Акционерлік қоғам формасындағы ұйымның ресуртарын қолдануын бағалау
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ЖАЙ ЖӘНЕ
ЖАЙ ЕМЕС ТҮРДЕ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ҚЫЗМЕТТЕРІ
1. 1 Акционерлік қоғамдардың қалыптасуы
1.2 Акционерлік қоғам қызметтерінің ерекшеліктері
2 АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ ФОРМАСЫНДАҒЫ ҰЙЫМНЫҢ
РЕСУРТАРЫН ҚОЛДАНУЫН БАҒАЛАУ
2.1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің даму тенденциялары мен ақуалын талдау
2.2 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі адам ресурстарын басқару
3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ
РЕТІНДЕДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
3.1 Коммерциялық банктердегі ресурстарды басқарудың стратегияларын қалыптастыру жолдары
3.2 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі кірістер мен шығыстар құрылымын оптимизациялау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
1 НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ЖАЙ ЖӘНЕ
ЖАЙ ЕМЕС ТҮРДЕ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ҚЫЗМЕТТЕРІ
1. 1 Акционерлік қоғамдардың қалыптасуы
1.2 Акционерлік қоғам қызметтерінің ерекшеліктері
2 АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ ФОРМАСЫНДАҒЫ ҰЙЫМНЫҢ
РЕСУРТАРЫН ҚОЛДАНУЫН БАҒАЛАУ
2.1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің даму тенденциялары мен ақуалын талдау
2.2 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі адам ресурстарын басқару
3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ
РЕТІНДЕДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
3.1 Коммерциялық банктердегі ресурстарды басқарудың стратегияларын қалыптастыру жолдары
3.2 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі кірістер мен шығыстар құрылымын оптимизациялау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Нарық тек қана өмір менталитетін өзгертіп қана қойған жоқ,басқарудың жаңа функцияларын нарыққа енгізді (фирманы басқарудың ұйымдастырушылық құрылымындағы өзгерістер).
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан экономикалық әлеуметті және саяси жаңарудың жылдамдату жолында» деген халыққа Жолдауында «біздің стратегиялық міндетіміз – бәсекеге қабілетті елдер арасында лайықты орын алу» деп белгіленген. Осыған байланысты алға қойған мақсатқа жетуде экономикалық субъектілердің қызметін тиімді басқару үлкен рөл атқарады, соның ішінде экономикалық тіршілік ортасы- акционерліқ қоғамдар болып табылады.
Еліміздегі рыноктық қарым-қатынастың дамуы экономикалық саясатын бара-бар жүзеге асуын талап етеді,бұл акционерлік қоғамдарыдың қызметін тиімді дамуына жолданған.
Қазіргі таңда халық шаруашылығында бұрын болмаған құрылым элементтерінің өтімділігі пайда болды. Бұрын да жабдықтау және өткізу бойынша проблемалар болған. Орталықтан жоспарлау жағдайында бұлар басқалай шешілген,қазіргі таңда шаруашылық қызметтер өз бетінде шешімді. Бүгінгі күндегі ең күшті техникалық жетістікткр (барлық жағдайдағы мүмкіндіктер) қарастырылмаса жабылуы мүмкін,өйткені ооның өніміне тұтынушылардың сенімі нық болмаса, тиімділік бермей қалуы мүмкін.
Мемлекеттің қазіргі экономикалық даму кезеңі акционерлік қоғамдарды ғылыми басқарудың талаптары жоғарлауда. Біздің дамушы ғасырымызда кез-келген акционерлік қоғамдардың дамыу шарты ойдағыдай қалыптастыруы аса маңыздылықпен алға басуда.
Акционерлік қоғамның басқару құрылымы және оның бөлемшелері арнайы маманданған орган болуы керек,маркетингпен айланысатын,өнімді қандай сапамен, санмен,қандай қызмет түрлерін көрсетумен,өндіріп жатқан немесе өндіруге тиісті өніміне немесе қызметі тұтынушылар таба алама деген сұрақтарға көп көңіл бөлінеді.
Акционерлік қоғамның басты мақсаты - өз ресурсын барынша тиімді қолданып,пайда табу болып табылады. Сондықтан ұйым ресурстарды басқарудың басты стратегияларын таңдау, ұйым қызметінің дұрыс ұйымдастырылуы, ұйым ресурстарын басқару әдістерінің, сонымен қатар ұйымдағы кірістер мен шығыстарды оптимизациялау маңызды болып саналады. Бизнес стратегиясындағы бірлік бұл - өте нақты өндірістік өнім немесе оның тасымалдануы әрине кеденмен байланысты. Бизнес стратегиялық бірліктің мақсаты өндіреді,ал маркетинг,дистрибьютерлік қызметпен басқалар жұмыс жасуы керек. Нақты, жақсы стратегяи ұйымының сұрақтарын дұрыс шешеді. Стратегияны бөлшектерге бөліп өңдеуге болмайды, өйткені байланыс үзіледі. Құрылымдық бірліктің корпарацияға қатысты проблемасы оның функцияларын орталық шетел тәжірибесінде 70 жылдарының басында жекешелендірудің жағында шешіліп қойылған. Соңғы 10 жыл ішінде тәжірибеде менеджерлерге арнайы өкілеттік берілген, басшының қатысуынсыз менеджер шешім қабылдап, жұмысты жүргізе береді. Әрине өкілеттілікті өзіңе жүктелген қызмет барысына ғана қолдана алады. Бұл жағдайға басшы менеджер орта буындағы бөлім менеджерлері толық қаржылық және материалдық жауапкершілікті өз мойнына алады. Бөлім менеджерлері бірігіп өздерінің техникалық және экономикалық идеяларын жүзеге асырса,онда компания табыс табады. Орталықтандырылмаған басқару құрылымы қазіргі таңда және нарықта “қозғалмалы” болып келеді.
Басқару буындары арасындағы деңгейлердегі дұрыс жіктеу қажет. Орталықтандырылмаған басқару құрылымындағы корпорация жалпы корпорациялық деңгей және өндірістік – шаруашылық деңгейлерге бөлінеді. Бұл жағдайда аппарат бөлімі өндірістік – шаруашылық қызметтің нәтижесіне, өнімнің бәсеке қабілеттілігіне, жоғарғы басшылық ұзақ мерзімдік жоспарлау және сыртқы байланысты кеңейтуге жауап береді.
Акционерлік қоғамның тағы бір маңызды мәселелерінің бірі – адам ресурстарын тиімді басқару. Бұл басты,бір мақсаттағы басқаруды әрбір облыстарға сапалы түрде жүзеге асыра алмайсың. Ұйым персоналдардың шешімімен санасуы керек. Сол үшін персоналдарға мотивацияны кең көлемде қолдану қажет, өйткені олар фирманың жұмысын алға жылжытады және фирманың тікелей ішінде жүріп басқаруға қатысады. .
Қазақстандағы рынок ерекшелігін ескере отырып, оның жиі тез өзгеруі ретінде мекемелердің сыртқы және ішкі жағдайларын айтуға болады, ұжымдардың дамыту жүйесі оның тек қана ойдағыдай дамуы ғана емес,сонымен бірге оның өміршендігін де анықтайды.Ғылыми-техникалық прогрестің жылдам дамуы кезеңінде жетістікке жеткен отандық және шет елдер тәжірибесі көрсетіп тұрғандай акцмонерлік қоғамдарының қызметі барысында дұрыс бағыт – бағдар ұстануы маңызды болып табылады
Нарық тек қана өмір менталитетін өзгертіп қана қойған жоқ,басқарудың жаңа функцияларын нарыққа енгізді (фирманы басқарудың ұйымдастырушылық құрылымындағы өзгерістер).
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан экономикалық әлеуметті және саяси жаңарудың жылдамдату жолында» деген халыққа Жолдауында «біздің стратегиялық міндетіміз – бәсекеге қабілетті елдер арасында лайықты орын алу» деп белгіленген. Осыған байланысты алға қойған мақсатқа жетуде экономикалық субъектілердің қызметін тиімді басқару үлкен рөл атқарады, соның ішінде экономикалық тіршілік ортасы- акционерліқ қоғамдар болып табылады.
Еліміздегі рыноктық қарым-қатынастың дамуы экономикалық саясатын бара-бар жүзеге асуын талап етеді,бұл акционерлік қоғамдарыдың қызметін тиімді дамуына жолданған.
Қазіргі таңда халық шаруашылығында бұрын болмаған құрылым элементтерінің өтімділігі пайда болды. Бұрын да жабдықтау және өткізу бойынша проблемалар болған. Орталықтан жоспарлау жағдайында бұлар басқалай шешілген,қазіргі таңда шаруашылық қызметтер өз бетінде шешімді. Бүгінгі күндегі ең күшті техникалық жетістікткр (барлық жағдайдағы мүмкіндіктер) қарастырылмаса жабылуы мүмкін,өйткені ооның өніміне тұтынушылардың сенімі нық болмаса, тиімділік бермей қалуы мүмкін.
Мемлекеттің қазіргі экономикалық даму кезеңі акционерлік қоғамдарды ғылыми басқарудың талаптары жоғарлауда. Біздің дамушы ғасырымызда кез-келген акционерлік қоғамдардың дамыу шарты ойдағыдай қалыптастыруы аса маңыздылықпен алға басуда.
Акционерлік қоғамның басқару құрылымы және оның бөлемшелері арнайы маманданған орган болуы керек,маркетингпен айланысатын,өнімді қандай сапамен, санмен,қандай қызмет түрлерін көрсетумен,өндіріп жатқан немесе өндіруге тиісті өніміне немесе қызметі тұтынушылар таба алама деген сұрақтарға көп көңіл бөлінеді.
Акционерлік қоғамның басты мақсаты - өз ресурсын барынша тиімді қолданып,пайда табу болып табылады. Сондықтан ұйым ресурстарды басқарудың басты стратегияларын таңдау, ұйым қызметінің дұрыс ұйымдастырылуы, ұйым ресурстарын басқару әдістерінің, сонымен қатар ұйымдағы кірістер мен шығыстарды оптимизациялау маңызды болып саналады. Бизнес стратегиясындағы бірлік бұл - өте нақты өндірістік өнім немесе оның тасымалдануы әрине кеденмен байланысты. Бизнес стратегиялық бірліктің мақсаты өндіреді,ал маркетинг,дистрибьютерлік қызметпен басқалар жұмыс жасуы керек. Нақты, жақсы стратегяи ұйымының сұрақтарын дұрыс шешеді. Стратегияны бөлшектерге бөліп өңдеуге болмайды, өйткені байланыс үзіледі. Құрылымдық бірліктің корпарацияға қатысты проблемасы оның функцияларын орталық шетел тәжірибесінде 70 жылдарының басында жекешелендірудің жағында шешіліп қойылған. Соңғы 10 жыл ішінде тәжірибеде менеджерлерге арнайы өкілеттік берілген, басшының қатысуынсыз менеджер шешім қабылдап, жұмысты жүргізе береді. Әрине өкілеттілікті өзіңе жүктелген қызмет барысына ғана қолдана алады. Бұл жағдайға басшы менеджер орта буындағы бөлім менеджерлері толық қаржылық және материалдық жауапкершілікті өз мойнына алады. Бөлім менеджерлері бірігіп өздерінің техникалық және экономикалық идеяларын жүзеге асырса,онда компания табыс табады. Орталықтандырылмаған басқару құрылымы қазіргі таңда және нарықта “қозғалмалы” болып келеді.
Басқару буындары арасындағы деңгейлердегі дұрыс жіктеу қажет. Орталықтандырылмаған басқару құрылымындағы корпорация жалпы корпорациялық деңгей және өндірістік – шаруашылық деңгейлерге бөлінеді. Бұл жағдайда аппарат бөлімі өндірістік – шаруашылық қызметтің нәтижесіне, өнімнің бәсеке қабілеттілігіне, жоғарғы басшылық ұзақ мерзімдік жоспарлау және сыртқы байланысты кеңейтуге жауап береді.
Акционерлік қоғамның тағы бір маңызды мәселелерінің бірі – адам ресурстарын тиімді басқару. Бұл басты,бір мақсаттағы басқаруды әрбір облыстарға сапалы түрде жүзеге асыра алмайсың. Ұйым персоналдардың шешімімен санасуы керек. Сол үшін персоналдарға мотивацияны кең көлемде қолдану қажет, өйткені олар фирманың жұмысын алға жылжытады және фирманың тікелей ішінде жүріп басқаруға қатысады. .
Қазақстандағы рынок ерекшелігін ескере отырып, оның жиі тез өзгеруі ретінде мекемелердің сыртқы және ішкі жағдайларын айтуға болады, ұжымдардың дамыту жүйесі оның тек қана ойдағыдай дамуы ғана емес,сонымен бірге оның өміршендігін де анықтайды.Ғылыми-техникалық прогрестің жылдам дамуы кезеңінде жетістікке жеткен отандық және шет елдер тәжірибесі көрсетіп тұрғандай акцмонерлік қоғамдарының қызметі барысында дұрыс бағыт – бағдар ұстануы маңызды болып табылады
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации. Послание Президента Республики Казахстан Нурсултана Назарбаева народу Казахстана. - Астана: Ел орда, 2005.
2. Нуреев P.M. Курс микроэкономики: Учебник для вузов. - 2-е изд.,изм. - М: Норма, 2004.
3. Экономика: Учебник. 3-е изд., перераб. и доп. / Под ред. д-ра экон.наук, проф. А.С. Булатова. - М.: Экономистъ, 2003.
4. Райзберг Б.А., Фатхутдинов Р.А. Управление экономикой. Учебник -М.: ЗАО «Бизнес-школа Интел-Синтез», 1999.
5. Масленченков Ю.С., Дубанков А.П. Экономика банка. Разработка по управлению финансовой деятельностью банка. 2- издание - М:Издательскаягруппа «БДЦ-пресс», 2003.
6. Бор М.З., Пятенко В.В. Практика банковского дела. Стратегическое управление банковской деятельностью. - М.: «ПРИОР», 1995.
7. Введение в банковское дело. Учебное пособие/ Под ред. д.э.н. Ю.Б.Рубина.-М, 1997.
8. Основы банковского менеджмента.: уч. пособие. / Под общ. ред. О.И.Лаврушина-М.:ИНФРА-М, 1995
9. Деньги, кредит, банки: Учебник /под ред. чл. - корр. HAH PK,проф.Г.С.Сейткасимова. - Второе перераб. и дополнен, издание. - - Алматы: экономика, 1999
10. Рынок труда. Учебник. Под. ред. проф. B.C. Буланова и проф. Н.А.Волгина. - М.: «Экзамен», 2000.
11. Годин В.В., Корнеев И.К. Управление информационными ресурсами:17- модульная программа для менеджеров «Управление развитием организации». Модуль 17.-М.: «ИНФРА-М», 1999.
12. Справочник директора предприятия / Под ред. М.Г. Лапусты. 4-е изд., испр., измен, и доп. - М.: ИНФРА-М,2000
13. Управление персоналом. Учебное пособие/ под ред. Б.К). Сербиновского и СИ. Самыгина. М.: «Издательство Приор», 1999
14. Закон Республики Казахстан от 31 августа 1997г. № 2444 «О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан»// Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1996г., № 2,
15. Мадиярова Д.М., Марчевский B.C. Основы современного банковского дела/уч. пособ.-Алматы: экономика, 1997.
16. Банковское дело. Учебно-практическое пособие. Общее руководство и редакция: к.э.н., профессор Искакова З.Д. - Караганда,2002г.
17. Спанкулова Л.С, Кожахметов Р.Т. Защита банковской информации.Учебное пособие - Алматы, КазНУ им. Аль - Фараби, ФЭБ, УМЛ, 2002г.
18. Сатубалдин С.С. Азиатский кризис: причины и уроки. - Алматы, 2000
19. Баландин Б.М. Информационно-аналитическое обеспечение управления активами и пассивами банка. //Деньги и кредит . - 2002, № 10.
20. Банковский портфель - 2. Книга банковского менеджера. Книга бан
ковского финансиста. Книга банковского юриста. (Отв. СОМИНТЭК)
21. Финансы. Денежное обращение. Кредит. Колл. авт. под ред. Г.Б. По
ляка. Учебник, 2 изд. М: ЮНИТИ - ДАНА, 2001.
22. Усоскин В.М. Современный коммерческий банк. Управление и опера
ции. - М: ИПЦ «Вазар-Ферро», 1994
23. Банки и кредитная политика в условиях перехода экономики. / мате
риалы Международной научно - практической 20-21 октября 1995г., Алматы:экономика, 1995 г.
24. Пещанская И.В. Организация деятельности коммерческого банка:
учебное пособие. - (серия «Высшее образование»). М.: ИНФРА- М, 2001г.
25. Уайтинг Д.П. Осваиваем банковское дело: пер. с англ. / Под ред. В.А. Микрюкова. - М: Банки и биржи, ЮНИТИ, 1996.
26. Банковское дело./ Под редакцией В.И. Колесникова, Л.П. Кроливец-
кой. - М., «Финансы и статистика», 1996.
27. Чижов Н.А. Персонал банка: технология управления и развития. -
М: Издательский центр «Анкил», 1997.
28. Управление персоналом организации: Учебное пособие / под ред.
д.э.н., проф. А.Я. Кибанова. - М: ИНФРА-М,2000.
29. И. Шумпетер. Капитализм, социализм и демократия. - М.:: Экономи
ка, 198О.
30. Инновационный менеджмент: Учебное пособие / Под ред. д.э.н.,
проф. Л.Н. Оголевой. - М.: ИНФРА - М,2003
31. Основы менеджмента / В.Р. Веснин. — «ГНОМ-пресс» при сод. Т.Д.
«Элит-2000», 1999.
32. Челноков В.А. Банки и банковские операции: букварь кредитования.
Технологии банковских ссуд.: учеб. для вузов. - М.: Высшая школа, 1998.
33. У.Б. Баймуратов. Национальная экономическая система. - Алматы:
Гылым 2000.
