АҚШ - Қазақстан қарым-қатынастары (1991-2007 жж.)

КІРІСПЕ

Жалпы сипаттама. XX ғасырдың 90-шы жылдарында халықаралық саясатта елеулі өзгерістер орын алды. Бұл өзгерістердің нәтижесінде Қазақстан және Кеңес Одағының құрамында болған басқа республикалар тәуелсіздік алды. Қазақстанмен бір аймақта - Орталық Азияда (ОА) - орналасқан мемлекеттер тәуелсіз дамудың бірінші мүшелінен өтуде. Жетпіс жыл бойы Кеңестік Ресейдің ықпалында, ортақ, бірыңғай әлеуметтік-идеологиялық жағдайда болып келгендеріне қарамастан, қазіргі ОА республикаларын экономикалық-әлеуметтік, саяси дамулары бойынша түрліше сипаттауға болады.

Этнотарихи-географиялық тұрғыдан біртұтас болған аймақ қазіргі кезде саяси-экономикалық дамуларының әркелкілігіне орай бір-бірінен алшақтай түскен тәрізді. Бұл жағдай қуатты шет мемлекеттердің аймақ елдеріне ықпал жасап, өз мүдделерін алға ұстап, ойлаған мақсаттарын жүзеге асыруына ыңғайлы мүмкіншіліктер беруде.

Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін биполярлық тепе-теңдік жойылып, халықаралық саясат пен экономикада АҚШ анық басымдылыққа қол жеткізді. Көптеген ғалымдар XXI ғ. алғашқы ширегінде АҚШ-тың белсенділігі мен басымдылығы сақталады деп есептейді.

Бұл мемлекеттердің арасында Қазақстан өзінің экономикалық және саяси тұрғыда Батыс ұсынып отырған модельге жақын даму үстінде.

АҚШ әскери тұрақтарының Қазақстанмен шекаралас мемлекеттерде пайда болуы және орналасуы біздің мемлекетіміздің саясаты үшін /1/ қажетті тың мәселелерді анықтап, байымдауды міндеттеп отыр.

Диплом жұмысының өзектілігі. Кеңес Одағы ыдыраған соң АҚШ бірден Ресейдің ықпалын шектеп, өзінің стратегиялық мүдделерін анықтай бастады. Клинтон әкімшілігінің сыртқы саяси стратегиясында дүниежүзінің әртүрлі аймақтарына кіруге, өз ықпалын кеңейту мәселелері басымдылыққа ие болды. Бұл ретте АҚШ Орталық және Шығыс Еуропада едәуір елеулі жетістіктерге жетті. Беларусь Республикасынан басқа барлық елдер АҚШ бастаған Батыс елдерінің ықпал жүргізу аймағына айналды. АҚШ-тың дүниежүзілік және әртүрлі аймақтардағы стратегиясы, саясаты әлемдік гегемондығын сақтауға, нығайтуға бағытталуда. ОА елдері мұны сезіп, біліп қана қоймай, өз мүдделерін көздей отырып, оған тиісті жағдай жасауда. Бұл - өте күрделі саяси процесс. Оның барысы, басты мақсаттары, салдары, нәтижелері қандай болатынын әзірге кесіп айту қиын. Бірақ оны білу ОА елдері үшін аса маңызды.

Қазақстан Республикасы дербес, тәуелсіз мемлекет ретінде, Ұлы Кеңес державасы ыдырағаннан кейін аяққа тұрғанына да 17 жыл болды. Осы қысқа мерзім ішінде тұңғыш президентіміз Н. Ә. Назарбаевтың сөзіне сүйенсек, еліміз еркін де тәуелсіз Қазақстанды қалыптастырудың ұзақ жолын жүріп өтті. Алғашқы күндерден-ақ біз ұлттық қауіпсіздігімізді нығайтуды басым бағытымыз етіп алған болатынбыз. Кешегі қырғи-қабақ соғыстан кейін елдің қуатын әлемде оның әскерінің санына емес, экономикасының өнім өндірісіне, және дипломатиясының жасампаздығына, табысқа қол жеткізе алатынына қарап бағалай бастады. Осы екі өлшем тұрғысынан алып қарағанда, Қазақстан шынында да мықты мемлекетке айнала білді. Бұл тұжырымды растай келе ірі саясаткерлер, дипломаттар "сыртқы саясатта маңызды бір кезең аяқталды, бұл кезеңде Қазақстан халықаралық аренаға жаңа тәуелсіз мемлекет ретінде шығып, өзін таныта білді, әлем Қазақстан мен оның сыртқы саясатымен танысты", - деп куәлендіреді /2/.

Ел нағыз ел, мемлекет болу үшін, оның рәміздері, өзін-өзі ел санағандығы, экономика мен саясат, тағы басқа салалары өмір сүргендігі жеткіліксіз, ең бастысы оны дүниежүзі, өзге мемлекеттер, көршілер тануы, санасуы, ақылдасуы қажет екендігі айдан анық. Мемлекетті таныстыру ол тек Елбасының ғана тірлігі емес, сонымен қатар, Сыртқы істер министрлігі, елшілік пен өкілдіктердің тікелей ісі болып табылады. Ал бастапқыда біздің сыртқы саяси қызметтегі дәстүріміз жұтаң еді, Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі (СІМ) дипломатиядан алыс қызметпен шұғылданатын" - дейді Н. Ә. Назарбаев өз еңбектерінде. Бұл әрине қазір жөнделген мәселе, қазіргі таңда Қазақстанды 120-дан аса мемлекет танып, 105-мен дипломатиялық қарым-катынастар орнатылып, қаржылық және кадрлық қиындықтарға қарамастан шетелде 26 елшілік ашылды, ал Алматыда 40 шетел елшілігі мен миссиялар, 16 халықаралық және ұлттық ұйымдардың өкілдігі жұмыс істеп, 800-ден аса мемлекетаралық және үкіметаралық келісімдер жасалғанын статистика көрсетеді. Бұл әрине, енді аяққа тұрған жас мемлекет үшін үлкен жетістік. Сонымен қатар еліміздің халықаралық байланыстар географиясы бүкіл континенттерді дерлік қамтыды. Серіктестеріміздің арасында Азия, Европа, Австралияның алдыңғы қатарлы мемлекеттері бар. Жан-жақты және теңестірілген саясатымыздың арқасында Қазақстанның АҚШ-пен, Қытай, Жапония, Франция, Канада, Түркия, Иран, Индия, Пакистан, Египет, Сауд Аравиясы, Венгрия және тағы басқа шығыс еуропалық мемлекеттермен қатар, Прибалтика және Скандинавия, Украина мен Закавказье мемлекеттерімен байланыстары жетістіктерге жетіп, дамуда /3/.

Қазақстан өзінің геосаяси жағдайына байланысты көп бағытты саясат ұстануда, осыған қарамастан кезінде Сыртқы істер министрі қызметін атқарған Қ. Тоқаев мырза өз есеп-баяндамасында: «Қазақстандық сыртқы саясаттың маңызды бағыттарының бірі Америка Құрама штатымен қарым қатынасты күшейту болып табылады. Қазақстанның Америкамен ынтымақтастығы экономикалық дамудың тұрақты негізі деген тұжырымдама біраз мәселенің төбесін шолып өтетіні сөзсіз», - деп атап өтті /4/.

Осыған орай АҚШ - Қазақстан қарым-қатынастарын зерттеу өзекті мәселе болып табылады.

Тақырыптың өзектілігі АҚШ ықпалының мейлінше артып, аймақтағы мемлекеттердің болашағы үшін маңызды кезеңнің басталуымен негізделеді. АҚШ әскери тұрақтарының Қазақстанмен шекаралас мемлекеттерде пайда болуы және орналасуы біздің мемлекетіміздің геостратегиялық саясаты үшін қажетті тың мәселелерді анықтап, пайымдауды міндеттеп отыр. Сондықтан аймаққа АҚШ-тың кірігуі, оның стратегиясының аймақтағы мемлекеттер үшін қандай перспективаларды ашатынын немесе әкеле алатынын зерттеу бүгінгі күн үшін аса өзекті мәселе болып табылады.

Тақырыптың зерттелу деңгейіне тоқталатын болсақ, АҚШ-тың ОА-дағы геостратегиясы қазіргі кезде түрлі тұрғыдан және түрлі деңгейде зерттелуде. ОА аймағы өткен ғасырдың 90-жылдарында тәуелсіздік жариялап, дүниежүзілік қауымдастыққа бет бұрды. Бұл мәселені көптеген қазақстандық және шетелдік зерттеушілер өз ізденістерінің нысанына алуда. Аймақтағы саяси процестер мен сыртқы мемлекеттер, соның қатарында АҚШ-тың саясаты көптеген ғалымдардың зерттеу нысанына айнала бастады.

Деректемелік негізі ретінде:

1. Дипломатиялық құжаттар, заң шығарушы актілері, екі ел арасындағы келісімдер қарастырылды;

2. БҰҰ елбасы Н. Ә. Назарбаев, Қ. К. Тоқаев сөйлеген сөздері, АҚШ мемлекеттік хатшыларының мәлімдемелері, дипломатиялық өкілдердің мәлімдемелері;

3. Шетел, ресей зерттеушілерінің дипломатиялық еңбектері, монографиялары;

4. «Егемен Қазақстан», «Аналитик», «Саясат», «Международная жизнь», «Континент» сияқты баспасөз мақалалары пайдаланылды;

5. Сонымен қатар интернет жүйесінен ресми сайттар материалдарына талдау жасалынды.

Біздің зерттеу еңбегіміздің өзегін құрап отырған мәселенің теориялык және практикалық басты қырлары Қазақстан Республикасының Президенті

Н. Назарбаевтың, Қазақстан Сыртқы істер министрі Қ. Тоқаевтың, Қ. Сұлтановтың, Өзбекстан Республикасының Президенті И. Каримовтың, Тәжікстан Республикасының Президенті Э. Рахмоновтың және басқа мемлекет қайраткерлерінің еңбектерінде ашылды. М. Тажин, К. Бұрханов, Л. Иватова еңбектерінде Орталық Азия аймағындағы геосаяси мәселелер әлемдік мәселелермен сабақтас қарастырылды.

М. Мұхамедов, Б. Султанов, Л. Музапарова, А. Абишев, В. Галямова, Л. Ерекешева, А. Кожихов, Л. Байдельдинов, Л. Бакаев А. Садыкова, Чжен Кун Фу, Е. Карин, тағы басқа ғалымдардың зерттеулерінде біз қарастырып отырған мәселелермен тектес жалпы теориялық ізденістер жүргізілді. Әлемдегі ірі мемлекеттердің Орталық Азия аймағындағы мүдделерін М. Лаумулин, Е. Арынов, Е. Абенов, И. Тасмағамбетов, Ө. Қасенов, К. Сыроежкин, С. Кушкумбаев, А. Бисенбаев, М. Ашимбаев, Г. Курганбаева еңбектерінде сөз болды. 3. Бжезинский, Г. Киссинджер, М. Олкот, А. Кожихов, А. Уткин, А. Орсариев, Х. Халил, тағы басқа ғалымдар түрлі бағытта және түрлі деңгейде зерттеді. Д. Қыдырбекұлы өзінің монографиясында АҚШ-тың Қазақстанға қатысты геостратегиясын тиянақты қарастырып, бірталай шешімдер мен қорытындылар жасағанын атап өткен дұрыс. Дегенмен, АҚШ-тың Орталық Азиядағы геостратегиясын біртұтас маңызды ғылыми мәселе ретінде зерттеудің салалары мол.

Л. И. Иватованың "Энергетический фактор сотрудничества между Казахстаном и США" мақаласы, А. Арифхановтың "Деятельность Всемирного банка РК" мақалалары пайдаланылды.

Зерттеу жұмысымыздың мақсаты - АҚШ - Қазақстан қарым-қатынастарын, АҚШ-тың ОА аймағындағы сыртқы саясатын кешенді зерттеу. Бұл мақсат келесі міндеттерді шешуді талап етеді:

- геостратегиялық тәжірибе негізінде АҚШ сыртқы саясатының басым бағыттарын айқындау;

• АҚШ-тың дүниежүзінің түрлі аймақтарына қатысты сыртқы саяси тәжірибесі аясында оның Қазақстанға байланысты сыртқы саясатына тән жалпы және дара ерекшеліктерді анықтау, жария және шынайы мақсаттарын көрсету;

- АҚШ сыртқы саясатына ықпал жасайтын факторларды саралау;

• АҚШ сыртқы саясатына қатысты Орталық Азия аймақтық ынтымақтастық қарым-қатынас сипатын ашу;
• АҚШ-тың сыртқы саясатын Қазақстан үшін тиімді пайдаланудың маңызын анықтау.
• Қазақстан және АҚШ қарым-қатынастарының орнауының сатыларын айқындау;

Зерттеудің пәні ретінде АҚШ - Қазақстан қарым-қатынастарының кешенді зерттелуі қойылған.

Диплом жұмысының хронологиялық шеңбері ретінде Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алған күнінен бастап, АҚШ мемлекетімен тәуелсіз ел ретінде қарым-қатынастар орнату кезеңінен қазіргі күнге дейінгі мәселелер қарастырылады.

Диплом жұмысының құрылымы мазмұнына сәйкес кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. АҚШ мемлекетінің Орталық Азиядағы геостратегиясының негіздері

1. 1 АҚШ-тың Орталық Азиядағы жария және шынайы мақсаттары

Американ әкімшіліктерінің II дүниежүзілік соғыстан кейінгі геостратегиясы Кеңес Одағына қарсы бағытталып, іс жүзінде жоғарыда келтірілген үш аймақта өз үстемдігін орнатуға ұласты. Осы геостратегияның Батыс Еуропадағы нәтижелілігі ортақ құндылықтар мен ортақ жаудың болғандығымен анықталды. «Қырғи қабақ соғыста» Кеңес Одағының жеңілуі АҚШ геостратегиясындағы компоненттердің тұрақтылығын жойды. Өз кезегінде бұл тұрақтылық «батыс пен шығыс» арасындағы түбегейлі геостратегиялық қарсыластыққа негізделген еді. Ортақ жаудың жойылып, «жаудың» демократиялық-нарықтық құндылықтарды мойындауы АҚШ пен Батыс Еуропа елдері арасындағы идеологиялық негізді айналып өтсе де, экономикалық және сыртқы саясат салаларындағы бірлікті теңселтіп кетті. АҚШ-тың сенімді одақтасы - Батыс Еуропа елдері «қырғи қабақ соғыс» аяқталған соң, Американың саяси мәпелеуінен жалыққан тәрізді сыңай танытты. Соңғы кездерде Еуропаның қорғаныс мәселелерінде байқалып отырған өзгерістер НАТО-ның Еуропадағы ролін қайта саралауға әкелді. Германия мен Франция бастаған Еуропаның бірқатар елдері қауіпсіздікті қамтамасыздандыру шаралары бойынша жаңа құрылымдарды құру туралы мәселені қарастыруда. 1993 жылы жасалынған Маастрихт келісімінде Батыс Еуропа елдері тек экономикалық және қаржы саласында одақтасуды көздеп қоймай, сонымен қатар сыртқы саясат пен қауіпсіздік саласында тығыз одақ орнатуға міндеттенді. Америка әкімшілігінің «1999 жылғы Косоводағы соғыс НАТО мен АҚШ-тың біріншілігін ақтайды» дегеніне қарамастан, бұл соғыс, АҚШ-қа соншалықты тәуелді болмайтындай ортақ Еуропалық қорғаныс ұйымын құруға бағытталған әрекеттерді күшейте түсті. Дамыған Еуропа елдері АҚШ-тың қыстырма қамқорлығы мен ұсынып отырған мезі құндылықтарын, салт-дәстүрлерін қабылдаудан бас тартуда. 1997 жылы Денверде өткен «Үлкен 7-нің» бас қосуында Еуропа басшылары Б. Клинтонның банкетке АҚШ-тьщ «ұлттық киімі» саналатын джинсы, ковбой телпегі мен етігін киіп бару өтінішін қабылдаған жоқ. Германияның канцлері Г. Коль «Тайм» газетіне берген сұхбатында Америка басшысымен ковбой етігі туралы ұзақ әңгімелескенін және оны ешқашан кимейтінін айтты. Осындай бағытты Италия премьер-министрі Р. Проди мен Францияның президенті Ж. Ширак ұстанды. «Американдық модель» туралы салтанаттың қабылдануы қиынға соқты /5/.

