Шикізат экспортының Қазақстан үшін тигізетін экономикалық салдары

Жоспар
Кіріспе

1. Күріштің көсегесі кластерсіз көгермейді
2. Қызылордада сүт зауыты қайта қатарға қосылды
3. "Күріштің жаңа сорты эксперимент ретінде егіледі"
4. "Хабар" телеарнасындағы Қазақстан күрішшілер одағының төрағасы Мадияр Алдоңғаровпен сұқпаттан қысқаша үзінді:

Экспорт, яғни, ішкі өнімдерді шет елдерге шығару екені белгілі. Бүгінгі таңда белең алып отырған әлемдік инфляцияның Қазақстанның ішкі рыногына тигізетін әсері ерекше. Қазақстнның ішкі рыногндағы бүгінгі және болашқтағы инляция сыртқы қысымның тікелей ісерінен болары сөзсіз. Бір ақиқаттың беті ашық, ол ел экономикасының сырттың «көмегімен», дәлірек айтсақ, әлемдік инфляцияның салдарынан туындайтын сұраныстың молаюымен қарқынды дамуын жалғастыра түседі.себебі, инфляцияны сезініп тұрған әлемнің барлық елдеріне біздің экспорттық мақсаттағы тауарлар аса қажетті. Мысалы, мұнай, астық қанша өніріп, қанша экспорттасаң да жоғары бағаға өтімін жоғалтпайды. Сол сияқты металдар мен минералдарға да сұраныс деңгейі өте жоғары. Қысақсы, дүниежүзіндегі барлық қор биржаларындаҚазақстан экспорттайтын тауарлар бағасы әр сауда саттық сайын өсуін тежер емес. Бұл экономиканы дамуына қозғаушы күш ретінде әсер етері табиғи заңдылық. Демек, экономикамыз бұрығыдан да қарқынды дамуын әлемдік рынок сұранысы қамтамасыз етіп отыр. Сондай ақ шет елдерден импорттайтын тауарлар арқылы елімізге де инфляция әсері келіп жатыр. Ал оны халыққа білдірмеудің, инфляцияны тежеудің басты қаруыны ң бірі экспорт. Сондағы айтпағым импорттайтын тауарлардың ақшасының орнын экспорттайтын тауарлармен жабу. Мысалы, Қазақстан ең бай экспорт өлкесі болып табылады. Оны байлығына көз тігіп отырғандар қаншама. Әсіресе мұнайға. Мысалы, Қазақстанда жылына ең аз дегенде 40 млн. тоннадай мұнай экспорттайды. Сонымен қатар экспорттайтын тауарларды көбейтіп, импортты азайту керек. Өз елімізде сапалы өнімдер дайындауға мүмкіндік туғызылуы керек. Бұл мәселеле күріш пен сүт саудасы төңірегінде де болып жатқаны басапасөз беттерінде жиі жарияланып жүр. Содан толық мысал келтіретін болсам:
1. Күріштің көсегесі кластерсіз көгермейді
________ Қызылордада ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің ұйымдастыруымен "Күріш өндірісі және суармалы егіншіліктің негізгі мәселелері" деген тақырыпта екі күндік семинар-кеңес болып өтті Оның жұмысына елімізде суармалы егіншілікпен және күріш өсірумен айналысатын Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан және Қызылорда облыстарының егіншілер қауымы өкілдері қатысты.
________ Семинардың алғашқы күнінде меймандар алдымен Шиелі ауданындағы бірқатар шаруашылықтардың күріш танаптары мен су жүйелерін аралады. Сосын Сырдария ауданын бетке ұстаған делегация Әйтек су торабына аялдады. Осы көктемде пайдалануға берілген ол төмендегі аудандардың егістіктеріне жіберілетін суды реттеп тұр. Ал жаздың соңына таман осындағы Қараөзектің сағасынан салынатын жаңа топса секундына 350 текше метр суды жөнелте алатын болады. Қатысушылар «Жиһан» холдингтік компаниясына қарасты "Шапағат" жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің тәулігіне 120 тонна күріш ақтай алатын зауыты жұмысымен де танысты.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Шикізат экспортының Қазақстан үшін тигізетін экономикалық салдары
Экспорт, яғни, ішкі өнімдерді шет елдерге шығару екені белгілі. Бүгінгі
таңда белең алып отырған әлемдік инфляцияның Қазақстанның ішкі рыногына
тигізетін әсері ерекше. Қазақстнның ішкі рыногндағы бүгінгі және болашқтағы
инляция сыртқы қысымның тікелей ісерінен болары сөзсіз. Бір ақиқаттың беті
ашық, ол ел экономикасының сырттың көмегімен, дәлірек айтсақ, әлемдік
инфляцияның салдарынан туындайтын сұраныстың молаюымен қарқынды дамуын
жалғастыра түседі.себебі, инфляцияны сезініп тұрған әлемнің барлық елдеріне
біздің экспорттық мақсаттағы тауарлар аса қажетті. Мысалы, мұнай, астық
қанша өніріп, қанша экспорттасаң да жоғары бағаға өтімін жоғалтпайды. Сол
сияқты металдар мен минералдарға да сұраныс деңгейі өте жоғары. Қысақсы,
дүниежүзіндегі барлық қор биржаларындаҚазақстан экспорттайтын тауарлар
бағасы әр сауда саттық сайын өсуін тежер емес. Бұл экономиканы дамуына
қозғаушы күш ретінде әсер етері табиғи заңдылық. Демек, экономикамыз
бұрығыдан да қарқынды дамуын әлемдік рынок сұранысы қамтамасыз етіп отыр.
Сондай ақ шет елдерден импорттайтын тауарлар арқылы елімізге де инфляция
әсері келіп жатыр. Ал оны халыққа білдірмеудің, инфляцияны тежеудің басты
қаруыны ң бірі экспорт. Сондағы айтпағым импорттайтын тауарлардың ақшасының
орнын экспорттайтын тауарлармен жабу. Мысалы, Қазақстан ең бай экспорт
өлкесі болып табылады. Оны байлығына көз тігіп отырғандар қаншама. Әсіресе
мұнайға. Мысалы, Қазақстанда жылына ең аз дегенде 40 млн. тоннадай мұнай
экспорттайды. Сонымен қатар экспорттайтын тауарларды көбейтіп, импортты
азайту керек. Өз елімізде сапалы өнімдер дайындауға мүмкіндік туғызылуы
керек. Бұл мәселеле күріш пен сүт саудасы төңірегінде де болып жатқаны
басапасөз беттерінде жиі жарияланып жүр. Содан толық мысал келтіретін
болсам:

1. Күріштің көсегесі кластерсіз көгермейді

________ Қызылордада ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің ұйымдастыруымен
"Күріш өндірісі және суармалы егіншіліктің негізгі мәселелері" деген
тақырыпта екі күндік семинар-кеңес болып өтті Оның жұмысына елімізде
суармалы егіншілікпен және күріш өсірумен айналысатын Алматы, Жамбыл,
Оңтүстік Қазақстан және Қызылорда облыстарының егіншілер қауымы өкілдері
қатысты.
________ Семинардың алғашқы күнінде меймандар алдымен Шиелі ауданындағы
бірқатар шаруашылықтардың күріш танаптары мен су жүйелерін аралады. Сосын
Сырдария ауданын бетке ұстаған делегация Әйтек су торабына аялдады. Осы
көктемде пайдалануға берілген ол төмендегі аудандардың егістіктеріне
жіберілетін суды реттеп тұр. Ал жаздың соңына таман осындағы Қараөзектің
сағасынан салынатын жаңа топса секундына 350 текше метр суды жөнелте алатын
болады. Қатысушылар Жиһан холдингтік компаниясына қарасты "Шапағат"
жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің тәулігіне 120 тонна күріш ақтай
алатын зауыты жұмысымен де танысты. Мұнда стандартқа сай ақталған маржан
дән негізінен, шет елдерге шығарылады. Бұл кәсіпорында жұмыс түгел
автоматтық жүйеге көшірілген. Зауыт қара күрішті 70 пайыз ақ маржанға
айналдыра алады.
________ Егістігі түгелдей суармалы жүйеге бағындырылған Сыр бойы сияқты
аймақта ауыспалы егіс танабы тәртібін сақтаудың өмірлік маңызы бар. Бұл
жүйе сақталмаған күнде егісі толық аяқсуға қарап тұрған облыста егіндік
алқаптың көп ұзамай қатардан қалып, іске татығысыз болып шыға келетіні
анық. "Ақжарма" ЖШС егістік алқабындағы кездесулерде мәселенің осы жағы
баса айтылып жатты. Бұл қадау ойлар негізінен, ЖШС директоры Марат Бисенов
пен облыстық ауыл шаруашылығы басқармасы бастығының орынбасары Ұзақ
Оралбайдың сөздерінен көбірек көрініс тапты. Олар ауыспалы егіс танабының
сақталу тәжірибесін 8 танапты алқапты пайдаланудың негізінде түсіндіріп
берді. Ал осы аудандардың инвесторы – "Шапағат" ЖШС атқарушы директоры
Алдаберген Құлбаев ауыспалы егіс танабын сақтау бағытында алдағы уақыттарда
атқарылатын жұмыстарды баяндады. Бұл инвестордың қамтуында қазір 10
шаруашылық бар. Негізінен, облыстың Сырдария, Жалағаш аудандарының
ауылдарын қамтитын, сонымен бірге Қармақшы жерінде бір шаруашылығы бар
"Шапағат" ЖШС жылына 15 мың гектардан астам атырапқа күріш дақылын егеді.
________ Семинар-кеңестің келесі күнгі пленарлық мәжілісі Қызылордадағы
Студенттер сарайында басталды. Оны Ауыл шаруашылығы вице-министрі
А.Күрішбаев қысқаша сөз сөйлеп ашты. Ал Ауыл шаруашылығы министрлігі
егіншілік департаментінің директоры А.Евниев республика көлеміндегі
суармалы егін жүйесінің қазіргі таңдағы ахуалы, оның келешегі туралы
баяндама жасады. Бұдан кейін сөз алған Қызылорда облысының әкімі
И.Адырбеков өз сөзінде "Азық-түлік" бағдарламасын жүзеге асыруда барлық
аймақтардың ынтымақтаса жұмыс жасауының көп нәтиже беретініне назар
аударды. Әкім өз сөзінде күріш шаруашылығын өркендетуде кезек күттірмейтін
міндеттерге тоқталды. Солардың ішіндегі ең өзектісі кластерлік жүйе бойынша
еңбек ету болып отыр. Бұл жүйенің суармалы егіншілік жағдайындағы салмағы
тіпті зор. Өндірілген өнімнің еш бөлігі босқа далада қалмауы тиіс. Күріш
дақылының маржан дәнін айтпағанда, одан бөлінетін ақ ұсақ, жарма секілді
бөліктері жем ретінде пайдаланылуы тиіс. Осы күріштің қауызынан боикет атты
торфқа ұқсас отын түрін шығаруды шапағаттықтар бұдан үш жыл бұрын бастап
кетті. Енді оның өндіріс ауқымын арттырған ләзім. Орайын тапса, ол
еліміздің кез келген мүйісінде өзінің сұранысын табады. Осыдан келіп,
күріштен түсетін таза пайда арта түседі, өнімнің өзіндік құны төмендейді.
Күні ертең Дүниежүзілік сауда ұйымына мүше болып кіре қалсақ, мұның біздер
үшін керегі көп.
________ Аймақ жұртының басым бөлігі күріш дақылы арқылы күн көріп отыр.
Облыстағы 610 мың халықтың 43 пайызы ауылдық жерлерде тұратынын ойласақ,
мұның астарында қаншалықты шындық жатқанын пайымдау қиын емес. Өңірдегі
ауыл шаруашылығы мақсатындағы 3,5 млн. га жердің 215 мың гектарын суармалы
танаптар алып жатыр. Бұлардың да 172,5 гектары инженерлік жүйеде.
Мемлекеттің елдегі азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі аграрлық
саясатын жүзеге асыру мақсатында Үкімет соңғы үш жылда ауыл шаруашылығына
айрықша бетбұрыс жасауда. Мұның жемісін күріш өндірушілер де көріп келеді.
Республикадағы ауылдардың әлеуметтік-экономикалық әлеуеті мен халықтың
тұрмыстық ахуалдарының жақсара түсуі олардың тұтынушылық қабілеттерін
арттырып, сұраныстарының көлемін көбейте түсуде. Мемлекет жыл сайын тұқым
мен жанар-жағармайды, минералды тыңайтқыштар мен гербицидтерді сатып алуға,
сондай-ақ аяқ суды жеткізуге субсидия бөліп отыру арқылы ауыл
шаруашылығындағы проблемаларды шешіп беруде. Осындай қамқорлық облыста
күріш өндірісінің нақтылы жүйесін қалыптастырды. Қазір мұнда күріш өсірумен
2 мемлекеттік кәсіпорын, 1 акционерлік қоғам, 67 толық және жауапкершілігі
шектеулі серіктестік һәм өндірістік кооператив, 26 жеке қожалық
шұғылданады.
________ Аймақтағы Арал өңірі агроэкологиясы және ауыл шаруашылығы ғылыми-
зерттеу суармалы жерлерді ауыл шаруашылығы мақсатына пайдаланудың нақты
ғылыми негізделген прогрестік тәсілдерін өндіріске енгізуде, күріш
селекциясын жақсартуда айтарлықтай ауқымды жұмыстар атқарып келеді. Соңғы
ондаған жылда облыс шаруашылықтары осы институт шығарған күріштің "Маржан"
деген сортын егіп жүр. Биылдан бастап "Арал-202" деген сорт егіле бастады
Ол әлемнің үздік сорттарымен деңгейлес. Аймақта тұқым саласын дамытуда
"Түгіскен" және "Қарауылтөбе" мемлекеттік кәсіпорындары мен "ІІІ
Интернационал" ЖШС біраз тірліктердің басын қайырды. Үш шаруашылық облыс
ауыл шаруашылығын жоғары репродукциялы тұқымдармен қамтамасыз ете білуде.
Егістік алқапқа себілген 21 мың тонна күріш тұқымының 95 пайызы жоғары
репродукциялы дәндер құрайды. Қызылорда күріші соңғы жылдары сапасының
жоғарылығы және бағасының тиімділігі арқылы еліміздің ішкі рыногында өзінің
тұрақты орнын алып отыр. Соңғы екі жылда сыртқы рыноктағы сұраныс арта
түскен. Өткен жылғы күріш экспорты 74 мың тоннаға жетті. Сыр бойының ақ
маржанын Ресей, Тәжікстан, Қырғызстан, Түркия, Италия сияқты мемлекеттердің
тұрғындары тұтынады. Облыстағы 4 ірі зауыт тәулігіне 450-500 тоннаға
дейінгі салыны ақтап шығаруда. Олардың екеуі халықаралық ИСО-9000
стандартына сәйкес сапа менеджменті жүйесіне енуге қам жасауда.
________ Қазақстанда, соның ішінде Қызылорда облысында күріш өндірудің
келешегі кемел болмақ. Президент Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына
Жолдауында еліміздің аграрлық өнеркәсіптік кешенін дамытудың негізгі бағыты
аграрлық секторды индустрияландыру, ауыл шаруашылығы шикізатын өндіру және
қайта өңдеу саласында кластерлік даму әдістерін енгізу арқылы
ауылшаруашылығы өнімдерінің бәсекелестік қабілетін арттыру екендігі атап
көрсетілген. Облыста жұмысты тап осылай жүргізудің іргесі қаланған. Демек,
оны дөңгелентіп әкетуге әбден болады. Өйткені күріш өндірісінің ендігі
келешегі кластерлік жүйесіз болмайтын түрі бар. Мұны күріш егетін адам да,
оған бағыт беретін маман да өте жақсы түсінген. Екі күнге ұласқан семинар-
кеңестің түйіні де осыған келіп сайды.

2. Қызылордада сүт зауыты қайта қатарға қосылды

________ Осыдан шамалы ғана уақыт бұрын Сыр бойындағы басты қалада екі
бірдей мектеп-интернат пен балалар ауруханасындағы 268 баланың аяқ астынан
сүмесіннен уланып, ел ішін бір дүрліктіріп өткенін оқырман қауым ұмыта
қоймаған болар. Құдай қолдағанда, бүлдіршіндер түгел аман қалып, артынан
аяқтарынан тік тұрып кетті. Бірақ сол оқыс оқиға сол бойда облыс басшылығын
қатты ойландырған еді. Жеткіншектер қаладағы сүт өнімдерін шығаратын жалғыз
кәсіпорын – "Ақ-нұр" жауапкершілігі шектеулі серіктестігі ұсынған қатықтан
ұшынған екен. Әлбетте, өз саласында бәсекелес таппаған бұл зауыттың қалада
балалар жабық мекемелерін сүт өнімдерімен қамтамасыз ету жөніндегі тендерді
шүбәсіз жеңіп ала беретіні шындық. Ендеше, бұл тұйықтан шықпай болмайды.
Осы жерде бұдан бір жылдан астам уақыт бұрын тоқтап қалған қаладағы
"Шапағат-Сүт" зауыты бірден ойға алынып, назарға ілікті. Аты күллі елімізге
мәшһүр "Жиһан" холдингтік компаниясына қарасты бұл зауыт 2004 жылдың
күзінен жұмыс жасай бастағанды. Израильдік технологиямен жабдықталған оның
қуаты біз жоғарыда сөз еткен кәсіпорыннан әлдеқайда күшті. Орналасқан жері
де жұмыс жасауға өте ыңғайлы. Алайда, жұмысын жаңа бастап, бауырын енді
жаза түскен зауыттың алдынан әп дегеннен мыңсан кедергілер кездесе берді.
Соның салдарынан өнім өңдеу қуаттылығы тәулігіне 20 тонна болатын кәсіпорын
2,5-3 тонналық мөлшерден аса алмады. Басты себебі, шикізат жетіспеді. Бұл –
бір. Екінші кезекте сол аз өнімнің өзін өткізу қиынға түсті. Ал олардың
сапасы жөнінен ешкім нашар пікір айта алмас еді. Осының бәрі кәсіпорынның
ырғақты жұмыс жасауына мүмкіндік берген жоқ.
________ Алдына белгілі бір мақсат қойса, соның бір шегіне жеткенше тыным
таппайтын облыс әкімі Мұхтар Құл-Мұхаммед осыдан кейін "Шапағат-Сүт"
зауытына арнайы ат басын тіреп, ондағы жағдаймен өзі түбегейлі танысып
шықты. Кеңінен отырып кеңесу барысында кәсіпорынды қайтадан іске қосу үшін
6 млн. теңге көлемінде қаржы керек екені белгілі болды. Сол жерде Мұхтар
Абрарұлы аталған қаражатты тез арада тауып беруге уәдесін беріп,
шапағаттықтарға бір айдың ішінде зауытты толық іске қосуды тапсырды.
Ақырында келісімді мерзім де келіп жетті. Білікті басшы Мадияр Алдоңғаров
басқаратын жиһандықтар да мәрт екен, уәделерінде тұрып, алдын ала
белгіленген күні кәсіпорынды іске қосып үлгерді. Осы уақытта "Шапағат-Сүт"
зауытының жұмыссыз қалған мамандары өз жұмыс орындарына оралып, еңбек
көрігін қыздыра түсті. Сөйтіп, әкім де, кәсіпорын жетекшісі де уәденің
адамдары екендерін танытты.
________ Қазір зауыт тәулігіне бұрынғыдай 2,5 тонна өнім шығаруда. Көп
жылдардан бері "Шапағат ЛТД" компаниясы өзара қызметтестік сипатында жұмыс
жүргізіп жүрген Сырдария ауданы, Ақжарма және Тоқмағамбетов ауылдарындағы
шаруа қожалықтары зауытты шикізатпен қамтамасыз етуге бетбұрыс жасады.
Сөйтіп, күтімге алынған 800 бас асыл тұқымды мүйізді ірі қараның 200-і
сауынға қосылды. Облыстық ауыл шаруашылығы департаментінің мамандары
фермерлермен келісе отырып, шикізат көлемін бұдан да арттыра түсудің
жолдарын қарастыруда. Бұдан бөлек өндірілген өнімнің керекті орындарға
жетіп тұруының да жолдары анықталу үстінде. Бұл ретте зауыт басшылығы
тендер талаптарынан шығуға ұмтылыс танытып отыр.
________ Қазіргі күндері зауыт шығарған сүт, қатық, қаймақ, йогурт, сүзбе,
балмұздақ секілді өнімдер қала дүкендеріне түсе бастады.

3. "Күріштің жаңа сорты эксперимент ретінде егіледі"

Омархан ПАШКЕНОВ, Қызылорда облыстық ауыл шаруашылық департаментiнiң
Механизация және өсiмдiктер шаруашылығын дамыту бөлiмiнiң бастығы:
________ — Негiзi Сыр өңiрiнде күрiштiң екi сорты көп егiледi. Олар:
"Ақмаржан" және "Кубан" сорттары. Былтыр 70 мың гектар жерге осы сорттар
егiлдi. Оның бiреуi — "Ақмаржан" 1984 жылдан, ал "Кубан" 1967 жылдан берi
өндiрiсте пайдаланылып келедi. Ендi бұл сорттар қазiргi кезде ескiрдi.
Осыған байланысты келесi жылдары бiздiң күрiш сорттарымыз бәсекелестiкке
қабiлеттi болуы үшiн, шығарған өнiмдерiмiз ДСҰ-ның стандартына сәйкес болу
үшiн көптеген iс-шаралар жасауымыз қажет. Осы ретте бiз, ауыл шаруашылық
басшылары, ғалымдар арасынан делегация құрып Краснодар өлкесiне барып
қайттық. Ондағы мақсатымыз — сол өңiрдегi күрiш тұқымын зерттеп қайту.
________ Ендi биылғы жылы облыс әкiмiнiң қолдауымен күрiш тұқымын
жаңартуға, сондай-ақ түрлi ауруларға қарсы күресетiн химикаттар сатып алуға
100 миллион теңге қаржы бөлiндi. Осы қаражаттың 52 миллионы Краснодардан
жаңа күрiштiң сорттарын сатып алуға бағытталып отыр. Бүгiнде ол жақпен
барынша келiсiм шарттар жүргiзiлдi.
________ Сондай-ақ, "Жиһан" холдингтiк компаниясына қарасты "Шапағат"
жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгiнiң тәулiгiне 120 тонна күрiш ақтай
алатынын да айтуымыз керек. Мұнда стандартқа сай ақталған маржан дән
негiзiнен, шет елдерге шығарылады. Бұл кәсiпорында жұмыс түгел автоматтық
жүйеге көшiрiлген. Зауыт қара күрiштi 70 пайыз ақ маржанға айналдыра алады.
Егiстiгi түгелдей суармалы жүйеге бағындырылған Сыр бойы сияқты аймақта
ауыспалы егiс танабы тәртiбiн сақтаудың өмiрлiк маңызы бар. Бұл жүйе
сақталмаған күнде егiсi толық аяқсуға қарап тұрған облыста егiндiк алқаптың
көп ұзамай қатардан қалып, iске татығысыз болып шыға келетiнi анық.
________ Аталған серiктестiк күрiштiң 6 түрлi ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.