1991-2002 жж аралығындағы Қазақстандағы саяси партиялар

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: 1991-2002 жж аралығындағы Қазақстандағы саяси партиялар.

Жоспар.

Кіріспе.

І. Тарау. Қазақстанда көп партиялық жүйенің қалыптасуы.

І. 1 Партиялар мен партиялық жүйелер ұғымы.

І. 2 Қазақстан Республикасында көп партиялықтың калыптасу мәселелері .

ІІ. Тарау. 1991-2002 жылдар аралығындағы Қазақстандағы саяси партиялар.

ІІ. 1 1991-2002 жж Қазақстандағы саяси партиялар құрылымы мен бағдарламалары.

ІІ . 2 . Қазакстанның қоғамдық саяси өміріндегі партиялар .

Қорытынды.

Кіріспе.

Баршаға аян, адамдардын мұн-мұқтаждары, көздеген мақсаттары мен қоғамдық көзкарастарын біріктіретін саяси құрылым- партия болып табылады. Саясаттын баска субектілерімен салыстырғанда, партиялардын сайлауларда күреске түсіп, жеңіске жетуді мұрат тұтатын саяси ұйымдар екендігі де белгілі жай. Саяси партиялардың билік жүргізіп тұрған өкіметті қолдауы да, қолдамауы да мүмкін. Бәрі де алдарына қойған максаттары, нені көксейтіндері және жүргізбек саясаттарына байланысты. Олай болса, партиялардын, қозғалыстардың саяси іс-әрекеттері коғамдық дамудағы маңызды проблемалар арасында өрбиді деп айтуға толық айтуға болады. Қазақстандағы көппартиялық жүйе бұл қоғамның айқын белгісі, жас мемлекеттің көп қырлы мәселелерінің айнасы болып табылады. Көппартиялық қоғамның даму деңгейін, заңшығарушылық негіздің дәрежесін, саяси жүйенің кең ауқымын процестер мен реформалардың барысын көрсетеді. Көппартиялық саяси элиталардың күресуі мен олардың ауысуы. Қазақстан Республикасының президенті Н. Ә. Назарбаев «Тәуелсіздікке бес жыл атты баяндамалары мен мақалалар жинағында» былай деп жазады: «Біздер салтанатты түрде тәуелсіздік жарияладық. Қазақстан қоғамының алдында шешілуі қажет күрделі мәселелер тұр. Қазақстанның саяси және экономикалық реформаларының үлгісін, қоғамды біріктіретін идеяларды іздеу, республика халықтарының тарихын қалпына келтіру басталды. » Осылай Қазақстан қоғамының алдында шешімді тез қажетсінетін сан - қилы мәселелер тұрды.

1990 жылдан бастап Қазақстанда көп партиялы жүйе қалыптаса бастады, осы уақытта коммунистік партияның идеялық орталық ретінде беделі кетіп КСРО мемлекеті ыдырау үстінде тұрғандығы барлығына белгілі болды. Алғашқы қоғамдық-саяси бірлестіктер коммунистік партияға оппозиция ретінде құрылған болатын. Құрылып жатқан қоғамдық -саяси бірлестіктердің негізгі белгісі Коммунистік партияның тыйым салған жаңа ұрандарының болуы еді. Республиканың тәуелсіздігі туралы ұрандар жергілікті халықтың үлкен бөлігін, ал либеральды-демократиялық бағыттағы ұрандарды - зиялылардың басым бөлігі қолдады.

Сайып келгенде, қазіргі Қазакстандағы барлық дерлік саяси партиялардың көксейтіндері-демократиялық саяси құрылым мен күшті құқыктык мемлекет, сол себепті олардың бағдарламалары да бір-бірінен алшақ кетпейді. Дегенмен демократия дегенде белгілі бір саяси менталитетті, саяси ой-пікірлер мен көзқарастардың демократиялануын және түрлі дәстүрлер мен тарихи тәжірибелерді де ескергеніміз шарт.

Сөз жоқ, мүмкін болғанша Қазакстнда да дамыған өркениетті елдерге тән көппартиялық қоғам орнар. Сонғысы, алайда өзіне лайыкты, жан-жақты дамыған қоғамды қажетсінетіні даусыз. Демократиялық бұлжымас қағидалардың ең бастыларының бірі - саяси партиялардың қоғамдағы өмір сүруі - жаңа қоғам құру жолындағы Қазақстанға да сөзсіз қажет екеніне ешбір күмән жоқ.

Бүгінгі Қазақстанның қоғамдық-саяси өміріндегі саяси партиялар мен қозғалыстардың орны турасында не айтуға болады? Халықтың оларға көзқарасы мен саяси партиялардың ел алдыңдағы беделдері қандай деңгейде? Бұл партиялар мен қозғалыстар қандай бағдарламаларға арқа сүйеп, халықты қандай мақсаттарға, мұраттарға жетелемек және оларды шамамен қандай топтарға бөліп, жіктеуге болады. Міне осы дипломда осы мәселелер қозғалады.

І. Тарау. Қазақстанда көп партиялық жүйенің қалыптасуы.

І. 1. Партиялар мен қоғамдық-саяси ұйымдар ұғымы.

Қазіргі көптеген дамыған қоғамдарда саяси жүйенің негізгі элементтері болып табылатын, саяси партиялардың тегі ежелгі замандардан басталады. Олар құрамы бойынша шамалы және тар ауқымда тіпті Ежелгі Грекияда болды. Бастапқыда олар аристократиялық саяси үйірмелер мен клубтар ретінде болды, олардың қатысушылары билік және билікке ықпал ету саласында өзара бақталасты. Қазіргі мағынасындағы саяси партиялар алғаш Еуропада пайда болды, кейіннен әлемнің басқа аймақтарына тарады. Алқашқы көпшілік [массовые] партиялар Англияда [либералды - 1861 ж. ], Германияда [Жалпы Герман Жұмысшылар Одағы - 1863 ж. ] пайда бодды. XIX ғасырдың соңында бүқаралық партиялар негізінен социал-демократиялық бағыттағы партиялар Батыс Еуропаның көпшілік елдерінде қалыптасты. Саясаттанушылар көпшілік саяси партиялардың пайда болуының негізгі екі себебін атайды:

1. Саясатқа қатысу саласын елеулі түрде кеңіткен

жалпыға бірдей сайлау қүқығының таралуы.

2. Тап тартысы, жүмысшы табының ұйымдық дамуы,

ол өз партиясын құра бастады. Оған қарсы саяси партиялар

да пайда болды. [1]

Өркениет жетістіктерінің бірі ретіңдегі саяси партиялар қоғамдық-саяси өмірдің к, ажетгі институты болып қала беруін жалғастыруда. Уақыт өткен сайын мынадай мәселенің пікірталасқа айналғаны шындық: бізге партиялар керек пе әрі қазіргідей көп санда, мысалы Ресейдегідей, Қазақстандағыдай? Өзінің өркениетке жатпайтын әдісімен саясат ағымының «қайығын тербететіні» жасырын емес. Бұл бір жағынан. Ал екінші жағынан қоғам осыңдай саясаттың ұжымдық субъектілерінсіз не күте алады? Тарих мемлекет пен қоғамның арасында осындай байланыстырушы, делдал буын болмаса, биліктің [әсіресе төтенше жағдайлар кезінде] бонапарттық режимге өтіп кетуі мүмкіндігін көрсетті. Тап осы партиялық қүрылымдардың азаматтық қоғамды мемлекетгің «семіртіп» жіберуіне кедергі жасайтын әлеуметгік тканнің органикалық өсуіне жағдай жасайтынына тәжірибе дәлел болады. Сонымен, саяси партиялар қазіргі қоғам өмірінде елеулі рол атқаруға арналған. Саяси партиялар - бұл кез келген дамыған саяси жүйенің қажетті элементі. 2002 жылғы 15 шілде N 344-ІІ Қазақстан Республикасының заңы саяси партияларды құрудың құқықтық негiздерiн, олардың құқықтары мен мiндеттерiн, қызметiнiң кепiлдiктерiн белгiлейдi, саяси партиялардың мемлекеттiк органдармен және басқа ұйымдармен қатынастарын реттейдi. Оның бірінші тарауының бірінші бабында саяси партия ұғымы туралы:
1. Азаматтардың, әртүрлi әлеуметтiк топтардың мүдделерiн мемлекеттiк билiктiң өкiлдi және атқарушы, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында бiлдiру және оларды қалыптастыру iсiне қатысу мақсатында олардың саяси еркiн бiлдiретiн Қазақстан Республикасы азаматтарының ерiктi бiрлестiгi саяси партия деп танылады. [2]

Кез келген саяси партияның мәні оның кімнің мүддесін қорғайтынында, білдіретінінде. Саяси партия белгілі бір экономикалық, әлеуметтік, мәдени және басқа мүдделердің саяси, мемлекеттік деңгейдегі өкілдігі болып табылады. Бүл оның жеке, кәсіптік, корпоративтік, аймақтық, яғни тар мүдделерді білдіретін әртүрлі қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстардан ерекшелендіретін басты айырмашылығы. Саяси партияның мәні оның функцияларынан көрінеді Ду Саяси партияның функциялары:

1. Мүдделерді білдіру функциясы, яғни ірі әлеуметтік

топтың мүдделерін анықтау, қалыптастыру және негіздеу.

2. Ірі әлеуметтік топтарды активизациялау және

интеграциялау функциясы.

3. Саяси идеология мен саяси ілім қалыптастыру.

4. Қоғамның саяси жүйесін қалыптастыруға қатысу.

5. Мемлекеттік билікті жүзеге асыруға қатысу.

6. Қоғамдық пікірді қалыптастыру.

7. Тұлғаны саяси әлеуметтендіру функциясы.

8. Мемлекет, кәсіподақтар, қоғамдық үйымдар үшін

кадрлар даярлау және өсіру.

Сөйтіп, саяси партия - индивидтің еркін дамуын іске асыру үшін ұмтылатын саясатпен үздіксіз байланысы.

Саяси партиялар қандай критерийлер бойынша жіктеледі? Өйткені алғашқы көпшілік партиялар XIX ғасырда антагонистік таптардың ұйымдық дамуына және таптық күрестің ширығуына байланысты пайда болды, яғни ұзақ уақыт бойы таптық критерий негізгі болды. Қазір ол сирек қолданылады, өйткені қазіргі қоғамның нақты таптық қүрылымы XIX ғасырға қарағанда біршама күрделірек.

Саяси партиялардың ішінде фракциялар [латынның "бөлшектену", "бөлектену" деген сөзінен] болуы мүмкін. Бұл сөз екі мағынада қолданылады:

1] бір партияның парламентте, мемлекеттік органдарда, қоғамдык ұйымдарда өздерінің саяси нұсқау, мақсаттарын ұйымшыддықпен жүргізу үшін құрған ұйымы;

2] бір партияның ішінде өзіндік бағыты, кұрылысы, тәртібі бар, бірақ сол партияның қатарынан шыкпаған мүшелердің белігі. Мұндай жағдай азшылықтың кұқы бүрмаланған кезде дүниеге келуі мүмкін. Әдетте, ол өтпелі кезендерде пайда болады және ұзаққа созылмайды.

Мемлекеттік билікті жүзеге асыру үшін партиялар коалиция [латынның "бірлестік" деген сөзінен] кұруы мүмкін. Коалиция деп жалпымақсатқа жету үшін партиялардың жасаган бірлігін айтады. Оның мынадай түрлері болады:

а] парламентке қатысатын партиялардың ешқайсысы өз алдына бөлек, дербес басқара алмайтыңдай жағдайда [дауыстың аздығынан] құралған көппартиялық коалиция;

ә] екі күшті партияның әрқайсысы өкіметті өз қолына алып билей алатындай жағдайда екіпартиялық коалиция орнайды. Мұндайда бір партия парламентте көпшілік дауыс алады да, екіншісі оппозицияда болады. Егер екеуінің де парламенттегі орны тең болса, үкіметті құру үшін басқа кішірек партиямен келісімге келуге мәжбүр болады. Мұндайды түрін өзгерткен екіпартиялық коалиция дейді;

б] билік үшін бәсеке екі партия одағының арасында болса,

оны екі блоктық коалиция дейді. Мұндай коалиция әсіресе Францияға тән. Онда президенттік, парламенттік, кантоңдық сайлаулар кезінде екі блок кұрылады. Оң блокка гольдықтар, жискарлықтар [Францияның бұрынғы президенттері Де Голь мен Жискар де Эстеннің фамилияларынан шыққан], т. б. кіреді де, сол блокқа социалистер, коммунистер, солшьш радикаддар жатады;

в] егер дербес партия ұзақ уақыт [20-30 жыл бойы] билік етсе, оны басымдық коалициясы дейді. Мысалы, Швеция социал демократиялық партиясы 1932жылдан 1976жылғадейін, содан кейін 1982 жылдан осы уақытқа дейін билік басында. Жапонияда либералдық-демократиялық партия 1955 жылдан бері өкімет басында келеді. [3]

Саяси партиялардың жұмысы әдетте кұкыкпен немесе Конституциямен реттеледі. Себебі, олардың жұмысы саяси жүйенің принциптері мен максаттарына қайшы келмеуі керек. Оларға жататындар: коғамдық өмірде партиянын орнын конституциялық жолмен рұқсат ету; саяси жүйеде партияның жұмыс істеу жағдайын белгілеу; сайлау жүйесінің жұмысына партиялардың катысуы; мемлекеттік өкімет органдарында партиялардын өкілдік ету тәсілдері; мемлекеттік бюджеттен партиялардың қызметін каржыландыру. Бірқатар Батыс елдерінде [Германия, Италия, Швеция, т. б. ] 60-70 жылдардан бастап саяси партиялар мемлекет тарапынан қаржыландырылады. Кейбір елдерде заң бойынша саяси партиялардың сайлау науканына арнайы қаржы бөлінеді. Бұл конституцияда көрсетілген міндеттерді орындау және қиянат етушілікке жол бермеу [мысалы, саяси партияларды құрғаңда әлдекандай кішігірім топтардың немесе жеке адамдардың ықпалын азайту, не болмаса қызметкерлердің, қоғам кайраткерлерінің сатылғыштығына жол бермеу және т. б. ] үшін керек деп саналады.

Партиялық жүйе - бүл өз алдарына қойған мақсаттарын жүзеге асыруға үмтылатын партиялардың күресу механизмі не ынтымақтастъвгы.

Партиялық жүйелер:

- бір партиялық; - екі партиялық; - көп партиялық.

Бір партиялық жүйе тоталитарлық және авторитарлық жүйеге бөлінеді. Бір партиялық жүйеде, әдетте, партия мемлекеттік аппаратпен тұтасып кетеді жоне партияға тән емес билік функцияларын орындай бастайды. Нәтижесінде бюрократияландыру жүреді, билікке сайлаушылар тарапынан демократиялық бақылау әлсірейді, ал сайлаудың озі формальды сипат иеленеді. Бүған 1903 жылы пайда болган Ресей социал-демократиялық жүмысшылар партиясы [РСДЖП] Кеңес Одағьшың коммунистік партиясы [КОКП] мысал бола алады. КСРО-да жазылмаған ереже бойынша басқару қүрылымына елдегі жалғыз партия болған жөне Конституция бойынша саяси жүйенің негізі болған КОКП мүшелігінде болмаған адам тағайындалдмайды.

Екі және көппартиялық жағдайларда партиялар арасында нақты бәсекелестік жағдай болады, ал бүл әрбір партияның және бүкіл саяси жүйенің жетілуіне жағдай жасайды. Сондықтан қазіргі саясаттанушылар бірауыздан бір партиялықжүйе ол бекіген елдерде демократиялық қүқықтармен бостандықтарды қатты шектейді деп есептейді . Өркениеттің бірден бір маңызды жетістігі - саяси партия қоғамдық-саяси өмірдің қажетті институты ретінде қалуды жалғастыра береді. Қазіргі кезде әлемде 800-ге жуық саяси партия бар. Саяси партияға мүше болу азаматтың қоғамдық-еаяеи белсенділігінің ең жоғарғы нысаны болып есептеледі. [ 4]

Саяси қозғалыс деп өкімет билігі үшін күрес арқылы қазіргі жағдайды өзгертуге немесе үкіметке ықпал жасай отырып, оны нығайтуға тырысқан қоғамдық күштерді айтады. Басқа қоғамдық ағымдармен салыстырғанда саяси қозғалыстың айырмасы ол өкімет үшін немесе үкіметті жүзеге асыру тәсіліне ықпал ету үшін күреседі, яғни ол бұл жолда саяси тәсілдерді пайдаланады.

Саяси қозғалыстардын пайда болуына төмендегідей саяси жағдайлар себеп болады:

1] жеке адам өз ойын, көзқарасын өкімет орындарына тікелей жеткізе алмайды. Сондықтан өзі сияқтылармен топтасады;

2] экономикалық және әлеуметтік қайшылықтар, наразылықтар себеп болады. Мысалы, Жаңа Өзендегі [1989] әлеуметтік жағдайға наразылықтан оңда "Бірлік" деген ұйым құрылды, ал Шевченко [қазіргі Ақтау] қаласында сол уакытта "Парасат" деген ұйым дүниеге келді;

3] ұлттық мәселелердің шешілмеуі. Мысалы, Қазақстанда "Азат", "Желтоқсан" партиялары солай туған болатын.

Мәселен, Қазақстаннын азаматтық "Азат" козғалысы қоғамдық-саяси ұйым ретінде 1990жылдың 1 шілдесінде құрылды. Басты мақсатын "Халықаралық, Одактық шартпен біріккен ерікті де тәуелсіз жаңа коғамдастық шеңберінде Қазақстанның шынайы мемлекеттік егемендігіне қол жеткізу" деп біледі. [5] Бұл қозғалыс Қазақстанды, қазақ халқын отаршылдық пен тоталитаризм зардаптарынан арылту үшін қажетті зандардың қабылдануы, олардың дұрыс орындалуы жөнінде халыққа үндеулер таратып, үкіметке осы жөнінде өз ұсыныстарын жасады, "Желтоқсан", " Алаш" партияларымен бірге сепаратистік пиғылдағы ұйымдарға [славяндық "Лад", "Русская община", Қазақтар бірлестіктері] олардың осы тұрғыдағы іс-әрекеттеріне бірнеше рет тойтарыс беруге белсене кірісті. [6]

Саяси қозғалыстар көпшілік партияны құру жолында алғашқы саты болуы мүмкін. Қозғалыстың партияға тән ұйымы, жұмысының бірынғай бағдарламасы, басқаруда айқын принциптері болмайды. Әдетте, онын әділеттілік, бостандық, қарусыздану, бейбітшілік үшін күрес, ұлттың жаңарып өрлеуі, айналадағы ортаны корғау т. с. с. жалпы халықтық, адамзаттық талаптарға негізделген басты мақсаты калыптасады. Бұл ұрандар көпшіліктің көңілінен шығып, бастарын қосады, тіпті өзара айтарлықтай айырмашылықтары бар қоғамдық таптарды да біріктіруі мүмкін. Көбіне қозғалыстар стихиялы түрде пайда болады.

Қоғамдық құрылысқа катынасына қарай саяси қозғалыстар консервативтік, реформистік, революциялық және контрреволюциялық болып бөлінеді. Олардың ұстанатын принциптері саяси партиялардағы сияқты. Саяси қозғалыс бір қалыпта тұрмайды. Ол дамып, өзгеріп отырады және мынадай сатылардан тұрады: қозғалысқа қажеттілік және оның пайда болуы; үгіт-насихат, әрекет ету сатысы; дамыған жұмыс кезеңі; саяси қозғалыстың өшу сатысы.

Қоғамдық ұйымдарға халықтың белгілі бір тобының мүддесін білдіріп, қорғайтын, алдына қойған әлеуметтік мақсатқа жету үшін ерікті түрде мүшелікке кірген, оған материалдық көмек керсететін, өзін-өзі басқаратын адамдардың бірлестігі жатады.

Саяси қозғалыстар сияқты қоғамдық ұйымдар да адамдардын мүдделерін іске асырудын құралы ретінде пайда болады. Қазіргі заманда ондай ұйымдар мен қозғалыстар өте көп. Ол қоғамнын саяси өміріне қатысушы адамдардың мақсаттары мен қарым-катынастарының әр алуандығын білдіреді.

Қоғамдық ұйымдар бірлесе амал, әрекет жасау үшін халықаралық, жалпы мемлекеттік, аймақтык, ұлттық, жергілікті көлемде ресми және бейресми сипаттағы одақтарға, халықаралық ұйымдарға бірігуі мүмкін.

Қоғамдық ұйымдар әр түрлі келеді. Оған: партиялар, кәсіподақтар, жастар ұйымдары, кооперативтік бірлестіктер, шығармашылық [творчестволық] одақтар, әр түрлі ерікті қоғамдар [ғылыми, ғылыми-техникалық, мәдени-ағарту, спорттық, қорғаныс және т. б. ] жатады. Қоғамдық ұйымдар арқылы миллиондаған адамдар өзін-өзі басқаруға белсенді қатысып, өмір мектебінен өтеді.

Қоғамдық ұйымдар мынадай түрлерге бөлінеді:

1. Қоғамдық-саяси мүдделеріне сай құрылған ұйымдар. Бұған алдына саяси мақсаттар қойған ұйымдар жатады.

2. Экономикалық мүддесіне қарай құрылған ұйымдар.

3. Таптық белгісіне сай ұйымдар [кәсіподақтар, шаруалар одағы] .

4. Қызмет түріне қарай құрылған ұйымдар [ғылыми-техникалық, оқу-ағарту, денсаулық сақтау, ұлттық-мәдени, спорттық, корғаныс, діни, т. б. ] .

Көпшілік ұйымдардың ішінде айрықша көзге түсетіні - кәсіподақтар. Кәсіподақ-бір мамаңдықтың немесе өндірістің бір саласында еңбек ететін адамдарды біріктіретін қоғамдық ұйым. Алғаш рет кәсіподақтар капитализмге тұңғыш аяқ басқан Англияда XVIII ғ. басында пайда болды. Кейінірек олар өнеркәсібі дамыған барлық елдерде қалыптасады. Себебі, капитализмнің әкелген аяусыз қанауына тетеп беру үшін жалданушы жұмыскерлер бірігіп, ұйымдасқан түрде өз мүдделерін қорғауға мәжбүр болды. Кәсіподақтар олардың еңбегі мен тұрмысын жақсарту, жоғын жоқтау жолында өкілі, қорғаны болды. Кәсіподақтар өзіне мүше болса да, болмаса да еңбекшілердің экономикалық және әлеуметгік мүдделерін қорғайды

Біздің республикамызда кәсіподақтар мемлекеттік және қоғамдық істерді шешуге араласады. Еңбекшілердің енбек және тұрмыс жағдайларын жақсарту, олардың материаддық және мәдени дәрежесін арттыруға басты көңіл бөледі. Олар еңбек және демалыс жағдайларын жүйеге келтіретін зандар мен қаулыларды, ұжымдық шарттарды жасауға тікелей қатысады, әлеуметтік қамсыздандыру ісін басқарады, еңбек сақтау мен техника кауіпсіздігінін ережелері сақталуын қадағалауды іске асырады. Шаруашылық басшыларын тағайындау мен босату мәселелері кәсіподақтармен келісіп шешіледі. [7]

Басқа елдердегі сияқты Қазақстанда да коғамдық қозғалыстар мен ұйымдар баршылық. Алдына қойған мақсаттарына қарай оларды былайша топтастыруға болады:

1] экологиялық бағыттағы ұйымдар. Оларға жататындар: "Невада - Семей" козғалысы, "Арал - Азия - Қазақстан" халықаралық қоғамдық комитеті, "Табиғат" комитеті және т. б. ;

2] ұлт мәселелерін шешуге тырысқан топтар. Оларға: Қазақстанның " Азат" азаматтық қозғалысы, славяндардың республикалық қоғамдық "Лад" қозғалысы, "Русская община", "Единство" коғамдық бірлестігі, республикадағы Қазақтар қозғалысы, неміс, ұйғыр, грек, кәріс және т. б. мәдениет орталықтары;

3] тарихи-ағартушылық қоғамдар: "Мемориал", "Әділет", "Ақиқат" және т. с. с;

4] әлеуметтік талаптар қойған ұйымдар: "Атамекен", "Алтын бесік", "Жерұйық", "Шаңырақ" және т. б.

Бұлардың көбі заман талабына сай пайда болып, өз мақсаттарын орындауына байланысты өмір сахнасынан кетті, бірталайы іс-әрекеттерін әлі де атқаруда.

Сонымен қатар республикада ардагерлер, әйелдер, жастар одақтары және т. б. көптеген қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар бар. Осылардың бәрі, сайып келгенде, әрқайсысының өз ерекшеліктері болуына қарамастан еңбекшілердін белсенділігін арттырып, Қазақстанның гүлденіп өркендеуіне, тұрақты дамуына үлестерін қосқаңда ғана мақсаттарына жетпек.

І. 2 Қазақстан Республикасында көппартиялықтың калыптасу мәселелері .

XX ғасырдың басыңда Қазақстанның экономикалық, саяси және әлеуметтік жағдайы ауырлап кетті. Ресейдің отаршылдық өзгісі күшейе берді, одан қоныс аударған қоныс аударушылар қазақтын шырайлы жерлерін тартып алуын көбейтті, халықтың жағдайы төмеңдей түсті. Соңдықтан қазақтын зиялылары тығырықтан шығудың жолын іздеді. Алғашында олар үміттерін Ресейдің кадет партиясына артты. 1905 жыддың желтоқсаныңда Орал қаласыңда А. Бөкейхановтың бастауымен Қазақстанның 5 облысының "делегаттар съезі" шақырылды. Онда кадет партиясының бөлімі [филиалы] құрылып, сол партиянын бағдарламасын қабылдады. Бірақ кадеттер болсын, Уақытша үкімет болсын 1917 жылдың ақпан революциясынан кейін де біздің өңіріміздегі ұлттық, аграрлық және т. б. мәселелерді шешуге тырыспады. Ал қазақтардын өзін-өзі билеуі немесе автономиясы туралы сөз де қозғалмады. Осының бәрі А. Бөкейхановты кадет партиясынан шығып, жаңа "Алаш" партиясын құруға мәжбүр етті. Ол туралы "Қазақ" газетінің 1917 жылғы 256-санында арнайы мақала шықты.

Бірінші бүкіл казақтық съезд Орынборда 1917 жылы шілденің 21-26 арасында өтті. Күн тәртібінде 14 мәселе қаралды. Бірақ делегаттар басты назарды ұлттық автономия, жер, Құрылтай жиналысын дайындау және қазақтың саяси партиясын кұру мәселелеріне аударды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.