АҚШ пен Еуропалық Одақ арасындағы ортақ экономикалық мүдделер айналасында да қайшылықтар көбеюде. Олардың ретін қарапайым «банан соғыстары» мен жоғарғы технологиялық машина-ұшақ жасау салалары қамтиды. Бірақ АҚШ тарапына негізгі қатер ортақ Еуропалық валюта - еуродан төніп тұр. Белгілі экономист Фрэд Бергстеннің ойынша, еуроның қатаюы II д. ж. с-тан бері доллар басым болып келген халықаралық қаржы жүйесін екі өрісті тәртіпке айналдырып, уақыт өте халықаралық инвестициялардағы 1 триллионға жуық АҚШ доллары сомасындағы қаржы еуроның үлесіне көшуі ықтимал /6/. Осыған байланысты еуроның ықпалы бірінші кезекте Еуропалық Одақ елдерімен сауда жүргізетін аймақтарға таралмақ. Олар бұрынғы КСРО елдері мен Парсы шығанағы аймағы болып табылады. Германия мен Франция экономикаларының қарқынды дамуы осы бағдардың күшеюін білдіреді. Қазіргі жағдайда АҚШ бұл процесті еуро аймағына тасымалданатын мұнайды бақылау арқылы қолға алуы мүмкін. АҚШ пен біріккен Еуропа арасындағы сыртқы саясат пен қорғаныс салаларындағы қарама-қайшылықтардың тамыры, осы -экономика мәселесінен бастау алады. Сондықтан қазіргі кезде Германия мен Францияның халықаралық қатынастар мәселелері бойынша ұстанған дербес позициясы (Парсы шығанағы, Таяу Шығыс, сауда-экономикалық мәселелер) Вашингтонның геостратегиялық бағдарламасына қиыншылықтар келтіруде.

Қорыта келгенде, АҚШ-тың Батыс Еуропа бағытындағы геостратегиясының компоненттері - идеология, экономика, әскери және саясат жүргізу мәселелері өзара байланыста болып, екі тарап арасында бұл мәселелер бойынша күрделі келіспеушіліктер орын алған жоқ. Бірақ геостратегиялық мақсатқа жету күтпеген нәтижелерге - атлантикалық одақтағы бірлік пен тұрақтылықтың әлсіреуіне себеп болды.

Вашингтонның Парсы шығанағы аймағындағы геостратегиясының компоненттерінде идеологиялық фактордан басқалары айқын көрінді. Экономикалық компоненттің жетістігі де жартылай еді. Себебі АҚШ аймақтағы ірі елдер - Иран мен Ирақта экономикалық тұрғыдан орныға алмаса да, басқа Сауд Аравиясы, Кувейт, Катар және Бахрейн секілді елдерде мұнай орындарын пайдалануға қол жеткізді. Дегенмен, Американың аймаққа экономикалық тұрғыдан тәуелділігі және аймақ елдерімен «дос» ретінде қабылданбауы геостратегиядағы әскери-саяси компоненттің айқын басымдылығын белгіледі. Вашингтон геостратегиясындағы басты мақсаттың экономикалық салада жатқанын, ал, кейінірек қауіпсіздік мәселесімен толыққанын ескерсек, ақ үй әкімшілігі бұл аймақта әлі айтарлықтай нәтижелерге жеткен жоқ, бірақ географиялық фактор АҚШ үшін ыңғайлы деп қорытындылауға болады. Қалай болмасын, қазіргі кезде бұл аймақтың басқа аймақтарға қарағанда Құрама Штаттарға ең үлкен қиыншылықтар келтіріп отырғаны анық /7/.

Американ әкімшіліктерінің АТА-да Кеңес Одағына қарсы қолданған геостратегиясы сәтті болды. Мәскеудің осы аймақтағы ықпалы Қытаймен теңгеріліп, АҚШ басымдылығы орнатылды. Вашингтонның бұл бағыттагы геостратегиясындағы компоненттерде идеологиялық фактор Парсы шығанағы аймағындағыдай міндетті сипатқа ие болған жоқ. Себебі, аймақ елдері үшін демократия туралы американдық ұғым олардың ұлттық тәжірибесіндегі шешуші элементі емес еді /8/

Аймақ елдерінің АҚШ-ты жапон езгісінен азат етуші ел ретінде қабылдауы американ құндылықтарының жарым-жартылай орнығуына жол ашты. Ал дер кезінде көрсетілген экономикалық және технологиялық көмек азиялық сипаттағы нарықтық-демократиялардың пайда болуына әкелді. Әскери-саяси салада АҚШ негізінен екі мемлекетте - Жапония мен Корея Республикасында орнығуға қол жеткізді. КСРО-ны тежеу стратегиясы тұрғысынан алғанда көзделген мақсат орындалды. Бірақ Вашингтон мен Мәскеу арасындағы «темір перде» құлағаннан кейін, соңғысының орнында Қытай көріне бастады. Бұл әрине, енді АҚШ пен ҚХР арасында жаңа «қырғи қабақ соғыс» басталады дегенді білдірмесе де жанама түрде АҚШ геостратегиясының нәтижесі болып табылады.

АҚШ-тың геостратегиясы қазіргі кезде өзінің тәжірибесінде бұрын-соңды болмаған жағдайға тап болып отыр. АҚШ-тың XX ғасыр ортасына дейінгі геостратегиялық тәжірибесі негізінен Америка құрылықтарымен шектелді. Оның бұл кезеңдегі тәжірибесін шартты түрде «бір өрісті» тәжірибе деп атауға болады. XX ғасыр ортасынан 1991 жылға дейінгі тәжірибесін «екі өрісті» деп қарастырған орынды. Бұл кезеңдерде Вашингтондағылар дүние жүзінің әр түрлі аймақтарында өз үстемдігін орнатуға қол жеткізді. Тарихтағы геосаяси тәжірибе көрсеткендей, бұл мақсатқа жетуде АҚШ «баяғы замандағы империялардың» ізімен жүрді. Айырмашылык тек географиялық орналасу мен ғылыми-техникалық жетістіктердің деңгейінде болды /9/.

Ал қазіргі кездегі геостратегияда әскери-саяси компоненттің экономикалық-саяси компонентке орын бергенін ескерсек, бүгінгі әлем орталықтары біріккен Еуропада, Ресейде, Жапонияда, Қытай мен Үндістанда орналасқан «көп өрісті» жүйеге кіре бастауда. Қалыптасқан жағдайда АҚШ әкімшілігінің алдында әлемдік саясаттағы мақсат-мүдделерін қайта қарап, өзінің дүниежүзіндегі үстемдігін нығайту мәселесі тұр.

Қазіргі кезде Вашингтон осындай мәселелерді шешудің көзін ОА аймағынан іздестіруде. Себебі ОА аймағы өзінің геосаяси орналасуына орай Вашингтонға жоғарыда келтірілген үш аймаққа да ықпал жүргізуге ыңғайлы кеңістік болып табылады. Осыған байланысты АҚШ-тың ОА аймағындағы басты және басым мүдделері мен мақсаттары оның осы үш аймаққа, Еуразияға қатысты ұстанатын геостратегиясына байланысты анықталмақ. Демек, Вашингтонның ОА аймағындағы мүдделері бірінші кезекте оның дүниежүзілік деңгейдегі мүдделерінің мазмұнынан және оларды іс жүзіне асыруда аймақтың геостратегиялық маңызынан туындайды

АҚШ-тың қазіргі кездегі ғаламдық мүдделерін, мақсаттарын анықтау оның ОА аймағындағы стратегиясын белгілеуге, басым бағыттарын ажыратуға мүмкіндік береді. Кеңес Одағының ыдырауы ең алдымен АҚШ геостратегиясының компоненттеріне әсерін тигізіп, олардың мазмұнын өзгертпесе де бағыттарын қайта сараптауға алып келді. Нақтырақ айтқанда, әуелгі бағыттан адастырды. Егер АҚШ-тың биполярлық жүйедегі жауы бір мемлекетпен анықталып, геостратегиялық «компас» тек бір бағытты көрсетіп тұрса, қазіргі кезде жағдай мүлде өзгерді /10/.

Идеологиялық тұрғыдан алғанда, нарықтық-демократиялық құндылықтар дүниежүзіндегі бірен-саран мемлекеттерді ғана айналып өтті. Әскери одақтастар мен идеологиялық серіктестер экономикалық бақталастар болып шықты. КСРО-ның ыдырауы геосаяси тұрғыдан маңызды аймақтардың пайда болуына әкелді. Осылардың барлығы айналып келгенде, АҚШ-ты өзінің геостратегиялық мүдделері мен мақсаттарын қайта қарастырып, анықтауға мәжбүр етті. Әрине бұл мүдделердің арасында тұрақты және ауыспалы мүдделердің болатыны белгілі.

Тұрақты мүдделердің қатарына өмірлік маңызы бар, демек, мемлекеттің қауіпсіздігіне тікелей қатысты мүдделер (жаппай жою қаруының, зымыран технологияларының таралуы және т. б. ) жатады. Ал, ауыспалы мүдделердің ретін тұрақты мүдделерді қамтамасыздандыратын аралық мүдделер құрайды. Соңғылары халықаралық ахуалдың, белгілі бір аймақтардағы геосаяси жағдайдың өзгеруіне немесе орындалуына байланысты ауысып, өзгеріп отырады.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс