Қайта өркендеу дәуірінің медицинасы

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қайта өркендеу дәуірінің медицинасы

IV-XVII- ғ. ғ. феодализм дәуірінің аяқталу кезеңі. Бұл уақытты қауымның тарихи экономикалық маңызы бар даму алды деп айтуға болады. Себебі осы кезеңнен бастап өңдірістің алғашқы түрі мануфактура пайда болады, сауда-саттықтың кеңейуі байқалады: осының бәрі жұмысшылардың бір жерде шоғырлануына, қарым-қатынастың көбейіне себеп болды да түрлі өнер затттарыеың көбірек өндірілуі талап етілді. Қайта өркендеу дәуірінде географиялық үлкен жетістіктер ретінде атақты Марко Полоның, Үндіқытай және Қытайға баруы, Васко де Гаманың Үндіге, Тынық мұхит арқылы Магеланның жер шарын айналып шығуы, Христофор Колумб мен Америго Веспучидың, Американы ашуын айтуға болады. 1466-1472 жылдары Тверь қаласының саудагері Афанасий Никитин өзінің үш мұхитың, аржағына саяхат-деген мақсатпен орыс жеріне керекті заттар іздеп шығады.

Сонымен осы кезенде елдердің бір-бірімен байланысы күшейе бастайды. Еуропа елдерінің, экономикасы мен әлеуметтік жағдайларының дамуы жақсара түсулеріне байланысты ірі-ірі өндірістер ашылады. Медицинада жаңа дәрі-дәрмек пайдаланып, олардың түрлері көбее түседі. Мысалы, Еуропаға апиын әкелінуі, Азиядан камфораның жеткізілуі, түрлі дәрідер: хина, ипокакуана, кофеиннің, Орта және Оңтүстік Америкадан алынуы. XV ғ. орта кезінде кітапты басып шығару, кітаптарды көшіріп жазу, кітаптардың көбеюіне және адамдарға оны оқып сана-сезімінің өсуіне әсерін тигізген. Сонымен қатар орта ғасырларда, әсіресе Батыс Еуропада діни бағыттың күшейуіне байланысты ұмытылып кеткен немесе қолдануға болмайды деп жабылып тасталған ежелгі Грекияның және т. б. елдердің медицина жетістіктері қайта қолға алынып пайдалана бастаған. Осыған байланысты "кайта өркендеу' - деген үғым пайда болады. Бұл атау медицина саласына қатысты алып қарағанда бұрынғы ғылыми жетістіктерді қайта қарау, өндеу, қолдану деу болған.

Батыс Еуропа елдері. әлеуметтік дамуымен бірге халық арасында кең дамыған медицина мен Шығыстың алдыңғы қатардағы халық медицинасына да назар аударып, үйренеді. Бұл алмасу уақыты ғалымдардың көбее бастаған кезі болды. Себебі заман талабына сай бұрынғы жетістіктерді. топшалан, сараптан және басқа да ғылым салаларының пайда болуы байқалды және олардың жан-жақты даму мүмкіншілігі туындады.

Ертеректе, Батыс Еуропадан бұрын, Кавказ елдері медицинаның дамыған жері болды. Сонда атақты дәрігерлер кызмет атқарған: Грузияда - Иоане Петрици және Кананели, Арменияда - Мхитар Гераци, Григорис- Азербайжанда, сондай-ақ Болгарияда және тағы басқада Балкан елдерінде білгір дәрігерлер көп болды.

"Қайта өркендеу" кезеңінде және кейінгі кездерде де медицина жүмыстарына және дәрігерлер еңбектеріне көп көңіл бөлінеді. Оның айғағы болып саналатын мына еңбектер: Томас Мордың (1568-1639) "Құлдырау", Томазо Компанеллвдің (1478-1535) "Күнді қала", Фрэнсис Бэконның (1. 561-1626) "Жаңа Атлантида" еңбектерінен көруге болады.

Қайта өркендеу дәуірінде зиялы ғалымдар зерттеу жүргізгенде оздернің тәжірибелік жұмыстарының нәтижелеріне сүйене отырып қоғамдағы өзгерістерге жаңа түсініктеме берген. Бұл дәуірдің мәдениетінің, ғылымының алдына қойған мақсаты адам денесін зерттеу болды, Антикалық фәлсафалық заманның ережесі "өзіңді өзің таны" деген адамның физикалық дүниесін білу яғни анатомиялық құрылымын жете зерттеу болды. Ол кезде анатомиямен дәрігер емес адамдарда шүғылданған. Солардың ішінде аса ірі суретші Леонардо да Винчи (1452-1519) де болған, бұл қайта өркендеу дәуірінің мәдениетінің атақты қайраткері. Ол анатом Торре мен бірге Солтүстік Италия ауруханаларында мәйітті өзі әзірлеген анатомиялық препараттардан көптеген суреттер салған, олар қазірде әлемнің бірнеше мұражайларының қоймаларында сақталуда.

