадис адамның өмір бойы жәннәтқа кіргізетін
ізгі амал жасап, өлімінің алдында (Аллаһ сақтасын) сынақ келіп, өмірі
жамандықпен аяқталады. Сөйтіп ол кісі ізгі амалдарын тастап Аллаһ Тағаланы
ашуландыратын жаман амалдар жасағанын өзі де сезінбестен өмірінің соңы
жаман амалмен аяқталғандықтан тозаққа кіргізіледі. Сол үшін де Ибраһим әт-
Тәймийя былай деген: Айтқан сөзімнің істейтін әрекетіме сай келуі үшін
өтірікші болудан қорқып, сөз айтпаймын. Сол сияқты Ибн Әбу Мәликә да: Мен
Пайғамбардың (с.а.у) отыз сахабасын өз көзіммен көрдім, олардың барлығы да
өздерінің екі жүзді болу қаупіненсақтанып, олардың бірі де: Расында
Пайғамбардың иманы Жебрейілдің, Микәилдің иманынан да жоғары,-деп
айтпады,-деген. Сондай-ақ Хасан былай дейді: Мүмин (иман етуші, исламды
қабылдаушы) адамнан басқа ешкім де Аллаһтан қорықпайды және екі жүздіден
басқа ешкім де иман етпеген, сөйтіп екі жүзділікпен тәубеге қарсы шығып,
оны орындамауға жігерлілік танытудан сақтанбайды. Осыған байланысты Аллаһ
Тағала былай деді:
Күнәләрды Аллаһтан басқа кім кешіреді. Сондай-ақ істеген істеріне
біле тұра қасарыспайды.(Әли-Ғимран-135).
Ал осыған қарама-қайшы келетіні - адам өмір бойына Аллаһ Тағаланы
ашуландыратын, өзін-өзі тозаққа кіргізетін бұзақы істер жасап, тек өлімінің
алдында ғана Аллаһтың мейірімімен өмірін жақсылықпен аяқтайды. Сөйтіп ол
бұзақы істерін тастап, Аллаһ Тағаланы қуандыратын ізгі істер жасап өмірден
өтсе, оның өмірінің соңы жақсылықпен аяқталғандығы үшін жәннәтқа
кіргізіледі.
Екінші тарау
Аллаһ көп нәрсеге кешірім етеді
Осы нәрсені пайдаланып қарсы келуші мен күнәһар адам Аллаһ Тағаланың
рахымшылығынан үмітін үзбейді. Негізінде тәубе есігі кісінің тек жан
тапсыруымен немесе күннің батыстан шығуымен не болмаса (Аллаһ өзі сақтасын)
барлық нәрседен үмітін үзген кісіден басқа кісіге ешқашан есігі жабылмайтын
әрдайым ашық және Аллаһтың рахымшылығы өте кең әрі көлемді. Шын мәнісінде
тәубе есігі ұрлық, зина, кісі өлтіру т.б ауыр күнәләрдің бірі кеміп не
артса да қай-қайсысынан да кең әрі ауқымды. Тәубе есігінің ауқымдылығын
дәлелдейтін қуатты әрі айқын бейнелеумен дәлелдейтін Фурқан сүресіндегі
аяттар айғақ болмақ. Таң қаларлығы Аллаһ Тағала тәубе есігін жақсы көретін
құлдарының сипатын көркем-мінез құлықпен сипатталатын кішіпейілділік,
сүйіспеншілік, адамға кешірімділікпен қарау, намазды қорқынышпен оқу,
дүниелік тіршіліктен ада, жүрек тыныштығымен оқуды, сондай-ақ Аллаһтан
қорқуларын, (Аллаһ өзі сақтасын) Аллаһтан тозақ отынан алыстатуын сұрап,
көп дұға жасауларын бұйырып, сараңдық, ысраптық, Аллаһқа серік қосу, зина
жасау, зорлық-зомбылықпен Аллаһтың харам еткен кісі қанын төгу секілді
әрекеттен тыйылуды сипаттап айтқан. Сонан соң Аллаһ Тағала күнә істердің
көп болса да Аллаһтың рахымшылығы одан да ауқымды екендігін айтқан.
Негізінде Аллаһ Тағалаға егер құл Өзіне шынайы түрде қайта оралып тәубе
етсе Ол көп нәрсені кешіреді, ал, құл егер Аллаһқа серік қосу, ақиқат
жолымен немесе зинақорды жазалап қанын төгуден бөлек зұлымдықпен кісі қанын
төгі, (Аллаһ өзі сақтасын) адамды тозаққа итермелейтін ауыр күнәләрдің
бірін жасап, кейін ол шынайы түрде тәубеге келсе онда осы істеген үлкен
күнәсі ұлы Раббының кешірімімен түкке тұрмастай болып жойылады. Себебі
үлкен ауыр күнәні ұлы Раббыдан басқа ешкім де кешіре алмайды, негізінде
Аллаһ одан да көбін кешіре алады. Ал Аллаһ өте жомарт Ие, құлының тәубесін
қабыл алып, құлдың күнәсі көп болса да егер құл шынайы түрде кешірім тілеп,
күнәләрының жойылуын тоқтатпаса, тіптен, құлдың кітабы жамандықтарға толы
болса да кітабындағы жамандықтарының бәрін жояды да сол жамандықтарының
барлығын жақсылықтармен ауыстырып, толтырады, ал жақсылығын он есе не одан
да көп етіп үстемелейді. Егер Аллаһ құлының тәубесін қабыл етсе оны ешқашан
да азапқа салмайды. Өйткені көптеген адамдар егер бір нәрсеге уәде берсе,
оны орындап сөзінде тұрады. Ал, барлық нәрседен жоғары мәртебелі әрі ұлы
Аллаһ оны қалайша орындай алмайды, әл бетте ол барлық нәрсеге құдіретті.
Негізінде кейбіреулер;егер Аллаһ Тағала құлының тәубесін қабыл етіп оның
барлық күнәләрын кешірсе, алайда құл өзінің бұрынғы күә, қылмысты істеріне
қайта оралып сол күйінде дүниеден өтсе оның үкімі қандай?,- деп сұрап
жатады. Ал бұл жерде мен: Егер Аллаһ Тағала құлының тәубесін қабыл етіп,
шынайы түрде кешірсе онда оны күнәлі әрекетке қайта оралудан сақтап, оны
тура жолына түсіеді әрі өзіне бойсұнуына дайындатады және тек Аллаһқа ғана
бойсұнуды жұрегіне ұялатып, қарсы келу мен пасықтықты, күнәһәрлықты жек
көрсетеді әрі құлды өз-өзінен, шайтанның азғыруынан, дүние құмарлығынан,
нәпсі қалауынан сақтап, құлды – Аллаһ бұырған нәрсені ұстанып, тыйым
салған нәрседен тыйылу дәрежесіне жеткенге дейін сақтай. Сол себепті Аллаһ
Тағала Құран Кәрімде Аллаһқа қарсы келуде (күпірлік), серік қосуда,
күнәһарлық кезеңде болған Аллаһ елшісінің (с.а.у) сахабаларының тәубесін
қабыл етіп, оларды кешіріп, нығметіне бөлегендігін айтып былай деді:
Бірақ Аллаһ сендерге иманды жақсы көрсетіп, оны жүректеріңде
зейнеттеді. Сондай-ақ сендерге қарсылықты, бұзақылықты және бас тартуды жек
көрсетті. Міне солар тура жолдағылар.(Хұжырат-7).
Сонымен қатар бізге жеткен хадис бойынша Арышты көтеріп тұрған
періштелер шынайы тәубеге келген кісіге Аллаһ оның күнәләрін кешіп, Аллаһ
оны тозақ отынан сақтауын, құлдың өзін және оны ізгі жолға
түсіргендердіжәннәтқа кіргізуін, құлды осыдан кейін қателік пен күнәлә
әрекеттерден сақтауын, екінші рет сол әрекетіне қайта оралмауынАллаһтан
сұрайды. Ал Аллаһ кімді сақтаса онда ол рахымшылыққа лайықты болғаны және
осы қорғаныш оның шынайы тәубесінің қабыл етілуіне лайықты етеді. Осыған
айғақ болатын Құран Кәрімде Аллаһ тағала былай деді:
Сондай арышты көтерген және маңындағы періштелер, Раббын мақтаумен
дәріптейді, Оған сенеді. Сондай-ақ иман келтіргендер үшін: Раббымыз!
Мархаметің, білімің әр нәрсені сыйдырып, ішіне алған. Сондықтан тәубе етіп,
жолвңа түскендерді жарылқа! Әрі оларды тозақтан сақтай гөр!,-(деп
тілейді). (Арышты көтерудегі мақсат; қорғау, басқаруға міндеттендірілген
періштелер:Олар сап-сап болып, Аллаһтың бірлігін, ұлықтығын баян етіп,
дәріптей құлшылық қыла отырып Мұсылмандар үшін де хайыр дұға етеді).
Раббымыз! Оларды әрә аталарынан, жұбайларынан ұрпақтарынан кім түзу болса,
оларды өзің уәде еткен Ғадын жәннәттарына кіргізе гөр. Күдіксіз сен өзің
тым үстем аса данасың.... Оларды жамандықтардан қорға. Ол күні кімді
жамандықтан қорғасаң, сөз жоқ, оны мәрхаметіңе бөлеген боласың. Міне сол
зор қолы жеткендік.(Ғафыр-7,9).
