Жануарлардың терісіндегі биоактивті нүктелердің электрофизиологиялық көрсеткіштері бойынша вибрацияның әсерін зерттеу

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 7
1. ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 7
1.1 Биологиялық активті нүктелердің электрофизиологиялық қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
7
1.2 Биологиялық ырғақтардың жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... . 15
1.3 Стресс факторға жататын вибрацияның негізгі ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 20
1.3.1 Вибрацияның жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
1.3.2 Ағзаға вибрацияның әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 24
2 ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ ... ... ... ... ... 31
3 ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛҚЫЛАУ ... . 36
3.1 Қалыпты жағдайдағы қояндардың биопотенциал көрсеткіштерінің тәуліктік динамикасын зерттеу ... ... ... ... ... 36
3.2 Вибрация әсеріне түскен жануарлардың биопотенциал көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
3.3 Нәтижелерді талқылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 53
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... 55
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61

Ғылыми-техникалық прогрестің алға өсуінен қазіргі таңда өндірістер күрделене түсті. Өндірісте механизацияланған еңбек құрал-саймандарын кеңінен қолдану, жүк көтергіш пен жүйрік транспорт құралдарының көбеюі вибрациялық әсерге душар болатын адамдардың санын көбейтіп жіберді. Қазіргі таңда вибрация негізгі зиянды факторлардың бірі болып есептеледі, машина жасау, тау-кен рудасы, станок жасау, авиа- және кеме жасау, тағы басқа да өндірістерде кеңінен кездеседі. Пәтерлер мен қоғамдық орталарда вибрация көзі ретінде инженерлік және санитарлы-техникалық құрал-жабдықтарды, өндірістік саймандарды, сондай-ақ жұмыс істеу кезінде жер арқылы және ғимараттардың құрылыстық конструкциялары бойынша вибрацияның таралуын қамтамасыз ететін күшті динамикалық жүктемелерді тудыратын транспорттық құралдарды (метро, ауыр жүк машиналары, теміржолдағы поезд т.б.) жатқызуға болады.
Вибрация сонымен бірге динамикалық факторлар компоненттерінің бірі болып есептеледі, оның әсерінен авиациялық және космостық ұшу жағдайында адам және жануарлар организмінің функциялауында өзгерістер пайда болуы мүмкін. Технологиялық құрылғылар мен механизацияланған құрал-саймандармен жұмыс істегенде, транспорт құралдарының қозғалысында немесе ғимараттардың сілкіністерінде пайда болатын күрделі тербеліс процестерін вибрацияға жатқызады.
Қазіргі кезде хронобиология адам және жануарлардың мүшелер мен мүшелер жүйесіндегі периодты тербелістерді сипаттай алады. Жүрек-қан тамырлар мен тыныс алу жүйесіндегі, ас қорыту мен зәр шығару мүшелеріндегі, бас миындағы, нерв-бұлшық ет аппаратындағы, жұмыс жасау қабілеттілігіндегі тәуліктік және басқа да ырғақтары жайында мәліметтер көптеп жиналған.
Биологиялық активті нүктелер (БАН) дегеніміз – физиологиялық бейімделушілік процесінде негізгі функцияны атқаратын, «дене жабыны – ішкі мүшелер» арасындағы өзара әсерлесу жүйесінің аса белсенді қасиеттерінің тері жабынында кескінделген рефлекторлық аймағы. Қазіргі таңда мұндай нүктелерді дәрігерлер диагностикалық мақсатта қолданылып келеді.
Ағзаның физиологиялық қызметтерін реттеуде терінің қасиеттері өте ерте уақыттан белгілі. Терідегі рефлекторлық аймақтарға жататын биологиялық активті нүктелер арқылы тиесілі мүшелердің физиологиялық күйін анықтауға, алдын ала болжам жасауға, қажетті әсерлерді беру мақсатымен әртүрлі тітіркеністерді тудыруға болады. Ал әдеби деректерде БАН-ның физиологиялық қасиеттері мен оларға әсер ету шаралары жайында мәліметтер жеткілікті. Биоактивті нүктелермен байланыс жасайтын ішкі мүшелердің «өмірлік энергиясының» 24 сағаттық ырғақпен қозғалысы ежелгі қытай әдеби деректерінде көрсетілген, рефлексотерапия нұсқауларынан кездестіруге болады.

1 Нұрғалиев Ж.Н. Экологиялық физиология. – Алматы: Қазақ университеті, 2001. – Б. 21-36.
2 Тулеуханов С. Хронофизиология биоактивных точек человека и животных: дис. … доктора биол. наук: 03.00.13. – Алматы, 1997. – С. 14-61.
3 Тулеуханов С.Т. Биологические ритмы – фундаментальный закон живой природы // Известия МО и НРК. НАН РК. Серия биол. и медиц. – 2002. – № 6 (234). – С. 3-16.
4 Иванов В.Г., Амшеев В.К., Колодяжный В.М., Филенко И.А. Оценка возможности температурной диагностики точек акупунктуры // Радиоэлектроника и медицинская диагностика: оценка функций и состояния организма: докл международн. конф. – М., 2000. – С. 201-208.
5 Тулеуханов С.Т., Абылайханова Н.Т. Исследование хроноструктурных параметров временной организации электропроводности биоактивных точек кожи кроликов в норме и при адаптации к условиям гипоксии // В сб.: Физиологические проблемы адаптации. – Ставрополь: Изд-во СГУ, 2008. – С. 190-192.
6 Кечуткина Е.М., Тулеуханов С.Т., Инюшин В.М. Динамика показателей кардиореспираторной системы и электропроводности биоактивных точек кожи человека в норме и при дозированном голодании // Вестник КазНУ. Серия биологическая. – 2007. – № 4 (34). – С. 288-291.
7 Гумарова Л.Ж. Хроноструктура суточной динамики электрофизиологических свойств аурикулярных биоактивных точек кожи животных в норме и при гипокинезии: дис. … канд. биол. наук: 03.00.13. – Алматы, 2000. – С. 9-33.
8 Власов В.Н. Оценка сочетанного влияния химических и физических факторов производственной среды и трудового процесса на сердечно-сосудистую систему: автореф. … доктора мед. наук: 00.01.15. – М., 2008. – 20 c.
9 Хронобиология и хрономедицина / под ред. Ф.И. Комарова, С.И. Рапопорта. - М.: Триада -X, 2000. - 488 с.
10 Арушанян Э.Б., Бейер Э.В. Супрахиазматические ядра гипоталамуса и организация суточного периодизма // Хронобиология и хрономедицина / под ред. Ф.И. Комарова. - М.: Триада- X, 2000. - С.50-64.
11 Мухин В.В., Соловьев А.И. Профессиональный риск вибрационной патологии у горнорабочих угольных шахт: вопросы, оценки, профилактики и страхования // Успехи и перспективы физиологии труда в третьем тысячелетии: Матер. 10-ой Всерос. конф. по физиологии труда, 30.10.-1.11.2001г. в НИИ медицины труда РАМН. – М., 2001. – С. 100-103.
12 Фролов В.А. Биологические ритмы, экология и стресс // Материалы международного конгресса: Здоровье и образование в XXI веке. Концепции болезней цивилизации. - М.: Изд-во РУДН, 2007. - С. 46-56.
13 Nauta J., Broekhuisen M.Z. On the electrical impedance of the skin acupuncture points in man // 31. Int. Congr. Physiology Sciences. – Helsinki, 1989. – P. 100.
14 Novotny Y. Morphology of some acupuncture points // Anat. Anz. – 1986. – Vol 2. – P. 805-806.
15 Wu Ding-Zong. Acupuncture and neurophysiology // Clin. Neurol. Neurosurg. – 1990. – Vol. 92, № 1. – P. 13-25.
16 Heine H. Feinstrukturelle Charakteristika der Akupunkturpunkte // Tagl. Prax. – 1994. – №. 4. – P. 808-810.
17 Hobbs B. The application of electricity to acupuncture needles: A review of the current literature and research with a brief outline of the principles involved // Complementary Ther. Med. – 1994. – Vol. 2, № 1. – P. 36-40.
18 Adaskevitch V., Boytsov I., Salarev V. The elektro-puncture diagnosis by Y.Nakatani in the case of psoriasis // Medical Acupuncture And Related Techniques: Abstracts of the 5th International Baltic States Congress. – Jurmala, 1998. – P. 2.
19 Boytsov I., Adaskevitch V. Planning of acupuncture effects basing on results of electroacupunctural diagnostic after Riodoraku // Acupuncturae: Abstracts of the XVIII: Congressus Acupuncturae Bohemiae et Slovacae cum participatione internationali. – Praha, 1998. – P. 20.