34. Н.Назарбаев. Выступление на III конгрессе финансистов Казахстана.//
Журнал «РЦБК», апрель 2003г.
35. Сигаев Е.Х. Проблемы развития банковского сектора РК в условиях
рыночных отношений.: Алматы, 2001.
36. 10 лет тенге Национальный банк РК «Пресс АТАше»,2003г.
37. Банковское дело. / Справочное пособие под ред. проф.Ю.А. Бабиче
вой. - М., «Экономика», 2003
38. Оспанов А.З. Влияние банковской системы на экономику области и
основные направления дальнейшего развития. // По материалам Между народной научно - практической конференции «Валихановские чтения -9».Кокше-тау, 2004.
39. Годовой отчёт Национального банка РК - 2003 год. - Алматы: ИИЦ
«Дело», 2005
40. Темирханов Е.У., Бейсембетов И.К., Иванов Т.И. Роль банковской
инфраструктуры РК в проведении денежно - кредитной политики.: Алматы,1997г.
41. Э.Роде. Банковские операции, М: Прогресс, 1999
42. Банковский (I) портфель (Книга банкира. Книга клиента. Книга инве
стора.)/ отв. ред. Коробов Ю.И., Рубин Ю.Б., Солдаткин В.И. - М.: «Соминтек»,1994.
1 Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации. Послание Президента Республики Казахстан Нурсултана Назарбаева народу Казахстана. - Астана: Ел орда, 2005.
2. Нуреев P.M. Курс микроэкономики: Учебник для вузов. - 2-е изд.,изм. - М: Норма, 2004.
3. Экономика: Учебник. 3-е изд., перераб. и доп. / Под ред. д-ра экон.наук, проф. А.С. Булатова. - М.: Экономистъ, 2003.
4. Райзберг Б.А., Фатхутдинов Р.А. Управление экономикой. Учебник -М.: ЗАО «Бизнес-школа Интел-Синтез», 1999.
5. Масленченков Ю.С., Дубанков А.П. Экономика банка. Разработка по управлению финансовой деятельностью банка. 2- издание - М:Издательскаягруппа «БДЦ-пресс», 2003.
6. Бор М.З., Пятенко В.В. Практика банковского дела. Стратегическое управление банковской деятельностью. - М.: «ПРИОР», 1995.
7. Введение в банковское дело. Учебное пособие/ Под ред. д.э.н. Ю.Б.Рубина.-М, 1997.
8. Основы банковского менеджмента.: уч. пособие. / Под общ. ред. О.И.Лаврушина-М.:ИНФРА-М, 1995
9. Деньги, кредит, банки: Учебник /под ред. чл. - корр. HAH PK,проф.Г.С.Сейткасимова. - Второе перераб. и дополнен, издание. - - Алматы: экономика, 1999
10. Рынок труда. Учебник. Под. ред. проф. B.C. Буланова и проф. Н.А.Волгина. - М.: «Экзамен», 2000.
11. Годин В.В., Корнеев И.К. Управление информационными ресурсами:17- модульная программа для менеджеров «Управление развитием организации». Модуль 17.-М.: «ИНФРА-М», 1999.
12. Справочник директора предприятия / Под ред. М.Г. Лапусты. 4-е изд., испр., измен, и доп. - М.: ИНФРА-М,2000
13. Управление персоналом. Учебное пособие/ под ред. Б.К). Сербиновского и СИ. Самыгина. М.: «Издательство Приор», 1999
14. Закон Республики Казахстан от 31 августа 1997г. № 2444 «О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан»// Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1996г., № 2,
15. Мадиярова Д.М., Марчевский B.C. Основы современного банковского дела/уч. пособ.-Алматы: экономика, 1997.
16. Банковское дело. Учебно-практическое пособие. Общее руководство и редакция: к.э.н., профессор Искакова З.Д. - Караганда,2002г.
17. Спанкулова Л.С, Кожахметов Р.Т. Защита банковской информации.Учебное пособие - Алматы, КазНУ им. Аль - Фараби, ФЭБ, УМЛ, 2002г.
18. Сатубалдин С.С. Азиатский кризис: причины и уроки. - Алматы, 2000
19. Баландин Б.М. Информационно-аналитическое обеспечение управления активами и пассивами банка. //Деньги и кредит . - 2002, № 10.
20. Банковский портфель - 2. Книга банковского менеджера. Книга бан
ковского финансиста. Книга банковского юриста. (Отв. СОМИНТЭК)
21. Финансы. Денежное обращение. Кредит. Колл. авт. под ред. Г.Б. По
ляка. Учебник, 2 изд. М: ЮНИТИ - ДАНА, 2001.
22. Усоскин В.М. Современный коммерческий банк. Управление и опера
ции. - М: ИПЦ «Вазар-Ферро», 1994
23. Банки и кредитная политика в условиях перехода экономики. / мате
риалы Международной научно - практической 20-21 октября 1995г., Алматы:экономика, 1995 г.
24. Пещанская И.В. Организация деятельности коммерческого банка:
учебное пособие. - (серия «Высшее образование»). М.: ИНФРА- М, 2001г.
25. Уайтинг Д.П. Осваиваем банковское дело: пер. с англ. / Под ред. В.А. Микрюкова. - М: Банки и биржи, ЮНИТИ, 1996.
26. Банковское дело./ Под редакцией В.И. Колесникова, Л.П. Кроливец-
кой. - М., «Финансы и статистика», 1996.
27. Чижов Н.А. Персонал банка: технология управления и развития. -
М: Издательский центр «Анкил», 1997.
28. Управление персоналом организации: Учебное пособие / под ред.
д.э.н., проф. А.Я. Кибанова. - М: ИНФРА-М,2000.
29. И. Шумпетер. Капитализм, социализм и демократия. - М.:: Экономи
ка, 198О.
30. Инновационный менеджмент: Учебное пособие / Под ред. д.э.н.,
проф. Л.Н. Оголевой. - М.: ИНФРА - М,2003
31. Основы менеджмента / В.Р. Веснин. — «ГНОМ-пресс» при сод. Т.Д.
«Элит-2000», 1999.
32. Челноков В.А. Банки и банковские операции: букварь кредитования.
Технологии банковских ссуд.: учеб. для вузов. - М.: Высшая школа, 1998.
33. У.Б. Баймуратов. Национальная экономическая система. - Алматы:
Гылым 2000.
34. Н.Назарбаев. Выступление на III конгрессе финансистов Казахстана.//
Журнал «РЦБК», апрель 2003г.
35. Сигаев Е.Х. Проблемы развития банковского сектора РК в условиях
рыночных отношений.: Алматы, 2001.
36. 10 лет тенге Национальный банк РК «Пресс АТАше»,2003г.
37. Банковское дело. / Справочное пособие под ред. проф.Ю.А. Бабиче
вой. - М., «Экономика», 2003
38. Оспанов А.З. Влияние банковской системы на экономику области и
основные направления дальнейшего развития. // По материалам Между народной научно - практической конференции «Валихановские чтения -9».Кокше-тау, 2004.
39. Годовой отчёт Национального банка РК - 2003 год. - Алматы: ИИЦ
«Дело», 2005
40. Темирханов Е.У., Бейсембетов И.К., Иванов Т.И. Роль банковской
инфраструктуры РК в проведении денежно - кредитной политики.: Алматы,1997г.
41. Э.Роде. Банковские операции, М: Прогресс, 1999
42. Банковский (I) портфель (Книга банкира. Книга клиента. Книга инве
стора.)/ отв. ред. Коробов Ю.И., Рубин Ю.Б., Солдаткин В.И. - М.: «Соминтек»,1994.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 Нарық жағдайында акционерлік қоғамның Жай жәнЕ
жай емес түрде қалыптасуы мен қызметтері
1. 1 Акционерлік қоғамдардың қалыптасуы
1.2 Акционерлік қоғам қызметтерінің ерекшеліктері
2 акционерлік ҚОҒАМ формаСЫНдағы ұйымның
ресуртарын қолдануын бағалау
2.1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің даму
тенденциялары мен ақуалын талдау
2.2 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі адам
ресурстарын басқару
3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ
РЕТІНДЕДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
3.1 Коммерциялық банктердегі ресурстарды басқарудың стратегияларын
қалыптастыру жолдары
3.2 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі кірістер мен
шығыстар құрылымын оптимизациялау
ҚОРЫТЫНДЫ
Қолданылған әдебиеттер тізімі
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Нарық тек қана өмір менталитетін өзгертіп қана қойған
жоқ,басқарудың жаңа функцияларын нарыққа енгізді (фирманы басқарудың
ұйымдастырушылық құрылымындағы өзгерістер).
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
экономикалық әлеуметті және саяси жаңарудың жылдамдату жолында деген
халыққа Жолдауында біздің стратегиялық міндетіміз – бәсекеге қабілетті
елдер арасында лайықты орын алу деп белгіленген. Осыған байланысты алға
қойған мақсатқа жетуде экономикалық субъектілердің қызметін тиімді
басқару үлкен рөл атқарады, соның ішінде экономикалық тіршілік ортасы-
акционерліқ қоғамдар болып табылады.
Еліміздегі рыноктық қарым-қатынастың дамуы экономикалық саясатын
бара-бар жүзеге асуын талап етеді,бұл акционерлік қоғамдарыдың қызметін
тиімді дамуына жолданған.
Қазіргі таңда халық шаруашылығында бұрын болмаған құрылым
элементтерінің өтімділігі пайда болды. Бұрын да жабдықтау және өткізу
бойынша проблемалар болған. Орталықтан жоспарлау жағдайында бұлар басқалай
шешілген,қазіргі таңда шаруашылық қызметтер өз бетінде шешімді. Бүгінгі
күндегі ең күшті техникалық жетістікткр (барлық жағдайдағы мүмкіндіктер)
қарастырылмаса жабылуы мүмкін,өйткені ооның өніміне тұтынушылардың сенімі
нық болмаса, тиімділік бермей қалуы мүмкін.
Мемлекеттің қазіргі экономикалық даму кезеңі акционерлік қоғамдарды
ғылыми басқарудың талаптары жоғарлауда. Біздің дамушы ғасырымызда кез-
келген акционерлік қоғамдардың дамыу шарты ойдағыдай қалыптастыруы аса
маңыздылықпен алға басуда.
Акционерлік қоғамның басқару құрылымы және оның бөлемшелері арнайы
маманданған орган болуы керек,маркетингпен айланысатын,өнімді қандай
сапамен, санмен,қандай қызмет түрлерін көрсетумен,өндіріп жатқан немесе
өндіруге тиісті өніміне немесе қызметі тұтынушылар таба алама деген
сұрақтарға көп көңіл бөлінеді.
Акционерлік қоғамның басты мақсаты - өз ресурсын барынша тиімді
қолданып,пайда табу болып табылады. Сондықтан ұйым ресурстарды басқарудың
басты стратегияларын таңдау, ұйым қызметінің дұрыс ұйымдастырылуы, ұйым
ресурстарын басқару әдістерінің, сонымен қатар ұйымдағы кірістер мен
шығыстарды оптимизациялау маңызды болып саналады. Бизнес стратегиясындағы
бірлік бұл - өте нақты өндірістік өнім немесе оның тасымалдануы әрине
кеденмен байланысты. Бизнес стратегиялық бірліктің мақсаты өндіреді,ал
маркетинг,дистрибьютерлік қызметпен басқалар жұмыс жасуы керек. Нақты,
жақсы стратегяи ұйымының сұрақтарын дұрыс шешеді. Стратегияны бөлшектерге
бөліп өңдеуге болмайды, өйткені байланыс үзіледі. Құрылымдық бірліктің
корпарацияға қатысты проблемасы оның функцияларын орталық шетел
тәжірибесінде 70 жылдарының басында жекешелендірудің жағында шешіліп
қойылған. Соңғы 10 жыл ішінде тәжірибеде менеджерлерге арнайы өкілеттік
берілген, басшының қатысуынсыз менеджер шешім қабылдап, жұмысты жүргізе
береді. Әрине өкілеттілікті өзіңе жүктелген қызмет барысына ғана қолдана
алады. Бұл жағдайға басшы менеджер орта буындағы бөлім менеджерлері толық
қаржылық және материалдық жауапкершілікті өз мойнына алады. Бөлім
менеджерлері бірігіп өздерінің техникалық және экономикалық идеяларын
жүзеге асырса,онда компания табыс табады. Орталықтандырылмаған басқару
құрылымы қазіргі таңда және нарықта “қозғалмалы” болып келеді.
Басқару буындары арасындағы деңгейлердегі дұрыс жіктеу қажет.
Орталықтандырылмаған басқару құрылымындағы корпорация жалпы корпорациялық
деңгей және өндірістік – шаруашылық деңгейлерге бөлінеді. Бұл жағдайда
аппарат бөлімі өндірістік – шаруашылық қызметтің нәтижесіне, өнімнің бәсеке
қабілеттілігіне, жоғарғы басшылық ұзақ мерзімдік жоспарлау және сыртқы
байланысты кеңейтуге жауап береді.
Акционерлік қоғамның тағы бір маңызды мәселелерінің бірі – адам
ресурстарын тиімді басқару. Бұл басты,бір мақсаттағы басқаруды әрбір
облыстарға сапалы түрде жүзеге асыра алмайсың. Ұйым персоналдардың
шешімімен санасуы керек. Сол үшін персоналдарға мотивацияны кең көлемде
қолдану қажет, өйткені олар фирманың жұмысын алға жылжытады және фирманың
тікелей ішінде жүріп басқаруға қатысады. .
Қазақстандағы рынок ерекшелігін ескере отырып, оның жиі тез өзгеруі
ретінде мекемелердің сыртқы және ішкі жағдайларын айтуға болады, ұжымдардың
дамыту жүйесі оның тек қана ойдағыдай дамуы ғана емес,сонымен бірге оның
өміршендігін де анықтайды.Ғылыми-техникалық прогрестің жылдам дамуы
кезеңінде жетістікке жеткен отандық және шет елдер тәжірибесі көрсетіп
тұрғандай акцмонерлік қоғамдарының қызметі барысында дұрыс бағыт – бағдар
ұстануы маңызды болып табылады.
1 Нарық жағдайында акционерлік қоғамның Жай жәнЕ
жай емес түрде қалыптасуы мен қызметтері
1. 1 Акционерлік қоғамдардың қалыптасуы
Акционерлік қоғамнан біз коммерциялық ұғым түсінеміз,жарғылық капитал
негізінен нақты бір акция санына тең,қоғамға қатысушылар,қоғамға қатысты
міндеттемелік құқықтарын куәландырады. Акционерлер қоғам міндеттемесіне
жауап бермейді және өз қызметіне байланысты тоқырау тәуекелін өз мойнына
алады.
Акционерлік қоғамның өз қатысушыларының мүлкінен оқшауланған мүлкі
болады,өз міндеттемелері бойынша өз мүлкі шегінде жауапты болады және өз
қатысушылары бойынша жауап бермейді.Құрылтайшылар акционерлік қоғамның
міндеттемелері бойынша қоғамның жарғылық қорына салынған салымның толық
төлемеген жағдайда олар салығының төленбеген бөлігі шегінде ортақ жауап
береді.
Акционерлік қоғам – заңды тұлға және өзінің жеке мүлкінің еркін
балансын есептей отырып жеке мүліктік емес және мүлікті өз атынан жүзеге
асыруға қажет әр-түрлі қызметтің түрлері бойынша азаматтық құқық пен
міндеттеме алуға болады. .[1]
Акционерлік қоғам қызметі бағалы қағаздар мен акцияның іс-әрекеті
нәтижесінде пайда алуға бағытталған 2005 жылға дейін акционерлік қоғам –
жабық және ашық болып бөлінеді.
Қатысушылары - өздеріне тиесілі акцияларды басқа акционерлердің
келісімісіз бөліп бере алатын акционерлік қоғам ашық акционерлік қоғам(ААҚ)
болып табылған. Ашық акционерлік қоғам өзі шығаратын акцияларға ашық түрде
жазылу жүргізуге және оларды заңдармен белгіленген жағдайларда еркін сатуға
құқықтары болған еді.
Акциялары тек өз құрылтайшылары немесе алдын – ала белгілденген өзге
адамдар арасында таратылатын акционерлік қоғамды Жабық акционерлік
қоғам(ЖАҚ) болып табылған. Жабық акционерлік қоғам өзі шығаратын
акцияларға ашық түрде жазылу жүргізуге не оларды сатып алуға өзгеше түрде
адамдардың шектеусіз тобына ұсынуға құқығы жоқ.
Қоғамды қайта құрыға болады және оның мемлекеттік тіркелуі күнінен
бастап мекеме қатарына санаймыз. .[2]
Қоғамның негізгі құжаты жарғы, ол қоғаммен оның акционерлері,барлық
жазылған міндеттер мен құқықтары тиісті міндеттері жазылған ереже.
Акционерлік қоғам акционерлер жиналысының шешімі бойынша қайта
құрылуы немесе таратылуы мүмкін. Акционерлік қоғамды қайта құрудың және
таратудың өзге негіздері мен тәртібі жарғыда белгіленеді.
Акционерлік қоғам тек қана жауапкершілігі шектеулі серіктестік болып
қайта құрылуға құқылы.
Кирима және Мефодия үлкен энциклопедиясы былай анықтайды: “Жарғылық
қоры акциялардың нақты құнына тең белгілі бір санына бөлінген серіктестік
акционерлік қоғам деп аталады. Акционерлік қоғамның қатысушылары оның
міндеттемелері бойынша жауап бермейді және өздеріне тиесілі акциялар құны
шегінде қоғамның қызметіне байланысты болатын залалдар шегуге тәуекел
етеді.”
Акционерлік қоғам заңды тұлға болып табылады.Фирмалық
атауы,тіркелгенфирмалық белгісі,өз атауы мен белгісіне сәйкес мөрі болады.