Тәубенің қабыл болуының белгісі; адам өз өмірінде, Мінез-құлқында
өзгеріс жасауы, жақсылық артынан жақсылық жасауы керек. Мәселен арқ ішіп
жүріп, оны жек көріп ішпейтін кісіге айналуы, зина жасап жүріп зина жасауды
тоқтатуы, туыстық байланысты үзген болса онда оны қайта жалғауы, намаз
оразаны орындамаған болса, ол екеуін жанындай жақсы көруі және көптеген
достары мен жақсы көретін кісілерді жас кезінде қарсы келуі мен
күнәһарлықта дүниеден өткені және олардың қалай жан тапсырғаны жөнінде
ойлануы керек. Олардың арақішіп, зина жасап немесе көшеде, лифттерде жан
тапсырулары (Аллаһ өзі сақтасын) тәубеге келулерінен бұрын болды. Ал
олардан қазір кім қалды? Сондай-ақ олардың тағдыры не болуда? Ол да (Аллаһ
сақтасын) солар секілді болады ма әлде басқаша болады ма? Егер ол бұрынғы
күнәләрын есіне алса, кешірім тілеп, өкінішпен жылап, Аллаһтың азабынан
қорықсын. Осы жөніндегі көптеген келтірілген дәлелдерді қызығушылықпен
көңіл бөліп оқыңыз, Өйткені ол сізге міндет етілетін шынайы міндетіңіз:
1– Ал олар қашан арсыздық істесе не өздеріне зұлымдық қылса,
Аллаһты есіне алып, күнәләрының жарылұауын тілейді. Күнәларды Аллаһтан
басқа кім жарылқайды. Сондай-ақ олар істеген істеріне біле тұра
қасарыспайды. Міне солардың сыйлықтары Раббылары тарапынан және астарынан
өзендер ағатын жұмақтар. Олар онда мәңгі қалады. Амал істеушілердің
сыйлықтары нендей айбат(Әли-Ғимран-135,136)
2– Рахманның құлдары жерде сыпай жүріп, оларға білместер тілтигізсе
де: Сәлеметшілік деп дұрыс жауап береді. Олар түнді, Раббыларын сәжде
қылу, тіке тұрумен өткізеді. Олар: Раббымыз! тозақ азабынан аулақ қыл! Рас
оның азабы тұрақты дейді. Шынында ол; орынның да меккеннің де ең жаманы.
Олар мал сарып қылғанда ысрап та қылма, сараңдық та істемей, осы орталықта
тұрады. Олар Аллаһпен бірге басқа тәңірге жалбарынбайды. Аллаһ өлтіруін
харам еткен кісіні орынсыз өлтірмейді де зина қылмайды. Кімде-кім оларды
істесе, күнәға жолығады. Қиямет күні еселеніп азап болады. Олар онда қор
болып мүлде қалады. Бірақ кімде-кім тәубе қылса, сондай-ақ кім иман келтіп,
ізгі іс істесе, міне Аллаһ олардың жамандықтарын жақсылықтарға ауыстырады.
Аллаһ өте жарылқаушы өте мейірімді. Кімде-кім тәубе қылыпң түзу іс істесе
рас ол, Аллаһқа лайықты түрде қайтқан болады.(Фұрқан-63,71).
3- (Мұхаммед (с.а.у): Әй өздеріне зиян қылған құлдарым!Алланың
рахметінен күдер үзбеңдер. Аллаһ бір тұтас күнәләрды жарылқайды. Өйткені Ол
тым жарылқаушы өте мейрімді-де(Зүмәр-53).
4-Және Аллаға қауіп әрі үмәітпен жалбарыныңдар. Расында Аллаһтың
рахметі жақын(Ағраф-56).
5-Аллаһ көп нәрсеге кешірім етеді(Шура-30).
6-Әй мүминдер! Алладан қорқыңдар және шыншылдармен бірге
болыңдар(Тәубе-119).
7-Ол, құлдарының тәубесін қабыл етеді де күнәләрын кешіреді. Әрі не
істегеніңді біледі(Шура-25).
8- Ибн Омар (Аллаһ оған разы болсын) Пайғамбардан (с.а.у) жеткізіп
былай деді: Шын мәнінде Аллаһ Тәубені өлім сәтіндегі тамақ қырылдағанға
(ғарғара) дейін қабыл етеді.
9-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Аллаһ құлының тәубеге келуін, сендер бір-бірлеріңді
жоғалтып қайта тапқандағы қуанғандарыңнан да артық қуанады.