Қайта өркендеу дәуірінде медициналық химияның дамуы дәріханалық істің кеңінен іске асырылуына әсер етті . XV ғ. бастап алгашқы фармакопеялар пайда бола бастады. Онда сол мемлекетте пайдаланатын дәрігер тізімі және олардың бағасы белгіленетін болған.

Қайта Өркендеу дәуірінің тағы бір ірі тұлғасы Николай Копершік (1473-1543) болған. Жоғары білімді ол Кракок қаласында алған (1491-1495) . Онда ол астрономияны, математиканы кейін Болоньяда (1496 ж. ) заң ғылымын игерген. Ал 1501-1504 ж. Ж. Падуяда медиңинадан білім алган.

Н. Коперник аурудың алдын алу шараларына көп көңіл бөлген . Оның ұсынысымен және өзінің басқаруымен Польшаның бірнеше қалаларында су құбырлары салынған.

Бірақ тарихта Н. Коперниктің аты басқа ғылыми зерттеудерімен белгілі. Сондықтан ол астрономиялық зерттеулердің нәтежиелерінде жүрседе тоқтатпаған (Италияда, Полышада. ) . Кейін Польшаның Фромборк дегсн қаласында ол обсерватория құрып 30 жылдан сонда зерттеулер жүргізген. Бұл обсерватория осы уақытқа дейін сақталған қазыр ол муражай ретінде пайдаланылады. Н. Коперпик көп жылгьі астрономиялық зерттеулерінің нәтежиесін "Аспан денелерінің айналымы туралы" дсгсн трактатта (1543) жазган. Бұл сңбек оның өлерінің алдында бірнеше күн бұрын шыққан. Ал 1616 жылы инквизиция (католик шіркеунің жазалау мекемссі) занымен бұл шығарманы Тыйым салынған кітаптар тізіміне кіргізген содан 1828 ж. дейін еш жсрде аталмаған.

Қайта Өркендеу дәуірінің ерекшелігінің бірі түрлі жұқпалы аурулардың кеңінен тарауы (эпидемиялар) . Бұл қауіпті жағдай XV ғ. соңында және XVІ ғ. басында Еуропада мерз, алапес, птешек, оба, бертпе ауруларымен байланысты болған.

А. Паренің хирургияға қосқан тағыда көп жаңалықтары болған. Олар көптеген хирургиялық оталарды жасау әдістерін жетідіру болды. Мысалы, қан тамырларын күйдіру мен бұрау орнына, байлау әдістсрін қолдануы, жаңа хирургиялық құрал-жабдыктарды жасап енгізу; жасанды қолдың, буындардың нұсқасын жасап және сызып суреттерін қалдыруы, кейін ортонедияның дамуы зор үлес қосқан. Тағы да айта кететін жетістіктері, А. Паре орта ғасырларда ұмытылып қолданбаған ежелгі үнді дәрігерлерінін, ана кұрсағындагы баланы бұрын, жағдай жасау әдістсрін қайтадан жаңаша қолданғаны. Әрине А. Паре орта ғаcырлардағы сана-сезімінің. ой-орісінің, кейбір ұғымдардың қайшылықтарын жете түсіyін игере алмаған, Ескі көзқараспен бірге жаңашылдық ой өріс Өркендеу дәуірінщ ірілері ғалымдарының көбісінің емірінде қатар жүрген. Мысалы, Т. Парацельс, Дж. Фракасторо, сондай-ақ А. Наре ғылымның оздері зерттеген салаларында жаңа ілім ой-пікір, емдсу әдістерін енгізген ортағасырлық діни үғымнан, басқада миетикалык жағдайлардан арыла алмаған. Дегенмен осы қайта Өркендеу дәуірінің ғалымдары кейінгі заманда медицина ғылымының дамуына көп жаңалық енгізіп ғылымға, шындыққа, адамгершілікке жол ашқан, келешекке тарихи және мәдени мұра қалдырған.

ЖАҢА ДӘУІР

Адамзаттың даму тарихында жаңа дәуір Немесе "жаңа тарих" кепілді түрде 17 ғасырдьң екінші жартысынан 1918 жылға дейін, деп саналады. Себебі. осы уақьгг аралығында капиталистік қарым-қатынас қалыптасып дамыған. 1640 жылы Англияда буржуазиялық төңкеріс болған, бүл оқиға бүкіл Батыс Еуропада феодалдық қоғамның ыдырауының бастамасы болған. Бұдан бұрында буржуазиялық қозғалыстар басқа елдерде де болған: Нидердандта (1566-1609), кейін Англияда, АҚШ-та, Франция, Италия, Португалия, Бельгия; Австрия, Венгрия, Алмания, Италия және Жапонияда да орын алған, Рессейдегі 1861 жылғы буржуазиялық реформа, осы Батыс Еуропадағы буржуазиялық төңкерістердің әсерінен жургізілген саяси-экономикалық өзгеріс болған. Сонымен капиталистік қатынастың қалыптасуы қоғамда ұзақ уақытқа созылған 1914 жылы бірінші дүниежүзілік соғыстың басталуына апарды. Осы соғыстын 1918 жылы аякталуы кепілді түрде жаңа дәуірден қазіргі кезеңге ауысу уақыты делінеді

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.