Акционерлік қоғамның атауы ( толық және қысқартылған) міндетті түрде
көрсетілуі керек:
• қоғаммның үлгісі(типі)
• айналысатын қызметінің мәні(пәні,предмет)
• басқа қоғамнан айырмашылығы туралы мәліметтер
Акционерлік қоғамның атауларын әр елдің мемлекеті тұжырымдап береді.
Фирмалық атаумен бірге акционерлік қоғам “АҚ” деген фраза жазылады. Мысалы,
“Сусындар” АҚ, “АТФ” банкі АҚ.
Акционерлік қоғам толық өзін - өзі басқару үлгісінің шаруашылығына
байланысты сұрақтарды,шаруашылық шешімдерді қабылдау,өткізу,бағаны
белгілеу,еңбек ақыны төлеумен таза табысты бөлумен өзі айналысады.
Заңға қарсы емес барлық құқық берілетін шаруашылықпен қызмет
атқаруға болады. Акционерлік қоғамның қызметі жарғыда көрсетілген қызметпен
ғана шектелмейді. Акционерлік қоғам өкілеттік иемденуге және Қазақстан
Республикасының облысында,қаласында өз филиалдарын ашуға құқылы.
Акционерлік қоғамның қатысушыларының салымында ғимарат,құрылыс,
құұрал-жабдықтар және басқа да материалды бағалықтар:жеке ойшылдық, жер мен
шұғылдануға берілетін құқықтар,табиғи ресурстар болуы мүмкін.
Салынған мүліктің құнын қоғамның қатысушылары бірлесіп анықтайды.
Өз үлесін капиталға салынғаннан кейін,акция табысынан акционер
қоғамнан өз салымын қайтарып алуға құқығы жоқ, соңғы жағдайға тек қана
заңмен немесе қоғам жарғылығында қаралады. .[3]
Акционерлік қоғам заңды тұлға ретінде шаруашылық қызметтің
нәтижесінде өндірілген өнімге,коммерциялық қызметтен алынған
табысқа,қатысушылардың берген мүлікке бойынша иелік ете алады.
Акционерлік қоғам акционерлердің жалпы жиналысының шешімі бойынша
акцияларды нақты құнын өсіру немесе қосымша аакциялар шығару арқылы
жарғылық қорын өсіруге құқылы.
Акционерлік қоғам акционерлердің жалпы жиналысының шешімі бойынша
акциялардың нақты құнын кеміту арқылы,не циялардың жалпы санын қысқарту
мақсатында олардың бір бөлігін сатып алу арқылы жарғылық қорды азайтуға
құқылы, бірақ ол заңда көзделген ең төменгі мөлшерден кем болмауы керек.
Нарық тек қана өмір менталитетін өзгертіп қана қойған
жоқ,басқарудың жаңа функцияларын нарыққа енгізді (фирманы басқарудың
ұйымдастырушылық құрылымындағы өзгерістер), бұрын болмаған сондай-ақ,
құрылым элементтерінің өтімділігі пайда болды. Бұрын да жабдықтау және
өткізу бойынша проблемалар болған. Орталықтан жоспарлау жағдайында бұлар
басқалай шешілген,қазіргі таңда шаруашылық қызметтер өз бетінде шешімді.
Бүгінгі күндегі ең күшті техникалық жетістікткр (барлық жағдайдағы
мүмкіндіктер) қарастырылмаса жабылуы мүмкін,өйткені ооның өніміне
тұтынушылардың сенімі нық болмаса, тиімділік бермей қалуы мүмкін.
Акционерлік қоғамның басқару құрылымы және оның бөлемшелері арнайы
маманданған орган болуы керек,маркетингпен айланысатын,өнімді қандай
сапамен, санмен,қандай қызмет түрлерін көрсетумен,өндіріп жатқан немесе
өндіруге тиісті өнімінеее немесе қызметі тұтынушылар таба алама деген
сұрақтарға көп көңіл бөлінеді. .[3]
Қазір жаңа бөлімше пайда болды:”тұтынушылармен қарым – қатынас
орнату), қоршаған ортаның проблемасы “қоғаммен байланыс”. Жаңа функцияның
бір айырмашылығы – корпарацияның ұйымдық дамуы. Оның мазмұны: ұйымдық
құрылымды басқарудың келешектегі жоспары, орталықтандырылған және
орталықтандырылмаған ара қатынастың өзгерісін жобалау,корпорациядағы
әртүрлі топтардың басқару үлгісіндегі іс - әрекеттің тиімділігін бағалау.
Фирма ішіндегі басқарудың негізгі функциясы фирма стратегиясы
анықталады.орталықтан басқарудың жоспарлы экономика бұл функция қатыспайды.
Стратегияны таңдау – директорлар кеңесінің жұмысы. Бас директор
кеңесінің басты тұлғасы болғаннан кейін оның шешімі таңдау стратегиясына
әсер етеді, таңдау стратегиясы акционерлік қоғамның жұмысын толығымен
жүзеге асыратындай болуы қажет.Стратегияда күшті нақты артықшылық көріну
керек.
Акционерлік қоғамның мақсаты - өз ресурсын барынша тиімді
қолданып,пайда табу.
Бизнес стратегиясындағы бірлік бұл - өте нақты өндірістік өнім
немесе оның тасымалдануы әрине кеденмен байланысты. Бизнес стратегиялық
бірліктің мақсаты өндіреді,ал маркетинг,дистрибьютерлік қызметпен басқалар
жұмыс жасуы керек. Нақты, жақсы стратегяи ұйымының сұрақтарын дұрыс шешеді.
Стратегияны бөлшектерге бөліп өңдеуге болмайды, өйткені байланыс үзіледі.
Құрылымдық бірліктің корпарацияға қатысты проблемасы оның функцияларын
орталық шетел тәжірибесінде 70 жылдарының басында жекешелендірудің
жағында шешіліп қойылған. Соңғы 10 ішінде тәжірибеде менеджерлерге арнайы
өкілеттік берілген, басшының қатысуынсыз менеджер шешім қабылдап, жұмысты
жүргізе береді. Әрине өкілеттілікті өзіңе жүктелген қызмет барысына ғана
қолдана алады. Бұл жағдайға басшы менеджер орта буындағы бөлім менеджерлері
толық қаржылық және материалдық жауапкершілікті өз мойнына алады. Бөлім
менеджерлері бірігіп өздерінің техникалық және экономикалық идеяларын
жүзеге асырса,онда компания табыс табады. Орталықтандырылмаған басқару
құрылымы қазіргі таңда және нарықта “қозғалмалы” болып келеді.
Орталықтандырылған басқару жүйесіне бұрынғы совет үкіметін айтуға толық
болады.
Басқару буындары арасындағы деңгейлердегі дұрыс жіктеу қажет.
Орталықтандырылмаған басқару құрылымындағы корпорация жалпы корпорациялық
деңгей және өндірістік – шаруашылық деңгейлерге бөлінеді. Бұл жағдайда
аппарат бөлімі өндірістік – шаруашылық қызметтің нәтижесіне, өнімнің бәсеке
қабілеттілігіне, жоғарғы басшылық ұзақ мерзімдік жоспарлау және сыртқы
байланысты кеңейтуге жауап береді.
Акционерлік қоғамның ендігі проблемасы – персоналды басқару. Бұл
басты,бір мақсаттағы басқаруды әрбір облыстарға сапалы түрде жүзеге асыра
алмайсың. Фирма персоналдардың шешімімен санасуы керек. Сол үшін
персоналдарға мотивацияны кең көлемде қолдану қажет, өйткені олар фирманың
жұмысын алға жылжытады және фирманың тікелей ішінде жүріп басқаруға
қатысады. .[4]
Акционерлік қоғамның жоғарғы органы оның акционерлерініің жалпы
жиналысы болып табылады. Қоғамның басқару органы- директорлар кеңесі;
Атқарушы орган – алқалы (басқарма ) немесе жеке –дара; Бақылаушы орган-
алқалы (тексеру комиссиясы) немесе жеке- дара тексеруші; Қолданылып жүрген
заңдарға сәйкес өзге де органдар болып табылады.
Жабық қоғамның жарғысында қоғамды, директорлар кеңесін құрмай
басқару мүмкіндігі көзделуі мүмкін. Бұл жағдайда директорлар кеңесінің
айырықша құзіретіне осы жатқызылған мәселелер акционерлердің жалпы
жиналысының айырықша құзіретіне беріледі. Акционерлердің жалпы жиналысының
ерекше құзіретіне:
• қоғамның жарғысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу;
• қоғамның үлгісін өзгерту;
• қоғамды ерікті түрде қайта құру және тарату;
• қоғамның директорлар кеңесін сайлау, оның сандық құрамын
белгілеу және оның мүшелерінің өкілеттіліктерін мерзімінен бұрын
тоқтату;
• қоғамның жарияланған жарғылық капиталының мөлшерін өзгерту;
• қоғамның тексеру комиссиясының мүшелерін сайлау және олардың
өкілеттілігін мерзімінен бұрын тоқтату;
• бұл жағдайларды қоспағанда есеп комиссисының құрамын бекіту;
• қоғамның жылдық қаржылық есебін, қоғамның тексеру қорытындыларын
бекіту;
• қоғамның акционерлердің алда тұрған жалпы жиналысын шақыруды
акционерлерге хабарлау нысанын айқындау және осындай ақпаратты
баспасөз басылымында жариялау тұралы шешім қабылдау;
• акцияларды бөлшектеу (сплит) және топтастыру;
• акциялардың құнын оларды қоғам бағалы қағаздар рыногы
туралы заңдарға сәйкес сатып алу кезінде айқындау әдістемесін
бекіту;
• қоғамның таза табысын бөлу тәртібі;
• жыл қорытындысы бойынша дивиденттер мөлшерін бекіту;
• қоғамға тиесілі барлық активтердің жиырма бес және одан көп
процентін құрайтын сомадағы активтердің бір бөлігін немесе бірнеше
бөлігі арқылы өзге заңды тұлғаларды құруға немесе олардың
қызметіне қоғамның қатысуы туралы шешім қабылдау;
• ірі мәмілелерді және өзге де мәмілелерді заңға сәйкес бекіту;
• қоғамның облигацияларын және туынды бағалы қағаздарын шығару
шарттары мен тәртібі;
• қоғамның өз капиталы мөлшгерінің жиырма бес және одан да көп
процентін құрайтын сомаға қоғамның міндеттемелерін көбейту туралы
шешім қабылдау;
• лауазымды тұлғаларға оның ішінде қоғамның директорлар кеңесі
мүшелерінің төленетін сыйақының және өтемақының мөлшерін бекіту;
• қоғамның аудиторын бекіту;
• егер қоғамның жарғысында акционерлерге қоғамның қызметі туралы
ақпараттар беру тәртібі белгіленбесе осындай тәртіпті, сонының
ішінде бспасөз басылымын айқындау
• жарғыны өзгерту туралы;
• акционерлік қоғамның жарғылық қоры;
• бұрын шығарылған акцияларды шоғырландыру және бөлу,қосымша
акцияларды шығару туралы;
• облигациялық заемдар шығару тәртібі туралы;
• қоғамның атқарушы органдарын, тексеру комиссиясының мүшелерін
және қоғамның аудиторларын сайлау,сондай–ақ, олардың
өкілеттілігін мерзімінен бұрын тоқтату туралы;
қоғамның ішкі регламентін қабылдау,оған өзгерістер мен толықтырулар
енгізу туралы; [4]
1.2 Акционерлік қоғам қызметтерінің ерекшеліктері
Акционерлік қоғамда акционерлердің, соның ішінде құрылтайшылардың
арасында,өзге шақырылған сарапшы – мамандар арасынанда қадағалау кеңесі
құрылуы мүмкін. Қағалау кеңесі акционерлік қоғамның атқарушы органдарының
қызметіне бақылау жасауды жүзеге асырады. Қадағалау кеңесі мүшелерінің
акциоенрлік қоғам атынан әрекет жасауға құқығы жоқ. Қоғам жарғысымен
қадағалау кеңесі құрылған жағдайда онң ерекше құзіретіне жатқызылған
мәселелерді қадағалау кеңесі акционерлік қоғамның атқарушы органдарының
шешуіне бере алмайды.
Акционерлік қоғамның атқарушы органы алқалық( басқарма,дирекция)
немесе жеке дара(директор,бас директор,президент) болуы мүмкін. Ол
акционерлік қоғам қызметіне күнделікті басшылықты жүзеге асырады және
қадағалау кеңесі мен акционерлердің жалпы жиналысына есеп береді.
Жалпы жиналыстың айырықша құзіретіне жатқызылған қалған мәселелер
жөніндегі шешімдер қоғамның жарғысында көбірек сан көзделмесе қоғамның
дауыс беруге қатысқан дауыс берген акциялардың жалпы санының жай көпшілік
дауысымен қабылданады.
Директорлар кеңесі мүшесінің өкілеттілігін мерзімінен бұрын
тоқтату жөніндегі мәселені шешу үшін акционерлердің көбірек дауыс саны
жарғымен белгіленбейді.
Қоғамның жарғысында акционерлердің жалпы жиналысының айырықша
қүзіретіне сондай ақ- қоғам қызметінің басқа да мәселелері жатқызылуы
мүмкін.
Акционерлердің жалпы жиналысының айырықша қүзіретіне жатқызылған
мәселелер көзделген басқа жағдайларда қоғамның директорлар кеңесінің
шешуіне берілмейді.
Акционерлердің жалпы жиналысы қоғамның ішкі қызметіне
жатқызылған мәселелер бойынша қоғамның директорлар кеңесінің кез келген
шешімін жоюға хақылы.
Егер акционерлердің жалпы жиналысының шешімі артықшылықты
акциялар иелерінің құқығына нұқсан келтірген немесе оны шектеген ретте
мұндай шешімдер жиынтығында тиісті санаттардағы артықшылықты акциялардың
жалпы санының кемінде үштен екісіне ие акционерлер жақтап дауыс берген
жағдайда ғана акционерлердің жалпы жиналысында қабылдануы мүмкін.
Қоғам жыл сайын акционерлердің жалпы жиналысын өткізуге
міндетті.Қоғам акционерлерінің жылдық жалпы жиналысы қаржы жылы
аяқталғаннан кейін бес ай ішінде өткізілуі тиіс.Аталған мерзім есепті
есепті кезендегі қоғам қызметінің аудитін аяқтау мүмкіндігі болмаған
жағдайда үш айға дейін ұзартылған деп саналады. .[5]
Акционерлердің жылдық жиналыстан басқа жалпы жиналыстары
кезектен тыс болып саналады.
Дауыс беру құқығынсыз артықшылықты акцияларды иеленген
акционерлердің жалпы жиналысқа қатысуға және күн тәртібіндегі мәселелерді
талқылауға қатысуға құқығы бар.
Әрбір акционерлердің жалпы жиналыста даусы беру кезінде оған
тиесілі дауыс беретін акциялар санына тең келетін дауыс саны болады, бұған
қоғамның жарғысында дауыстарды айқындаудың өзге де тәртібі көзделген
жағдайлар кірмейді.
Акционерлердің жалпы жиналысында, егер қоғам акционерлердің
жалпы жиналысында немесе жарғысында өзгеше белгіленбесе, кез еклген
тұлғалар қатыса алады.
Жалпы жиналысты әзірлеуді және өткізуді қоғамның атқарушы органы
не осы қоғамның тәуелсіз тіркеушісі немесе өзге тұлға жүзеге асырады.
Жалғыз акционері бар қоғамда жалпы жиналыстың құзіретіне
жатқызылған мәселелер бойынша шешімдерді ол дербес қабылдайды және жазбаша
түрде ресімделуі тиіс.
Акционерлердің кезектен тыс жалпы жиналысы қоғамның директорлар
кеңесінің, атқарушы органның, тексеру комиссиясының бастамасы бойынша не
жиынтығында қоғамның дауыс беретін акцияларының кемінде бес және одан да
көп процентін иеленген акционерлердің бастамсы бойынша шақырылады.
Акционерлердің бастамсы бойынша шақырылатын, акционерлердің жалпы
жиналысын әзірлеу мен өткізуге байланысты шығындар өздеріне жіктеледі және
оларды осы жиналысты шақыру себептері расталғаннан кейіе қоғам өтейді. .[6]
Ерікті түрдегі тарату процесінде тұрған қоғам акционерлердің
кезектен тыс жалпы жиналысын тарту комиссиясы да шақырылады.
Акционерлердің жылдық, кезектен тыс немесе қайтадан өткізілетін
жалпы жиналыстарын шақырудан шақыру туралы талапты атқарушы орган алған
сәттен бастап отыз күн ішінде қоғамның директор кеңесі немесе атқарушы
орган бас тартқан жағдайда шақыру осы санамаланған тұлғалардың талап
арыздары бойынша сот негізінде жүзеге асырылады.
Сот жиналыстың белгіленген уақыт және өткізу орнын, оның күн
тәртібін белгілеуі, жиналыс туралы қоғамның акционерлеріне жіберілетін
жазбаша құлақтандыру мазмұнын белгілеуі және жалпы жиналыстың мақсатына
жетуі үшін қажетті өзгеше шарттарды айқындауы мүмкін. Қоғам акционерлерінің
қайтадан өткізілетін жалпы жиналысын шақыру осы жағдайда көзделген
акционерлердің жалпы жиналысын шақыруға арналған тәртіпте жүзеге асырылады.
Акционерлердің өтпей қалған жалпы жиналысының органына шақырылған
қайтадан өтетін жалпы жиналысы, егер оған қатысу үшін тіркеу аяқталған
кезде жиынтығында қоғамның дауыс беретін(акционерлердің жалпы жиналысын
кезінде дауыс беру құқығы бар) акциялардың қырық және одан да көп процентін
иеленген акционерлер, оның ішінде сырттай дауыс беруші акционерлер
теркелген болса қүқылы боады. Акционерлердің саны он мыңнан асатын қоғамның
жарғысымен акционерлердің өтпеген жиналысының орнына қайтадан жиналыс
өткізуге арналған азырақ (қоғамның дауыс беретін акциялардың кемінде жиырма
бес проценті) кворум көзделуіә мүмкін.