10-Әбу Әюуб өлім сәтінде жатып былай деді: Расында мен Аллаһ
елшісінің(с.а.у) былай дегенін естіп, оны осы уақытқа дейін жасырып келдім,
ол: Егер сендер күнә жасамайтын болсаңдар Онда Аллаһ күнә жасайтын
(қауымды) қайта жаратады да олардың күнәләрын кешіреді-деді.
11-Әнәс ибн Мәлик (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Аллаһ Тағала айтады: Әй Адам баласы! Менен сұрап,
кешірім тілесең сендегі (барлық күнәні) кешіремін, ал ол маған түкке
тұрмайды. Тағы да: Әй Адам баласы! Егер сенің күнәләрың аспандағы бұлтқа
дейін жетіп, кейін менен кешірім сұрасаң мен сені кешіремін, ал ол маған
түкке тұрмайды-дейді. Кейін тағы да: Әй Адам баласы! Егер сен маған жер
көлеміндей күнәмен келіп, кейін маған еш нәрсені серік қоспай оралсаң мен
саған жер көлеміндей кешіріммен келемін-дейді.
12-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Егер мүмин Аллаһтың құзырындағыны білетін болса онда
ешкім де жәннәтқа құмарлықпен ұмтылмас еді. Ал егер Аллаһқа қарсы келуші
(кәпір) құзырындағы рахымшылықты білетін болса онда кәпірлерден ешкім де
жәннәттан үмітін үзбес еді .
13-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Аллаһ жүз рахымшылық жаратып, оның бір рахымшылығын
ғана жаратқанының арасында онымен рахымшылық етуге қойған, ал Аллаһтың
құзырында тоқсан тоғыз рахымшылығы бар.
14-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Аллаһ жаратылысты жаратқанда, Өзіне: Күдіксіз менің
азабымнан рахымшылығым үстем деп (өзіне тән сипатпен) жазған.
15-Имран ибн Хусайн айтты: Бірде, Жәһинә тайпасынан бір әйел
Пайғамбарға (с.а.у) келіп, өзінің зина жасағандығын мойындап: Расында
менің зинадан аяғым ауыр-деді, сонда Пайғамбар (с.а.у) оның уәлиін (әкесі
не ағасы не жауапкер кісі) шақыртып: оған жақсы күтім жаса, қашан ол
баласын босанғанда маған хабарын жеткіз-деді. Сөйтіп ол Аллаһ елшісінің
(с.а.у) айтқанын орындағаннан кейін қайта келгенде әйелге дұрыс киінуін
бұйырады, кейін оған тас атқылап жазалауды бұырады, кейін оған жаназа
намазын оқығанда Омар ибн Хаттаб (Аллаһ оған разы болсын): Уа Аллаһтың
елшісі оған өзің тас атқылап, жаназа намазын да оқисың ба? Деді. Сонда ол:
Шын мәнінде ол шынайы тәубе жасады, егер (оның тәубесін) Медине
тұрғындарынан жетпіс кісіге бөліп бермең де оларға жетер еді және сен өзін-
өзі Аллаһқа құрбан етуден артық нәрсені көрдің бе?-деді.
16-Әлқама ибн Уайл Сәннән әкесінен жеткізіп былай деді: Аллаһ
елшісінің (с.а.у) кезінде бір әйел намаз оқуға шыққанда оған бір кісі
зорлап зина жасау үшін ұмтылды, сөйтіп ол қажетін орындағаннан кейін әйел
(көмек сұрап) айқайлады, ал әлгі кісі жөніне кетті, кейін оның жанынан бір
кісі өтіп бара жатқанда, әйел: Маған (сипаттап) осындай бір кісі осылай
жасады дегенде ол кісіде көмек бермеді. Кейін әйел Муһажирлердің қырықтан
астам бір топ кісінің жанынан өтіп бара жатқанда: маған (сипаттап) осындай
кісі осылай, осылай жасады дегенде олар ол жерден кетіп, әйелге ұмтылған
кісі деп күдіктеніп, бір кісіні ұстап әкелгенде әйел: тап осы кісі деді.
Сөйтіп олар сол кісіні Аллаһ елшісіне (с.а.у) әкелгенде, оған тас атқылап
жазалауын бұйырады. Сонда әйелге зина жасаған кісінің өзі тұрып: Уа
Аллаһтың елшісі мен ол істі істегенімді мойындаймын- деді. Сөйтіп Аллаһ
елшісі әйелге: Сені Аллаһ кешірсін-деп жөніңе бара бер деді де зина
жасады деп күдіктенген кісіге көркем әрі кешірім сөзін айтып, ал әйелге
зина жасағанын мойындаған кісіге тас атқылап жазалаңдар деді, кейін:
Расында ол шынайы тәубе жасады, егер ол Медине тұрғындары үшін де тәубе
етсе, тәубесі қабыл болар еді-деді.
17-Ибн Омар (Аллаһ ол екеуіне разы болсын) айтты: Пайғамбарға
(с.а.у) бір кісі келіп: Уа аллаһтың елшісі расында мен көп күнә жасадым,
егер мен тәубе етсем менің тәубем қабыл болады ма?-деді, сонда ол: Әке-
шешең бар ма?-деді. Ол: Ия бар-деді. Сонда Аллаһ елшісі (с.а.у): Онда
сол кісілерге жақсылық жаса-деді.
18-Абду Рахман ибн Мәғфәл айтты: Мен әкем екеуміз Абдуллаһ ибн
Масғудқа (Аллаһ оған разы болсын) барып: Пайғамбардың (с.а.у) тәубеге
өкініп келі жөнінде айтқанын естідің бе?-дедім. Ол: Пайғамбардың (с.а.у)
тәубеге өкініп келу керектігін айтқанын естідім-деді.
19-Ифк оқиғасында Аллаһ елшісі (с.а.у) Айшаға (Аллаһ оған разы
болсын): Егер сен кінәсіз болсаң, онда Аллаһ сені ақтап алады, ал егер бір
күнә істеп қойсаң онда Аллаһтан кешірім сұрап тәубеге кел. Негізінде құл
істеген күнәсін шынайы мойындап, шынайы тәубе етсе Аллаһ оның тәубесін
қабыл етеді-деді.
20-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Кімде кім күн батыстан шықпас бұрын тәубе етсе Аллаһ
оның тәубесін қабыл етеді.
21-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Бір кісі күнә жасап: Я, Раббым мен бір күнә жасадым
маған кешірім ет-десе оған Аллаһ Тағала: Менің құлым күнә жасап, сол
күнәсін кешіретін Раббысы бар екендігін білді деп, құлымды кешірдім-дейді.
Кейін құл тағы да күнә жасап: Я, Раббым мен бір күнә жасадым, маған
кешірім ет-дейді. Сонда Аллаһ Тағала: Менің құлым күнәсін кешіретін
Раббысы бар екендігін білді деп, құлымды кешірдім-дейді. Кейін тағы да құл
күнә жасап: Я, Раббым мен бір күнә жасадым, маған кешірім ет-дейді. Сонда
тағы да аллаһ Тағала: Құлым істеген күнәсін кешіретін Раббысы бар
екендігін білді, құлым қалаған нәрсесін істесе де оны кешіргеніме куә
болыңдар-дейді.
22-Әнәс ибн Мәлик (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Екі кісі тозақтан шығарылып Аллаһтың алдына
әкелінеді, кейін ол екеуі де тозаққа қайта кіргізілуіне бұйырылады. Сонда
ол екеуінің бірі кері бұрылып: Я, Раббым менің үмітім бар еді-деді. Оған:
Қандай үмітің бар-деді. Ол: Үмітім; мені тозақтан шығарғанда оған қайта
оралтпауыңды үміттенгенмін-деді. Сөйтіп Аллаһ оны рахымына бөлеп жәннәтқа
кіргізеді.
23-Әбу Сағид (Аллаһ оған разы болсын) Пайғамбардан (с.а.у) жеткізіп
былай деді: Исраиыл (Яһуди мен хрестияндар) қауымынан бір кісі тоқсан
тоғыз адамды өлтіріп, бір діндәр кісіге келіп: Менің тәубем қабыл етіледі
ме?-деп сұрайды. Ол: Сенің тәубең қабыл етілмейді-дегенде оны да
өлтіреді. Сөйтіп ол тағы бір кісден сұрағанда, ол: Пәленше деген елді
мекенге бар-дейді, сонда ол ізгілер тұратын елді мекен мен жамандық пен
күәһәрлар тұратын ауыдың ортасында жан тапсырады. Сол кезде ол жерге
рахымшылық періштесі мен азаптау періштесі келіп дауласа кетеді, сонда
Аллаһ оның жәннәттық болып жазылуы үшін ізгілер тұратын елді мекенге
жақында деп және тозақтық болыпжазылмас үшін күнәһәрлар тұратын елді
мекеннен алыста деп бұйырады. Сөйтіп Ол: Осы екі жердің арасын өлшеңдер-
дейді. Сонда олар кісінің ізгілер тұратын елді мекенге бір қарыс
жақындығына көздері жетіп, Аллаһ оған кешірім етеді.
