Ежелгі үнді философиясы

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:

Кіріспе..

Негізгі бөлім: Ежелгі үнді философиясы
1) Жайнизм
2) Буддизм
3) Локаята (Чарвака).

Қорытынды: Философия ғылымының міндеті

Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Философия — барлық қоғамдық ғылымдардың түп атасы. Ол — үнемі
дамып, адамзат ақыл-ойының жетістіктерімен толықтырылып отыратын ғылым.
Сондықтан бұл пәнді дүние жүзі өркениетті елдерінің бәрі де бағалайды.
Өкінішке қарай, кешегі Кеңес одағындағы барлық республикаларда коммунистік
идеология жеке-дара үстемдік құрып тұрған кезде орта, арнаулы орта және
жоғарғы оқу орындарында философия марксизмнің үш негізінің бірі — маркстік-
лениндік философия тұрғысынан ғана оқытылды. Сондықтан философияның
негіздері, заңдары мен категорияларына, әлемдік философия дамуының
тарихында дүниеге келген түрлі философиялық ағымдар мен бағыттарға сыңаржақ
көзқарас үстем болып, дәлірек айтқанда, оларға тек маркстік-лениндік
әдістеме тұрғысынан баға беріліп келді. Әрине, марксизм де — әлемдік
философия дамуынан өзіне лайықты орын алатын ілім, сондықтан оны философия
тарихынан мүлде сызып тастауға болмайды. Мәселе оны үстем философиялық
ғылым ретінде қарастырмай, дүние жүзілік философиялық ой-сананың дамуы
контексінде қарастыруда. Егер бұрынғы Кеңес дәуірінде философтар әйтеуір
оның үстемдігін, бірден-бір дұрыстығын дәлелдеуге тырысып келсе, ендігі
мақсат — оның әдістемелік негізін, ұстаған бағыт-бағдарын, ішкі мәнін
талдау арқылы марксизм-ленинизмнің қасаң қағидаға, догматизмге
негізделгендігін, қате-кемшіліктерін ашып көрсету. Сонымен қатар оның
бүгінгі қоғамдық дамудың қажетіне жарайтын тұстарын да шығармашылықпен
дамытып, ғылым игілігіне айналдыру.
Ертедегі үнді философиясы

Ертедегі Үндістан төрт кастаға бөлінген. Бірі - эскери, аристократиялық
каста (кшатрий), екіншісі - абыздар кастасы (брахмандар), үшіншісі -дін
басы бос қоғам мүшелері (вайшилер), төртіншісі - төменгі каста (шудралар).
Шудралар теңсіздік, жұпыны жағдайда болды. Оларда меншік те болмады.
Шудралар қоғам ісіне араластырылмады. Олардың теңсіздік жағдайы діни
ұғымдармен орнықтырылып отырды. Брахмандар әбден масайрап, үстемдік құрып
кетті. Өйткені брахманизм мифологиялық көзқарасқа негізделген, былайша
айтқанда, оның төрт түрлі ведасына (дәрісіне), немесе құдайларды дәріптеу
мен оларға арналған ғұрыптарға тірелген болатын. Әрбір веда кейін өз алдына
брахмандар дамытқан кітапта жазылған діни араньямаға (тоғай кітабы)
айналады, оны таратқан шайқылар, сондай-ақ упанишадтар (ұстаз қасында
отырып дәріс тыңдайтын шәкірттер) болды, Бірақ веданың нағыз шын берілген
қолдаушысы жоғары каста - брахмандар болды. Ең алдымен бұларға күмәндана
қарап, қарсы тұрғандар рахаттан безген диуаналар еді. Біздің заманымыздан
бұрынғы VII—VI ғасырларда брахманизм ішінен түрлі ағымдар пайда болды.
Олардың ішіндегі бастылары джайни қалыптасты.
Джайнизм - этикалық ілім. Оның негізі — адам жанын тән қыспағынан, құлқын
құлдығынан босату. Джайнизм - материяны жансыз дүние затына жатқызады.
Әрбір зат (атом не атомдар қосындысы) субстанция ретінде қаралады, оған
материядан басқа кеңістік, уақыт, қозғалыс, тыныштық та кіреді. Ал жанның
басты белгісі джайнизм бойынша - сана. Жан мәңгі, оның мүмкіндіктері
шексіз. Бірақ ол денемен бірге өмір сүреді, Бұл оны шектегендік болып
табылады. Материалдық бөлшектер - дейді ол, -жанды белгілі бейнеге
келтіреді. Құмарлық, кұштарлық білмегендік болады. Олай болса, жанды
бұғаудан босату негізі танымда жатыр. Сондықтан джайнизмнің. мақсаты -
жанды денеден ажырату, оған еркіндік беру. Джайнизмнің ұстанған тәртібі
буддизмнен де қатаң. Мәселен, ахинсы принципі. Мәнісі - ешбір тірі жәндікке
кішкентай да зиян келтірмеу. Ол жер жыртуды қуаттамады, оған қарсы. Бұл
аскетизмге, тіршіліктен безуге экеледі. Жайнизм мокша тіршілік пен
тіршілігі жоқтардың арасын толығымен алшақтатса, карма оларды біріктіреді,
сөйтіп, мәңгі әлемдік процесс жүріп жатады. Карманың өзі көп түрлі болады.
Онын бірі денеміздің табиғатын, бізді дүниеге әкелген жанұямызды айқындаса,
екіншісі өмірдің ұзақтығын, үшіншісі — тіршілік пен тіршілігі жоқтарды
біріктірудің негізі болып есеп-телетін құштарлыкқа, ләззаттануға катынасты
айқындайды.
Ал сансардан азат болу үшін "үш қазынаны" сактау керек. Олар: дүрыс
қылық, шынайы білім, дұрыс сенім. Дұрыс сенім — тиртханкалар деп аталатын
24 әулиенің іс-әрекетіне сену болса, дұрыс қылық — тазалықты, шындыкты,
сабырлыкты, өзіне қаталдықты, салмақтылықты т.б. сактау. Ал шынайы білім —
жанның, сезім мүшелері мен ақыл-ойға сүйенбей алған білімі. Мұндай танып
білу процесінде жан карастырып отырған заттар мен тікелей байланысады. Ал
түйсіктер, ақыл-ой болса мұндай байланысқа кедергі жасайды. Танымның үшінші
түрі өз тарапынан үш сатыдан тұрады. Бірінші сатысында — жан алшақтығы және
ұсақ заттарды түйсінеді, екінші сатысында — өз бойындағы адамдарға деген
қызғанышты, жек көрушілікті жеңген жан адамдардың қазіргі және өткен
кездегі ойларын тіке-лей білуге мүмкіндік алады, ал үшінші сатысында — азат
болған жанға көрегендік қасиет, абсолюттік білім дарыдық.
Жайналардың пікірінше, әлем бірінін үстіне бірі орналаскан көп қабаттан
тұрады. Төменгі екі қабатында — әзәзіл (перілер), ортаншы кабатта — жер,
келесі қабатта — құдайлар, ал ең жоғарғы қабатта — құдайларға ұқсас джиндар
орналасқан. Шындап келгенде, жайналардың пікірінше, құдай жок, оның бар
екендігі туралы келтіріліп жүрген дәлелдердін бәрі негізсіз, қате,
сондыктан да құдайға емес, 24 тиртханкараға(әулиелер) және джиндарға сену
керек. .
Жайнизм кейінірек келе дигамбар және шветамбар деген екі сектаға бөлініп
кетті. Жайнизмге Үндістанда казірдің өзінде де көптеген адамдар сенеді.

Буддизм - біздің заманымызға дейінгі ХІ-Х ғасырларда діни ілім мен
буддизм еді. Ол брахманизмге қарсы, әділдік көксеген тап-тар арасында пайда
болды. Бірақ кейін үстем таптар оны өзінің құралы ретінде қолдады.
Брахманизм беделді абыздарға сүйенсе, буддизм құлдық қоғам пайда болған соң
ірі үстем таптарға сүйенді. Буддизм христиан, ислам діндері сияқты
дүниежүзілік ірі діндерге жатады. Оның негізін салған - Сиддхартха Гаутама
Будда (б. з. д. 623-524 жж,). Ол Гималай таулары етегінде тұрған шакья
тайпасы патшасы отбасында дүниеге келген. Кейін патша сарайын тастап, жеті
жыл жер кезіп, тоғай аралап, жападан жалғыз арып-ашып жүріп бір ағаш
түбінде шаршап отырғанда оның санасына даналық нұр енеді. Сол кезден бастап
ол будда дінінің негізін салушыға айналады. Бұл дін Шығыс елдеріне (Қытай,
Жапония, т.б.) кең тараған. Буддизм теориялық фи-лософиядан гөрі діни
этикаға негізделген. Мақсаты - адамдарды түрлі рухани азаптан босату және
оған жетудің жолын іздестіру. Буддизмде төрт басты мәселе бар: 1) өмір
азапқа толы; 2) ол азаптардың себебі бар (ол - қанағатсыздық, ұдайы бола
берсе деген құштарлық, тыйымсыз әуестік);
3) азаптарды тоқтатудың мүмкіндіктері бар; 4) азаптан құтылудың кезі
барының негізінде тұңғыш үнділік фило. Олай болса, бұл дін бойынша, адам
өмірі, оның рахат, ләззатқа ұмтылуы азаппен қабаттас болады Буддизм
пікірінше, азаптан құтылу о дүниеде емес, осы дүниеде болмақ- Ол үшін адам
талабын, нәпсіні тарту керек. Оны нирвана дейді. Буддизм кейін бірнеше
ағымдарға бөлінеді. Ертедегі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.