Қоғамды қайта ұйымдастыру (біріктіру, қосу, бөлу, бөліп шығару,
қайта құру) Қазақстан Республикасының азаматтық кодексіне сәйкес
белгіленген ерекшеліктерді есепке ала отырып жүзеге асырылады. Жаңа
қоғамның жарғысын бекітуді және органдарын сайлауды жаңадан пайда болған
қоғам органдарының ұсынысы бойынша, қайта ұйымдастыру туралы шартта
белгіленген мерзімде өткізілетін акционерлердің жалпы жиналысы жұзеге
асырылады. Екі немесе бірнеше қоғамның соңғысының қызметін тоқтатып,
сынанында барлық мүліктерін, құқықтарын және міндеттерін өткізу актісіне
сәйкес беру жолымен жаңа қоғамның пайда болуы қоғамдардың бірігуі болып
табылады. Бірігуге қатысқан әрбір қоғаманың директорлар кеңесі бірігу
нысанында қайта ұйымдастыру өткізу актісін және бірігу туралы шартты бекіту
туралы мәселені акционерлердің жалпы жиналысының шешуіне ұсынады.
Қоғамдардың бірігуі туралы шартта бірігуге қатысқандардың әр қайсысының
атаулары , орналасқан жері туралы, олрадың баланстардың негізгі деректері
болуы тиіс, сондай-ақ бірігу тәртібі мен шарттары, атап айтқанда бірігуге
тартылған қоғамдардың акцияларын құрылған қоғамның акцияларына айырбастау
тәртібі көзделуі тиіс. Барлық аталған ақпарат қоғамның акционаерлеріне
баспасөз басылымдарына жариялау арқылы берілуі тиіс.
Уәкілетті орган халықтық қоғам бірігуге қатысқан жағдайда оның
акционерлеріне беру үшін қажетті қосымша ақпараттың тізбесін көздеуге
хақылы. .[8]
Бірігуге қатысатын әрбір қоғамның акционерлерінің жалпы жиналасы
белгіленген тәртіппен бірігу нысанында қайта ұйымдастыру, өткізу актісін
және бірігу жөніндегі шартты бекіту туралы шешім қабылдайды.
Жаңа қоғамның жарғысын бекіту және органдарын сайлау бірігу туралы
шартпен айқындалатын мерзімде өткізілетін жаңадан пайда болған қоғам
акционерлердің жалпы жиналысында жүзеге асырылады. Жаңадан пайда болған
қоғам акционерлердің жалпы жиналысын шақырудың және өткізудің тәртібіне
байланыс ерекшеліктер бірігу туралы шартпен айқындалады.
Бірігуге қатысатын қоғамдырдың әрқайсысы өзінің барлық несие
берушілеріне бірігу туралы жазбаша хабарлама жіберуге және баспасөз
басылымдарында тиісті хабарландыру беруге міндетті. Қайта ұйымдастырылатын
қоғамның несие берушілері хабарламаны алған немесе хабарландыру жарияланған
күннен бастап екі ай мерзімде қоғамнан қосымша кепілдіктерді не қоғамның
тиісті міндеттемелерін мерзімінен бұрын тоқтатуды немесе орындауды және
залалдарды өтеуді талап етуге хақылы.
Қосылатын қоғамның мүліктерін, құқықтарын және міндеттерін тиісті
өткізу актісіне сәйкес басқа қоғамға өткізу мен оның қызметінің тоқтатылуы
қоғамның қосылуы деп танылады.
Қосылатын қоғамның директорлар кеңесі акционерлердің жалпы
жиналысының қаралуына қосылу нысанында қайта ұйымдастыру туралы мәселені,
өткізу актісін және қосылуы туралы шартты бекітуге ұсынады.
Қосылатын қоғам акционерлерінің жалпы жиналысы қосылу нысанында
қайта ұйымдастыру туралы, өткізу актісін және осы белгіленген тәртіпте
қосылу туралы шартты бекіту туралы шешім қабылдайды.
Оған қосылу жүзеге асырылатын қоғамның директорлар кеңесі
акционерлерінің жалпы жиналысының оған басқа қоғамның қосылуы нысанында
қоғамды қайта ұйымдастыру туралы, өткізу актісін және қосылу туралы шартты
бекіту туралы мәселені енгізеді.
Оған қосылу жүзеге асырылатын қоғам акционерлердің жалпы жиналысы
оған басқа қоғамның қосылуы нысанында қоғамды қайта ұйымдастыру туралы,
өткізу актісін және осыайқындалған тәртіпте қосылуы туралы шартты бекіту
туралы шешім қабылдайды.
Оған жүзеге асырылатын қоғамның жарғысына өзгерістер және
толықтырулар енгізу туралы шешімнің қажеттілігі туындаған жағдайда, онан
қосылу жүзеге асырылатын қоғам акционерлерінің және қосылатын қоғам
акционерлерінің бірлескен жалпы жиналысында қабылданады.
Қоғамның директор кеңесінің шешімі бойынша егер қосылатын
қоғамның активтерінің және міндеттемелерінің сомасы оған қосылу жүзеге
асырылатын қоғамның өз капиталының бес процентінен аспаса бір қоғамның
екінші қоғамға қосылуы жол беріледі. Мұндай жағдайда қосылу нысанында қайта
ұйымдастыру туралы шешімді, бұл қосылу ірі мәміле болып табылған жағдайды
қоспағанда, оған қосылып жүзеге асырылатын қоғамның директор кеңесі
қабылдайды.
Қайтадан ұйымдастырылатын қоғамның акцияларын кейіннен жаңадан
құрылатын қоғамдардың акцияларына айырбастаумен осы қоғамның барлық
мүліктерін жаңадан пайда болған қоғамдар арасында бөлу арқылы қоғамның
барлық мүлкін, құқықтарын және міндеттерін өткізу мен қоғамның қызметін
тоқтатудыжүзеге асыру қоғамды бөлу болып табылады. Бұл ретте бөлінетін
қоғамның құқықтары мен міндеттері бөлініс балансына сәйкес жаңадан пайда
болған қоғамдарға өтеді. [9]
Бөліну нысанындақайта ұйымдастырылатын қоғамның директорлар
кеңесі акционерлердің жалпы жиналысының қарауына бөліну нысанында қоғамды
қайта ұйымдастыру,жаңа қоғамдарды құру,қайтадан ұйымдастырылатын
қоғамдардың бағылы қағаздарын құрылатын қоғамдардың бағалы қағаздарына
айырбастау және бөлініс балансын бекіту туралы мәселелерді енгізеді.
Акционерлердің жалпы жиналысы қабылданған қоғамның бөлінуі
туралы шешім қайтадан ұйымдастырылатын қоғамның акцияларын жаңадан құрылған
қоғамдарының акцияларына айырбастау тәртібін,сондай ақ қайтадан
ұйымдастырылатын қоғамның бұрынғы шығарылған акцияларының әрбір түріне
арналған,аталған акциялардың түрлері мен атаулы құнының айырбастау кезінде
қолданылатын арақатынасын айқындауы тиіс.Бұл ретте акцияның бір түрін
иеленгендерге берілетін құқықтар (оның ішінде айырбастауға арналған
акцияларды таңдау) бірдей болуы тиіс,Қайтадан ұйымдастырылған қоғамның кез
келген акционерлерінеоған тиесілі акцияларды жаңадан құрылған қоғамның
акцияларына айырбастау нәтижесінде берілетін құқықтар оған қайтадан
ұйымдастырылатын қоғамның жарғысымен берілген құқықтармен салыстырғанда
кемітілмейді немесе шектелінбейді.
Егер қоғамның жарғысында өзгеше көзделмесе,оны бөлу кезінде
әрбір акционер қайтадан ұйымдастырылған қоғамдардың шығарған акциялардың
жалпы санына оның акцияларының проценттік арақатынасына тең болатын жаңадан
пайда болған қоғамның шығарған акцияларының жалпы санына өзінің акцияларын
проценттік арақатынасын сақтайды.
Қоғам оның акционерлерінің жалпы жиналысында бөліну туралы
шешім қабылданған сәттен бастап бұл шешім туралы қабылданғаннан кейін
туындаған міндемелер бойынша несие берушілерге хабарлауға міндетті. Қоғам
акционерлерінің жалпы жиналысы бөліну туралы шешім қабылданғаннан күннен
бастап екі ай мерзімде өзінің барлық кредиторларына бөліну туралы жазбаша
хабарлама жіберуге және баспасөз басылымында тиісті хабарландыру жариялауға
міндетті . Хабарламаға бөліну балансы, сондай-ақ жаңадан пайда болған
қоғамның әрқайсысының атауы, орналасқан жері туралы мәліметтер қоса
беріледі. Қайта ұйымдастырылатын қоғамның несие берушілері хабараламаны
алған күнне бастап екі ай мерзімде қоғамннан қоғамның тиісті
міндеттемелерін мерзіміннен бұрын атқаруды және залалдарды өтеуді талап
етуге хақылы. Қоғамнан бөліну нәтижесінде пайда болған қоғамдар қайта
ұйымдастырылған қоғамның міндеттемелері бойынша бірлескен жауапкершілікте
болады.
Қызметін тоқтат бастан қайта ұйымдастырылатын қоғамның
мүліктерінің құқықтарының және міндерінің бір бөлігін өткізу мен бір немесе
бірнеше қоғамды құру қоғмады бөлініп шығуы болып танылады.
Қайта ұйымдастырылатын директорлар кеңесі акционерлердің жалпы
жиналысын қарауына бөлініп шығу нысанында қоғамды қайта ұйымдастыру туралы.
Бөлініп шығарудың тәртібі мен шарттары бөлініс балансы туралы және жаңа
қоғам құру мәселелерді енгізеді. [10]
Қайта ұйымдастырлатын қоғам акционерлерінің жалпы жиналысы
бөлініп шғу нысанында қайта ұйымдастыру , жаңа қоғамдар құру және қайта
ұйымдастырылатын қоғамның бағалы қағаздарын құрылатын қоғамдардың бағалы
қағаздарына айырбастау туралы тәртібі және бөлініс балансын бекіту туралы
тәртіпте шешім қабылдайды. Қоғамның бөлініп шығуы кезінде қайта
ұйымдастырылатын қоғамның құқықтары және міндеттері бөлініс балансына
сәйкес оған өтеді.
2 акционерлік ҚОҒАМ формаСЫНдағы ұйымның
ресуртарын қолдануын бағалау
2.1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің даму
тенденциялары мен ақуалын талдау
Қазіргі уақытта әрбір коммерциялық банк өзінің жұмысын құру үшін
стратегия мен амал-әдіс ойлап табады. Банктің ресурстарын тиімді
қалыптастыру үшін стратегиялық мақсаттарға үлкен мән береді. Осылайша,
Тұран Әлем Банк АҚ стратегиялық міндеті банктік және қаржылық қызмет
нарығында өзінің тұтынушыларына қызмет көрсетуде банктік өнімдер мен
қызметтерді жоғарғы кәсіби білімді мамандардың соңғы жетістіктеріне
сүйенген жаңа технологиялар саласын қолдануымен әрі жаңашылдығымен
бәсекелестік шамасы бар және жоғарғы кірісті, жан-жақты қаржы бөлімшесі
болып табылады.
Банктің стратегиялық мақсаты:
Корпорациялық нарықта:
- ұсынылатын банктік өнімдер мен қызметтердің нарықтағы орнын
нығайту;
- кірісті тұтынушыларды тарту;
- ссудалық сөмкені, оның сапасын диверсификациялау;
- тұтынушылардың кірістілігін қызметтер комплексін ұсыну жолын
ұсынумен ұлғайту.
Сату нарығында:
- нарықтағы өз үлесіне күресу;
- жаңа банктік қызметтерді кеңейту мен енгізу;
- үнемі тұтынушылар арқылы таза кірісті өсіру;
- кездейсоқ тұтынушылар арқылы ұстап отыруды азайту.
Бұл банктің амал-әдістік мақсаты:
- іс-жүзіндегі тұтынушы базаны ұстап тұру;
- тұтынушы базаның шақыру стратегиясын дамыту мен кеңейту;
- жаңа түрлер мен аймақтағы өнімдерді дамыту (ипотека, лизинг,
ломбард, смарт-карт, т.б.);
- жоғарғы кірістік банк өнімдері мен қызметтерді анықтау мен
көбейту;
- ссудалық сөмкелер, қайтаруды қамтамасыз ету сапасын жақсарту;
- тәуекелділікті төмендетуді жоғарылату.
Валют-Транзит Банк АҚ өзінің қызметін бес түрлі басымдылық бағыттары
бойынша негіздеуде:
- сыртқы нарықтағы жағдайларды жан-жақты терең талдау және
стратегиялық даму жорлдарын анықтау;
- жеке меншік қызметтер мен экономикалық көрсеткіштер және
бәсекелестіктің өсуін қамтамасыз етуді әрдайым экономикалық
талдау;
- тұтынушылар негізін зерттеу, тұтынушылар базасын кеңейту,
сенімді қарым-қатынасты жолға қою;
- шығармашылық ізденіске лайық, бірдей алға ұмтылған ұжым құру;
- жаңа әрі табысты мәліметтерді, инновациялық банктік
технологияларды енгізу, зерттеу және өңдеу. Бұл мақсаттардың
барлығы таза кірісті үнемі ұлғайтып отыруға бағытталған.
Валют-Транзит Банк АҚ даму тарихы 1996 жылдан бастау алды, бұл
жылы Қарағанды акционерлік Прима-банкінің бақылаушы акция пакетін
сатып алды, ондағы бекітілген капитал сол кезде 2 млрд. тенгені
құрады. Бүгінгі күні бекітілген капитал 1,3 млрд. тенгені құрап отыр.
Осы уақытқа дейін банктің жеке капиталы 206 млн. 2,7 млрд. тенгеге
өсті. Әринебанктің кірісі де өсті. Тұтынушылар саны қазіргі күні 500
мыңнан астам. Валют-Транзит Банк АҚ Қазақстан Республикасы
территориясында аймақтық банктердің филиалдары ең кең тараған, есептеу-
кассалық бөлімшелері мен айырбастау орындары бар.
Валют-Транзит Банк АҚ – тұрғындардың салымдарына кепілдік
(қауіпсіздендіру) беруші Қазақстандық қорға қатысушы; оның акциялары,
облигациялары А Қазақстандық қор биржасының листингісінде беделге ие.
Өзінің күнделікті қызметінде банк халықаралық Reuters мәліметтік
жүйені, халықаралық SWIFT және Western Union төлеу жүйесін қолданады,
ол өз кезегінде әлемнің 209 елінің 188-іне тез арада ақша аударуға
мүмкіндік береді. .[11]
Қазіргі уақытта банк келесі қызметтерді ұсынады: заңды және жеке
тұлғаларға тегін банктік есеп-шот ашуға және жүргізуге; қолма-қол
ақшаны қабылдау және тарату; ақшаны есеп-шотқа қайтару қызметі; есеп-
шот ашпай-ақ бір мәртелік екі сағатта жеткізілетін ақша аудару
қызметі; коммуналдық төлемдерді қабылдау; банктік кепілдіктерді ұсыну;
заңды және жеке тұлғаларды несиелеу; теңге және шетел валюталар
түрінде заңды және жеке тұлғалардан депозиттер қабылдау; есеп-шотты
жедел басқарудың бағдарламалық қамтамасыз етілуін бекіту; әртүрлі сала
бойынша қаржылық кеңес беру; құндылықтарды сейфтік сақтау; ақша мен
материалдық құндылықтарды инкассациялау; шетел валюталарын тұтас алушы
тұтынушылар үшін жеңілдікпен сату және сатып алу және т.б. Мұндай
қызметтерді ұсыну банктің таза кірісін тұрақты өсіруге мүмкіндік
береді.
2003 жылдың шілде айында Валют-Транзит Банк АҚ Қарағанды
облысы әкімиятымен әріптестікке ауылдардан қызу қолдау тапқан әрі
құптаған келісім туралы меморандумға қол қойды. Бұл маңызды құжат ауыл
экономикасы мен ауылдың әлеуметтік мәселелерін шешуге бағытталған
мемлекеттік және аймақтық бағдарламаны жүзеге асыруға бағытталған.
Ауылдармен күнделікті аудандық байланыстар аудандық агроөнеркәсіптік
Валют-Транзит Банк АҚ басқармасы іске қосылды, мұнда егістік пен
фермалардағы өнімдерді өңдеуге арналған әртүрлі кәсіпорындар мен
өндірістерді дамытуға инвестиция салу жоспарлары өңделуде. [20].
Қазақстанда соңғы жылдары болып жатқан экономикалық көтерілудің
арқасында ҚР ұлттық банк тарапынан есептік бақылау арқылы банктік
сектор өте жылдам кеңейді. Сондай-ақ, Альянс-Банк те тез арада өсіп
шықты, ол 2002 жылы қазақстандық банктердің ішіндегі ең жоғарғы
деңгейдегі белсенділікті көрсетті – 168%, дегенмен ол бір жыл бұрын
ғана шағын аймақтық банк болатын, оның бұрынғы аталуы
Ертісбизнесбанк болатын. 2001 жылы жанындағы ірі компанияларды өзіне
қосып алғаннан кейін, оның ішінде Алматықұс ОАО ірі тамақ өнімдері
шығаратын өндірісті алғаннан соң, банктің беделі бірнеше есе өсті, ал
оның топ-менеджменті ірі қазақстандық банктердің кәсіби тобымен
күшейтілді. 2001 жылдың наурызында Ертісбизнесбанктің аталуы
Альянсбанкке ауыстырылды, ал оның бас ғимараты 80% капитал өтетін
елдің қаржылық астанасы – Алматы қаласына көшірілді. Альянсбанктің
қаржылық көрсеткіші 2005 жылы банкті Қазақстанның ең ірі он банкінің
қатарына көтерді. Банктің 2004 жылғы кірістілігі 74% құрады, немесе
2,2 млрд. теңге болды, ал белсенділігі 2004 жылдың басында 8,2 млрд.