24-Әбу Сәғид Худри ( Аллаһ оған разы болсын) Пайғамбардан (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Сендерден алдыңғы қауымда бір кісі тоқсан тоғыз
кісіні өлтіріп, адамдардан ең білімді кісі жөнінде сұрастырады, сөйтіп
адамдар оны бір діндәр кісіге жіберген соң сол кісі барып; өзінің тоқсан
тоғыз кісі өлтіргенін және сол үшін тәубе етсе қабыл болады ма?-деп
сұрайды. Ол: Қабыл болмайды деп жауап бергенде оны да өлтіріп санын жүзге
жеткізеді. Кейін ол тағы да ең білімді кісі жөнінде сұрастырады. Сөйтіп
адамдар оны бір ғалым кісіге жібергенде оған: Өзінің жүз кісі өлтіргені
жөнінде және оның тәубесі қабыл болады ма?-деп сұрағанда ол: Әрине қабыл
болады, құл мен тәубенің арасына кім кедергі бола алады? (ишара жасап) Сен
осындай дген жерге бар, ол жерде Аллаһқа құлшылық ететін адамдарға қосылып,
олармен бірге Аллаһқа құлшылық жаса және өз ауыңа жаман жер болғандықтан
қайта оралма-дейді. Сөйтіп ол айтылған ауылға бара жатып жол ортасына
жеткенде өмірімен қош айтысады. Сонда оған рахымшылық періштесі мен азаптау
періштесі келіп, екеуі таласқа түскенде рахымшылық періштесі: Расында ол
Аллаһқа шынайы жүрегімен қабыл етілетін тәубемен оралды-дейді. Ал азаптау
періштесі: Негізінде еш қандай да жақсы амал жасаған жоқ-дейді. Сонда
оларға адамкейпінде періште жіберілгенде, олар оны өз араларына қазы етіп
сайлайды. Сөйтіп ол: Екі жердің арасын өлшеңдер, егер, ол екеуінің
қайсысына жақын болса онда ол сол жерге тәуелді-дейді. Періштелер жерді
өлшеп, оның діттеген жеріне жақын екендігіне көз жеткізіп, оны рахымшылық
періштесі өзіне алады. Осы жөнінде Қатада былай деді: Хасан: Оған өлім
келгенде ізгілер ауылына жақын болуы үшін ортасынан алыстатқан-деген.
25-Сүлеймен ибн Бәридә әкесінен жеткізіп былай деді: Бірде, Мағиз
ибн Мәлик (Аллаһ оған разы болсын) Пайғамбарға (с.а.у) келіп: Уа Аллаһтың
елшісі мені тазарт- деді, сонда ол: Қандай бақытсыздық, қайта орал да
Аллаһтан кешірім сұрап, тәубе ет- деді. Ол тағы да көп ұзамай қайта келді
де: Уа Аллаһтың елшісі мені тазарт-деді. Ол: Қандай бақытсыздық, қайта
орал да Аллаһтан кешірім сұрап, тәубе ет-деді. Ол тағы да көп ұзамай қайта
келді де: Уа Аллаһтың елшісі мені тазарт-деді. Сонда Пайғамбар (с.а.у)
тағы да солай қайталады, кейін төртінші рет келгенде Аллаһ елшісі (с.а.у):
Сен неден тазартайын?-деді. Ол: Зинадан тазарт-деді. Сонда Аллаһ елшісі
(с.а.у): Мына кісі есінен адасқан ба?-деді. Сонда оған оның есі дұрыс
екендігі айтылғанда, Ол: Арақ ішкен ба?-дегенде бір кісі тұрып, оның
аузын иіскеп, арақтың иісі жоқтығын айтты. Сонда Аллаһ елшісі (с.а.у): Сен
зина жасадың ба?-деді. Ол: Ия зина жасадым-деді. Сөйтіп Пайғамбар
(с.а.у) оған тас атқылап жазалауын бұйырды, сол кезде адамдар екі топқа
бөлініп, бірі былай: Негізінде құрдымға кетіп, оны өз қателіктері қаулап
алды деді, ал екіншісі: Мағиздің тәубесінен артық тәубе жоқ, себебі, ол
ПРайғамбарға (с.а.у) келіп, қолын оның қолына қойды да: Мені тас атқылап
өлтір-деді деп дауласты. Осы жағдайдан кейін екі немесе үш күн өткеннен
кейін сахабалар Аллаһтың елшісімен (с.а.у) бірге отырғанда Ол: Мағиз ибн
Мәликке кешірім тілеңдер- деді, сонда олар: Мағиз ибн Мәликке Аллаһ
кешірім етсін-деді. Аллаһ елшісі (с.а.у): Расында ол шынайы тәубе етті,
егер оның тәубесі қауымға бір бөліп берілсе оларға түгелдей жетер еді-
деді. Кейін Пайғамбарға Әзәт жерінің Ғамид тайпасынан бір әйел келіп: Уа
Аллаһтың елшісі мені тазарт-деді. Ол: Қандай өкініш, кері орал да
Аллаһтан кешірім сұрап, тәубе ет-деді. Әйел: Сіз мені де Мағиз ибн
Мәликті қайтарғаныңыздай мені де қайтарғыңыз келеді-деді. Ол: Саған не
болды?!-деді. Әйел: Менің зинадан аяғымауыр-деді. Сонда Пайғамбар
(с.а.у) (таңданып): Сен бе?!-деді. Ол: Ия мен-деді. Пайғамбар (с.а.у):
Ішіңдегі баланы босанғанға дейін күт-деді. Сөйтіп оны Ансарлық бір кісі
босанғанға дейін азық-түлігімен қамтамасыз етуін мойнына алды. Кейін
Пайғамбар (с.а.у) келіп: Ғамид тайпасының әйелі баласын босанды, егер оған
тас атып, баласын құндақтаулы күйінде қалдырсақ, онда оны емізетін ешкім
болмайды-деді.Сонда әлгі Ансарлық кісі тұрып: Уа Аллаһтың пайғамбары оны
емізу менің мойнымда-деді. Сөйтіп әйелді таспен атқылап жазалады. Басқа
бір риуаятта : Әйел Пайғамбарға (с.а.у) баласын босанып, оны құндақтап
әкеледі де: Міне баламды босандым-деді. Ол: Барып, оны емшектен шыққанға
дейін еміз-деді. Сөйтіп әйел баланы емшектен шығарғаннан кейін баланы
қолына бір тілім нанды ұстатып әкеліп: Уа Аллаһтың Пайғамбары ұлымды
емшектен шығардым, енді ол өз еркімен тамақтана алады-деді. Кейін баланы
мұсылмандардан бір кісіге беріп, әйелді көкірегіне дейін арнайы қазылған
жерге көкірегіне дейін көміп, адамдарға оған тас атқылап жазалауын бұйырды.
Сонда Халид ибн Уәлид қолына тас алып оның басына лақтырғанда Халидтің
бетіне оның қаны шашырайды, сонда ол жиіркене жағымсыз сөз айтқанын естіген
Аллаһ елшісі (с.а.у): Тоқтат ей Халид, сондай жаным оның қолында болған
Затпен (Аллаһтың атымен) ант етемін. Расында ол шынайы түрде тәубеге келді,
егер ол жалған салық жинаушы үшін де (өтірікші) тәубе етсе еді оның да
күнәсі кешірілер еді-деді. Кейін әйелді (ордан шығарып алуға) бұйрық
беріп, жаназа намазын оқыды да қайта жерледі.
26-Әбу Һурайра (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у)
жеткізіп былай деді: Егер құл қателік жасаса жүрегінде бір түйір дақ пайда
болады, егер ол шын көңілімен кешірім сұрап, тәубе етсе қайта қалпына
келеді. Егер ол (күнә әрекетке) қайта оралса үстемеленеді, егер ол тағы да
жүрегі қарайғанға дейін (өте көпкүнә істесе)тағы да үстемеленеді. Ал ол
Аллаһ айтқандай қара тат. Аллаһ Тағала Құран Кәрімде былай деді:
Жоқ, бәлкім олардың жүректерін істеген қылықтарының таты басты
(Мутаффифин-14)
Омар ибн Хаттаб (Аллаһ оған разы болсын) былай деді: Жәһилия
кезеңді білмеген кісі Исламды тани алмайды.
Үшінші тарау
Жауапкершіліктен жалтару үшін тағдырды сылтаурату
Кейбіреулер: Егер Аллаһ Тағала адамның болашағында не күтіп тұрғанын
білетін болса онда не үшін бізді болған іс жөнінде есепке алады?-деседі.
Ал, оған былайша жауап беріледі: Негізінде Аллаһ Тағала бізді есепке
алуда қарама-қайшы келмеуіміз үшін еріктілік пен басқа нәрсеге тәуелсіз
болғандықтан есепке алады. Ал сонда біз: негізінде біз басқа нәрсемен
шұғылданғанбыз деп жалтаруымыз мүмкін. Сол сияқты өз оқушыларының білім
деңгейін өте жақсы білетін, алайда ол оқушыларының білім деңгейіне сүйене
отырып ешқандай сынақсыз бағасын қоя да алмайды. Егер олай жасаса онда оған
сынақтан өтпеген оқушысы келіп: Мен бұл алған дәрежеме қанағаттанбаймын,
себебі, мен жақсы дайындалғанмын, егер емтихан әділ болған мен дұрыс жауап
беріп, ең жоғары дәрежеге жетер едім деп шағымданады. Адам да тап осы
секілді емтиханда осы дүниеде өзіне мүмкіндік беруді қалап тұрады. Сөйтіп
ол қарама-қайшы келіп дауласады. Осы жөнінде Әнәс ибн Мәлик (Аллаһ оған
разы болсын) айтты: Бірде біз Аллаһ елшісімен (с.а.у) бірге отырғанда ол
азу тістері көрінетіндей күліп: Менің не нәрсеге күлгенімді білесіңдер ме?-
деді. Біз: Аллаһ пен оның елшісі жақсы біледі-дедік. Ол: Құлдың
Раббысымен дауласып, айтысқанына күлдім, сонда құл:Я, Раббым сен мен
қараңғылықтан жарыққа шығардың емес пе?-дейді. Раббы: Әрине сені
шығардым-дейді. Құл: Онда өз денемнен бір куәгер шықпайынша басқа куәгерді
қабыл етпеймін-дейді. Раббы: Бүгін саған қарсы өз денең мен ардақты
жазушылардың (адамның екі иығындағы Кирамән, Кәтибин екі періште) куәлік
етуінің өзі жеткілікті- деп, оның аузын бекітіп, басқа мүшелеріне: сөйле!
дегенде оның істеген ісі жөнінде тіл қата бастайды, кейін оны өз сөзімен
бірге қалдырғанда ол: Аулақ әрмен кет! Мен (тірі кезімде) сендердіің
қамдарыңды ойлап, күрескен едім-дейді. Аллаһ Тағала сол үшін де былай
дейді:
Қиямет күні, оларға тілдері, қол-аяқтары не істегендеріне айғақ
болады (Нұр-24).
(Олар қылмыстарынан жалтарғандықтан) Ол күні олардың ауыздарын
мөрлейміз. Бізге олардың қолдары сөйлеп, не істегендеріне аяқтары айғақ
болады(Ясин-65).
Әбу Сағид (Аллаһ оған разы болсын) Аллаһ елшісінен (с.а.у) жеткізіп
былай деді: Қиямет күні Аллаһқа қарсы келуші істеген амалы жөнінде
кінәләнады, сонда ол сенімсіздік білдіріп дауласады, сонда оған: Саған
қарсы көршілерің куәлік етеді- делінеді. Ол: Олар жалған айтады-дейді.
Сонда оған: Өз отбасың мен жақындарың куәлік етеді-делінеді. Ол: Олар
жалған айтады-дейді. Сонда оларға: Серт беріңдер!-делінгенде олар серт
береді, кейін Аллаһ олардың ауыздарын бекіткенде оларға қарсы тілдері
куәлік етіп, тозаққа кіргізіледі.
Сондықтан адам істеген қателігі мен жамандығының жауапкершілігінен
жалтару үшін тағдырды сылтау етуіне болмайды. Өйткені, ол еріктілігінің
әрекеті бойынша жауапкершілігі мойнына жүктелеген. Ал ол Аллаһтың тағдырына
не жазып, не бұйырғанын білмей істеген қателігін ерікті түрде істеген
уақыты болғандықтан жауапкер болмақ. Сол үшін де ағылшындық бір шыншыл кісі
өмірді қысқаша түсіндіріп: Өмір ол-еркіндік деп дөп басып айтқан. Сондықтан
да еркіндігі жоқ, есі дұрыс емес, жас нәресте, ұйқыда, ұмытушыдан сұрақ
сұралмайды. Себебі оларда өз еріктері болмағандықтан қателіктері үшін
сұралмайды. Адамның пікірлері болашағына әсер етіп, басшылықты қолға алып
басшылық етеді. Ал адамға шабуыл жасап, басқару шайтанның негізгі мақсаты
болғандықтан рухты жайына қалдырмайды. Сөйтіп адам санасы- өзі және
айналасындағылармен бірге бейбітшілігі мен қуаныш арасын, болашағын
бекітіп, ойланған ісінде талқылау жасауы тиіс. Егер ол көңіл енмесе
көбінесе мінез-құлықтары жөнінде қиындықтарды сезінсе онда міндетті түрде
оның бойында кері әсер ететін пікірлердің болуы табиғи құбылыс. Ал ол
пікірді өзгертіп, оған қамқорлық ететін жалғыз ғана жол ол-жауапкершілік.
Себебі, адамның жамандықты таңдап, одан құтылуы қиынға соқпақ. Ал адамның
дұрыс емес, қатігездік жолымен тамақтануы және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz