Тайвань мәселесі
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
Негізгі бөлім
1. Тайвань мәселесінің пайда болу алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2.1957.1976 ж.ж Тайванның әлеуметтік.экономикалық дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
3. Пекинмен қарым.қатынастардың жаңа перспективалары ... ... ... ... .19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
Негізгі бөлім
1. Тайвань мәселесінің пайда болу алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2.1957.1976 ж.ж Тайванның әлеуметтік.экономикалық дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
3. Пекинмен қарым.қатынастардың жаңа перспективалары ... ... ... ... .19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
Тақырыптың өзектілігі Тайвань мәселесі Қытай Халық Республикасы мен Қытай Республикасы арасындағы ең басты мәселе болып табылады. Екі мемлекет аралға заңды құқықтық нормаларын алу үшін бірнеше жылдар бойы бір-бірімен күресіп келді. Тайванның тәуелсіздігін алу үшін екі ел ұзақ уақыт қырқысты..
1895 жылды еске алсақ Қытай мен Жапония арасындағы соғыстан кейін ҚХР Тайваньды Жапонияға беруге мәжбүр болды. Бірақ екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Тайвань қайтадан Қытайға қайтарып алған болатын.
1949 жылы Материктегі коммунистердің жеңісінен кейін екі миллион халық Тайваньға қарай қашып, нәтижесінде мемлекет құрды. Бұл мемлекет 50 жыл бойы жергілікті халықты демократизациялады. Осы кезде аралдың экономикасы жедел дамып, Тайвань оңтүстік – шығыс Азиядағы экономикалық «жолбарыстардың » қатарына қосылды.
Қытай (ҚХР) және Тайвань(Қытай Республикасы) елдерінің халқы – ханьцы болғандықтан « Тайвань мәселесін» өз классификациясы бойынша этникалық сепаратизіміне жатқызуға болмайды. Бұл мәселе саясатқа байланысты Қытай халық Республикасының елшілігі Қытай Республикасының заңды тәуелсіздігін мойындамайды және Қытай Республикасының халықаралық құқық субъект негізінде қолданатын мемлекеттер арасында дипломатиялық қарым-қатынасды жүргізбеуге тырысады. Тайвань Қытай Халық Республикасындағы провинциясының бірі ретінде саналса, ал «Тайвань мәселесі» Қытай Халық Республикасында ішкі мәселе.ретінде.қарастырылады. Қытай Халық Республикасын Қытай Республикасы тең құқықтық әріптес ретінде санауы және екі аралдардың бірігуіне теріс көз қараста қарауы күрделі мәселе екендігі сөзсіз. Тайвань аналитиктерінің айтуы бойынша дәл осындай мәселенің шешімі қолайсыз жағдайға алып келеді .
1895 жылды еске алсақ Қытай мен Жапония арасындағы соғыстан кейін ҚХР Тайваньды Жапонияға беруге мәжбүр болды. Бірақ екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Тайвань қайтадан Қытайға қайтарып алған болатын.
1949 жылы Материктегі коммунистердің жеңісінен кейін екі миллион халық Тайваньға қарай қашып, нәтижесінде мемлекет құрды. Бұл мемлекет 50 жыл бойы жергілікті халықты демократизациялады. Осы кезде аралдың экономикасы жедел дамып, Тайвань оңтүстік – шығыс Азиядағы экономикалық «жолбарыстардың » қатарына қосылды.
Қытай (ҚХР) және Тайвань(Қытай Республикасы) елдерінің халқы – ханьцы болғандықтан « Тайвань мәселесін» өз классификациясы бойынша этникалық сепаратизіміне жатқызуға болмайды. Бұл мәселе саясатқа байланысты Қытай халық Республикасының елшілігі Қытай Республикасының заңды тәуелсіздігін мойындамайды және Қытай Республикасының халықаралық құқық субъект негізінде қолданатын мемлекеттер арасында дипломатиялық қарым-қатынасды жүргізбеуге тырысады. Тайвань Қытай Халық Республикасындағы провинциясының бірі ретінде саналса, ал «Тайвань мәселесі» Қытай Халық Республикасында ішкі мәселе.ретінде.қарастырылады. Қытай Халық Республикасын Қытай Республикасы тең құқықтық әріптес ретінде санауы және екі аралдардың бірігуіне теріс көз қараста қарауы күрделі мәселе екендігі сөзсіз. Тайвань аналитиктерінің айтуы бойынша дәл осындай мәселенің шешімі қолайсыз жағдайға алып келеді .
1. Максимов, Андрей Александрович.
Экономика Тайваня:итоги и перспективы развития / АН СССР, Ин-т востоковедения.- М.: Наука, 1991.- 207,
2. Сычева, Виктория Алексеевна.
Труженики четырех "маленьких драконов":[Экон. развитие Юж.Кореи, Тайваня, Сянгана(Гонконга) и Сингапура] / АН СССР, Ин-т пробл. рабочего движения и сравнит. политологии.- М.: Наука, 1991
3. Тертицкий, Константин Маркович.
Китайские синкретические религии в ХХ веке .- М.: Вост. лит., 2000
4. Традиционная китайская культура на Тайване : Комплект.- М.: Изд."Гуан Хуа", 1996.
5. Фу, Шин-И.
Перспективы развития трехсторонних отношений Европейского Союза, КНР и Тайваня
6. Фу Шин-И.
КНР и Тайвань во внешней политике Европейского Союза
7. Есим Г.
Визит на сказочный остров Тайвань // Вестн. КазНУ. Сер. информ 2002
8.Гельбрас В.
"Общий рынок" по- китайски : С помощью экспорта КНР стремится догнать и перегнать / Азия и Африка сегодня 2003
9. Гельбрас В.
Китайский общий рынок!И // Мировая экономика и междунар.отношения.- 2002
10. Диярханов В.
Роль малого бизнеса в экономике Тайваня // Мировая экономика и международные отношения 2000
11. Егеменов Е.
Демократия - не панацея // Мегаполис 2003.
12. Зиновьев Г.
Отношения в треугольнике Вашингтон - Пекин -Тайбэй: политические аспекты (2000 - 2003 гг.) // Пробл. Дальнего Востока 2004
13. Кенесбаева Д.
Импортозамещающая стратегия экономического развития новых индустриальных стран Азии // Транзитная экономика 2004
14. Колобова В.
Коммунизм с рыночным лицом : Новые лидеры Китая сделали первые программные заявления// Известия 2003
15. Михеев В.
Глобализирующийся Китай // Азия и Африка сегодня 2003.
16. Мозиас П.
Экономическая политика Тайваня при Президенте Чэнь Шуйбяне // Мировая экономика и междунар.отношения 2003
17. Носов М.Г.
Политика США в отношении Китая // США. Канада: экономика, политика, культура 2000
18. Парканский А.Б.
Экономические отношения США с Китаем в начале XXI века // США-Канада:Экономика.Политика.Культура 2002
19. Полхов С.А.
Китайский фактор // 2004
20. Скосырев Вл.
Политбюро Бушем довольно : Участь Тайваня не безразлична России// Моск.новости 2003
21. Сыроежкин К.
Тайваньская дилемма // Континент 2005
Экономика Тайваня:итоги и перспективы развития / АН СССР, Ин-т востоковедения.- М.: Наука, 1991.- 207,
2. Сычева, Виктория Алексеевна.
Труженики четырех "маленьких драконов":[Экон. развитие Юж.Кореи, Тайваня, Сянгана(Гонконга) и Сингапура] / АН СССР, Ин-т пробл. рабочего движения и сравнит. политологии.- М.: Наука, 1991
3. Тертицкий, Константин Маркович.
Китайские синкретические религии в ХХ веке .- М.: Вост. лит., 2000
4. Традиционная китайская культура на Тайване : Комплект.- М.: Изд."Гуан Хуа", 1996.
5. Фу, Шин-И.
Перспективы развития трехсторонних отношений Европейского Союза, КНР и Тайваня
6. Фу Шин-И.
КНР и Тайвань во внешней политике Европейского Союза
7. Есим Г.
Визит на сказочный остров Тайвань // Вестн. КазНУ. Сер. информ 2002
8.Гельбрас В.
"Общий рынок" по- китайски : С помощью экспорта КНР стремится догнать и перегнать / Азия и Африка сегодня 2003
9. Гельбрас В.
Китайский общий рынок!И // Мировая экономика и междунар.отношения.- 2002
10. Диярханов В.
Роль малого бизнеса в экономике Тайваня // Мировая экономика и международные отношения 2000
11. Егеменов Е.
Демократия - не панацея // Мегаполис 2003.
12. Зиновьев Г.
Отношения в треугольнике Вашингтон - Пекин -Тайбэй: политические аспекты (2000 - 2003 гг.) // Пробл. Дальнего Востока 2004
13. Кенесбаева Д.
Импортозамещающая стратегия экономического развития новых индустриальных стран Азии // Транзитная экономика 2004
14. Колобова В.
Коммунизм с рыночным лицом : Новые лидеры Китая сделали первые программные заявления// Известия 2003
15. Михеев В.
Глобализирующийся Китай // Азия и Африка сегодня 2003.
16. Мозиас П.
Экономическая политика Тайваня при Президенте Чэнь Шуйбяне // Мировая экономика и междунар.отношения 2003
17. Носов М.Г.
Политика США в отношении Китая // США. Канада: экономика, политика, культура 2000
18. Парканский А.Б.
Экономические отношения США с Китаем в начале XXI века // США-Канада:Экономика.Политика.Культура 2002
19. Полхов С.А.
Китайский фактор // 2004
20. Скосырев Вл.
Политбюро Бушем довольно : Участь Тайваня не безразлична России// Моск.новости 2003
21. Сыроежкин К.
Тайваньская дилемма // Континент 2005
Жоспары
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
Негізгі бөлім
1. Тайвань мәселесінің пайда болу
алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 4
2.1957-1976 ж.ж Тайванның әлеуметтік-экономикалық
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
3. Пекинмен қарым-қатынастардың жаңа
перспективалары ... ... ... ... .19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 1
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...22
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі Тайвань мәселесі Қытай Халық Республикасы мен
Қытай Республикасы арасындағы ең басты мәселе болып табылады. Екі мемлекет
аралға заңды құқықтық нормаларын алу үшін бірнеше жылдар бойы бір-бірімен
күресіп келді. Тайванның тәуелсіздігін алу үшін екі ел ұзақ уақыт
қырқысты..
1895 жылды еске алсақ Қытай мен Жапония арасындағы соғыстан кейін ҚХР
Тайваньды Жапонияға беруге мәжбүр болды. Бірақ екінші дүниежүзілік
соғыстан кейін Тайвань қайтадан Қытайға қайтарып алған болатын.
1949 жылы Материктегі коммунистердің жеңісінен кейін екі миллион
халық Тайваньға қарай қашып, нәтижесінде мемлекет құрды. Бұл мемлекет 50
жыл бойы жергілікті халықты демократизациялады. Осы кезде аралдың
экономикасы жедел дамып, Тайвань оңтүстік – шығыс Азиядағы экономикалық
жолбарыстардың қатарына қосылды.
Қытай (ҚХР) және Тайвань(Қытай Республикасы) елдерінің халқы –
ханьцы болғандықтан Тайвань мәселесін өз классификациясы бойынша
этникалық сепаратизіміне жатқызуға болмайды. Бұл мәселе саясатқа байланысты
Қытай халық Республикасының елшілігі Қытай Республикасының заңды
тәуелсіздігін мойындамайды және Қытай Республикасының халықаралық құқық
субъект негізінде қолданатын мемлекеттер арасында дипломатиялық қарым-
қатынасды жүргізбеуге тырысады. Тайвань Қытай Халық Республикасындағы
провинциясының бірі ретінде саналса, ал Тайвань мәселесі Қытай Халық
Республикасында ішкі мәселе.ретінде.қарастырылады.
Қытай Халық Республикасын Қытай
Республикасы тең құқықтық әріптес ретінде санауы және екі аралдардың
бірігуіне теріс көз қараста қарауы күрделі мәселе екендігі сөзсіз. Тайвань
аналитиктерінің айтуы бойынша дәл осындай мәселенің шешімі қолайсыз
жағдайға алып келеді .
Жұмыстың мақсаттары мен міндеттері Қазіргі кездегі Қытай Тайвань
қатынастарын ашып көрсету,оның ішкі және сыртқы саясаты мен келекшекте
адамзатқа тигізетін әсерін анықтау.
Тарихнамалық шолу Мен өзімнің реферат жұмысымда мынандай әдебиеттерді
қолдандым, олар:
Полхов С.А Китайский фактор 2004
Сыроежкин К Тайваньская диллемма Континент 2005
Цзян Йенхуа Экономическое развитие Тайваня Российский Экономический
журнал 2002
Зиновьев Г. Тайваньский вопрос Проблема дальнего востока 2003
Жұмыстың құрылымы Алға қойған мақсатым мен міндеттеріме сәйкес жұмыс
ішкі структурадан тұрады. Ол кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытынды және
пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1.Тайвань мәселесінің пайда болу алғышарттары
1949 жылы 1 қазан айында қытай халқы жаңа демократиялық революциясында
жеңіске жетіп, Қытай Халық Республикасын құрды. Гоминьдан партиясы бөтен
тұрғындардан қолданыс табамыз деп Қытай провинциясына Тайваньды жіберіп,
Орталық үкіметке қарсы шықты. Осындай күрделі жағдайларға байланысты
Тайвань мәселесі пайда болды.
Тайвань мәселесін шешу және Қытайдың толықтай бірігуі Корей
мемлекетінің қытай ұлтына деген көз қарасына байланысты болды. 50 жыл бойы
Қытай үкіметі осы мақсаттарды іске асыру үшін көптеген күрес терді
жүргізді. 1979 жылдан бастап Қытай мемлекеті бар үлесін қосып достық қарым-
қатынас жүргізуге тырысқан.
(Одно государство – два строя)
Нәтижесінде 1987 жылдың аяғында екі ел арасындағы экономикалық, мәдени
саласы кеңейе бастады. Бірақ 90 жылдардан бастап Тайвань
администрациясының басшысы - Ли Дэнхуэй сепаратистік саясатты жүргізді.
Оның жүргізген саясатының негізі Екі Қытай мемлекетін құруына
бағытталды. Бұл Тайвань ағынындағы екі аралдың бірігуіне үлкен зиянын
тигізді. Қытайлардың Корей халқына көз қарасы бұзылып, сонымен қатар Азия
Тынық мұхит аймағының тұрақтылығын әлемдік дағдарысқа ұшыратты.
Қытай Халық Республикасының үкіметі Тайваньды Қытайдан алшақтату үшін
бүкіл іс-шараларды іске асыруға тырысты. Қытай үкіметі және Ли
Дэнхуа бастаған сепаратистік күш арасындағы күрес Екі Қытай мемлекетін
немесе Бір Қытай, Бір Тайвань мемлекеттерін құруға жоспарлады.
1993 жылы тамыз айында қытай үкіметінің бұйрығымен басылымға шыққан
Тайвань мәселесі және Қытайдың бірігуі ( Тайваньский вопрос и
объединения Китая ) атты кітабында Тайвань - Қытайдың бір бөлігі және
Тайвань мен Қытайдағы жағдай , Тайвань мәселесін шешетін Қытай үкіметі ең
басты саяси салаларға көп назар аударуы қажет екенін білетініне қарамастан
бұл мәселені шешу өте күрделі екендігі мәлімденді.
Қытайдың бір мемлекет құру принципі Қытай халқының мемлекетті қорғау
суверенитеті жағынан құқықтық негізде қолданыс тапты.
Тайвань - Қытайдың бір бөлігі. Тайваньға қатысты бүкіл мағлұматтар
және заңды актілер Қытай территориясының бір бөлігі екендігін куәландырады.
1895 жылы сәуір айында Жапония Қытайға қарсы агрессияны әлсіретіп, Цин
династиясының үкіметін Симоносексиялық келісіміне қысыммен қол
қойдыртты. Нәтижесінде бүкіл келісім Тайваньды оккупациялаған болатын.
1937 жылы шілде айында жапон агрессорлары Қытайға қарсы
соғысты тоқтатты.
1941 жылы желтоқсанда Қытай үкіметі Жапония соғысын жариялау туралы
деклорациясын бүкіл әлемге осы кезден бастап Қытай - Жапон соғысына
қатысты келісімдер, конвенциялар және тағы басқа құжаттар жойылатындығын
хабарлады. Сондағы Қытай үкіметінің көздеген мақсаты -
Тайваньды өз юрисдикциясына қайтарып алу.
Қытайдан тартып алған территорияларын - Солтүстік- шығыс Қытай
Тайвань аралы және Пэнху аралдарын міндетті түрде қайтару үшін 1943 жылы
желтоқсан айында Америка Құрама Штаттары, Қытай және Ұлыбритания Каир
декларациясына қол қойды.
Потсдам декларациясындағы Қытай, Америка Құрама Штаты және
Ұлыбритания 1945 жылы қол қойған (кейінен оған Кеңес Одағы қосылды)
құжатқа Каир декларациясының ұсынысы міндетті түрде орындалуы тиіс деп
мәлімденді.
Осы жылдың тамыз айында Жапония осы келісімге байланысты актіке қол
қойды. Бұл құжатта Жапония Потсдам декларациясының ұсыныстарына келісетіні
жайында жазылды. 25 қазанда Қытай үкіметі Тайвань және Пэнху аралдарына
Қытай суверенитетіне қайтарды.
1949 жылы Қытай Республикасының орнына Қытайдың заңды үкіметі және
халықаралық аренадағы Қытай үкіметі Қытай Халық Республикасы орнатылды.
Нәтижесінде Қытай Республикасы ыдырады.
Жаңа билік және жаңа халықаралық құқық құрылды. Бірақ Қытайдың
мемлекеттік суверенитеті және территориясы өзгертілмеді. Сондықтан Қытай
Халық Республикасының үкіметі Тайванның құқықтық суверенитетін қоса
Қытайдың бүкіл заңдарын басқарды.
Гоминдан партиясының құлдырауына қарамастан Тайвань биліктері
Қытай Республикасы деп аталуы жалғаса берді. Яғни, олар Қытай
территориясындағы жергілікті биліктердің бірі болып саналды.
Қытай Халық Республикасы орнатылған күні Қытай үкіметі – егер өзара
тепе-теңдікті сақтайтын, сыйластық қарым-қатынас жүргізетін және тағы басқа
принциптерді орындауға дайын әр елмен дипломатиялық қарым-
қатынас жүргізуге қалайтынын жариялады.
Кейінен Қытай үкіметі Гоминьдан администрациясына Қытай халқын
жариялауға толық құқықтарынан айырылғандығы жөнінде Біріккен Ұлттар
Ұыймына телеграмма жіберді.
Қытай Халық Республикасының шет ел мемлекеттермен дипломатиялық
қатынастарды орнату үшін Қытай халқын тек бір мемлекет басқаруы тиіс
болды.Осы кезде Америка Құрама Штаты Қытайдың бұндай шарттарына қарсы
шықты. Дегенмен,АҚШ-ң президенті Трумэн 1950 жылдың 5 қаңтарынды АҚШ және
оның одақтастары Қытай фактін қолдады.
1949 жылдан кейін Тайвань биліктері 30-40 ж.ж. аралығында Қытайдың
статусынан бас тартты. 1958 жылы қазан айында НАОК әскерлері Цзинмэн
аралына шабуыл жасаған кезде Қытай Халық Республикасының өкілеті Мао Цэдун
Тайвань биліктеріне былай деп жауап берген:
Қытай Халқын екі емес, тек бір мемлекет қана басқаруы тиіс
1979 жылы қыркүйекте ВСНП-ң тұрақты комитеті Қытайды қолдады. Сонымен
қатар әлемде тек бір Қытай мемлекетінің болуын шетел мемлекеттері және
халықаралық ұйымдар Қытай Халық Республикасын кең түрде қолдап отырды.
1.Қытай империясы және Тайвань
Мин династиясы кезеңінде (1368-1644) Рюкю аралдары Қыта й империясына
қоосылды. Сол жылдары Окинава аралын Лиу-Чиу , ал Тайвань аралын кіші Лиу-
чиу деп атаған.Мин династиясы кезеңінде XIVғасырдан XVII ғасырдың бірінші
жартысына дейін Қытайдан эмигранттарды шығаруына тыйым салынды.1587 жылы
Пенху аралдағы қытай тұрғындарына материкке қайтуына бұйырылды. Бірақ XV-
XVI ғ.ғ кейбір Қытайдағы эмигранттарына императордың тыйым салуна
қарамастан Тайваньға қоныстануына мүмкіншілік берілді.Алайда бұл арал
император үкіметтеріне ешқандай қызығушылық тудырған жоқ. XVIIғасырдан
бастап 1624 жылы аралды голландықтар жаулап алған кейін Тайваньда европалық
үстемдігінің билік ету кезеңі басталды. 1637жылы Мин династиясы өзінің
губернаторын Фуцзян провинциясын өз бақылауына алу үшін Лиу-Чиу аралына
жіберді. Голландықтар билікке жол бермей, сауда факториясын орнатып, қытай
жұмысшыларына ауыр салық төлеттірді. Екі жылдан кейін Килунгтте
испандықтар қоныстанып, аралдың солтүстік аймағын жаулап алды. Алайда 1641
жылы голландықтар испандықтарды қуып жіберіп, голландықтар аралды тағы
жиырма жылдай өз қол астында ұстады.
Тайвань мен материктік Қытай арасындағы
қарым-қатынастар
Тайвань аралы, Формоза аралы, Азияның оңтүстік-шығыс жағалауында
орналасқан.
Құрлықтан Тайвань бұғазы арқылы бөлінген. Пэньхуледао (Пескадор)
аралдарымен қосылып, Қытайдың Тайвань провинциясын құрайды.
Жер аумағы 36 мың шаршы шақырым, ұзындығы 394 километр, ені
140километр. Халқы 22,1 миллион адам (2000).
Аралдың шығыс жағалауын бойлай солтүстіктен оңтүстікке қарай Чжуньяншань
жотасы созылып жатыр. Ең биік жері Юйшань тауы (биіктігі 3950 метр). Батысы
ойпатты жазық, жағалауы аз тілімделген.
Мұнай, тас көмір, алтын,полиметалл кен роындары бар. Климаты
субэкваторлық, муссондық.
Қаңтар айының жылдық орташа температурасы 15 – 20 градус, шілдеде
28 – 30 градус.
Жылдық жауын-шашын мөлшері 1500-5000мм.
Арал тропиктік циклондар жолында орналасқандықтан тайфундардың әсері
күшті.
Өзендері қысқа, суы мол.Ылғалды, мәңгі жасыл тропиктік ормандар (фикус,
пальма,бамбук, лианалар), 3300м биіктіктен жоғарыда бұталар ( арша,
қарақат) мен шалғындар таралған.
Аралды қара аю, қабан,қабыршақты кесіртке – панголин тағы басқалары
мекендейді. Жағалауларындағы жазық жерлерде кұріш, жүгер, шай, қант құрағы
және тропиктік жемістер ( ананас,банан, батат, мандарин ) өсіріледі.
Балық аулау мен шошқа шаруашылығы жақсы дамыған.Кеме жасау,
радиоэлектроника, пртбор жасау, тоқыма химия өнеркәсібі және тағы басқа
кәсіпорындар бар.
Әкімшілік орталық және басты қаласы – Тайбэй.
Қытай мен Тайвань арасындағы қарым – қатынас соңғы он жылдықтарда
көптеген өзгерістер алып келді.
Қытай Республикасы Азиядағы бірінші конституцияндық мемлекет болып
танылған. Қытай Республикасының үкіметі осы жылдары Гоминьданның
бақылауында болған. Яғни Қытай Тайваньды толықтай бақылап отырған,
Пэньху,Кинмен, Мацзу және тағы басқа көптеген кіші аралдарды өз бақылауында
ұстап отырды.
1949 жылдардың алғашқы кезінде Қытай мен Тайвань арасындағы қатынастар
суықтай бастады.
Көптеген жылдар бойы Қытай Халық Республикасы құрылғаннан кейін Қытай
Тайваньды өзіне күштеп қоса алмаған.
Бірақ 1979 жылы Пекин дүниежүзілік конфронтация жүргізіп, біріккен
фронт атты жаңа компания ашады.
Тек 80 жылдары ғана Қытайдағы жағдай өзгере бастады. Тайваньда бұл
онжылдық экономикалық либерализация және саяси демократизация негізінде
бекітілді.
1987 жылдары Қытай Республикасының Тайваньдағы үкіметі Қытай Халық
Республикасына қатысты ашық саясат жүргізе бастайды. Солай екі мемлекет
арасында экономикалық, мәдени және білім-ғылым салалары кеңейіп қана қоймай
дамиды.
1990 жылдары Гоминьдан үкіметі Тайванның бірігуіне негізгі қағидалар
орындай бастаған екен.
1991 жылдары мамыр айында президент Ли Дэнхуэй Ұлттық Мобилизацияның
ронатылуын жариялайды. ( Период Национальной Мобилизации ради
подавления коммунистического восстания)
1992 жылдың шілде айында Тайвань аймағы және материктік аймақ екі
мемлкеттің арасындағы қары-қатынастарды орнататын ағын заңды түрде
қабылданды.
1990 – 1991 жылдары Ұлттық кеңесті біріктіруші, Қытай мен Тайвань
арасындағы 3 ұйым құрылады.
Біріншісі – президент тұсындағы кеңес, екіншісі – үкімет деңгейіндегі
әкімшілік агенттігі, үшіншісі - үкіметаралық кеңесі.
Сонымен қатар екі мемлкет арасындағы қарым-қатынастардың жақсаруына 1990
жылдары брлған келліссөздер нәтижесінде болды.
Қазан айының бірі – Қытай Халық Республикасының республика
күні
1949 жылы 1 қазан күні түстен кейінгі 3 сағатта Пекинде 300 мың адам
Тян-ан-мын алаңына жиналып, Қытай халық республикасының құрылғандығын
салтанатпен құттықтады. Мемлекет құрудың ұлы рәсімі төңіректі думанға
бөлеген салют зеңбіректерінің үнімен ашылып, Орталық халық үкіметінің
төрағасы Мао Цы Дун Қытай Халық Республикасының құрылғанын салтанатпен
жариялап, тұңғыш бес жұлдызды қызыл туды өз қолымен шығарды. Тян-ан-мын
алаңына жиылған 300 мың әскерлер мен халық мереке құрметіне салтанатты
әскери парад және құттықтау шеруін өткізді. Мао Цы Дун ҚХР Орталық халық
үкіметінің декларациясын дауыстап оқыды. Онда былай делінген: “ Қытай
Халық Республикасының орталық халық үкіметі Қытай Халық Республикасындағы
бүкіл халыққа уәкілдік ететін бірден – бір заңды үкімет. Бұл үкімет
теңдік, өзара пайда жеткізу, бір-бірінің территориялық егемендігіне құрмет
ету сияқты ұстанымдарды басшылыққа алатын әр қандай шетел үкіметімен
дипломатиялық қатынас орнатуды қалайды.” Осыған ілес, әскери парад және
бұқаралық шеру өткізілді. Қарулы күштердің бас қолбасшысы Жу Ды теңіз-
құрлық-әуе күштерінің парадын қабылдап, Қытай халық азаттық армиясы бас
штабының бұйрығын жариялады. Бұйрықта: Қытай халық азаттық армиясына Го-
мин-даңның барлық қалдық қарулы күштерін тез арада жойып, барлық азат
болмаған жерлерді азат ету бұйырылған. Сол күні Пекин Шинхуа радио
станциясы Тян-ан-мынде өткізілген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
Негізгі бөлім
1. Тайвань мәселесінің пайда болу
алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 4
2.1957-1976 ж.ж Тайванның әлеуметтік-экономикалық
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
3. Пекинмен қарым-қатынастардың жаңа
перспективалары ... ... ... ... .19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 1
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...22
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі Тайвань мәселесі Қытай Халық Республикасы мен
Қытай Республикасы арасындағы ең басты мәселе болып табылады. Екі мемлекет
аралға заңды құқықтық нормаларын алу үшін бірнеше жылдар бойы бір-бірімен
күресіп келді. Тайванның тәуелсіздігін алу үшін екі ел ұзақ уақыт
қырқысты..
1895 жылды еске алсақ Қытай мен Жапония арасындағы соғыстан кейін ҚХР
Тайваньды Жапонияға беруге мәжбүр болды. Бірақ екінші дүниежүзілік
соғыстан кейін Тайвань қайтадан Қытайға қайтарып алған болатын.
1949 жылы Материктегі коммунистердің жеңісінен кейін екі миллион
халық Тайваньға қарай қашып, нәтижесінде мемлекет құрды. Бұл мемлекет 50
жыл бойы жергілікті халықты демократизациялады. Осы кезде аралдың
экономикасы жедел дамып, Тайвань оңтүстік – шығыс Азиядағы экономикалық
жолбарыстардың қатарына қосылды.
Қытай (ҚХР) және Тайвань(Қытай Республикасы) елдерінің халқы –
ханьцы болғандықтан Тайвань мәселесін өз классификациясы бойынша
этникалық сепаратизіміне жатқызуға болмайды. Бұл мәселе саясатқа байланысты
Қытай халық Республикасының елшілігі Қытай Республикасының заңды
тәуелсіздігін мойындамайды және Қытай Республикасының халықаралық құқық
субъект негізінде қолданатын мемлекеттер арасында дипломатиялық қарым-
қатынасды жүргізбеуге тырысады. Тайвань Қытай Халық Республикасындағы
провинциясының бірі ретінде саналса, ал Тайвань мәселесі Қытай Халық
Республикасында ішкі мәселе.ретінде.қарастырылады.
Қытай Халық Республикасын Қытай
Республикасы тең құқықтық әріптес ретінде санауы және екі аралдардың
бірігуіне теріс көз қараста қарауы күрделі мәселе екендігі сөзсіз. Тайвань
аналитиктерінің айтуы бойынша дәл осындай мәселенің шешімі қолайсыз
жағдайға алып келеді .
Жұмыстың мақсаттары мен міндеттері Қазіргі кездегі Қытай Тайвань
қатынастарын ашып көрсету,оның ішкі және сыртқы саясаты мен келекшекте
адамзатқа тигізетін әсерін анықтау.
Тарихнамалық шолу Мен өзімнің реферат жұмысымда мынандай әдебиеттерді
қолдандым, олар:
Полхов С.А Китайский фактор 2004
Сыроежкин К Тайваньская диллемма Континент 2005
Цзян Йенхуа Экономическое развитие Тайваня Российский Экономический
журнал 2002
Зиновьев Г. Тайваньский вопрос Проблема дальнего востока 2003
Жұмыстың құрылымы Алға қойған мақсатым мен міндеттеріме сәйкес жұмыс
ішкі структурадан тұрады. Ол кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытынды және
пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1.Тайвань мәселесінің пайда болу алғышарттары
1949 жылы 1 қазан айында қытай халқы жаңа демократиялық революциясында
жеңіске жетіп, Қытай Халық Республикасын құрды. Гоминьдан партиясы бөтен
тұрғындардан қолданыс табамыз деп Қытай провинциясына Тайваньды жіберіп,
Орталық үкіметке қарсы шықты. Осындай күрделі жағдайларға байланысты
Тайвань мәселесі пайда болды.
Тайвань мәселесін шешу және Қытайдың толықтай бірігуі Корей
мемлекетінің қытай ұлтына деген көз қарасына байланысты болды. 50 жыл бойы
Қытай үкіметі осы мақсаттарды іске асыру үшін көптеген күрес терді
жүргізді. 1979 жылдан бастап Қытай мемлекеті бар үлесін қосып достық қарым-
қатынас жүргізуге тырысқан.
(Одно государство – два строя)
Нәтижесінде 1987 жылдың аяғында екі ел арасындағы экономикалық, мәдени
саласы кеңейе бастады. Бірақ 90 жылдардан бастап Тайвань
администрациясының басшысы - Ли Дэнхуэй сепаратистік саясатты жүргізді.
Оның жүргізген саясатының негізі Екі Қытай мемлекетін құруына
бағытталды. Бұл Тайвань ағынындағы екі аралдың бірігуіне үлкен зиянын
тигізді. Қытайлардың Корей халқына көз қарасы бұзылып, сонымен қатар Азия
Тынық мұхит аймағының тұрақтылығын әлемдік дағдарысқа ұшыратты.
Қытай Халық Республикасының үкіметі Тайваньды Қытайдан алшақтату үшін
бүкіл іс-шараларды іске асыруға тырысты. Қытай үкіметі және Ли
Дэнхуа бастаған сепаратистік күш арасындағы күрес Екі Қытай мемлекетін
немесе Бір Қытай, Бір Тайвань мемлекеттерін құруға жоспарлады.
1993 жылы тамыз айында қытай үкіметінің бұйрығымен басылымға шыққан
Тайвань мәселесі және Қытайдың бірігуі ( Тайваньский вопрос и
объединения Китая ) атты кітабында Тайвань - Қытайдың бір бөлігі және
Тайвань мен Қытайдағы жағдай , Тайвань мәселесін шешетін Қытай үкіметі ең
басты саяси салаларға көп назар аударуы қажет екенін білетініне қарамастан
бұл мәселені шешу өте күрделі екендігі мәлімденді.
Қытайдың бір мемлекет құру принципі Қытай халқының мемлекетті қорғау
суверенитеті жағынан құқықтық негізде қолданыс тапты.
Тайвань - Қытайдың бір бөлігі. Тайваньға қатысты бүкіл мағлұматтар
және заңды актілер Қытай территориясының бір бөлігі екендігін куәландырады.
1895 жылы сәуір айында Жапония Қытайға қарсы агрессияны әлсіретіп, Цин
династиясының үкіметін Симоносексиялық келісіміне қысыммен қол
қойдыртты. Нәтижесінде бүкіл келісім Тайваньды оккупациялаған болатын.
1937 жылы шілде айында жапон агрессорлары Қытайға қарсы
соғысты тоқтатты.
1941 жылы желтоқсанда Қытай үкіметі Жапония соғысын жариялау туралы
деклорациясын бүкіл әлемге осы кезден бастап Қытай - Жапон соғысына
қатысты келісімдер, конвенциялар және тағы басқа құжаттар жойылатындығын
хабарлады. Сондағы Қытай үкіметінің көздеген мақсаты -
Тайваньды өз юрисдикциясына қайтарып алу.
Қытайдан тартып алған территорияларын - Солтүстік- шығыс Қытай
Тайвань аралы және Пэнху аралдарын міндетті түрде қайтару үшін 1943 жылы
желтоқсан айында Америка Құрама Штаттары, Қытай және Ұлыбритания Каир
декларациясына қол қойды.
Потсдам декларациясындағы Қытай, Америка Құрама Штаты және
Ұлыбритания 1945 жылы қол қойған (кейінен оған Кеңес Одағы қосылды)
құжатқа Каир декларациясының ұсынысы міндетті түрде орындалуы тиіс деп
мәлімденді.
Осы жылдың тамыз айында Жапония осы келісімге байланысты актіке қол
қойды. Бұл құжатта Жапония Потсдам декларациясының ұсыныстарына келісетіні
жайында жазылды. 25 қазанда Қытай үкіметі Тайвань және Пэнху аралдарына
Қытай суверенитетіне қайтарды.
1949 жылы Қытай Республикасының орнына Қытайдың заңды үкіметі және
халықаралық аренадағы Қытай үкіметі Қытай Халық Республикасы орнатылды.
Нәтижесінде Қытай Республикасы ыдырады.
Жаңа билік және жаңа халықаралық құқық құрылды. Бірақ Қытайдың
мемлекеттік суверенитеті және территориясы өзгертілмеді. Сондықтан Қытай
Халық Республикасының үкіметі Тайванның құқықтық суверенитетін қоса
Қытайдың бүкіл заңдарын басқарды.
Гоминдан партиясының құлдырауына қарамастан Тайвань биліктері
Қытай Республикасы деп аталуы жалғаса берді. Яғни, олар Қытай
территориясындағы жергілікті биліктердің бірі болып саналды.
Қытай Халық Республикасы орнатылған күні Қытай үкіметі – егер өзара
тепе-теңдікті сақтайтын, сыйластық қарым-қатынас жүргізетін және тағы басқа
принциптерді орындауға дайын әр елмен дипломатиялық қарым-
қатынас жүргізуге қалайтынын жариялады.
Кейінен Қытай үкіметі Гоминьдан администрациясына Қытай халқын
жариялауға толық құқықтарынан айырылғандығы жөнінде Біріккен Ұлттар
Ұыймына телеграмма жіберді.
Қытай Халық Республикасының шет ел мемлекеттермен дипломатиялық
қатынастарды орнату үшін Қытай халқын тек бір мемлекет басқаруы тиіс
болды.Осы кезде Америка Құрама Штаты Қытайдың бұндай шарттарына қарсы
шықты. Дегенмен,АҚШ-ң президенті Трумэн 1950 жылдың 5 қаңтарынды АҚШ және
оның одақтастары Қытай фактін қолдады.
1949 жылдан кейін Тайвань биліктері 30-40 ж.ж. аралығында Қытайдың
статусынан бас тартты. 1958 жылы қазан айында НАОК әскерлері Цзинмэн
аралына шабуыл жасаған кезде Қытай Халық Республикасының өкілеті Мао Цэдун
Тайвань биліктеріне былай деп жауап берген:
Қытай Халқын екі емес, тек бір мемлекет қана басқаруы тиіс
1979 жылы қыркүйекте ВСНП-ң тұрақты комитеті Қытайды қолдады. Сонымен
қатар әлемде тек бір Қытай мемлекетінің болуын шетел мемлекеттері және
халықаралық ұйымдар Қытай Халық Республикасын кең түрде қолдап отырды.
1.Қытай империясы және Тайвань
Мин династиясы кезеңінде (1368-1644) Рюкю аралдары Қыта й империясына
қоосылды. Сол жылдары Окинава аралын Лиу-Чиу , ал Тайвань аралын кіші Лиу-
чиу деп атаған.Мин династиясы кезеңінде XIVғасырдан XVII ғасырдың бірінші
жартысына дейін Қытайдан эмигранттарды шығаруына тыйым салынды.1587 жылы
Пенху аралдағы қытай тұрғындарына материкке қайтуына бұйырылды. Бірақ XV-
XVI ғ.ғ кейбір Қытайдағы эмигранттарына императордың тыйым салуна
қарамастан Тайваньға қоныстануына мүмкіншілік берілді.Алайда бұл арал
император үкіметтеріне ешқандай қызығушылық тудырған жоқ. XVIIғасырдан
бастап 1624 жылы аралды голландықтар жаулап алған кейін Тайваньда европалық
үстемдігінің билік ету кезеңі басталды. 1637жылы Мин династиясы өзінің
губернаторын Фуцзян провинциясын өз бақылауына алу үшін Лиу-Чиу аралына
жіберді. Голландықтар билікке жол бермей, сауда факториясын орнатып, қытай
жұмысшыларына ауыр салық төлеттірді. Екі жылдан кейін Килунгтте
испандықтар қоныстанып, аралдың солтүстік аймағын жаулап алды. Алайда 1641
жылы голландықтар испандықтарды қуып жіберіп, голландықтар аралды тағы
жиырма жылдай өз қол астында ұстады.
Тайвань мен материктік Қытай арасындағы
қарым-қатынастар
Тайвань аралы, Формоза аралы, Азияның оңтүстік-шығыс жағалауында
орналасқан.
Құрлықтан Тайвань бұғазы арқылы бөлінген. Пэньхуледао (Пескадор)
аралдарымен қосылып, Қытайдың Тайвань провинциясын құрайды.
Жер аумағы 36 мың шаршы шақырым, ұзындығы 394 километр, ені
140километр. Халқы 22,1 миллион адам (2000).
Аралдың шығыс жағалауын бойлай солтүстіктен оңтүстікке қарай Чжуньяншань
жотасы созылып жатыр. Ең биік жері Юйшань тауы (биіктігі 3950 метр). Батысы
ойпатты жазық, жағалауы аз тілімделген.
Мұнай, тас көмір, алтын,полиметалл кен роындары бар. Климаты
субэкваторлық, муссондық.
Қаңтар айының жылдық орташа температурасы 15 – 20 градус, шілдеде
28 – 30 градус.
Жылдық жауын-шашын мөлшері 1500-5000мм.
Арал тропиктік циклондар жолында орналасқандықтан тайфундардың әсері
күшті.
Өзендері қысқа, суы мол.Ылғалды, мәңгі жасыл тропиктік ормандар (фикус,
пальма,бамбук, лианалар), 3300м биіктіктен жоғарыда бұталар ( арша,
қарақат) мен шалғындар таралған.
Аралды қара аю, қабан,қабыршақты кесіртке – панголин тағы басқалары
мекендейді. Жағалауларындағы жазық жерлерде кұріш, жүгер, шай, қант құрағы
және тропиктік жемістер ( ананас,банан, батат, мандарин ) өсіріледі.
Балық аулау мен шошқа шаруашылығы жақсы дамыған.Кеме жасау,
радиоэлектроника, пртбор жасау, тоқыма химия өнеркәсібі және тағы басқа
кәсіпорындар бар.
Әкімшілік орталық және басты қаласы – Тайбэй.
Қытай мен Тайвань арасындағы қарым – қатынас соңғы он жылдықтарда
көптеген өзгерістер алып келді.
Қытай Республикасы Азиядағы бірінші конституцияндық мемлекет болып
танылған. Қытай Республикасының үкіметі осы жылдары Гоминьданның
бақылауында болған. Яғни Қытай Тайваньды толықтай бақылап отырған,
Пэньху,Кинмен, Мацзу және тағы басқа көптеген кіші аралдарды өз бақылауында
ұстап отырды.
1949 жылдардың алғашқы кезінде Қытай мен Тайвань арасындағы қатынастар
суықтай бастады.
Көптеген жылдар бойы Қытай Халық Республикасы құрылғаннан кейін Қытай
Тайваньды өзіне күштеп қоса алмаған.
Бірақ 1979 жылы Пекин дүниежүзілік конфронтация жүргізіп, біріккен
фронт атты жаңа компания ашады.
Тек 80 жылдары ғана Қытайдағы жағдай өзгере бастады. Тайваньда бұл
онжылдық экономикалық либерализация және саяси демократизация негізінде
бекітілді.
1987 жылдары Қытай Республикасының Тайваньдағы үкіметі Қытай Халық
Республикасына қатысты ашық саясат жүргізе бастайды. Солай екі мемлекет
арасында экономикалық, мәдени және білім-ғылым салалары кеңейіп қана қоймай
дамиды.
1990 жылдары Гоминьдан үкіметі Тайванның бірігуіне негізгі қағидалар
орындай бастаған екен.
1991 жылдары мамыр айында президент Ли Дэнхуэй Ұлттық Мобилизацияның
ронатылуын жариялайды. ( Период Национальной Мобилизации ради
подавления коммунистического восстания)
1992 жылдың шілде айында Тайвань аймағы және материктік аймақ екі
мемлкеттің арасындағы қары-қатынастарды орнататын ағын заңды түрде
қабылданды.
1990 – 1991 жылдары Ұлттық кеңесті біріктіруші, Қытай мен Тайвань
арасындағы 3 ұйым құрылады.
Біріншісі – президент тұсындағы кеңес, екіншісі – үкімет деңгейіндегі
әкімшілік агенттігі, үшіншісі - үкіметаралық кеңесі.
Сонымен қатар екі мемлкет арасындағы қарым-қатынастардың жақсаруына 1990
жылдары брлған келліссөздер нәтижесінде болды.
Қазан айының бірі – Қытай Халық Республикасының республика
күні
1949 жылы 1 қазан күні түстен кейінгі 3 сағатта Пекинде 300 мың адам
Тян-ан-мын алаңына жиналып, Қытай халық республикасының құрылғандығын
салтанатпен құттықтады. Мемлекет құрудың ұлы рәсімі төңіректі думанға
бөлеген салют зеңбіректерінің үнімен ашылып, Орталық халық үкіметінің
төрағасы Мао Цы Дун Қытай Халық Республикасының құрылғанын салтанатпен
жариялап, тұңғыш бес жұлдызды қызыл туды өз қолымен шығарды. Тян-ан-мын
алаңына жиылған 300 мың әскерлер мен халық мереке құрметіне салтанатты
әскери парад және құттықтау шеруін өткізді. Мао Цы Дун ҚХР Орталық халық
үкіметінің декларациясын дауыстап оқыды. Онда былай делінген: “ Қытай
Халық Республикасының орталық халық үкіметі Қытай Халық Республикасындағы
бүкіл халыққа уәкілдік ететін бірден – бір заңды үкімет. Бұл үкімет
теңдік, өзара пайда жеткізу, бір-бірінің территориялық егемендігіне құрмет
ету сияқты ұстанымдарды басшылыққа алатын әр қандай шетел үкіметімен
дипломатиялық қатынас орнатуды қалайды.” Осыған ілес, әскери парад және
бұқаралық шеру өткізілді. Қарулы күштердің бас қолбасшысы Жу Ды теңіз-
құрлық-әуе күштерінің парадын қабылдап, Қытай халық азаттық армиясы бас
штабының бұйрығын жариялады. Бұйрықта: Қытай халық азаттық армиясына Го-
мин-даңның барлық қалдық қарулы күштерін тез арада жойып, барлық азат
болмаған жерлерді азат ету бұйырылған. Сол күні Пекин Шинхуа радио
станциясы Тян-ан-мынде өткізілген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz