Діни экстремизммен күрес

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе.
1 Діни экстремизммен күресудің құқықтық негіздері
2 Қазақстан Республикасының діни экстремизмге қарсы іс шаралары

Ғаламдану барысында идеологиялық қарама-қайшылықтар мен қауіп-қатерлі ұлттық-діни қайшылықтар да өршуде, бұлар бірімен-бірі астасып күрделеніп кетті. Қазіргі кезде діни фундаментализм мен лаңкестік бір ғана аймаққа, бір ғана мемлекетке тән нәрсе болмай отыр.Әлемдік дәрежеде лаңкестікке апаратын діни экстремизм жалғаса түсуде. Түрлі топтар осыны пайдалану арқылы саяси-экономикалық мәселелерді шешуге тырысуда. Оның Қазақстанға да ықпалы болтыны белгілі. Қазақстан халқына президент жолдауында айтылғандай, қазіргі кезде терроризмның қатері туралы айта келіп былай деп атап көрсетті: «Біріншіден, осы өңірде тұрақсыздық пен діни экстремизм етек жая бастады. Екіншіден, географиялық орналасу жағынан алғанда Қазақстан белортасында тұрған өңірде есірткі таратудың тыйылмай отыруы. Сондықтан да біз осы проблемаларды шешу үшін барлық мүдделі мемлекеттермен және халықаралық ұйымдармен бұрынғысынша белсене ынтымақтасатын боламыз.XXI ғасыр қатерлерінің ішінде халықаралық лаңкестік ерекше орын алып отыр »
Қазіргі терроризмның бір ерекшелігі – оның әлемдік сипат алуы.Жылдан-жылға халықаралық терроризмның бейбіт халық арасындағы құрбандары көбейе түсуде.
Дінді, әділеттілікті,еркіндікті,теңдікті өздерінше түсіндіретіндер арасында дау-жанжалдар күшейе түсуде. Ол экстремизм мен терроризмге, аяғы антитерроризмге ұласуда.Мұндай жағдай тарихта бұрын да болған. Ал 2001 жылғы 11 қыркүйектегі АҚШ-тағы болған террорлық акт жаңаша сипат алып, терроризммен күрестің бұрын тарихта болмаған жаңа кезеңіне негіз болды.
Терроршылдық өршіп тұрған қазіргі кезде адамзат онымен күрестің бірден-бір жаңа және тиімді жолын таба алған жоқ, тек оның алғы шарттарына ғана қол жеткізді. Әлемдік қауымдастық онымен күрес жөнінде әскери күш қолдану үшін халықаралық дәрежеде күш біріктіру қажеттігін жариялайды. Бірақ бұл саланың өзінде де шешілмеген мәселелер жеткілікті.
Ал Орта Азиядағы орын алып отырған дін атын жамылған экстремизм мен терроршылдықтың саяси-әлеуметтік негіздерін зерттеу өз алдына актуалъды мәселе.
Біріншіден, дінге байланысты экстремизм мен террор кеше мен бүгін пайда болған құблыс емес. Оның ертеден келе жатқан тарихы тамыры терең. Қазіргі лаңкестік әректтердің мәнін түсінуде адамзат тарихындағы діни көзқарастар мен саясаттарды ғылыми жағынан зерттеудің маңызы ерекше.Өйткені ол, осы кездегі экстремизм мен терроризмның саяси-әлеуметтік негізін анықтауға жәрдемдеседі.
Екіншіден, қазіргі кезде Қазақстан Орта Азияға қақпа рөлін атқарып тұр. Себебі, мұнда негізгі интелектуалдық және техникалық потенциал және табиғи ресурс шоғырланған. Қазақстан әрі Еуропалық, әрі Азиялық мемлекет Ал, оның Орта Азиядағы көршілері туралы бұлай деуге болмайды. Қазақстандағы діни ахуалдың да басқалармен салыстырғанда өз ерекшелігі болып отыр. Орта Азиядағы діни экстремизм мен терроризмның Қазақстанға тигізер ықпалы қандай? Ауғаныстандағы талибандарға,Аль-Каеда ұйымдарына соққы бергенімен, ортаазиялық мемлекеттерге діни экстремизм қаупі сейілген жоқ.Мұнда халықарылық экстремистік ұйымдардың ұйлары сақталған.Оған есірткі,қару-жарақ тасымалы,босқындар мәселесі қосылуда. Осы жағдайды саяси тұрғыдан салыстырып зерттеудің үлкен маңызы бар.Бұл ретте Қазақстан президенті Н.Ә.Назарбаев былай веп атап көрсетті: «Қазақстанда терроризм,сепаратизм проблемалары бар.Әсіресе халықаралық терроризмнің кең қанат жайғанын және халықаралық қауымдастық пен аймақтардың саяси-әлеуметтік және экономикалық мәселелер мен ұщтасып, саясиланғанын ескерсек,олардың тарапынан туындаған қауып ойдан щығарылған емес,нақты және щынайы өмірлік қауып».

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе.

Ғаламдану барысында идеологиялық қарама-қайшылықтар мен қауіп-қатерлі
ұлттық-діни қайшылықтар да өршуде, бұлар бірімен-бірі астасып күрделеніп
кетті. Қазіргі кезде діни фундаментализм мен лаңкестік бір ғана аймаққа,
бір ғана мемлекетке тән нәрсе болмай отыр.Әлемдік дәрежеде лаңкестікке
апаратын діни экстремизм жалғаса түсуде. Түрлі топтар осыны пайдалану
арқылы саяси-экономикалық мәселелерді шешуге тырысуда. Оның Қазақстанға да
ықпалы болтыны белгілі. Қазақстан халқына президент жолдауында айтылғандай,
қазіргі кезде терроризмның қатері туралы айта келіп былай деп атап
көрсетті: Біріншіден, осы өңірде тұрақсыздық пен діни экстремизм етек жая
бастады. Екіншіден, географиялық орналасу жағынан алғанда Қазақстан
белортасында тұрған өңірде есірткі таратудың тыйылмай отыруы. Сондықтан да
біз осы проблемаларды шешу үшін барлық мүдделі мемлекеттермен және
халықаралық ұйымдармен бұрынғысынша белсене ынтымақтасатын боламыз.XXI
ғасыр қатерлерінің ішінде халықаралық лаңкестік ерекше орын алып отыр
Қазіргі терроризмның бір ерекшелігі – оның әлемдік сипат
алуы.Жылдан-жылға халықаралық терроризмның бейбіт халық арасындағы
құрбандары көбейе түсуде.
Дінді, әділеттілікті,еркіндікті,теңдікті өздерінше түсіндіретіндер
арасында дау-жанжалдар күшейе түсуде. Ол экстремизм мен терроризмге, аяғы
антитерроризмге ұласуда.Мұндай жағдай тарихта бұрын да болған. Ал 2001
жылғы 11 қыркүйектегі АҚШ-тағы болған террорлық акт жаңаша сипат алып,
терроризммен күрестің бұрын тарихта болмаған жаңа кезеңіне негіз болды.
Терроршылдық өршіп тұрған қазіргі кезде адамзат онымен күрестің
бірден-бір жаңа және тиімді жолын таба алған жоқ, тек оның алғы шарттарына
ғана қол жеткізді. Әлемдік қауымдастық онымен күрес жөнінде әскери күш
қолдану үшін халықаралық дәрежеде күш біріктіру қажеттігін жариялайды.
Бірақ бұл саланың өзінде де шешілмеген мәселелер жеткілікті.
Ал Орта Азиядағы орын алып отырған дін атын жамылған экстремизм
мен терроршылдықтың саяси-әлеуметтік негіздерін зерттеу өз алдына актуалъды
мәселе.
Біріншіден, дінге байланысты экстремизм мен террор кеше мен бүгін
пайда болған құблыс емес. Оның ертеден келе жатқан тарихы тамыры терең.
Қазіргі лаңкестік әректтердің мәнін түсінуде адамзат тарихындағы діни
көзқарастар мен саясаттарды ғылыми жағынан зерттеудің маңызы ерекше.Өйткені
ол, осы кездегі экстремизм мен терроризмның саяси-әлеуметтік негізін
анықтауға жәрдемдеседі.
Екіншіден, қазіргі кезде Қазақстан Орта Азияға қақпа рөлін атқарып
тұр. Себебі, мұнда негізгі интелектуалдық және техникалық потенциал және
табиғи ресурс шоғырланған. Қазақстан әрі Еуропалық, әрі Азиялық мемлекет
Ал, оның Орта Азиядағы көршілері туралы бұлай деуге болмайды. Қазақстандағы
діни ахуалдың да басқалармен салыстырғанда өз ерекшелігі болып отыр. Орта
Азиядағы діни экстремизм мен терроризмның Қазақстанға тигізер ықпалы
қандай? Ауғаныстандағы талибандарға,Аль-Каеда ұйымдарына соққы бергенімен,
ортаазиялық мемлекеттерге діни экстремизм қаупі сейілген жоқ.Мұнда
халықарылық экстремистік ұйымдардың ұйлары сақталған.Оған есірткі,қару-
жарақ тасымалы,босқындар мәселесі қосылуда. Осы жағдайды саяси тұрғыдан
салыстырып зерттеудің үлкен маңызы бар.Бұл ретте Қазақстан президенті
Н.Ә.Назарбаев былай веп атап көрсетті: Қазақстанда терроризм,сепаратизм
проблемалары бар.Әсіресе халықаралық терроризмнің кең қанат жайғанын және
халықаралық қауымдастық пен аймақтардың саяси-әлеуметтік және экономикалық
мәселелер мен ұщтасып, саясиланғанын ескерсек,олардың тарапынан туындаған
қауып ойдан щығарылған емес,нақты және щынайы өмірлік қауып.
Үшіншіден,Қазақстанда терроршылдықтың әлеуметтік негізі жоқ
дейтін жалған пікірді әшкерелеу міндеті тұр.Қазіргі кездегі мемлекет
басшылары мен саясаткерлердің Орта Азия аймағында терроршылдықтың ислам
дінімен ешқандай байланысы жоқдеген пікірлері зерттеушілерді ойландырмай
қоймайды.Сондықтан бұның сырынашу ісі де маңызды. Терроризмнің дінмен
байланыстырылуы,біздіңше,тегін емес.Осы күнге дейін діни фундаментализм
идеясының мәні және оның адамдардың психологиясы мен мінез-құлқына әсері
толық зерттеліп болған жоқ.Лаңкестік жолға түскен адамдардың іс-әрекеті
неліктен дімен байланыстырылады? Неліктен терроризм мен антитерроризм
арасындағы күрес діни белгілеріне қарай жүргізіледі?Діни идеялардың қайта
күшейе түсуінің Қазақстанда діни экстермизмнің бас көтеруіне қаншалықты
ықпалы бар?Адамның немесе белгілі бір топтың лаңкес екенін анықтаудың
критері неде?
Діни атаулы,оның ішінде ислам діні,зиянды деп біржолата
түйіндесек қателескен болар едік.Мәселе діннің экстремизм мен терроризмге
қатыстылығы жөнінде болып отыр.Сондықтан дінмен байланыстырылып жүрген бұл
сияқты зұлымдық түрлерін тереңірек ғылыми зерттеу қажет.
Төртіншіден,астам державалар тарапынан лаңкестікке ғана күресте
қарсы кінәлілерді біліп алмай,оның туу себептерін анықтап алмай тұрып
беталды соңғыс жүргізу бет алуда.Олай болса діни экстремизм, исламдық
терроризм туралы әлемдік ақпарат құралдарындағы даурықпа
науқаншылдықтарда,біздіңше,ғылыми дәлелмелер жепіспейді,оны бағалауда
біржақтылық басым.Оны ашып көрсетпей болмайды.
Ең алдымен экстремисшілдік пен терроршылдықтың шығу себептерін
анықтап алу қажет.Онымен күресте әскери күш қолданудан басқа баламалы
жолдарды да қарастыру керек.Терроршылдыққа қарсы күрес жүргізіп жатқан
коалициялық күштердің өз саясаты да кінаратсыз емес.Ал ол ғылыми талдауды
қажет етеді.Үстем болып отырған күштердің тарапынан да
қателіктер,әділетсіздіктер орын алған жоқ па? Міне осыны да анықтап алу
қажет.
Бесіншіден,еліміз тәуелсіздік алғалы діннің дамуына кең жол
ашылды. Көп жыл кеңес тегеурінін көрген мұсылман қауымы Құран-Кәрімді еркін
оқуға мүмкіндік алды.Мұсылман дінін басқаратын,оның дамуын реттейтін,
ұйысдастыратын,уағыздайтын тәуелсіз басқарма құрылды.Мешіттердің жаппай
ашылуы өз алдына,жастар ислам дініне бет бұра бастады.Егер 90-шы жылдарға
дейін дін апиындеп келсек,енді діннің рухани жағынан пайдалы екеніне
көңіл бөліне бастады. Бірақ,әлі де болса елде діннің шынайылығы қалыптасып
болған жоқ.Бұл салада бұрмалаушылықтар,діни дүмшеліктер жетіп жатыр.Осының
негізінде діни фанатизмге байланысты терроршылдық қаупі пайда
болуда.Сондықтан оның себептерін зерттеу қажет болып отұр.
Алтыншыдан,көп ретте ислам дінін тек қана мәдениет пен
адамгершілікке байланысты қарастыру орын алуда.Осы кезге дейін
зерттеушілердің көпшілігі өз ізденістерінде,ең алдымен нақтылы діни ілім
негіздерін саралаудың орнына діннің мынадай сыртқы мәдени және рухани
жақтарын ғана күш салады:храмдардың,шіркеулердің,меші ттердің сәулеті мен
мәдени құрал-жабдықтарын,салтанатты рәсімдік әуендерін,діни
мерекелерін,пайғамбардың өмірбаяндарын,қасиетті жазбалардың құрылымын,діни
қауымдастықтардың құрамын,діндердің жүктерін анықтау және т.б.Ал дұрысында
мақсат,біздіңше,басқаша болу керек.Турасын айтқанда діни экстремизм қандай
жағдайда пайда болады,ол қалай терроршылдыққа айналады,не себептен саяси
билікке жету құралына айналады деген сұраққа жауап беруде болып табылады.

Діни экстремизммен күресудің құқықтық негіздері

Қазақстандағы діни ахуал уақыт өткен сайын күрделілене түсуде.Бұның өзі
халықаралық қарым-қатынастар саласында интеграциялық саясаттың тиімділігін
арттыру мәселесін алға тартады.Осы ретте Президент Н.Ә.Назарбаев Қазақстан
халқына жолдауында,Орталық Азия елдері Одағын құруды ұсынды. Біздің,-деп
атап көрсетілген -,экономикалық мүдделеріміз де,мәдени-тарихи тамырларымыз
да,тіліміз,дініміз де экологиялық проблемаларымыз да,керек десеңіз сыртқы
қатерлеріміз де ортақ.Еуропалық Одақтың сәулетшілерінің өздері де осындай
алғышарттарды армандаған да болар.Біз тығыз экономикалық интеграцияға
көшуіміз және ортақ нарық пен ортақ валютаға қарай ілгерілеуіміз керек.
Ланкестік пен қарулы қақтығыстарға жол бермеу үшін ең алдымен
әлеуметтік,тұрмыстық мәселелерді шешу маңызды.
Діни интервенцияға қарсы тосқауыл қою,ұлттық сананың тазалығын
сақтау,халқымыздың түрлі діндерге бөлінуіне жол бермеу қажеттілік.Бір
діндегі халықты қос дінді,көп дінді халыққа айналдыру-болашақта сол елдің
тыныштығын бұзып,бір-бірімен соқтығыстыру,саясаты екенін әшкерелеу міндеті
тұр.
Діни экстремизм-ұлт қауіпсіздігіне төніп тұрған қауіпті.Дәстүрлі
емес діни бағыттағы секталардың көбін АҚШ,Батыс елдері қаржыландырып
отырғаны,тіптібұл мақсатқа жыл сайын 12 миллиард доллар қаржы жұмсайтыны
баспасөзде жиі жария етілуде.Христиандық,оның ішінде протестанттық
қызметтегілер арасынан шыққан түрлі секталар арнайы жұмыс істейді.
Діни радикализм жайында,әсіресе ваххабизмнің зиянды салдарлары
туралы ғылыми жұмыстар жеткіліксіз.
Экстремизмнің шығуының өзі оның шалағай мұсылмандардан әлеуметтік
негізінің болуында.Сондықтан да,исламдық фанатизмге жол бермеу шаралары
керек-ақ.
Қазірге кезде терроризммен күресте БАҚ-ң ролі ерекше,тіпті ол
екіұшты жағдайда.Террористер қатарының көбеюіне зорлық-зомбылықты
насихаттайтын БАҚ да жәрдемдеседі.Себебі террористерге керегі-
құрбандықтардың өзінен гөрі,одан болатын насихаттың тиімділігі,яғни оның
саяси қысымның құралы ретіндегі қорқынышы күшті.
Орта Азиядағы діни экстремизм мен терроризм көптеген заңсыз
әрекеттермен,мысалы,есірткі қару сатумен,адамдарды ұрлаумен тікелей
байланысты.Олармен күрес жолдары әлі де болса толық жолға қойылған жоқ. Осы
қылмысты әрекеттердің халықаралық дәрежеде орын алуына жол бермеудің тиімді
жолы,біздіңше,аймақтағы әрбір тәуелсіз мемлекеттер үкіметтерінің
қару,есірткі сату істерінде ел ішіңде тосқауыл қоя алуына байланысты.Бұл
елдерде,оның ішінде Қазақстанда да халықтың қару саудасына,есірткі
бизнесіне сұранысын жоюдың саяси стратегиялық шаралары жеткіліксіз.Әлеуетті
министрліктердің бұл салалардағы іс-шаралары әлі де болса паллиативті
күйде.
Егер өркениеттердің диалогы барысында құқықтық және моральдық
принциптер негізге алынбаса террорлық соғыстардың өрши беруі сөзсіз. Үшінші
мыңжылдықтың басында терроризмнің тотальды қаупі-ұлттық қауымдастықтардың
және мемлекеттер щекарасының шеңберінен шығып,халықаралық сипат алып
кетті.Адам айтқысыз қантөгіске әкелетін зорлық идеологиясы күшейе түспесе
бәсеңдейтін емес.Онымен күресте барлық елдердің күшін біріктіру қажеттігі
де осында.
Бұл жұмыстың мақсаттары мен міндеттері осы айтылғандардан
туындайтын.
Исламшыл теоретиктер халықаралық қатынастар доктринасын құран уағыздарына
негіздейді.Ол,бойынша бүкіл әлем екіге бөлінеді:мұсылмандар қауымдастығы
және қалған басқа дүние.Бұлайша бөлу исламдық және исламдық еместердің заң
жүзіндегі теңсіздігі болып саналады.Осы талап бойынша мұсылман еместерді
мұсылмандықты қабылдауға шақырады. Мұндай жағдайда христиан дінінде де орын
алған.Діни экстремистік қайшылықтардың туындау себебінің бірі осыдан.
Діни экстремизм мен терроризмнің жаңа кезеңі.Адамзат тарихында терроризм
жүздеген,мыңдаған жылдар бойы орын алып келеді.Оның адам айтқысыз күшейген
кезі ХХ ғасыр болды.Бұл ғасырда террордың неше бір алуан түрлері орын
алды:мемлекеттік,саяси,ұлтшылдық,ді ни және т.б.
ХХ ғасырдың соңғы жылында террористік ұйымдардың ең белсендісі
және қауіптісі Усама Бен Ладен басқарған араб елдерінен шыққан Аль-
Каедалаңкестік ұйымы болды.Бұл ұйым АШҚ-та, Испанияда, Түркияда, Танзания
мен Кенияда адам шошырлық террористік операцияларды іске асырды.
2001 жылғы 11 қыркүйекте АҚШ- ғы болған террорлық оқиға әлемде
Америка үстемдігіне қарама-қарсы күщтің де бар екендігін дәлелдеді.
Шындығында халықаралық терроризмнің бір ұшы АҚШ-ң шектен шыққан абсолютті
гегемондығына қарсы келіп тіреледі.Себебі 1991 жылы КСРО-ның ыдырауынан
кейін АҚШ өзінің әскери және экономикалық күшіне сүйеніп, басқа
мемлекеттерді бағындыру,бақылау жолына түсті.Бұл глобальды экспанциялық
саясаттан басқа ешнәрсе емес еді.Оған дәлелдер жеткілікті. Мысалы,НАТО
позициясының күшеюі және кеңеюі,Югославиядағы соғыс,Ауғаныстан мен Иракты
бомбылау және т.б.айтуға болады.Сөйтіп АҚШ Таяу Шығыста,Орта Азияда өзінің
стратегиялық үстемдігін орнатты. АҚШ сыртқы саясатта күштеу әдісіне
сүйеніп,өзінің ұлттық мүдделеріне ғана сәйкес келетін әлемдік тәртіп
орнатуға тырысуда.
Бірақ осыған қарамастан АҚШ өзінің әлемге гегемондығын толық
түрде орната алды деуге болмайды.Оған дәлел АҚШ қанша астам держава болса
да, өз азаматттарын терроршылдар қаупінен құтқаруы қиын болып отыр.Бұл АҚШ-
ты көре көзге соғысқа шақыру болып табылады.Осы реттегі халықаралық
терроризм әртүрлі аттармен белгілі болып отыр.(Аль-Каеда,жихад және
т.б.).Қысқасы Америка КСРО-ның ыдырауынан кейін өзінің дәстүрлі жауынан
құтылып,бүкіл әлемге үстемдік жағдайында дағы эйфорияда еді.2001 жылғы 11
қыркүйектен кейін АҚШ-тің өз жеңісіне масаттануы тарқағандай болды.Бірақ
оның орнына ол кек алустратегиясын күшейте түсті.Осыны желеу етіп өзінің
мұнай стратегиясын жүзеге асыруға кірісіті. Сонда да террорлық актілер
тоқтолар емес.Ауғаныстандағы талибан, Аль-Каеда жауынгерлері түгел жойылып
кеткен жоқ,тек жан-жаққа тарап кетті.Ал Бен-Ладен жасырынып жүр.Осындай
жағжайда бейбіт халықты террордан қорғайтын тәсіл толық табылған жоқ.
АҚШ-тің терроршылдықпен күресінің өзі екіұшты.АҚШ біржағынан
әлемдік басылымдылыққа жетуге тырысуда. Американың өмірлік мүддесі үшін
қажнт деген желеумен шикізатқа бай мемлекеттердің жерлеріне басып кіруді
әдетке айналдырған.Халықаралық социологиялық зерттеулер
көрсеткендей,(Турцияда,Сауд Арабиясында сол сияқты Таяу Шығыс
елдерінде)азаматтардың 25%ғана Америкаға дұрыскөзқараста болса,олардың 53%
АҚШ-қа дұрыс көзқараста емес екен.Вашингтондагы белгілі орталықтың 24 елде
жүргізген сауалнамасына қарағанда,сұрау салынғандардың 18% - 11
қыркүйектегі оқиға Американың өзінің жүргізіп отырған саясатының салдары
деп жауап берген болса,басқа елдердегі жауап бергендердің 53%осыны
қолдаған.Әлемнің басқа да аймақтарында жүргізілген зерттеулер бойынша
бергендердің 60-81%-11 қыркүйек оқиғасына Американың өзінің кінәлі тапқан.
Иракты басып алу арқылы АҚШ әлемдік мұнай бағасына әсер ете алды.
Әлемнің мұндай қорларының 10 пайызының астамына сапалы және арзан Ирак
мұнайыеа АҚШ бақылауы орнады.Ауғаныстанды жаулап алу арқылы АҚШ Оңтүстік
Азия аймағына өз ықпалын күшейітті.
АҚШ мемлекеттік департементінің мәліметң бойынша,әлемдегі діни
бостандықты бұзушы кәнігі елдер қатарына Мьнма,Қытай,Куба,Лаос Солтүстік
Копея және Ветнам жатадыекн.АҚШ-ң сытқы саясат мекесі оларды авториталдық
немесе тотаритаалдық мемлекеттер қатарына жатқызады.Бұл тізімге негізінен
мұсылман елдері кіреді,олар-Иран,Ирак, Пакистан,Сауд
Арабиясы,Судан,Түрікменстан және Өзбекстан.
Халықаралық тнрроризммен күрестің тиімді болмауының өз себептері
бар.Ол,біріншіден,экстремистік топтардың жоғарғы мобилділіігі мен
ұйымшылдығында.Екіншіден,терроршыла рды қару-жарақпен,тиісті қаржымен
қамтамасыз ету терроршылардың террактілерді жалғастыруға жағдай
туғызуда.Сотқарларды дайындайтын орталықтар ашуына,халық арасында насихат
жүргізуіне мүмкіндік беріп отыр.Сөйтіп дамушы елдерде тұратын фанатиктер
есебінен терроршылдардың саны арта түсуде.
Осындай жаңа жағдайда терроршылдар өздерінің әдіс-айлаларын
жетілдіре түсуде.Оған олардың мүмкіндіктері де жеткілікті деуге
болады:ешқандай дәрежесіз жүргізетін терактілерінің жетістіктері
бүкіләлемдік информациялық құралдар арқылы дәріптеліп,халық санасына өз
мақсаттарын сіңіріп,қорқытудың жаңа әдістерін:аманат алу,үйлерді,сауда
орталықтарын,қонақ үйлерін қирату,адамдарды құлдыққа алу немесе сатып
жіберу жолдарын пайдалануда.
Экстремистік элементтерінің пайда болуының мынадай факторлары бар.
Олар:кез-келген елдегі ішкі саяси тұрақсыздық, хкономикалық дағдарыстар,
діни және этникалық негіздегі қақтығыстар,дінді саяси мақсатқа пайдалану-
міне осы факторлар бандылық топтардың құрылуына жағдай тудырды.
Террорлық әрекеттердің өршуіне сол сияқты глобальдық процесстер де әсер
етпей қоймайды. Спутниктік байланыс, интернет және басқа да
телекоммуникациялық құралдар терроршылардың басқару орталықтары мен
орындаушыларының арасындағы оперативтік байланысты жеделдетеді. Глобальдық
жағдайдағы шекаралардан өту мүмкіндігі – түрлі экстремистік топтардың кез-
келген елге өтіп, онда іштей бүлдіру әрекетіне қолайлы жағдай тудырады.
Діни экстремизм мен терроризмнің жаңа кезеңінде оңай информация
және технология, адамдардың еркін орын ауыстыруы да терроршыларға белгілі
дәрежеде көмектеспей қоймайды. Осыдан келіп терроршылардың түрлі
стратегиялық объектілерге қауіп төндіруі және бейбіт халықты қырып жоятын
биологиялық қаруды пайдалану мүмкіндігі күшейеді.Химиялық, биологиялық және
ядролық қарулардың терроршылардың қолына түсуі, үлкен катастрофалық қауіп
болып табылады.

Қазақстан Республикасының діни экстремизмге қарсы іс шаралары

Ғылым және технология дамудың шырқау шегіне шыққанына және адамзат бірін-
бірін оңайлықпен тани алатын мүмкіншіліктерге ие болғанына қарамастан,
соңғы жылдары діни экстремизм мен терроризм тақырыптарды бұқаралық ақпарат
құралдарында жиі орын алуда. Хақ дін Исламды да шарпып өтетін осы мәселенің
мән-жайы хақында өзімнің ойларымды былайша түсіндіргім келеді.Исламият адам
және табиғат жаратылысымен толық санасатын, адамның тумысынан пайда болған
қажеттіліктерін жауыз санамайтын, оларды дұрыс һәм қажетті деп көретін
нағыз орта жол. Мәселен, үйлену, жеп-ішу, жұмыс істеу, байлық тілеу, меншік
жинау, араласу, ғылым іздену, тазалық, жыныси қажеттер т.т. осылардың
күллісі де жұмыр басты пенденің бәріне қажетті нәрселер. Ислам жыныстық
қатынасты шектемейді, не болмаса дін жолында жүрмек болғандар үйленбесін,
жанұялы болмасын демейді, қайта, үйленуді, балалы-шағалы болуды, жанұя мен
қоғамды сақтауды насихаттайды. Тек, адамның жаратылысымен пайда болған әр
түрлі қажеттіліктерін халал жолмен табуды, қанағаттандыруды бұйырады.
Сондықтан, зинақорлық, өсімқорлық, маскүнемдік, нашақорлық сықылды жат
қылықтарды лағынеттейді.Түркілер кіріп-шыққан манихейшілдік, бұддашылдық,
маздак сықылды діндерде ет жеуге, мал союға мүлдем тыйым салынғаны белгілі.
Кейін қабылданған христиандықта болса монахтардың (еркек яки әйел)
үйленуіне, бала қызығын көруіне тыйым салынған. Кейбір діндер дүниелікті
жауыз, күнәкарлық деп санаған да дүние-мүлік жинауды жексұрын ғып
көрсеткен. Пайғамбарымыз жомарт байларды мадақтап, мұсылмандарды саудамен
шұғылдануға, саудада адал болуға және қайырымдылық жасауға шақырған.
Исламият дүниелік байлықты харам деп санамайды. Әбу Бәкір, Осман сықылды
сахабалар өз уақытында дәулетті адамдар еді. Бірақ, дүниелік жинау өмірдің,
жаратылыстың басты мақсаты болмауы керек. Аллаһ Тағалаға жақындататын
жолдың бәрі халал, ал Оның разылығынан алшақтататын әр нәрсе жағымсыз,
харам болып саналады, міне, критериямыз осы болмақ.Маркстік фәлсәфә жеке
меншікті (мүлкият) жамандық атаулының қайнар көзі деп санаған; сондықтан,
меншікті құрытсақ, қоғамдағы барлық жамандықты жоямыз деп ойлаған. Бірақ,
тәжірибе мұның солай болмағанын көрсетті. Өйткені, меншік сезімі адамның
жаратылысында (фитрат) бар нәрсе, меншікті жою жаратылыс заңдарына қайшы
келеді. Адам болмысындағы нәпсі, меншік құқығы болмаса да өзінің арманына
жету үшін басқа қайла-шарғыларды іздейді, табады. Бұл болса қоғамда жаман
қылықтардың көбеюіне, ахлақсыздыққа, құлдыраушылыққа (коррупция) апарып
соқтырады. Сондықтан, Исламияттың нағыз орта жол екені, қайталап айтқанда
машрұғ (шарғи, заңды) талаптардың харам саналмағаны анық болады.

Исламиятта фундаментализм, экстремизм, терроризм деген нәрселер жоқ. Бұл
Исламияттың өзегіне сәйкес келмейді, өйткені, Ислам дегеннің өзі
бейбітшілік, тыныштық деген сөз. Исламның басты мұраты адамдар арасында
бейбітшіліктің болғаны. Сондықтан, экстремист, террорист деп аталған
топтардан діннен басқа себептерді, мақсаттарды іздеу керек. Олардың саяси,
экономикалық, әскери т.т. мақсаттары, ойлары болғанын тексеру керек. Екінші
мәселе, сондай саяси-экономикалық топтар туралы айтқанда не жазғанда
міндетті түрде Ислам террористері деген тіркеуді қосатындардың ойы бөтен.
Егер, олардың мақсаты терроризмді, экстремизмді қаралау болса, онда тек
террористтерді немесе экстремистерді айыптар еді олар, Ислам сықылды
бәшериет (күллі адамзат) жаралғалы бері жеткен ең жоғары өркениет
дәрежесіне, ең таза имандылыққа тіл тигізбес еді олар. Террорист ұйымның
мүшесі қандай бір мұсылман елдің азаматы болса болғаны, әлгі бұлақтар дереу
мұсылман террористтері дей салады. Ал, басқа діндегі террорист топтар
туралы болғанда, олардың діні айтылмайды да басшысының ғана аты немесе
шыққан жерінің аты, ең болмағанда саяси көзқарасы ғана айтылады. Мәселен,
Испаниядағы ЭТА-БАСК тобы туралы ешқашан-да Христиан террорист Баск
тобы деп айтпайды олар. Солтүстік Ирландиядағы ИРА ұйымы туралы
христианкатолик террористік ұйымы ИРА деп ешкім айтқан емес! Токиодағы
метрода улы газ шашып көптеген адамдардың өлуіне себеп болған Жапониядағы
бұддист Аум Синрике сектасы туралы Буддист террористтер деп ешкім
айтқан емес. Сондықтан, мұның негізінде Исламды көре алмаушылық және
Исламды жағымсыз етіп көрсету секілді жауыз пиғылдар болғанын айта кетуіміз
керек. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев 16.03.2000 күні Құрбан Айт мерекесіне
байланысты жұбайымен Астана орталық мешітіне барғанында баспасөз өкілдеріне
берген сұхбатында былай деді: Исламның ішіндегі эктремистер деп айтылып
жатқан сөз жөн емес. Ислам деген дүние жүзілік дін. Екі миллиардқа жақын
халық мұсылман дініне бағынады. Сондықтан, әлгі бандиттер мен экстремистер
әр дінде болып жататын жағдай. Ол екеуін біз ажыратып айтуымыз керек. Ал
енді, Мұхаммед Пайғамбарымыздан қалған, діннен қалған мәселелер ондай емес,
еш уақытта мұсылманның діні соғыспен, қолына қару-жарақ алып біреуді
өлтіріп, заңсыздыққа барып, мемлекетке қарсы жүру деген мәселелер болмайды
мұсылманда. Сондықтан, осындай нағыз таза мұсылманның, Құранның жолыменен
халық жүретін болса, ол елге жақсылық әкеледі, әр адамның өзіне де жақсылық
әкеледі деген сөз.Нағыз экстремистік топтардың тауқыметін батыс елдері
көруде. Соңғы жылдары АБД, Еуропа елдерінде саңырау құлақша қаптап кеткен
христиан фундаменталист ұйымдары мен түрлі-түрлі секталар салдарынан
мыңдаған адамдар аянышты халде қаза тапты. Мәселен, АБД-нің Калифорния
уәлаятындағы (штатт) Сан Диего қаласында Ұлық бұлақ деп аталған сектаның
39 мүшесі 26 наурыз 1997 күні өздерін улап өлтірген. 1978 жылы 18 қараша
күні Оңтүстік Америкадағы Гуяна мемлекетінің Джеймстаун (Jamestown)
қаласында Халықтың храмы деген сектаның 912 мүшесі циан газымен өз-өзін
өлтірген. Францияның Сен Пиер қаласындағы Күн храмы сектасының 16 мүшесі
1995 жылы 23 желтоқсан күні өз-өздерін өртеп өлтірген. Осы сектаның
Швейцарияның екі қаласындағы мансұбтары (мүшелері) 1994 жылы 5 қазан күні
өздерін өртеп жіберді. Күн храмы сектасының Канададағы белсенділері де
тыныш тұрған жоқ: шығыс аймақтағы Морин төбесі деп аталатын мекендегі 5
адам 1994 жылы 4 қазан күні, ал, Сен Касмирдегі 5 адам болса 1997 жылы 23
наурыз күні ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.