болса, 2005 жылдың басында 22 млрд. теңгеге өсті. Мұның бәрі несиелеу
мен құнды қағаздар операциялары негізінде өсті, бұл өсімді 2,3 пен 6,4
есеге ұлғайтты. Сонымен қатар, депозиттік сөмке 2,8 есеге өсті, бұл
дегеніміз банктің тұтынушылық базасын үш есеге өсіртіп – 31 мыңға
көтерді. Банктің бекітілген капиталы қосымша акциялар эмиссиясы
арқасында жыл басында 820 млн. теңге көлеміндегі сомадан 2 млрд.
теңгеге немесе 165% өсті. Банк сонымен қатар, екінші деңгейдегі
капиталды көтеру үшін алғашқы арақашықтық облигацияларын шығарды.
Темірбанк АҚ өзінің амал-әдісін экономиканың түрлі саласындағы
ірі кәсіпорындарға қызмет көрсету бойынша құрып отыр: мұнай өндіруші,
газ шығарушы, энергетикалық, транспорт, ауыл шаруашылығы, өндіріс пен
сауда, орта және шағын бизнес. Бұл банктің негізгі қағидасы тұтынушыға
икемділік пен ең тамаша қызмет көрсетуді ұйымдастыру болып табылады.
Банк тұтынушыларға арнап үнемі жаңа қызмет түрлерін талдауда, әсіресе
12 ай мерзіміне $ 1000 кем емес сомадағы салым немесе теңге және евро
жабдықтаған тұтынушылар сый ретінде медициналық қауіпсіздендіруді ала
алады.
Іс жүзінде барлық дерлік коммерциялық банктер $ 500 кем емес
салым салғандарға қарай үнемі ұтыс ойындарын өткізіп отырады.
Қазіргі уақытта, Ресей-Қазақстан бағдарламасы әрекет етіп
отырған шақта, Каспийский және Сибакадембанк (Ресей) коммерциялық
банктерінің бағдарламасы аумағында екі елдің кәсіпкерлері өздерінің
қаржылық ағымдарын - серіктес банктер көмегімен бағыттау туралы
әріптестік келісіміне қол қойды. Альянс банктері ұқыпты әрі өз
мерзімінде есептесу мен сыртқы келісім-шарттың қаржылық кепілдігін
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. [24]
Жүргізілген зерттеулер көмегімен келесі қорытындыға келуге
болады, яғни Қазақстанның коммерциялық банктері тұрғындарға сапалы
қызмет көрсетуге бет бұрып, банктің жаңа технологияларына аса зор мән
беруге ұмтылуда, өз қызметтерін белсенді жүзеге асыруда, банктің
кірістілігін тұтынушыларға сапалы қызмет көрсету арқылы ұлғайтуға
тырысуда. Дегенмен, ҚР коммерциялық банктері өзара қатыгез
бәсекелестік күресі жағдайында еңбек ететінін ескеру керек. Сондықтан
да, қаржылық ресурстарды өмір үшін күресте маңызды фактор ретінде
әрмен қарай таза кіріс көзі ретінде қарап басқаруды жетілдіруді
қарастыру қажет.
Жалпы алғанда зерттелініп жатқан банктер талаптарға сай әрі
қазіргі заманғы жан-жақты банктерге тән сапаларға ие. Қазіргі
уақыттағы банктердің өткізіп жатқан барлық іс-шаралары таза кірісті
көтеру мен қаржылық нәтижелерді жақсартуға бағытталған.
Біз профессор Н.К.Күшіковтың көлемі жағынан шағын
капитализациялар ірі банктік корпорацияларға қарағанда өзінің
төменгі сатысында олардан кеме емес, қайта нарықта беделді орынға
ие, кейде тиімдірек. Бұл жерде мемлекеттік бақылаушы органдары біздің
орта және шағын банктеріне тек абсолюттік тұрғыда бағалап қана қоймай,
сондай-ақ маңызды қаржылық-экономикалық көрсеткіштердің өсу
динамикасына қарай бағалауға мән беруі керек деген пікіріне
келісеміз. [25]
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Банктер мен банктік
қызмет туралы Заңындағы 50 бабы бойынша, банктік құпияға қолма-қол
ақша көлемі туралы мәліметті, депозиттің банк есеп-шотындағы нөмірі
мен иесі туралы, банктің тұтынушысы мен корреспонденті туралы, ақша
қозғалысы мен ондағы ақша қалдығы, банк есеп-шотындағы ақша қалдығы
жайында, банк операциясы (банк операцияларын жүргізудегі жалпы
жағдайлардан өзгесі), сондай-ақ сейфтік жәшіктерде, сөрелерде және
банк ғимаратында сақталып жатқан нақты ақша мен оның иесі, тұтынушы
мүлкінің құны туралы мәліметтер енеді деген мағлұматты ескеріп өту
керек. [26]
Алайда әлемдік қауымдастық бұл бапты қайта қарау керек дегенді
айтады, мұнда банктік ақшалардың шығу тазалығы жайында сөз қозғалып
отыр. Банктің тек толық шынайы тазалығы ғана осы проблманы шешуге
көмектеседі.
Қазіргі заманғы қазақстандық экономикадағы ең өзекті
проблемалардың бірі бизнестің жеткілікті деңгейде шынайы болмауында
болып отыр. Әсіресе, банктерден қарыз алушылардың ұсынған есебінде
қолданылатын фискальды есеп беру, шын мәнісіндегі істің жағдайынан
айырмашылықтары болады. Нәтижесінде, Қазақстанның Ұлттық банкі
Инструкцияларына сәйкес құрылған банктердің құрған қорлар көлемі
шындыққа сәйкес бола бермейді. Қазақстанның Ұлттық банкінің құрап
отырған қорлары несие тәуекелділігі мен көлемін реттеуге бағытталған
нормативтік базаны жетілдіру процесін жалғастыру қажеттілігін
көрсетеді. Мұндай күрделі жағдайдан шығар жол – экономикалық жүйенің
институционалдық дамуды бизнесті заңдастыру, есеп беруді қайта
қараудан табылады.
Қазақстандық ғалымдар (А.А.Ильясов, А.К.Гилимов) Қазақстандағы
банк жүйесі қызметін жетілдірудің маңызды бағыты, коммерциялық
банктердің қаржылық жағдайын талдау әрі оның тұрақтылығын көтерудің
теориясы мен практикасын әрі қарай өңдеу келесі бағыттар бойынша
жүзеге асады:
- ҚР Ұлттық Банкімен бірлесіп коммерциялық банктің басшылығымен
келісе отырып банктерді рейтінгілік бағалаудың ортақ әдісін
талдау;
- Банктің қаржылық жағдайын толық әрі бәрін қамтушы
автоматизация мен компьютеризациялау, банк жұмысының нәтижесін
бағалау үшін бағдарламалық қамтамасыз етуді жетілдіру. [27]
Бұл пікірді сондай-ақ, бүгінгі күні Қазақстан экономикасы мен
банктері үшін жеке алғандағы әрбір банктің тұрақты қызметі маңызды
мағынада болып табылатынын ескеру керек.
Агрегаттық сандық көрсеткіштер динамикасына қарай, 2005 жылдың
басында Қазақстанда коммерциялық банктердің жаңа эволюциялық кезеңі
бастау алды. Біз оның негізгі белгілерін көрсетуге тырысамыз:
1.01.2005ж. 3 ірі банк жағдайы бойынша өзіне барлық банк
жүйесіндегі 88% белсенділікті тартып алады. Қазақстандық банк секторы
концентрациясының деңгейі 62% сәйкес келеді, ал Австралияда - 65%,
Бельгияда - 64%, Грецияда - 79%, Нидерландта - 76%, Швецияда - 89%
(әлемдік Банк берілгендері бойынша).
2. Қарастырылып жатқан тенденцияның өсімі коммерциялық
банктердің жариялаған үкімдік капиталының сомалық көлемінің
дефиляциялық өсімінде оның тұрақтылығын байқатады. Шын мәнісінде,
банктердің жеке қаражаты (капиталы) бекітілген капиталға қарағанда өте
жәй өсуде. Ұлттық Банктің берілгендері бойынша барлық коммерциялық
банктердің жеке капиталы 13% ұлғайды, ал бұл кезде банктерің нетто-
белсендігі небәрі 3% азайған. Нәтижесінде, 2005 жылдағы капитал
көрсеткіші (капиталбелсенділік қатынасы) 16,7% болды, ал 2004 жылдың
қорытындысы бойынша бұрын 11,8% болған. Банктер арасында едәуір
динамикалық прогресс байқалады. Мамандардың бағалауы бойынша, 3 ірі
банктер ішінде өткен жылға қарағанда капиталдың төмендеуі аса шамалы
болды (7,75 тен 7,12 дейін), ал 2005жылы капитал-белсенділіктің
қатынасы соңғы 2,5 жылдағы мәліметте 9,44% өскені байқалды. Бұл
дегеніміз жеке таза кірісті өсіру үшін банктердің қолайлы салыстырмалы
қаржылық жағдайын көрсетеді. [27]
3. Дағдарысқа ұшыраған банктер қатыгез бәсекелестіктің есебінен
және оның әріптестерінің төлемақы төлеу мүмкіндіктеріне қарай
мемлекеттің құнды қағаздарының белсенділігі (1995 жылдың отасындағы
кірістілік жоғарғы деңгейге мықты орнатылып алды) пайдасына қарай
қайта құрастыру шығынға ұшырау көрсеткіші процесі байқалған банктердің
іс-әрекеті тоқтатылады.
Жоғарыда айтылғандай, ҚР Ұлттық Банкі өз уақытында ресми емес
банктер мен лицензиялар пікірін жабу процесі қарқынды жүрді. Қалған
банктер мемлекеттен күтпеген сыйлықтар алды – өте қарқынмен өсуші
мемлекеттік облигациялар нарығы таңқаларлық тәуекелсіз-ақ кірісі бар
құралдарды алды. Мемлекеттік қағаздарды валюталық қаражаттар
конвертациясы есебінен белсенділікті қайта құру басталды. Шетелдік
белсенділік үлесін төмендету үкіметтің валюталық саясатына тұтас
өзгеріс енгізу нәтижесі болды. Валюталық саясат коридоры қысқа
мерзімді әрі ұзақ мерзімді спекулятивті валюталық салымдардың
көріністерінен қол үзді. 1994 жылдың аяғынан бастап 2005 жылдың мамыр
айы аралығында коммерциялық банктердің мемлекеттік құнды қағаздарға
салған салымдарының көлемі 8 есеге өсті, ал бұл операциялардың нетто-
белсенділерге өсу үлесі 5,2 ден 21,1% өсті. [28]
Қазақстандағы банктік секторлардың дамуы филиалдар ұйымдары мен
есептесу-кассалық бөлімдермен жалғасады. Қазіргі уақытта әрекет етуші
35 банктердің 24 филиалдары бар. 01.01.05ж. 366 филиалдың ішінен 167
Халық Банкі АҚ енеді. Есептесу-кассалық бөлімдер байланыс жүйесі 18
банкте бар. Филиалдық жүйені құру процесі жаңа банктер үшін заңды,
оның қажеттілігі белгілі бір кезеңде пайда болып, бизнестің әрмен
қарай кеңею қажеттілігін көрсетеді. Сонымен қатар, жаңа банктердің
территорияларға кең таралуы жеткілікті деңгейде белсенді емес әрі
көбінесе ірі кәсіпорындық өндірістермен шектеліп, ауылдық мекендерде
бұл сала өте аз қамтылған. [29].
Жоғарыда келтірілген жағдайларды талдау арқылы қазақстандық
банктер секторының қазір кездегі консолидация ретіндегі даму кезеңін
сипаттауға болады. Операциялар саны мен көлемінің қарқынды өсуінің
орнына ресурстардың көлемін едәуір тарылтатын қатаң бәсекелестік,
сондай-ақ жарамсыз банктердің көбеюі орын алуда.
Алайда, біздің пікіріміз бойынша,банктік жүйедегі түбірімен
өзгерістер қазіргі шын мәнісіндегі қажеттіліктерге қарай орындалмай
отыр. Ірі банктердің жарамдылығын қолдаудың негізгі қоры мемлекеттік
құнды қағаздар, бюджеттің қажетін қамтамасыз етуші нарық болып қала
бермек.
Банктің өзінің функцияларын жүйелі орындауда жалпы елдің
экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етудің фундаментін құрайды. Әрбір
операция банктің арнаулы бөлімдерінде орындалса да бұл бір-бірімен
тығыз байланыстағы ерекше әріптестер тобының көмегімен жүзеге
асырылады.
Біздің жұмыста біз келесі банктердегі басқару әдістері ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 Нарық жағдайында акционерлік қоғамның Жай жәнЕ
жай емес түрде қалыптасуы мен қызметтері
1. 1 Акционерлік қоғамдардың қалыптасуы
1.2 Акционерлік қоғам қызметтерінің ерекшеліктері
2 акционерлік ҚОҒАМ формаСЫНдағы ұйымның
ресуртарын қолдануын бағалау
2.1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің даму
тенденциялары мен ақуалын талдау
2.2 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі адам
ресурстарын басқару
3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ
РЕТІНДЕДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
3.1 Коммерциялық банктердегі ресурстарды басқарудың стратегияларын
қалыптастыру жолдары
3.2 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі кірістер мен
шығыстар құрылымын оптимизациялау
ҚОРЫТЫНДЫ
Қолданылған әдебиеттер тізімі
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Нарық тек қана өмір менталитетін өзгертіп қана қойған
жоқ,басқарудың жаңа функцияларын нарыққа енгізді (фирманы басқарудың
ұйымдастырушылық құрылымындағы өзгерістер).
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
экономикалық әлеуметті және саяси жаңарудың жылдамдату жолында деген
халыққа Жолдауында біздің стратегиялық міндетіміз – бәсекеге қабілетті
елдер арасында лайықты орын алу деп белгіленген. Осыған байланысты алға
қойған мақсатқа жетуде экономикалық субъектілердің қызметін тиімді
басқару үлкен рөл атқарады, соның ішінде экономикалық тіршілік ортасы-
акционерліқ қоғамдар болып табылады.
Еліміздегі рыноктық қарым-қатынастың дамуы экономикалық саясатын
бара-бар жүзеге асуын талап етеді,бұл акционерлік қоғамдарыдың қызметін
тиімді дамуына жолданған.
Қазіргі таңда халық шаруашылығында бұрын болмаған құрылым
элементтерінің өтімділігі пайда болды. Бұрын да жабдықтау және өткізу
бойынша проблемалар болған. Орталықтан жоспарлау жағдайында бұлар басқалай
шешілген,қазіргі таңда шаруашылық қызметтер өз бетінде шешімді. Бүгінгі
күндегі ең күшті техникалық жетістікткр (барлық жағдайдағы мүмкіндіктер)
қарастырылмаса жабылуы мүмкін,өйткені ооның өніміне тұтынушылардың сенімі
нық болмаса, тиімділік бермей қалуы мүмкін.
Мемлекеттің қазіргі экономикалық даму кезеңі акционерлік қоғамдарды
ғылыми басқарудың талаптары жоғарлауда. Біздің дамушы ғасырымызда кез-
келген акционерлік қоғамдардың дамыу шарты ойдағыдай қалыптастыруы аса
маңыздылықпен алға басуда.
Акционерлік қоғамның басқару құрылымы және оның бөлемшелері арнайы
маманданған орган болуы керек,маркетингпен айланысатын,өнімді қандай
сапамен, санмен,қандай қызмет түрлерін көрсетумен,өндіріп жатқан немесе
өндіруге тиісті өніміне немесе қызметі тұтынушылар таба алама деген
сұрақтарға көп көңіл бөлінеді.
Акционерлік қоғамның басты мақсаты - өз ресурсын барынша тиімді
қолданып,пайда табу болып табылады. Сондықтан ұйым ресурстарды басқарудың
басты стратегияларын таңдау, ұйым қызметінің дұрыс ұйымдастырылуы, ұйым
ресурстарын басқару әдістерінің, сонымен қатар ұйымдағы кірістер мен
шығыстарды оптимизациялау маңызды болып саналады. Бизнес стратегиясындағы
бірлік бұл - өте нақты өндірістік өнім немесе оның тасымалдануы әрине
кеденмен байланысты. Бизнес стратегиялық бірліктің мақсаты өндіреді,ал
маркетинг,дистрибьютерлік қызметпен басқалар жұмыс жасуы керек. Нақты,
жақсы стратегяи ұйымының сұрақтарын дұрыс шешеді. Стратегияны бөлшектерге
бөліп өңдеуге болмайды, өйткені байланыс үзіледі. Құрылымдық бірліктің
корпарацияға қатысты проблемасы оның функцияларын орталық шетел
тәжірибесінде 70 жылдарының басында жекешелендірудің жағында шешіліп
қойылған. Соңғы 10 жыл ішінде тәжірибеде менеджерлерге арнайы өкілеттік
берілген, басшының қатысуынсыз менеджер шешім қабылдап, жұмысты жүргізе
береді. Әрине өкілеттілікті өзіңе жүктелген қызмет барысына ғана қолдана
алады. Бұл жағдайға басшы менеджер орта буындағы бөлім менеджерлері толық
қаржылық және материалдық жауапкершілікті өз мойнына алады. Бөлім
менеджерлері бірігіп өздерінің техникалық және экономикалық идеяларын
жүзеге асырса,онда компания табыс табады. Орталықтандырылмаған басқару
құрылымы қазіргі таңда және нарықта “қозғалмалы” болып келеді.
Басқару буындары арасындағы деңгейлердегі дұрыс жіктеу қажет.
Орталықтандырылмаған басқару құрылымындағы корпорация жалпы корпорациялық
деңгей және өндірістік – шаруашылық деңгейлерге бөлінеді. Бұл жағдайда
аппарат бөлімі өндірістік – шаруашылық қызметтің нәтижесіне, өнімнің бәсеке
қабілеттілігіне, жоғарғы басшылық ұзақ мерзімдік жоспарлау және сыртқы
байланысты кеңейтуге жауап береді.
Акционерлік қоғамның тағы бір маңызды мәселелерінің бірі – адам
ресурстарын тиімді басқару. Бұл басты,бір мақсаттағы басқаруды әрбір
облыстарға сапалы түрде жүзеге асыра алмайсың. Ұйым персоналдардың
шешімімен санасуы керек. Сол үшін персоналдарға мотивацияны кең көлемде
қолдану қажет, өйткені олар фирманың жұмысын алға жылжытады және фирманың
тікелей ішінде жүріп басқаруға қатысады. .
Қазақстандағы рынок ерекшелігін ескере отырып, оның жиі тез өзгеруі
ретінде мекемелердің сыртқы және ішкі жағдайларын айтуға болады, ұжымдардың
дамыту жүйесі оның тек қана ойдағыдай дамуы ғана емес,сонымен бірге оның
өміршендігін де анықтайды.Ғылыми-техникалық прогрестің жылдам дамуы
кезеңінде жетістікке жеткен отандық және шет елдер тәжірибесі көрсетіп
тұрғандай акцмонерлік қоғамдарының қызметі барысында дұрыс бағыт – бағдар
ұстануы маңызды болып табылады.
1 Нарық жағдайында акционерлік қоғамның Жай жәнЕ
жай емес түрде қалыптасуы мен қызметтері
1. 1 Акционерлік қоғамдардың қалыптасуы
Акционерлік қоғамнан біз коммерциялық ұғым түсінеміз,жарғылық капитал
негізінен нақты бір акция санына тең,қоғамға қатысушылар,қоғамға қатысты
міндеттемелік құқықтарын куәландырады. Акционерлер қоғам міндеттемесіне
жауап бермейді және өз қызметіне байланысты тоқырау тәуекелін өз мойнына
алады.
Акционерлік қоғамның өз қатысушыларының мүлкінен оқшауланған мүлкі
болады,өз міндеттемелері бойынша өз мүлкі шегінде жауапты болады және өз
қатысушылары бойынша жауап бермейді.Құрылтайшылар акционерлік қоғамның
міндеттемелері бойынша қоғамның жарғылық қорына салынған салымның толық
төлемеген жағдайда олар салығының төленбеген бөлігі шегінде ортақ жауап
береді.
Акционерлік қоғам – заңды тұлға және өзінің жеке мүлкінің еркін
балансын есептей отырып жеке мүліктік емес және мүлікті өз атынан жүзеге
асыруға қажет әр-түрлі қызметтің түрлері бойынша азаматтық құқық пен
міндеттеме алуға болады. .[1]
Акционерлік қоғам қызметі бағалы қағаздар мен акцияның іс-әрекеті
нәтижесінде пайда алуға бағытталған 2005 жылға дейін акционерлік қоғам –
жабық және ашық болып бөлінеді.
Қатысушылары - өздеріне тиесілі акцияларды басқа акционерлердің
келісімісіз бөліп бере алатын акционерлік қоғам ашық акционерлік қоғам(ААҚ)
болып табылған. Ашық акционерлік қоғам өзі шығаратын акцияларға ашық түрде
жазылу жүргізуге және оларды заңдармен белгіленген жағдайларда еркін сатуға
құқықтары болған еді.
Акциялары тек өз құрылтайшылары немесе алдын – ала белгілденген өзге
адамдар арасында таратылатын акционерлік қоғамды Жабық акционерлік
қоғам(ЖАҚ) болып табылған. Жабық акционерлік қоғам өзі шығаратын
акцияларға ашық түрде жазылу жүргізуге не оларды сатып алуға өзгеше түрде
адамдардың шектеусіз тобына ұсынуға құқығы жоқ.
Қоғамды қайта құрыға болады және оның мемлекеттік тіркелуі күнінен
бастап мекеме қатарына санаймыз. .[2]
Қоғамның негізгі құжаты жарғы, ол қоғаммен оның акционерлері,барлық
жазылған міндеттер мен құқықтары тиісті міндеттері жазылған ереже.
Акционерлік қоғам акционерлер жиналысының шешімі бойынша қайта
құрылуы немесе таратылуы мүмкін. Акционерлік қоғамды қайта құрудың және
таратудың өзге негіздері мен тәртібі жарғыда белгіленеді.
Акционерлік қоғам тек қана жауапкершілігі шектеулі серіктестік болып
қайта құрылуға құқылы.
Кирима және Мефодия үлкен энциклопедиясы былай анықтайды: “Жарғылық
қоры акциялардың нақты құнына тең белгілі бір санына бөлінген серіктестік
акционерлік қоғам деп аталады. Акционерлік қоғамның қатысушылары оның
міндеттемелері бойынша жауап бермейді және өздеріне тиесілі акциялар құны
шегінде қоғамның қызметіне байланысты болатын залалдар шегуге тәуекел
етеді.”
Акционерлік қоғам заңды тұлға болып табылады.Фирмалық
атауы,тіркелгенфирмалық белгісі,өз атауы мен белгісіне сәйкес мөрі болады.
Акционерлік қоғамның атауы ( толық және қысқартылған) міндетті түрде
көрсетілуі керек:
• қоғаммның үлгісі(типі)
• айналысатын қызметінің мәні(пәні,предмет)
• басқа қоғамнан айырмашылығы туралы мәліметтер
Акционерлік қоғамның атауларын әр елдің мемлекеті тұжырымдап береді.
Фирмалық атаумен бірге акционерлік қоғам “АҚ” деген фраза жазылады. Мысалы,
“Сусындар” АҚ, “АТФ” банкі АҚ.
Акционерлік қоғам толық өзін - өзі басқару үлгісінің шаруашылығына
байланысты сұрақтарды,шаруашылық шешімдерді қабылдау,өткізу,бағаны
белгілеу,еңбек ақыны төлеумен таза табысты бөлумен өзі айналысады.
Заңға қарсы емес барлық құқық берілетін шаруашылықпен қызмет
атқаруға болады. Акционерлік қоғамның қызметі жарғыда көрсетілген қызметпен
ғана шектелмейді. Акционерлік қоғам өкілеттік иемденуге және Қазақстан
Республикасының облысында,қаласында өз филиалдарын ашуға құқылы.
Акционерлік қоғамның қатысушыларының салымында ғимарат,құрылыс,
құұрал-жабдықтар және басқа да материалды бағалықтар:жеке ойшылдық, жер мен
шұғылдануға берілетін құқықтар,табиғи ресурстар болуы мүмкін.
Салынған мүліктің құнын қоғамның қатысушылары бірлесіп анықтайды.
Өз үлесін капиталға салынғаннан кейін,акция табысынан акционер
қоғамнан өз салымын қайтарып алуға құқығы жоқ, соңғы жағдайға тек қана
заңмен немесе қоғам жарғылығында қаралады. .[3]
Акционерлік қоғам заңды тұлға ретінде шаруашылық қызметтің
нәтижесінде өндірілген өнімге,коммерциялық қызметтен алынған
табысқа,қатысушылардың берген мүлікке бойынша иелік ете алады.
Акционерлік қоғам акционерлердің жалпы жиналысының шешімі бойынша
акцияларды нақты құнын өсіру немесе қосымша аакциялар шығару арқылы
жарғылық қорын өсіруге құқылы.
Акционерлік қоғам акционерлердің жалпы жиналысының шешімі бойынша
акциялардың нақты құнын кеміту арқылы,не циялардың жалпы санын қысқарту
мақсатында олардың бір бөлігін сатып алу арқылы жарғылық қорды азайтуға
құқылы, бірақ ол заңда көзделген ең төменгі мөлшерден кем болмауы керек.
Нарық тек қана өмір менталитетін өзгертіп қана қойған
жоқ,басқарудың жаңа функцияларын нарыққа енгізді (фирманы басқарудың
ұйымдастырушылық құрылымындағы өзгерістер), бұрын болмаған сондай-ақ,
құрылым элементтерінің өтімділігі пайда болды. Бұрын да жабдықтау және
өткізу бойынша проблемалар болған. Орталықтан жоспарлау жағдайында бұлар
басқалай шешілген,қазіргі таңда шаруашылық қызметтер өз бетінде шешімді.
Бүгінгі күндегі ең күшті техникалық жетістікткр (барлық жағдайдағы
мүмкіндіктер) қарастырылмаса жабылуы мүмкін,өйткені ооның өніміне
тұтынушылардың сенімі нық болмаса, тиімділік бермей қалуы мүмкін.
Акционерлік қоғамның басқару құрылымы және оның бөлемшелері арнайы
маманданған орган болуы керек,маркетингпен айланысатын,өнімді қандай
сапамен, санмен,қандай қызмет түрлерін көрсетумен,өндіріп жатқан немесе
өндіруге тиісті өнімінеее немесе қызметі тұтынушылар таба алама деген
сұрақтарға көп көңіл бөлінеді. .[3]
Қазір жаңа бөлімше пайда болды:”тұтынушылармен қарым – қатынас
орнату), қоршаған ортаның проблемасы “қоғаммен байланыс”. Жаңа функцияның
бір айырмашылығы – корпарацияның ұйымдық дамуы. Оның мазмұны: ұйымдық
құрылымды басқарудың келешектегі жоспары, орталықтандырылған және
орталықтандырылмаған ара қатынастың өзгерісін жобалау,корпорациядағы
әртүрлі топтардың басқару үлгісіндегі іс - әрекеттің тиімділігін бағалау.
Фирма ішіндегі басқарудың негізгі функциясы фирма стратегиясы
анықталады.орталықтан басқарудың жоспарлы экономика бұл функция қатыспайды.
Стратегияны таңдау – директорлар кеңесінің жұмысы. Бас директор
кеңесінің басты тұлғасы болғаннан кейін оның шешімі таңдау стратегиясына
әсер етеді, таңдау стратегиясы акционерлік қоғамның жұмысын толығымен
жүзеге асыратындай болуы қажет.Стратегияда күшті нақты артықшылық көріну
керек.
Акционерлік қоғамның мақсаты - өз ресурсын барынша тиімді
қолданып,пайда табу.
Бизнес стратегиясындағы бірлік бұл - өте нақты өндірістік өнім
немесе оның тасымалдануы әрине кеденмен байланысты. Бизнес стратегиялық
бірліктің мақсаты өндіреді,ал маркетинг,дистрибьютерлік қызметпен басқалар
жұмыс жасуы керек. Нақты, жақсы стратегяи ұйымының сұрақтарын дұрыс шешеді.
Стратегияны бөлшектерге бөліп өңдеуге болмайды, өйткені байланыс үзіледі.
Құрылымдық бірліктің корпарацияға қатысты проблемасы оның функцияларын
орталық шетел тәжірибесінде 70 жылдарының басында жекешелендірудің
жағында шешіліп қойылған. Соңғы 10 ішінде тәжірибеде менеджерлерге арнайы
өкілеттік берілген, басшының қатысуынсыз менеджер шешім қабылдап, жұмысты
жүргізе береді. Әрине өкілеттілікті өзіңе жүктелген қызмет барысына ғана
қолдана алады. Бұл жағдайға басшы менеджер орта буындағы бөлім менеджерлері
толық қаржылық және материалдық жауапкершілікті өз мойнына алады. Бөлім
менеджерлері бірігіп өздерінің техникалық және экономикалық идеяларын
жүзеге асырса,онда компания табыс табады. Орталықтандырылмаған басқару
құрылымы қазіргі таңда және нарықта “қозғалмалы” болып келеді.
Орталықтандырылған басқару жүйесіне бұрынғы совет үкіметін айтуға толық
болады.
Басқару буындары арасындағы деңгейлердегі дұрыс жіктеу қажет.
Орталықтандырылмаған басқару құрылымындағы корпорация жалпы корпорациялық
деңгей және өндірістік – шаруашылық деңгейлерге бөлінеді. Бұл жағдайда
аппарат бөлімі өндірістік – шаруашылық қызметтің нәтижесіне, өнімнің бәсеке
қабілеттілігіне, жоғарғы басшылық ұзақ мерзімдік жоспарлау және сыртқы
байланысты кеңейтуге жауап береді.
Акционерлік қоғамның ендігі проблемасы – персоналды басқару. Бұл
басты,бір мақсаттағы басқаруды әрбір облыстарға сапалы түрде жүзеге асыра
алмайсың. Фирма персоналдардың шешімімен санасуы керек. Сол үшін
персоналдарға мотивацияны кең көлемде қолдану қажет, өйткені олар фирманың
жұмысын алға жылжытады және фирманың тікелей ішінде жүріп басқаруға
қатысады. .[4]
Акционерлік қоғамның жоғарғы органы оның акционерлерініің жалпы
жиналысы болып табылады. Қоғамның басқару органы- директорлар кеңесі;
Атқарушы орган – алқалы (басқарма ) немесе жеке –дара; Бақылаушы орган-
алқалы (тексеру комиссиясы) немесе жеке- дара тексеруші; Қолданылып жүрген
заңдарға сәйкес өзге де органдар болып табылады.
Жабық қоғамның жарғысында қоғамды, директорлар кеңесін құрмай
басқару мүмкіндігі көзделуі мүмкін. Бұл жағдайда директорлар кеңесінің
айырықша құзіретіне осы жатқызылған мәселелер акционерлердің жалпы
жиналысының айырықша құзіретіне беріледі. Акционерлердің жалпы жиналысының
ерекше құзіретіне:
• қоғамның жарғысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу;
• қоғамның үлгісін өзгерту;
• қоғамды ерікті түрде қайта құру және тарату;
• қоғамның директорлар кеңесін сайлау, оның сандық құрамын
белгілеу және оның мүшелерінің өкілеттіліктерін мерзімінен бұрын
тоқтату;
• қоғамның жарияланған жарғылық капиталының мөлшерін өзгерту;
• қоғамның тексеру комиссиясының мүшелерін сайлау және олардың
өкілеттілігін мерзімінен бұрын тоқтату;
• бұл жағдайларды қоспағанда есеп комиссисының құрамын бекіту;
• қоғамның жылдық қаржылық есебін, қоғамның тексеру қорытындыларын
бекіту;
• қоғамның акционерлердің алда тұрған жалпы жиналысын шақыруды
акционерлерге хабарлау нысанын айқындау және осындай ақпаратты
баспасөз басылымында жариялау тұралы шешім қабылдау;
• акцияларды бөлшектеу (сплит) және топтастыру;
• акциялардың құнын оларды қоғам бағалы қағаздар рыногы
туралы заңдарға сәйкес сатып алу кезінде айқындау әдістемесін
бекіту;
• қоғамның таза табысын бөлу тәртібі;
• жыл қорытындысы бойынша дивиденттер мөлшерін бекіту;
• қоғамға тиесілі барлық активтердің жиырма бес және одан көп
процентін құрайтын сомадағы активтердің бір бөлігін немесе бірнеше
бөлігі арқылы өзге заңды тұлғаларды құруға немесе олардың
қызметіне қоғамның қатысуы туралы шешім қабылдау;
• ірі мәмілелерді және өзге де мәмілелерді заңға сәйкес бекіту;
• қоғамның облигацияларын және туынды бағалы қағаздарын шығару
шарттары мен тәртібі;
• қоғамның өз капиталы мөлшгерінің жиырма бес және одан да көп
процентін құрайтын сомаға қоғамның міндеттемелерін көбейту туралы
шешім қабылдау;
• лауазымды тұлғаларға оның ішінде қоғамның директорлар кеңесі
мүшелерінің төленетін сыйақының және өтемақының мөлшерін бекіту;
• қоғамның аудиторын бекіту;
• егер қоғамның жарғысында акционерлерге қоғамның қызметі туралы
ақпараттар беру тәртібі белгіленбесе осындай тәртіпті, сонының
ішінде бспасөз басылымын айқындау
• жарғыны өзгерту туралы;
• акционерлік қоғамның жарғылық қоры;
• бұрын шығарылған акцияларды шоғырландыру және бөлу,қосымша
акцияларды шығару туралы;
• облигациялық заемдар шығару тәртібі туралы;
• қоғамның атқарушы органдарын, тексеру комиссиясының мүшелерін
және қоғамның аудиторларын сайлау,сондай–ақ, олардың
өкілеттілігін мерзімінен бұрын тоқтату туралы;
қоғамның ішкі регламентін қабылдау,оған өзгерістер мен толықтырулар
енгізу туралы; [4]
1.2 Акционерлік қоғам қызметтерінің ерекшеліктері
Акционерлік қоғамда акционерлердің, соның ішінде құрылтайшылардың
арасында,өзге шақырылған сарапшы – мамандар арасынанда қадағалау кеңесі
құрылуы мүмкін. Қағалау кеңесі акционерлік қоғамның атқарушы органдарының
қызметіне бақылау жасауды жүзеге асырады. Қадағалау кеңесі мүшелерінің
акциоенрлік қоғам атынан әрекет жасауға құқығы жоқ. Қоғам жарғысымен
қадағалау кеңесі құрылған жағдайда онң ерекше құзіретіне жатқызылған
мәселелерді қадағалау кеңесі акционерлік қоғамның атқарушы органдарының
шешуіне бере алмайды.
Акционерлік қоғамның атқарушы органы алқалық( басқарма,дирекция)
немесе жеке дара(директор,бас директор,президент) болуы мүмкін. Ол
акционерлік қоғам қызметіне күнделікті басшылықты жүзеге асырады және
қадағалау кеңесі мен акционерлердің жалпы жиналысына есеп береді.
Жалпы жиналыстың айырықша құзіретіне жатқызылған қалған мәселелер
жөніндегі шешімдер қоғамның жарғысында көбірек сан көзделмесе қоғамның
дауыс беруге қатысқан дауыс берген акциялардың жалпы санының жай көпшілік
дауысымен қабылданады.
Директорлар кеңесі мүшесінің өкілеттілігін мерзімінен бұрын
тоқтату жөніндегі мәселені шешу үшін акционерлердің көбірек дауыс саны
жарғымен белгіленбейді.
Қоғамның жарғысында акционерлердің жалпы жиналысының айырықша
қүзіретіне сондай ақ- қоғам қызметінің басқа да мәселелері жатқызылуы
мүмкін.
Акционерлердің жалпы жиналысының айырықша қүзіретіне жатқызылған
мәселелер көзделген басқа жағдайларда қоғамның директорлар кеңесінің
шешуіне берілмейді.
Акционерлердің жалпы жиналысы қоғамның ішкі қызметіне
жатқызылған мәселелер бойынша қоғамның директорлар кеңесінің кез келген
шешімін жоюға хақылы.
Егер акционерлердің жалпы жиналысының шешімі артықшылықты
акциялар иелерінің құқығына нұқсан келтірген немесе оны шектеген ретте
мұндай шешімдер жиынтығында тиісті санаттардағы артықшылықты акциялардың
жалпы санының кемінде үштен екісіне ие акционерлер жақтап дауыс берген
жағдайда ғана акционерлердің жалпы жиналысында қабылдануы мүмкін.
Қоғам жыл сайын акционерлердің жалпы жиналысын өткізуге
міндетті.Қоғам акционерлерінің жылдық жалпы жиналысы қаржы жылы
аяқталғаннан кейін бес ай ішінде өткізілуі тиіс.Аталған мерзім есепті
есепті кезендегі қоғам қызметінің аудитін аяқтау мүмкіндігі болмаған
жағдайда үш айға дейін ұзартылған деп саналады. .[5]
Акционерлердің жылдық жиналыстан басқа жалпы жиналыстары
кезектен тыс болып саналады.
Дауыс беру құқығынсыз артықшылықты акцияларды иеленген
акционерлердің жалпы жиналысқа қатысуға және күн тәртібіндегі мәселелерді
талқылауға қатысуға құқығы бар.
Әрбір акционерлердің жалпы жиналыста даусы беру кезінде оған
тиесілі дауыс беретін акциялар санына тең келетін дауыс саны болады, бұған
қоғамның жарғысында дауыстарды айқындаудың өзге де тәртібі көзделген
жағдайлар кірмейді.
Акционерлердің жалпы жиналысында, егер қоғам акционерлердің
жалпы жиналысында немесе жарғысында өзгеше белгіленбесе, кез еклген
тұлғалар қатыса алады.
Жалпы жиналысты әзірлеуді және өткізуді қоғамның атқарушы органы
не осы қоғамның тәуелсіз тіркеушісі немесе өзге тұлға жүзеге асырады.
Жалғыз акционері бар қоғамда жалпы жиналыстың құзіретіне
жатқызылған мәселелер бойынша шешімдерді ол дербес қабылдайды және жазбаша
түрде ресімделуі тиіс.
Акционерлердің кезектен тыс жалпы жиналысы қоғамның директорлар
кеңесінің, атқарушы органның, тексеру комиссиясының бастамасы бойынша не
жиынтығында қоғамның дауыс беретін акцияларының кемінде бес және одан да
көп процентін иеленген акционерлердің бастамсы бойынша шақырылады.
Акционерлердің бастамсы бойынша шақырылатын, акционерлердің жалпы
жиналысын әзірлеу мен өткізуге байланысты шығындар өздеріне жіктеледі және
оларды осы жиналысты шақыру себептері расталғаннан кейіе қоғам өтейді. .[6]
Ерікті түрдегі тарату процесінде тұрған қоғам акционерлердің
кезектен тыс жалпы жиналысын тарту комиссиясы да шақырылады.
Акционерлердің жылдық, кезектен тыс немесе қайтадан өткізілетін
жалпы жиналыстарын шақырудан шақыру туралы талапты атқарушы орган алған
сәттен бастап отыз күн ішінде қоғамның директор кеңесі немесе атқарушы
орган бас тартқан жағдайда шақыру осы санамаланған тұлғалардың талап
арыздары бойынша сот негізінде жүзеге асырылады.
Сот жиналыстың белгіленген уақыт және өткізу орнын, оның күн
тәртібін белгілеуі, жиналыс туралы қоғамның акционерлеріне жіберілетін
жазбаша құлақтандыру мазмұнын белгілеуі және жалпы жиналыстың мақсатына
жетуі үшін қажетті өзгеше шарттарды айқындауы мүмкін. Қоғам акционерлерінің
қайтадан өткізілетін жалпы жиналысын шақыру осы жағдайда көзделген
акционерлердің жалпы жиналысын шақыруға арналған тәртіпте жүзеге асырылады.
Акционерлердің өтпей қалған жалпы жиналысының органына шақырылған
қайтадан өтетін жалпы жиналысы, егер оған қатысу үшін тіркеу аяқталған
кезде жиынтығында қоғамның дауыс беретін(акционерлердің жалпы жиналысын
кезінде дауыс беру құқығы бар) акциялардың қырық және одан да көп процентін
иеленген акционерлер, оның ішінде сырттай дауыс беруші акционерлер
теркелген болса қүқылы боады. Акционерлердің саны он мыңнан асатын қоғамның
жарғысымен акционерлердің өтпеген жиналысының орнына қайтадан жиналыс
өткізуге арналған азырақ (қоғамның дауыс беретін акциялардың кемінде жиырма
бес проценті) кворум көзделуіә мүмкін.
Қоғамды қайта ұйымдастыру (біріктіру, қосу, бөлу, бөліп шығару,
қайта құру) Қазақстан Республикасының азаматтық кодексіне сәйкес
белгіленген ерекшеліктерді есепке ала отырып жүзеге асырылады. Жаңа
қоғамның жарғысын бекітуді және органдарын сайлауды жаңадан пайда болған
қоғам органдарының ұсынысы бойынша, қайта ұйымдастыру туралы шартта
белгіленген мерзімде өткізілетін акционерлердің жалпы жиналысы жұзеге
асырылады. Екі немесе бірнеше қоғамның соңғысының қызметін тоқтатып,
сынанында барлық мүліктерін, құқықтарын және міндеттерін өткізу актісіне
сәйкес беру жолымен жаңа қоғамның пайда болуы қоғамдардың бірігуі болып
табылады. Бірігуге қатысқан әрбір қоғаманың директорлар кеңесі бірігу
нысанында қайта ұйымдастыру өткізу актісін және бірігу туралы шартты бекіту
туралы мәселені акционерлердің жалпы жиналысының шешуіне ұсынады.
Қоғамдардың бірігуі туралы шартта бірігуге қатысқандардың әр қайсысының
атаулары , орналасқан жері туралы, олрадың баланстардың негізгі деректері
болуы тиіс, сондай-ақ бірігу тәртібі мен шарттары, атап айтқанда бірігуге
тартылған қоғамдардың акцияларын құрылған қоғамның акцияларына айырбастау
тәртібі көзделуі тиіс. Барлық аталған ақпарат қоғамның акционаерлеріне
баспасөз басылымдарына жариялау арқылы берілуі тиіс.
Уәкілетті орган халықтық қоғам бірігуге қатысқан жағдайда оның
акционерлеріне беру үшін қажетті қосымша ақпараттың тізбесін көздеуге
хақылы. .[8]
Бірігуге қатысатын әрбір қоғамның акционерлерінің жалпы жиналасы
белгіленген тәртіппен бірігу нысанында қайта ұйымдастыру, өткізу актісін
және бірігу жөніндегі шартты бекіту туралы шешім қабылдайды.
Жаңа қоғамның жарғысын бекіту және органдарын сайлау бірігу туралы
шартпен айқындалатын мерзімде өткізілетін жаңадан пайда болған қоғам
акционерлердің жалпы жиналысында жүзеге асырылады. Жаңадан пайда болған
қоғам акционерлердің жалпы жиналысын шақырудың және өткізудің тәртібіне
байланыс ерекшеліктер бірігу туралы шартпен айқындалады.
Бірігуге қатысатын қоғамдырдың әрқайсысы өзінің барлық несие
берушілеріне бірігу туралы жазбаша хабарлама жіберуге және баспасөз
басылымдарында тиісті хабарландыру беруге міндетті. Қайта ұйымдастырылатын
қоғамның несие берушілері хабарламаны алған немесе хабарландыру жарияланған
күннен бастап екі ай мерзімде қоғамнан қосымша кепілдіктерді не қоғамның
тиісті міндеттемелерін мерзімінен бұрын тоқтатуды немесе орындауды және
залалдарды өтеуді талап етуге хақылы.
Қосылатын қоғамның мүліктерін, құқықтарын және міндеттерін тиісті
өткізу актісіне сәйкес басқа қоғамға өткізу мен оның қызметінің тоқтатылуы
қоғамның қосылуы деп танылады.
Қосылатын қоғамның директорлар кеңесі акционерлердің жалпы
жиналысының қаралуына қосылу нысанында қайта ұйымдастыру туралы мәселені,
өткізу актісін және қосылуы туралы шартты бекітуге ұсынады.
Қосылатын қоғам акционерлерінің жалпы жиналысы қосылу нысанында
қайта ұйымдастыру туралы, өткізу актісін және осы белгіленген тәртіпте
қосылу туралы шартты бекіту туралы шешім қабылдайды.
Оған қосылу жүзеге асырылатын қоғамның директорлар кеңесі
акционерлерінің жалпы жиналысының оған басқа қоғамның қосылуы нысанында
қоғамды қайта ұйымдастыру туралы, өткізу актісін және қосылу туралы шартты
бекіту туралы мәселені енгізеді.
Оған қосылу жүзеге асырылатын қоғам акционерлердің жалпы жиналысы
оған басқа қоғамның қосылуы нысанында қоғамды қайта ұйымдастыру туралы,
өткізу актісін және осыайқындалған тәртіпте қосылуы туралы шартты бекіту
туралы шешім қабылдайды.
Оған жүзеге асырылатын қоғамның жарғысына өзгерістер және
толықтырулар енгізу туралы шешімнің қажеттілігі туындаған жағдайда, онан
қосылу жүзеге асырылатын қоғам акционерлерінің және қосылатын қоғам
акционерлерінің бірлескен жалпы жиналысында қабылданады.
Қоғамның директор кеңесінің шешімі бойынша егер қосылатын
қоғамның активтерінің және міндеттемелерінің сомасы оған қосылу жүзеге
асырылатын қоғамның өз капиталының бес процентінен аспаса бір қоғамның
екінші қоғамға қосылуы жол беріледі. Мұндай жағдайда қосылу нысанында қайта
ұйымдастыру туралы шешімді, бұл қосылу ірі мәміле болып табылған жағдайды
қоспағанда, оған қосылып жүзеге асырылатын қоғамның директор кеңесі
қабылдайды.
Қайтадан ұйымдастырылатын қоғамның акцияларын кейіннен жаңадан
құрылатын қоғамдардың акцияларына айырбастаумен осы қоғамның барлық
мүліктерін жаңадан пайда болған қоғамдар арасында бөлу арқылы қоғамның
барлық мүлкін, құқықтарын және міндеттерін өткізу мен қоғамның қызметін
тоқтатудыжүзеге асыру қоғамды бөлу болып табылады. Бұл ретте бөлінетін
қоғамның құқықтары мен міндеттері бөлініс балансына сәйкес жаңадан пайда
болған қоғамдарға өтеді. [9]
Бөліну нысанындақайта ұйымдастырылатын қоғамның директорлар
кеңесі акционерлердің жалпы жиналысының қарауына бөліну нысанында қоғамды
қайта ұйымдастыру,жаңа қоғамдарды құру,қайтадан ұйымдастырылатын
қоғамдардың бағылы қағаздарын құрылатын қоғамдардың бағалы қағаздарына
айырбастау және бөлініс балансын бекіту туралы мәселелерді енгізеді.
Акционерлердің жалпы жиналысы қабылданған қоғамның бөлінуі
туралы шешім қайтадан ұйымдастырылатын қоғамның акцияларын жаңадан құрылған
қоғамдарының акцияларына айырбастау тәртібін,сондай ақ қайтадан
ұйымдастырылатын қоғамның бұрынғы шығарылған акцияларының әрбір түріне
арналған,аталған акциялардың түрлері мен атаулы құнының айырбастау кезінде
қолданылатын арақатынасын айқындауы тиіс.Бұл ретте акцияның бір түрін
иеленгендерге берілетін құқықтар (оның ішінде айырбастауға арналған
акцияларды таңдау) бірдей болуы тиіс,Қайтадан ұйымдастырылған қоғамның кез
келген акционерлерінеоған тиесілі акцияларды жаңадан құрылған қоғамның
акцияларына айырбастау нәтижесінде берілетін құқықтар оған қайтадан
ұйымдастырылатын қоғамның жарғысымен берілген құқықтармен салыстырғанда
кемітілмейді немесе шектелінбейді.
Егер қоғамның жарғысында өзгеше көзделмесе,оны бөлу кезінде
әрбір акционер қайтадан ұйымдастырылған қоғамдардың шығарған акциялардың
жалпы санына оның акцияларының проценттік арақатынасына тең болатын жаңадан
пайда болған қоғамның шығарған акцияларының жалпы санына өзінің акцияларын
проценттік арақатынасын сақтайды.
Қоғам оның акционерлерінің жалпы жиналысында бөліну туралы
шешім қабылданған сәттен бастап бұл шешім туралы қабылданғаннан кейін
туындаған міндемелер бойынша несие берушілерге хабарлауға міндетті. Қоғам
акционерлерінің жалпы жиналысы бөліну туралы шешім қабылданғаннан күннен
бастап екі ай мерзімде өзінің барлық кредиторларына бөліну туралы жазбаша
хабарлама жіберуге және баспасөз басылымында тиісті хабарландыру жариялауға
міндетті . Хабарламаға бөліну балансы, сондай-ақ жаңадан пайда болған
қоғамның әрқайсысының атауы, орналасқан жері туралы мәліметтер қоса
беріледі. Қайта ұйымдастырылатын қоғамның несие берушілері хабараламаны
алған күнне бастап екі ай мерзімде қоғамннан қоғамның тиісті
міндеттемелерін мерзіміннен бұрын атқаруды және залалдарды өтеуді талап
етуге хақылы. Қоғамнан бөліну нәтижесінде пайда болған қоғамдар қайта
ұйымдастырылған қоғамның міндеттемелері бойынша бірлескен жауапкершілікте
болады.
Қызметін тоқтат бастан қайта ұйымдастырылатын қоғамның
мүліктерінің құқықтарының және міндерінің бір бөлігін өткізу мен бір немесе
бірнеше қоғамды құру қоғмады бөлініп шығуы болып танылады.
Қайта ұйымдастырылатын директорлар кеңесі акционерлердің жалпы
жиналысын қарауына бөлініп шығу нысанында қоғамды қайта ұйымдастыру туралы.
Бөлініп шығарудың тәртібі мен шарттары бөлініс балансы туралы және жаңа
қоғам құру мәселелерді енгізеді. [10]
Қайта ұйымдастырлатын қоғам акционерлерінің жалпы жиналысы
бөлініп шғу нысанында қайта ұйымдастыру , жаңа қоғамдар құру және қайта
ұйымдастырылатын қоғамның бағалы қағаздарын құрылатын қоғамдардың бағалы
қағаздарына айырбастау туралы тәртібі және бөлініс балансын бекіту туралы
тәртіпте шешім қабылдайды. Қоғамның бөлініп шығуы кезінде қайта
ұйымдастырылатын қоғамның құқықтары және міндеттері бөлініс балансына
сәйкес оған өтеді.
2 акционерлік ҚОҒАМ формаСЫНдағы ұйымның
ресуртарын қолдануын бағалау
2.1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің даму
тенденциялары мен ақуалын талдау
Қазіргі уақытта әрбір коммерциялық банк өзінің жұмысын құру үшін
стратегия мен амал-әдіс ойлап табады. Банктің ресурстарын тиімді
қалыптастыру үшін стратегиялық мақсаттарға үлкен мән береді. Осылайша,
Тұран Әлем Банк АҚ стратегиялық міндеті банктік және қаржылық қызмет
нарығында өзінің тұтынушыларына қызмет көрсетуде банктік өнімдер мен
қызметтерді жоғарғы кәсіби білімді мамандардың соңғы жетістіктеріне
сүйенген жаңа технологиялар саласын қолдануымен әрі жаңашылдығымен
бәсекелестік шамасы бар және жоғарғы кірісті, жан-жақты қаржы бөлімшесі
болып табылады.
Банктің стратегиялық мақсаты:
Корпорациялық нарықта:
- ұсынылатын банктік өнімдер мен қызметтердің нарықтағы орнын
нығайту;
- кірісті тұтынушыларды тарту;
- ссудалық сөмкені, оның сапасын диверсификациялау;
- тұтынушылардың кірістілігін қызметтер комплексін ұсыну жолын
ұсынумен ұлғайту.
Сату нарығында:
- нарықтағы өз үлесіне күресу;
- жаңа банктік қызметтерді кеңейту мен енгізу;
- үнемі тұтынушылар арқылы таза кірісті өсіру;
- кездейсоқ тұтынушылар арқылы ұстап отыруды азайту.
Бұл банктің амал-әдістік мақсаты:
- іс-жүзіндегі тұтынушы базаны ұстап тұру;
- тұтынушы базаның шақыру стратегиясын дамыту мен кеңейту;
- жаңа түрлер мен аймақтағы өнімдерді дамыту (ипотека, лизинг,
ломбард, смарт-карт, т.б.);
- жоғарғы кірістік банк өнімдері мен қызметтерді анықтау мен
көбейту;
- ссудалық сөмкелер, қайтаруды қамтамасыз ету сапасын жақсарту;
- тәуекелділікті төмендетуді жоғарылату.
Валют-Транзит Банк АҚ өзінің қызметін бес түрлі басымдылық бағыттары
бойынша негіздеуде:
- сыртқы нарықтағы жағдайларды жан-жақты терең талдау және
стратегиялық даму жорлдарын анықтау;
- жеке меншік қызметтер мен экономикалық көрсеткіштер және
бәсекелестіктің өсуін қамтамасыз етуді әрдайым экономикалық
талдау;
- тұтынушылар негізін зерттеу, тұтынушылар базасын кеңейту,
сенімді қарым-қатынасты жолға қою;
- шығармашылық ізденіске лайық, бірдей алға ұмтылған ұжым құру;
- жаңа әрі табысты мәліметтерді, инновациялық банктік
технологияларды енгізу, зерттеу және өңдеу. Бұл мақсаттардың
барлығы таза кірісті үнемі ұлғайтып отыруға бағытталған.
Валют-Транзит Банк АҚ даму тарихы 1996 жылдан бастау алды, бұл
жылы Қарағанды акционерлік Прима-банкінің бақылаушы акция пакетін
сатып алды, ондағы бекітілген капитал сол кезде 2 млрд. тенгені
құрады. Бүгінгі күні бекітілген капитал 1,3 млрд. тенгені құрап отыр.
Осы уақытқа дейін банктің жеке капиталы 206 млн. 2,7 млрд. тенгеге
өсті. Әринебанктің кірісі де өсті. Тұтынушылар саны қазіргі күні 500
мыңнан астам. Валют-Транзит Банк АҚ Қазақстан Республикасы
территориясында аймақтық банктердің филиалдары ең кең тараған, есептеу-
кассалық бөлімшелері мен айырбастау орындары бар.
Валют-Транзит Банк АҚ – тұрғындардың салымдарына кепілдік
(қауіпсіздендіру) беруші Қазақстандық қорға қатысушы; оның акциялары,
облигациялары А Қазақстандық қор биржасының листингісінде беделге ие.
Өзінің күнделікті қызметінде банк халықаралық Reuters мәліметтік
жүйені, халықаралық SWIFT және Western Union төлеу жүйесін қолданады,
ол өз кезегінде әлемнің 209 елінің 188-іне тез арада ақша аударуға
мүмкіндік береді. .[11]
Қазіргі уақытта банк келесі қызметтерді ұсынады: заңды және жеке
тұлғаларға тегін банктік есеп-шот ашуға және жүргізуге; қолма-қол
ақшаны қабылдау және тарату; ақшаны есеп-шотқа қайтару қызметі; есеп-
шот ашпай-ақ бір мәртелік екі сағатта жеткізілетін ақша аудару
қызметі; коммуналдық төлемдерді қабылдау; банктік кепілдіктерді ұсыну;
заңды және жеке тұлғаларды несиелеу; теңге және шетел валюталар
түрінде заңды және жеке тұлғалардан депозиттер қабылдау; есеп-шотты
жедел басқарудың бағдарламалық қамтамасыз етілуін бекіту; әртүрлі сала
бойынша қаржылық кеңес беру; құндылықтарды сейфтік сақтау; ақша мен
материалдық құндылықтарды инкассациялау; шетел валюталарын тұтас алушы
тұтынушылар үшін жеңілдікпен сату және сатып алу және т.б. Мұндай
қызметтерді ұсыну банктің таза кірісін тұрақты өсіруге мүмкіндік
береді.
2003 жылдың шілде айында Валют-Транзит Банк АҚ Қарағанды
облысы әкімиятымен әріптестікке ауылдардан қызу қолдау тапқан әрі
құптаған келісім туралы меморандумға қол қойды. Бұл маңызды құжат ауыл
экономикасы мен ауылдың әлеуметтік мәселелерін шешуге бағытталған
мемлекеттік және аймақтық бағдарламаны жүзеге асыруға бағытталған.
Ауылдармен күнделікті аудандық байланыстар аудандық агроөнеркәсіптік
Валют-Транзит Банк АҚ басқармасы іске қосылды, мұнда егістік пен
фермалардағы өнімдерді өңдеуге арналған әртүрлі кәсіпорындар мен
өндірістерді дамытуға инвестиция салу жоспарлары өңделуде. [20].
Қазақстанда соңғы жылдары болып жатқан экономикалық көтерілудің
арқасында ҚР ұлттық банк тарапынан есептік бақылау арқылы банктік
сектор өте жылдам кеңейді. Сондай-ақ, Альянс-Банк те тез арада өсіп
шықты, ол 2002 жылы қазақстандық банктердің ішіндегі ең жоғарғы
деңгейдегі белсенділікті көрсетті – 168%, дегенмен ол бір жыл бұрын
ғана шағын аймақтық банк болатын, оның бұрынғы аталуы
Ертісбизнесбанк болатын. 2001 жылы жанындағы ірі компанияларды өзіне
қосып алғаннан кейін, оның ішінде Алматықұс ОАО ірі тамақ өнімдері
шығаратын өндірісті алғаннан соң, банктің беделі бірнеше есе өсті, ал
оның топ-менеджменті ірі қазақстандық банктердің кәсіби тобымен
күшейтілді. 2001 жылдың наурызында Ертісбизнесбанктің аталуы
Альянсбанкке ауыстырылды, ал оның бас ғимараты 80% капитал өтетін
елдің қаржылық астанасы – Алматы қаласына көшірілді. Альянсбанктің
қаржылық көрсеткіші 2005 жылы банкті Қазақстанның ең ірі он банкінің
қатарына көтерді. Банктің 2004 жылғы кірістілігі 74% құрады, немесе
2,2 млрд. теңге болды, ал белсенділігі 2004 жылдың басында 8,2 млрд.
болса, 2005 жылдың басында 22 млрд. теңгеге өсті. Мұның бәрі несиелеу
мен құнды қағаздар операциялары негізінде өсті, бұл өсімді 2,3 пен 6,4
есеге ұлғайтты. Сонымен қатар, депозиттік сөмке 2,8 есеге өсті, бұл
дегеніміз банктің тұтынушылық базасын үш есеге өсіртіп – 31 мыңға
көтерді. Банктің бекітілген капиталы қосымша акциялар эмиссиясы
арқасында жыл басында 820 млн. теңге көлеміндегі сомадан 2 млрд.
теңгеге немесе 165% өсті. Банк сонымен қатар, екінші деңгейдегі
капиталды көтеру үшін алғашқы арақашықтық облигацияларын шығарды.
Темірбанк АҚ өзінің амал-әдісін экономиканың түрлі саласындағы
ірі кәсіпорындарға қызмет көрсету бойынша құрып отыр: мұнай өндіруші,
газ шығарушы, энергетикалық, транспорт, ауыл шаруашылығы, өндіріс пен
сауда, орта және шағын бизнес. Бұл банктің негізгі қағидасы тұтынушыға
икемділік пен ең тамаша қызмет көрсетуді ұйымдастыру болып табылады.
Банк тұтынушыларға арнап үнемі жаңа қызмет түрлерін талдауда, әсіресе
12 ай мерзіміне $ 1000 кем емес сомадағы салым немесе теңге және евро
жабдықтаған тұтынушылар сый ретінде медициналық қауіпсіздендіруді ала
алады.
Іс жүзінде барлық дерлік коммерциялық банктер $ 500 кем емес
салым салғандарға қарай үнемі ұтыс ойындарын өткізіп отырады.
Қазіргі уақытта, Ресей-Қазақстан бағдарламасы әрекет етіп
отырған шақта, Каспийский және Сибакадембанк (Ресей) коммерциялық
банктерінің бағдарламасы аумағында екі елдің кәсіпкерлері өздерінің
қаржылық ағымдарын - серіктес банктер көмегімен бағыттау туралы
әріптестік келісіміне қол қойды. Альянс банктері ұқыпты әрі өз
мерзімінде есептесу мен сыртқы келісім-шарттың қаржылық кепілдігін
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. [24]
Жүргізілген зерттеулер көмегімен келесі қорытындыға келуге
болады, яғни Қазақстанның коммерциялық банктері тұрғындарға сапалы
қызмет көрсетуге бет бұрып, банктің жаңа технологияларына аса зор мән
беруге ұмтылуда, өз қызметтерін белсенді жүзеге асыруда, банктің
кірістілігін тұтынушыларға сапалы қызмет көрсету арқылы ұлғайтуға
тырысуда. Дегенмен, ҚР коммерциялық банктері өзара қатыгез
бәсекелестік күресі жағдайында еңбек ететінін ескеру керек. Сондықтан
да, қаржылық ресурстарды өмір үшін күресте маңызды фактор ретінде
әрмен қарай таза кіріс көзі ретінде қарап басқаруды жетілдіруді
қарастыру қажет.
Жалпы алғанда зерттелініп жатқан банктер талаптарға сай әрі
қазіргі заманғы жан-жақты банктерге тән сапаларға ие. Қазіргі
уақыттағы банктердің өткізіп жатқан барлық іс-шаралары таза кірісті
көтеру мен қаржылық нәтижелерді жақсартуға бағытталған.
Біз профессор Н.К.Күшіковтың көлемі жағынан шағын
капитализациялар ірі банктік корпорацияларға қарағанда өзінің
төменгі сатысында олардан кеме емес, қайта нарықта беделді орынға
ие, кейде тиімдірек. Бұл жерде мемлекеттік бақылаушы органдары біздің
орта және шағын банктеріне тек абсолюттік тұрғыда бағалап қана қоймай,
сондай-ақ маңызды қаржылық-экономикалық көрсеткіштердің өсу
динамикасына қарай бағалауға мән беруі керек деген пікіріне
келісеміз. [25]
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Банктер мен банктік
қызмет туралы Заңындағы 50 бабы бойынша, банктік құпияға қолма-қол
ақша көлемі туралы мәліметті, депозиттің банк есеп-шотындағы нөмірі
мен иесі туралы, банктің тұтынушысы мен корреспонденті туралы, ақша
қозғалысы мен ондағы ақша қалдығы, банк есеп-шотындағы ақша қалдығы
жайында, банк операциясы (банк операцияларын жүргізудегі жалпы
жағдайлардан өзгесі), сондай-ақ сейфтік жәшіктерде, сөрелерде және
банк ғимаратында сақталып жатқан нақты ақша мен оның иесі, тұтынушы
мүлкінің құны туралы мәліметтер енеді деген мағлұматты ескеріп өту
керек. [26]
Алайда әлемдік қауымдастық бұл бапты қайта қарау керек дегенді
айтады, мұнда банктік ақшалардың шығу тазалығы жайында сөз қозғалып
отыр. Банктің тек толық шынайы тазалығы ғана осы проблманы шешуге
көмектеседі.
Қазіргі заманғы қазақстандық экономикадағы ең өзекті
проблемалардың бірі бизнестің жеткілікті деңгейде шынайы болмауында
болып отыр. Әсіресе, банктерден қарыз алушылардың ұсынған есебінде
қолданылатын фискальды есеп беру, шын мәнісіндегі істің жағдайынан
айырмашылықтары болады. Нәтижесінде, Қазақстанның Ұлттық банкі
Инструкцияларына сәйкес құрылған банктердің құрған қорлар көлемі
шындыққа сәйкес бола бермейді. Қазақстанның Ұлттық банкінің құрап
отырған қорлары несие тәуекелділігі мен көлемін реттеуге бағытталған
нормативтік базаны жетілдіру процесін жалғастыру қажеттілігін
көрсетеді. Мұндай күрделі жағдайдан шығар жол – экономикалық жүйенің
институционалдық дамуды бизнесті заңдастыру, есеп беруді қайта
қараудан табылады.
Қазақстандық ғалымдар (А.А.Ильясов, А.К.Гилимов) Қазақстандағы
банк жүйесі қызметін жетілдірудің маңызды бағыты, коммерциялық
банктердің қаржылық жағдайын талдау әрі оның тұрақтылығын көтерудің
теориясы мен практикасын әрі қарай өңдеу келесі бағыттар бойынша
жүзеге асады:
- ҚР Ұлттық Банкімен бірлесіп коммерциялық банктің басшылығымен
келісе отырып банктерді рейтінгілік бағалаудың ортақ әдісін
талдау;
- Банктің қаржылық жағдайын толық әрі бәрін қамтушы
автоматизация мен компьютеризациялау, банк жұмысының нәтижесін
бағалау үшін бағдарламалық қамтамасыз етуді жетілдіру. [27]
Бұл пікірді сондай-ақ, бүгінгі күні Қазақстан экономикасы мен
банктері үшін жеке алғандағы әрбір банктің тұрақты қызметі маңызды
мағынада болып табылатынын ескеру керек.
Агрегаттық сандық көрсеткіштер динамикасына қарай, 2005 жылдың
басында Қазақстанда коммерциялық банктердің жаңа эволюциялық кезеңі
бастау алды. Біз оның негізгі белгілерін көрсетуге тырысамыз:
1.01.2005ж. 3 ірі банк жағдайы бойынша өзіне барлық банк
жүйесіндегі 88% белсенділікті тартып алады. Қазақстандық банк секторы
концентрациясының деңгейі 62% сәйкес келеді, ал Австралияда - 65%,
Бельгияда - 64%, Грецияда - 79%, Нидерландта - 76%, Швецияда - 89%
(әлемдік Банк берілгендері бойынша).
2. Қарастырылып жатқан тенденцияның өсімі коммерциялық
банктердің жариялаған үкімдік капиталының сомалық көлемінің
дефиляциялық өсімінде оның тұрақтылығын байқатады. Шын мәнісінде,
банктердің жеке қаражаты (капиталы) бекітілген капиталға қарағанда өте
жәй өсуде. Ұлттық Банктің берілгендері бойынша барлық коммерциялық
банктердің жеке капиталы 13% ұлғайды, ал бұл кезде банктерің нетто-
белсендігі небәрі 3% азайған. Нәтижесінде, 2005 жылдағы капитал
көрсеткіші (капиталбелсенділік қатынасы) 16,7% болды, ал 2004 жылдың
қорытындысы бойынша бұрын 11,8% болған. Банктер арасында едәуір
динамикалық прогресс байқалады. Мамандардың бағалауы бойынша, 3 ірі
банктер ішінде өткен жылға қарағанда капиталдың төмендеуі аса шамалы
болды (7,75 тен 7,12 дейін), ал 2005жылы капитал-белсенділіктің
қатынасы соңғы 2,5 жылдағы мәліметте 9,44% өскені байқалды. Бұл
дегеніміз жеке таза кірісті өсіру үшін банктердің қолайлы салыстырмалы
қаржылық жағдайын көрсетеді. [27]
3. Дағдарысқа ұшыраған банктер қатыгез бәсекелестіктің есебінен
және оның әріптестерінің төлемақы төлеу мүмкіндіктеріне қарай
мемлекеттің құнды қағаздарының белсенділігі (1995 жылдың отасындағы
кірістілік жоғарғы деңгейге мықты орнатылып алды) пайдасына қарай
қайта құрастыру шығынға ұшырау көрсеткіші процесі байқалған банктердің
іс-әрекеті тоқтатылады.
Жоғарыда айтылғандай, ҚР Ұлттық Банкі өз уақытында ресми емес
банктер мен лицензиялар пікірін жабу процесі қарқынды жүрді. Қалған
банктер мемлекеттен күтпеген сыйлықтар алды – өте қарқынмен өсуші
мемлекеттік облигациялар нарығы таңқаларлық тәуекелсіз-ақ кірісі бар
құралдарды алды. Мемлекеттік қағаздарды валюталық қаражаттар
конвертациясы есебінен белсенділікті қайта құру басталды. Шетелдік
белсенділік үлесін төмендету үкіметтің валюталық саясатына тұтас
өзгеріс енгізу нәтижесі болды. Валюталық саясат коридоры қысқа
мерзімді әрі ұзақ мерзімді спекулятивті валюталық салымдардың
көріністерінен қол үзді. 1994 жылдың аяғынан бастап 2005 жылдың мамыр
айы аралығында коммерциялық банктердің мемлекеттік құнды қағаздарға
салған салымдарының көлемі 8 есеге өсті, ал бұл операциялардың нетто-
белсенділерге өсу үлесі 5,2 ден 21,1% өсті. [28]
Қазақстандағы банктік секторлардың дамуы филиалдар ұйымдары мен
есептесу-кассалық бөлімдермен жалғасады. Қазіргі уақытта әрекет етуші
35 банктердің 24 филиалдары бар. 01.01.05ж. 366 филиалдың ішінен 167
Халық Банкі АҚ енеді. Есептесу-кассалық бөлімдер байланыс жүйесі 18
банкте бар. Филиалдық жүйені құру процесі жаңа банктер үшін заңды,
оның қажеттілігі белгілі бір кезеңде пайда болып, бизнестің әрмен
қарай кеңею қажеттілігін көрсетеді. Сонымен қатар, жаңа банктердің
территорияларға кең таралуы жеткілікті деңгейде белсенді емес әрі
көбінесе ірі кәсіпорындық өндірістермен шектеліп, ауылдық мекендерде
бұл сала өте аз қамтылған. [29].
Жоғарыда келтірілген жағдайларды талдау арқылы қазақстандық
банктер секторының қазір кездегі консолидация ретіндегі даму кезеңін
сипаттауға болады. Операциялар саны мен көлемінің қарқынды өсуінің
орнына ресурстардың көлемін едәуір тарылтатын қатаң бәсекелестік,
сондай-ақ жарамсыз банктердің көбеюі орын алуда.
Алайда, біздің пікіріміз бойынша,банктік жүйедегі түбірімен
өзгерістер қазіргі шын мәнісіндегі қажеттіліктерге қарай орындалмай
отыр. Ірі банктердің жарамдылығын қолдаудың негізгі қоры мемлекеттік
құнды қағаздар, бюджеттің қажетін қамтамасыз етуші нарық болып қала
бермек.
Банктің өзінің функцияларын жүйелі орындауда жалпы елдің
экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етудің фундаментін құрайды. Әрбір
операция банктің арнаулы бөлімдерінде орындалса да бұл бір-бірімен
тығыз байланыстағы ерекше әріптестер тобының көмегімен жүзеге
асырылады.
Біздің жұмыста біз келесі банктердегі басқару әдістері ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz