Кәсіпорынның қызметінің мазмұны және жылдық жоспардың көрсеткіші жүзеге асыру
Кіріспе
1 Кәсіпорынның қызметінің мазмұны және жылдық жоспардың көрсеткіші жүзеге асыру
1.1 Кәсіпорын мазмұны және тактика
1.2 Кәсіпорын қызметінің конференц съезжіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің мәні және функциялары
1.3 Конференц съездіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетуді асыруын басқару және бағалау
1.4 Конференц съездіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің құрылымы, мақсаты мен міндеттері
2 Кәсіпорынның жылдық жоспардың көрсеткіштеріне талдау(«Алматы түн» ЖШС мысалында)
2.1 “Алматы түн” ЖШС қызметінің сипаттамасы
2.2 Кәсіпорынның жылдық жоспардың көрсеткіштеріне талдау: айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерінің құрылымын және көлемін талдау
2.3 “Алматы түн” ЖШС айналым активтерін қолдану тиімділігін талдау
3 Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындардың конференц съезжіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің мәселелері және оны дамыту тенденциялары, жолдары.
3.1 Қазақстан Республикасындағы кәсіпорынның жылдық жоспардың көрсеткіштерін қалыптастыру мен дамытудың мәселелері
3.2 Жаһандану жағдайындағы Қазақстан Республикасы кәсіпорындарындағы конференц съездіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің дамуы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 Кәсіпорынның қызметінің мазмұны және жылдық жоспардың көрсеткіші жүзеге асыру
1.1 Кәсіпорын мазмұны және тактика
1.2 Кәсіпорын қызметінің конференц съезжіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің мәні және функциялары
1.3 Конференц съездіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетуді асыруын басқару және бағалау
1.4 Конференц съездіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің құрылымы, мақсаты мен міндеттері
2 Кәсіпорынның жылдық жоспардың көрсеткіштеріне талдау(«Алматы түн» ЖШС мысалында)
2.1 “Алматы түн” ЖШС қызметінің сипаттамасы
2.2 Кәсіпорынның жылдық жоспардың көрсеткіштеріне талдау: айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерінің құрылымын және көлемін талдау
2.3 “Алматы түн” ЖШС айналым активтерін қолдану тиімділігін талдау
3 Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындардың конференц съезжіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің мәселелері және оны дамыту тенденциялары, жолдары.
3.1 Қазақстан Республикасындағы кәсіпорынның жылдық жоспардың көрсеткіштерін қалыптастыру мен дамытудың мәселелері
3.2 Жаһандану жағдайындағы Қазақстан Республикасы кәсіпорындарындағы конференц съездіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің дамуы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Зерттеліп отырған тақырыптың өзектілігі - нарықтық дамудың күрделілігі мен алуан түрлілігі, шаруашылық үрдістердің қарқындылығы және серпінділігі кәсіпорындардан жүктелген қызметтері деңгейінде мүмкіндіктерді барынша пайдаланылуын талап етеді.
Сондықтан, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру-мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» атты Жолдауындағы «Бүгінгі әлемдік конъюнктура нашарлаған жағдайда біз рөлі өсе түсіп отырған мемлекеттік холдингтердің, даму институттарының, әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың даму жылдық жоспар көрсеткіштеріларын белсенді етуге тиіспіз»-деп атауының мәні үлкен.
Қазіргі экономикалық даму жағдайында шаруашылық жүргізу нысандарының экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштеріларының жүргізілуі мен нәтижелерін мемлекеттің экономикалық саясатындағы негізгі мәселелердің бірі ретінде қарау керек. Нарықтық құрылымдардың дамуы кезінде экономикалық қатынастарда туындайтын мәселелер экономикалық ғылым мен шаруашылық тәжірибедегі ең өзектісі болып саналады.
Қазақстандағы нарықтық қатынастардың барлық кезеңінде нарықтық құрылымдардың негізгі буыны – кәсіпорындарға жеткіліксіз көңіл бөлінгендігі анық. Қаржылық тұрақтылық пен ырықтандырудың жоғары дәрежесі жағдайларында экономикалық өсуге кәсіпорындар деңгейінде нарықтық өзгерістердің баяу үрдісі кедергі болады. Кәсіпорындардың нарықтық құрылымдардың негізі ретінде, тиімді қызмет етуіне даму жылдық жоспар көрсеткіштерісының болмауы мен қысқа мерзімді нәтижелерге бағытталуы, нарық конъюктурасын жеткілікті деңгейде білмегендігі, менеджменттің төмен деңгейі және басшылар мен мамандардың жеткіліксіз дайындығы кедергі жасайды.
Сол себепті отандық кәсіпорындарды қайта құру мәселесі кәсіпорындардың құрылымдарын қайта қараудың теориялық негіздерін, технологиясы мен қаржылық тетіктерін белгілеуге себепші болады.
Соңғы уақытта экономикалық әдебиеттерде аталған мәселелерді талдайтын және кәсіпорынды экономикалық дамудың негізгі буыны ретінде көрсететін еңбектер пайда бола бастады. Қазіргі даму кезеңінде кәсіпорындардың тұрақты даму мақсаттарын қамтамасыз ету үшін экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштеріны қолдану өте маңызды.
Экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштеріны жетілдірмей шаруашылық жүргізудің негізгі буыны-кәсіпорынды дамыту қиын. Сондықтан, кәсіпорынның экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштерісындағы мәселелердің бәсекелестік және инновациялық тұрғыда шешуді қажетсінуі зерттеу жұмысының өзектілігін айқындай түседі.
Сондықтан, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру-мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» атты Жолдауындағы «Бүгінгі әлемдік конъюнктура нашарлаған жағдайда біз рөлі өсе түсіп отырған мемлекеттік холдингтердің, даму институттарының, әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың даму жылдық жоспар көрсеткіштеріларын белсенді етуге тиіспіз»-деп атауының мәні үлкен.
Қазіргі экономикалық даму жағдайында шаруашылық жүргізу нысандарының экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштеріларының жүргізілуі мен нәтижелерін мемлекеттің экономикалық саясатындағы негізгі мәселелердің бірі ретінде қарау керек. Нарықтық құрылымдардың дамуы кезінде экономикалық қатынастарда туындайтын мәселелер экономикалық ғылым мен шаруашылық тәжірибедегі ең өзектісі болып саналады.
Қазақстандағы нарықтық қатынастардың барлық кезеңінде нарықтық құрылымдардың негізгі буыны – кәсіпорындарға жеткіліксіз көңіл бөлінгендігі анық. Қаржылық тұрақтылық пен ырықтандырудың жоғары дәрежесі жағдайларында экономикалық өсуге кәсіпорындар деңгейінде нарықтық өзгерістердің баяу үрдісі кедергі болады. Кәсіпорындардың нарықтық құрылымдардың негізі ретінде, тиімді қызмет етуіне даму жылдық жоспар көрсеткіштерісының болмауы мен қысқа мерзімді нәтижелерге бағытталуы, нарық конъюктурасын жеткілікті деңгейде білмегендігі, менеджменттің төмен деңгейі және басшылар мен мамандардың жеткіліксіз дайындығы кедергі жасайды.
Сол себепті отандық кәсіпорындарды қайта құру мәселесі кәсіпорындардың құрылымдарын қайта қараудың теориялық негіздерін, технологиясы мен қаржылық тетіктерін белгілеуге себепші болады.
Соңғы уақытта экономикалық әдебиеттерде аталған мәселелерді талдайтын және кәсіпорынды экономикалық дамудың негізгі буыны ретінде көрсететін еңбектер пайда бола бастады. Қазіргі даму кезеңінде кәсіпорындардың тұрақты даму мақсаттарын қамтамасыз ету үшін экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштеріны қолдану өте маңызды.
Экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштеріны жетілдірмей шаруашылық жүргізудің негізгі буыны-кәсіпорынды дамыту қиын. Сондықтан, кәсіпорынның экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштерісындағы мәселелердің бәсекелестік және инновациялық тұрғыда шешуді қажетсінуі зерттеу жұмысының өзектілігін айқындай түседі.
1. ТОО «Алматы түн», международные стандарты финансовой отчетности, Консолидированная финансовая отчетность и отчет независимого аудитора, 31 декабря 2008 года, 31 декабря 2009 года, 31 декабря 2010 года.
2. Жуйриков К.К., Раимов С.Р., Корпоративные финансы. Алматинская академия экономики и статистики, 2004, 512 бет.
3. Өсербайұлы С., Корпоративтік қаржы: Оқу құралы-Алматы: Қазақ университеті, 2005, 108 бет.
4. Баймұхамбетова С.С., Асрандин А.Ш., Мұсаева С.С., Шәріпова Р.Х., Қаржылық менеджмент: Оқу құралы, Алматы-Қазақ университеті, 2000, 87 бет.
5. Дуламбаева Р., Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы, Алматы: Қазақ университеті, 2009, 132 бет.
6. Шеденов О.К,., Конягин Б.И. Жалпы экономикалык. теория. Алматы-Актебе, 2001
7. Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности: Учеб. пособие.-4-ое., испр. и доп.-Москва.:ИФРА-Москва, 2007, 288 бет.
8. Кадерова Н.Н., Корпоративные финансы: Учебное пособие.-Алматы: Экономика, 2008, 376 бет.
9. Құлпыбаев С. Ілиасов Қ.Қ. . Қаржы Окулық - Алматы, 2005.
10. Купешова Б.К., Корпоративные финансы, Алматы-Қазақ университеті, 2008, 78 бет.
2. Жуйриков К.К., Раимов С.Р., Корпоративные финансы. Алматинская академия экономики и статистики, 2004, 512 бет.
3. Өсербайұлы С., Корпоративтік қаржы: Оқу құралы-Алматы: Қазақ университеті, 2005, 108 бет.
4. Баймұхамбетова С.С., Асрандин А.Ш., Мұсаева С.С., Шәріпова Р.Х., Қаржылық менеджмент: Оқу құралы, Алматы-Қазақ университеті, 2000, 87 бет.
5. Дуламбаева Р., Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы, Алматы: Қазақ университеті, 2009, 132 бет.
6. Шеденов О.К,., Конягин Б.И. Жалпы экономикалык. теория. Алматы-Актебе, 2001
7. Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности: Учеб. пособие.-4-ое., испр. и доп.-Москва.:ИФРА-Москва, 2007, 288 бет.
8. Кадерова Н.Н., Корпоративные финансы: Учебное пособие.-Алматы: Экономика, 2008, 376 бет.
9. Құлпыбаев С. Ілиасов Қ.Қ. . Қаржы Окулық - Алматы, 2005.
10. Купешова Б.К., Корпоративные финансы, Алматы-Қазақ университеті, 2008, 78 бет.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1 Кәсіпорынның қызметінің мазмұны және жылдық жоспардың көрсеткіші
жүзеге асыру
1.1 Кәсіпорын мазмұны және тактика
1.2 Кәсіпорын қызметінің конференц съезжіге қатысушыларына 40 адамға қызмет
көрсетудің мәні және функциялары
1.3 Конференц съездіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетуді асыруын
басқару және бағалау
1.4 Конференц съездіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің
құрылымы, мақсаты мен міндеттері
2 Кәсіпорынның жылдық жоспардың көрсеткіштеріне талдау(Алматы түн ЖШС
мысалында)
2.1 “Алматы түн” ЖШС қызметінің сипаттамасы
2.2 Кәсіпорынның жылдық жоспардың көрсеткіштеріне талдау: айналым активтері
мен қысқа мерзімді міндеттемелерінің құрылымын және көлемін талдау
2.3 “Алматы түн” ЖШС айналым активтерін қолдану тиімділігін талдау
3 Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындардың конференц съезжіге
қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің мәселелері және оны дамыту
тенденциялары, жолдары.
3.1 Қазақстан Республикасындағы кәсіпорынның жылдық жоспардың
көрсеткіштерін қалыптастыру мен дамытудың мәселелері
3.2 Жаһандану жағдайындағы Қазақстан Республикасы кәсіпорындарындағы
конференц съездіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің дамуы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Зерттеліп отырған тақырыптың өзектілігі - нарықтық дамудың күрделілігі
мен алуан түрлілігі, шаруашылық үрдістердің қарқындылығы және серпінділігі
кәсіпорындардан жүктелген қызметтері деңгейінде мүмкіндіктерді барынша
пайдаланылуын талап етеді.
Сондықтан, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың
Қазақстан халқына Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру-мемлекеттік
саясаттың басты мақсаты атты Жолдауындағы Бүгінгі әлемдік конъюнктура
нашарлаған жағдайда біз рөлі өсе түсіп отырған мемлекеттік холдингтердің,
даму институттарының, әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың даму жылдық
жоспар көрсеткіштеріларын белсенді етуге тиіспіз-деп атауының мәні үлкен.
Қазіргі экономикалық даму жағдайында шаруашылық жүргізу нысандарының
экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштеріларының жүргізілуі мен нәтижелерін
мемлекеттің экономикалық саясатындағы негізгі мәселелердің бірі ретінде
қарау керек. Нарықтық құрылымдардың дамуы кезінде экономикалық қатынастарда
туындайтын мәселелер экономикалық ғылым мен шаруашылық тәжірибедегі ең
өзектісі болып саналады.
Қазақстандағы нарықтық қатынастардың барлық кезеңінде нарықтық
құрылымдардың негізгі буыны – кәсіпорындарға жеткіліксіз көңіл бөлінгендігі
анық. Қаржылық тұрақтылық пен ырықтандырудың жоғары дәрежесі жағдайларында
экономикалық өсуге кәсіпорындар деңгейінде нарықтық өзгерістердің баяу
үрдісі кедергі болады. Кәсіпорындардың нарықтық құрылымдардың негізі
ретінде, тиімді қызмет етуіне даму жылдық жоспар көрсеткіштерісының болмауы
мен қысқа мерзімді нәтижелерге бағытталуы, нарық конъюктурасын жеткілікті
деңгейде білмегендігі, менеджменттің төмен деңгейі және басшылар мен
мамандардың жеткіліксіз дайындығы кедергі жасайды.
Сол себепті отандық кәсіпорындарды қайта құру мәселесі кәсіпорындардың
құрылымдарын қайта қараудың теориялық негіздерін, технологиясы мен қаржылық
тетіктерін белгілеуге себепші болады.
Соңғы уақытта экономикалық әдебиеттерде аталған мәселелерді талдайтын
және кәсіпорынды экономикалық дамудың негізгі буыны ретінде көрсететін
еңбектер пайда бола бастады. Қазіргі даму кезеңінде кәсіпорындардың
тұрақты даму мақсаттарын қамтамасыз ету үшін экономикалық жылдық жоспар
көрсеткіштеріны қолдану өте маңызды.
Экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштеріны жетілдірмей шаруашылық
жүргізудің негізгі буыны-кәсіпорынды дамыту қиын. Сондықтан, кәсіпорынның
экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштерісындағы мәселелердің бәсекелестік
және инновациялық тұрғыда шешуді қажетсінуі зерттеу жұмысының өзектілігін
айқындай түседі.
1 Кәсіпорынның қызметінің мазмұны және жылдық жоспардың көрсеткіші
жүзеге асыру
1. Кәсіпорын мазмұны және тактика
Кәсіпорынның нарықтағы жағдайы өзгеріссіз қалып отыр. Ерте ме, кеш пе
бәсекелестер пайда болады. Сондықтан да кәсіпорынның үнемі дамып отыруы
оның экономикалық өмір сүруінің қажетті шарты болып табылады. Даму жоспары
тек аз уақытқа ғана емес, ұзақ мерзімді перспективаға да жасалады.
Сондықтан да қаржылық менеджмент кәсіпорынның жылдық жоспардың
көрсеткіштерін жасай отырып, бірқатар сұрақтарға жауап беруі керек.
Бұл сұрақтардың ең біріншісі келесідей: Кәсіпорынның перспективті дамуы
үшін қанша қаржы қажет? Бұл соманы және уақытты анықтау үшін қосымша
қаржылық салымдарға қажеттілік пен фирманың шаруашылық қызметінің маңызды
көрсеткіші арасындағы байланысты мақсатты түрде анықтау керек. Мысалы,
дамуға қажет қаржылар өткізу көлеміне байланысты деп сеніммен айтуға
болады. Бірақ бұлай үнемі бола бермейді. Егер де кәсіпорын бәсекелеспен
күресу үшін шығарылатын өнім немесе көрсетілетін қызмет сапасын жоғарылату
жылдық жоспар көрсеткіштерісын тандаса, онда инвестицияға қажеттілікпен
өткізу көлемі арасындағы байланыс сақталады, өйткені сапаның жоғарлауы
үнемі бағаның жоғарлауына әкеледі. Ал бірақ бәсекелеспен күресу үшін өнім
бағасын төмендету немесе тұрақтандыру (инфляция кезінде) жылдық
жоспар көрсеткіштерісы тандап алынса, өткізілген аса үлкен түсімді
күтудің қажеті жоқ. Әртүрлі шараларды енгізу шығарылатын өнімнің өзіндік
құнын төмендетумен байланысты шығындар қажет болады. Бұл кезде қаржыларды
қажетсіну осы шығындар шамасымен анықталады.
Жылдық жоспар көрсеткіштерінің қаржылық жоспардың екінші сұрағы
инвестициялау көздеріне қатысты. Кәсіпорынның қаржылық жағдайының жалпы
бағыты осы жобаны қай көздер арқылы қаржыландыру керек екенін шешуге
арналуы керек. Мұндай қайнар көздердің үшеуін бөліп, керсетуге болады:
меншікті, тартылған және займ қаржылары.[1]
Меншікті қаржылар кәсіпорын үшін неғүрлым қызықты, өйткені оның
тәуелсіздігі мен дербестігі деңгейін арттырады, қандай да бір тәуекелге
ұшырамайды, контрагенттер алдында кәсіпорын беделін арттырады. Бірақ
меншікті қаржылардың қалыптасуы екі шартпен анықталады: табыстардың болуы
және оларды капитализациялау үшін уақытты болуы. Негізінде коммерциялық
жобаны жүзеге асырудың екі шартының бірі үнемі бола бермейді. Әдетте
коммерциялық жобаны жасап, жүзеге асырғысы келгенің меншікті қаржысы
болмайды, ал қаржысы бар адам оны өз бетінше жасағысы келмейді.
Инвестициялау үшін меншікті қаржыларды пайдалану тек ірі компаниялардың
ғана қолынан келеді. Бірақ олар үшін бизнес-жоспар мен оныың қаржылық
бөлімі өз тартымдылығын жоғалтады.
Тартылған қайнар көздердің қаржысы бірінші орынды алады. Фирма
басшылығының акцияны қосымша шығаруы немесе бақылау пакеті арасында сатып
отыруы бірқатар инвесторлардың қаржыларын тартудың дәстүрлі тәсілі болып
табылады. Бірақ бұл кезде фирма басшылығы саналы түрде бірқатар қауіпке
барады. Олардың алғашқысы фирмаға билік етудің біршама белігін жоғалтып
алудан тұрады. Сонымен бірге бұқара арсында акцияна табысты тарату күрделі
міндет болып табылады. Ұсақ инвесторды жақсы жасалған бизнес-жоспармен
қарата алмайсыз, ол ірі инвесторлар өте ірі күшті қажет етеді. Сондықтан да
кәсіпорыннан акционерлік капиталды тарту үшін тағыды екі шартты ұстану
керек. Ұсақ инвесторларды оларға дивиденттер үнемі төленіп, осы
кәсіпорынның акциясының нарықтық бағалары төмендемейді деп сендіру керек,
өйткені тек осы факторлар ғана акцияларды ұсақ инвесторлар үшін тартымды
етеді. Ал ірі акционерлерді тарту үшін кәсіпорын оларға барынша ашық болу
керек. Көріп отырғанмыздай, акционерлік капиталды тартудың жылдық жоспар
көрсеткіштерісын таңдай отырып, кәсіпорын өзінің қаржылық менеджментін
қайта ұйымдастыруда оңай емес қадамдарға баруға мәжбүр болады.
Тартылған қаржылар ішкі көздерден де болуы мүмкін. Олардың
ішінде дәстүрлісі болып еңбек ақыға арналған қаржылар табылады. Өз
жұмысшыларының еңбек ақысы бойынша қарыздың оңтайлы деңгейін
тауып, бекіткеннен кейін кәсіпорын еңбек ақы қорын жоғарылатқанда
ол автоматты түрде инвестициялау көзі ретінде пайдалануға болатын
қарызды да ұлғайтады. Бұл кезде қаржылардың барлығы айналым
капиталына салымдар ретінде бағытталды, өйткені оларсыз бірде-бір ;
коммерциялық жоба өмір сүре алмайды.
Займдарды банкирлер мен облигацияшылардан алуға болады. Банкирлер ссуда
мен оның құнын қайтару туралы көп ойлайды. Несиені ұзақ мерзімге
инвестициялауда не қамтамасыз ете алады? Тәжірибелі әрі сақ банктерге
несиені уақытында қайтаруға кепілдік беру үшін кәсіпорын мүлкінен нені
салуға болады? Осы сияқты үлкен сұрақтарға олар банктерге ссуда алуға
бармастан бұрын кәсіпорын менеджерлері жауап берулері керек. Эмиссия
кезінде корпоративті облигациялар акцияларға ұқсас болады.
Жобаны қаржыландыру тәсілін тандауға оның бағыттылығы әсер етуі мүмкін.
Әрекет ететін кәсіпорындарда өндірісті кеңейтумен байланысты жобалар үшін
несиелердің көмегімен қаржыландыру тиімді деп саналады. Банкирлердің
ойынша, бұл жердегі тәуекел үлкен емес, сәйкесінше несие құнын төмендетуге
болады. Сонымен бірге мұндай кәсіпорындарда оның сенімді материалдық
қамтамасыз етілуі болып табылатын активтер жетіп артылады. Ал керісінше,
жаңа кәсіпорындарды жасау, ірі техникалық жаңалықтарды жүзеге асыру жобалар
үшін пайлық немесе акционерлік капиталды тарту керек. Несиені жабу үшін
пайыз төлеу арқылы оны жабу қатаң жүргізіледі, ал бұл көптеген
кәсіпорындардың қолынан келмейді.
Қаржылық жылдық жоспар көрсеткіштері дегеніміз - ол кәсіпорынның
қаржылық ресурстарын басқарумен байланысты ұзақ мерзімді
қызмет. Кәсіпорынның жылдық жоспар көрсеткіштерісы жоспарлы түрде
жүзеге асырылады. Қаржылық жылдық жоспар көрсеткіштері жеке этаптарға,
яғни ішкі жылдық жоспар көрсеткіштеріларға бөлінуі мүмкін. Жылдық жоспар
көрсеткіштеріның мақсаттары жүзеге асырылғаннан кейін, кәсіпорынның
жылдық жоспар көрсеткіштерісын қайтадан қарастырады. Яғни оны өзгерту,
жалғастыру, жақсартуы мүмкін. Қаржылық жылдық жоспар көрсеткіштері
ішкі және сыртқы болып бөлінеді.
Ішкі жылдық жоспар көрсеткіштері - кәсіпорынның қызмет ететін қуатын
үлкейтуге, негізгі капиталын кеңейтуге бағытталады.
Сыртқы жылдық жоспар көрсеткіштері - ол қаражаттарды кәсіпорындармен
байланысты емес объектілерге салу арқылы капиталын кеңейту. Ішкі жылдық
жоспар көрсеткіштері ол мерзімді қаржыландыру арқылы жүзеге асырылады, ал
сыртқы жылдық жоспар көрсеткіштері бір уақытта қаржыландыру арқылы жүзеге
асырылуы мүмкін.
Қаржылық тактика - бұл жылдық жоспар көрсеткіштерінің мақсаттарды
жүзеге асыру үшін арналған қысқа мерзімді қызмет. Жылдық жоспар
көрсеткіштері мен тактика арасында қарама - қайшылықтар және бірлік бар.
Қарама-қайшылығы: бір жағынан жылдық жоспар көрсеткіштеріның мақсатта бос
ақшалай қаржыландыруда инвестициялық қызметке жіберу арқылы кәсіпорынның
ұзақ мерзімді рентабельдігін жоғарылату.
Тактиканың мақсаты - кәсіпорынның өтімділігін қамтамасыз етіп,
тактикамен бір бағытта қызмет ету. Қаржылық тактиканың негізгі мақсаты —
ағымдағы активтер мен пассивтерді тарту болып табылады.
1.2 Кәсіпорын қызметінің конференц съезжіге қатысушыларына 40 адамға қызмет
көрсетудің мәні және функциялары
Жылдық жоспар көрсеткіштері кәсіпорынның өз мақсаттарына жетуі үшін
тағайындалған арнайы жылдық жоспар көрсеткіштеріларды жасауға алып келетін
жетекшімен қабылданған шешімдер мен қозғалыстардан тұрады.
Келісу жылдық жоспар көрсеткіштері процесінің басқару шешімдерін
қабылдауға көмектесетін құрал болып табылады. Оның міндеті - ұйымдағы жаңа
енгізулер мен өзгертулерді жеткілікті дәрежеде қамтамасыз ету. Ол жылдық
жоспар көрсеткіштері процесі шеңберінде басқару қызметінің 4 негізгі түрін
көрсетеді. Олар:
* ресурстарды бөлу;
* сыртқы ортаға бейімделу;
* ішкі бірігу;
* ұйымдық жылдық жоспар көрсеткіштеріны алдын ала көру.
Жылдық жоспар көрсеткіштеріның мәні - "Жылдық жоспар көрсеткіштері"
сөзі гректің"stategos", "генерал өнері" сөзінен шыққан. Бұл терминнің
әскери шығуы таң қалдырмау керек. "Stategos" Александр Македонскийге әлемді
жаулап алуға көмектескен.
Жылдық жоспар көрсеткіштері – кәсіпорынның мақсаткерлігінің жүзеге асуын
және мақсаттарына жетуін қамтамасыз етуге тағайындалған жан-жақты кешенді
жоспар.[2]
Тактика тапсырылған мақсаттар мен параметрлерге жақындауды қамтамасыз
ететін жолдарды анықтайды. Бұдан шығатын деңгейлер немесе жоспар түрлері:
• Жылдық жоспар көрсеткіштері – кәсіпорынның болашақтағы даму жоспары.
Ол тапсырылған параметрлерден тұрады. Жылдық жоспар көрсеткіштері
жетекшілермен бекітілген жалпы жылдық жоспар көрсеткіштерінің міндеттерден
басталады. Жылдық жоспар көрсеткіштерінің жоспар ертеңгі күн позициясымен
жоспарлауға көмектеседі, бейімділік процесі, оның нәтижесінде қабылданған
басқару шешімдерін түзетіп отырады, оның орындалуын үнемі бақылайды.
Жылдық жоспар көрсеткіштерідың тиімділігі үшін кәсіпорынның сыртқы және
ішкі ортасында болашақтағы жағдайын анық және алдын ала көру керек. Бұл
үшін ірі кәсіпорындарда мәліметтерді талдау жүйелері арқылы бағаланып
отыратын ақпараттық жүйелер құрылады. Жылдық жоспар көрсеткіштері әрқашан
да маңызды мәселелердің шешімімен байланысты. Бұларға негізгі мақсаттар мен
көрсеткіштер жатады: сату көлемі, өсу қарқыны, пайда, нарықтағы үлес,
капитал құрылымы, девиденттер, өнім сапасының деңгейі, фирманың
тұрақтылығы, әлеуметтік мақсаттар.
• Тактикалық жоспар - қазіргі уақыттағы міндет-
терді шешуге байланысты көрсеткіштерге жету амалы.
* Оперативті жоспарлау - жоспардың жылдам өзгерісі.
* Зерттеу жұмысының жоспары, өндірісті, өнімді жоспарлау.
* Қызметшілерді жоспарлау.
Негізделетін шешімдердің жылдық жоспар көрсеткіштерісы.
Кез келген кәсіпорынның ұзақ мерзімді жетістігі жоғарғы жетекшінің дұрыс
таңдалған жылдық жоспар көрсеткіштерінің бейімімен анықталады, адамдың
ресурстарды ашатын кәсіпорынның жетекшісі негізделген шешімдердің жылдық
жоспар көрсеткіштерісынан хабардар болуы керек. Сонымен қатар фирмалар
өндірісті жаңартады. Жұмысты орындаудың жақсы әдістері мен тың нәрсеге
ақшасын салады, жақсы оқытылған сенімді ұжымның дамуы мен өсуін
инвестициялайды, қайталанатын бизнеске ұқсас қызмет көрсетеді,
жалғастырылатын бағдарлама негізінде неғұрлым тиімді жұмыс амалдарын
тапқандары үшін қызметкерлерін марапаттайды, еңбектің өнімділігінің кілті
сапа екендігін анықтайды, үнемі жаңа және жақсырақ тауарлар шығаруға
қаражат бөледі.
Негізделетін шешімдердің жылдық жоспар көрсеткіштерісы - бизнес
сферасындағы маңызды жылдық жоспар көрсеткіштері, ұйымның 10-15 жылғы дамуы
мен басты мақсатын анықтайды.
Кәсіпорынның жоғарғы жетекші өнері жылдық жоспар көрсеткіштерідағы
қабілеттерімен анықталады. Жылдық жоспар көрсеткіштерінің ойлайтын топ-
менеджерлер сыртқы жағдайларды алдын-ала көруге қабілетті және өз
ресурстарын өз уақытында қолдануға бейім.
Тиімді менеджментте жылдық жоспар көрсеткіштеріны жасауда әр түрлі
қозғалыс күштерін қолданады:
* жаңа нарықты іздеу;
* жаңа өнімді және қызмет көрсетулерді жасау;
* тұтынушы үшін сервисті жақсарту;
* технологияны жасау;
* өнімнің мүмкіндіктерін жақсарту;
* сату әдістерін жақсарту;
* тарату әдістерін жақсарту;
* табиғи ресурстарды алу;
* капиталдық салымдар мен пайданы қайтаруды көбейту.
Американдық және жапондың кәсіпорындар жылдық жоспар көрсеткіштеріы
кәсіпорынның бес жылдық жоспарлауынан маңыздырақ, өйткені нақты құрылған
жылдық жоспар көрсеткіштерілар басталады.[3]
Кәсіпорын қызметкерлеріне негізделген шешімдерді қабылдау қабілетін
дамыту үшін озық топ-менеджерлер:
* Ұзақ уақыт бойы жұмысшыларды бағалайды, жұмысшылардың жылдық жоспар
көрсеткіштерінің мақсатқа жетуіне көмектеседі;
* Әр түрлі басқару деңгейлеріндегі менеджерлерге зейнетке шыққанда немесе
жұмыстан шыққанда ғана қолма-қол қаражатқа айналатын несиелік акциялар
түрінде сыйақы береді;
* Орындаудың нақты мерзімдерінде жаңа тауарларды өндіруді, жасауды, негізгі
зерттеулерді инвестициалайды;
* Кәсіпорын үлкен жетістікке жеткенде жұмысшыларға бонустар төлейді.
Шешім қабылдауда сәтсіздікті болдырмау және бас-қарушы шешімдерін
қозғалысқа түсіру үшін ақпаратты неғұрлым толық жинау және мына сұрақтарға
жауап беру қажет:
* Шешім туралы кімнің білуі тиіс?
* Қандай іс-әрекеттерді қолдану қажет?
* Оларды кім қолдану керек?
* Осы іс-әрекеттердің орындалуын қолдау үшін жетекші не істеу керек?
Бұл үшін басқару шешімдерінің әрқайсысын реттеу арқылы қандай баламалар
бар екенін ойластыру қажет. Егер баламаларды нақты талдау керек болса,
балансты амал қолдану қажет.
Жоспарлау процесінде негізгі теоретикалық негіздемелерді ұстану қажет,
оларға жоспарлаудың үздіксіздігі, ғылымилық, кәсіпорынның барлық
ресурстарын ұтымды қолдануын көздеушілік, жетекші звенолардың принципі
және олардың жүзеге асуының басымдылығы, өзара байланыс пен бірігу
принципі жатады.
Кәсіпорында жоспарлаудың әр түрлі әдістері қолданылады:
1. Баланстық - баланстың мына түрлері құрылатын
халықшаруашылық деңгейде кеңінен қолданылады:
материалды (отын, электроэнергия, жабдық және т.б. баланстар);
• еңбектік (жұмыс күшінің балансы);
қаржылық (ақшалай табыс пен шығыс балансы, бухгалтерлік баланс, кассалық
жоспар және т.б.).
Кесте 1
Негізделген шешімдер мен қолма-қол шешімдер
Негізделген шешімдердің Қолма-қол шешімдердің және окиғалық
және жылдық жоспар көрсеткіштерініңбасқарудың жолын қуушылық
мақсаттардын жолын қуушылық
1. Өндірісті жиі модернизациялау 1. Құралды қатардан шыққанша қолдану
және жұмысты орындаудың жаңа
амалдарына қаражаттар салу
2. Қызметкерлердің жеке өсімін 2. Бірігіп жұмыс істеудін дамуына
инвестициялау және үнемі жақсарту көңіл аударудың болмауы
3. Жана өнім мен жанашылдық жасаудың3. Мах пайданың min
жолын қуушылық. тәуекелділіктегі, жаңа өнім
шығарудан бас тарту
4. Қайталанатын бизнесті құратын 4. Тұтынушылармен жұмыстамах пайда
тұтынушыларға кызмет көрсету алуды қалау
5. Серіктестермен бірлескен қызметте5. Коньюктуралық ойлаудан шыққан
адал жағдайлар мен сенімді қазіргі қызметтің шыққан қазіргі
қатынастарды сақтау қызметтің жағдайларын өзгерту
6. Неғұрлым тиімді жұмыс амалдарын 6. Экономикаға тырысуда марапаттау
тапқаны үшін қызметшілерді ұзак шығыстарын min дейін азайту
мерзімді бағдарлама бойынша
марапаттау
7. Сапалы өнім шығарудың жолын 7. Кез келген кұралдармен өнім
қуушылық. Сапа - еңбек шығаруға бейімділік
өнімділігін жоғарылатудың кілті
8. Жұмыстын орындалуымен тікелей 8. Жетекшілер құрамымен ғана басқару
байланысты қызметшілердің ойын шешімдерін қабылдау
қолдану
9. Қызметшінін сәйкес білімі мен 9. Коньюктуралы ойластыру арқылы
дағдысы бар кезде жаңа бағыттарды жаңа бағыттарды дамыту
дамыту
10. Ұзақ уакыт кәсіпорынның жылдық 10. Қыска мерзімді мақсаттарға
жоспар көрсеткіштерілык дамуының жаңа бағамен жету
жолын қуушылық
*Дерек көзі:
2. Нормативті әдісті жоспарлауда кәсіпорынның ре-
сурстарын қолданудың нормативтері мен норма жүйесі қолданылады (шикізат пен
материалдар шығысының нормасы, қызмет көрсету нормалары, еңбек сыйымдылығы,
санақ нормасы, машина мен жабдықтарды қолдану нормативтері, өндіріс
циклінің ұзақтығы, шикізат қоры, аяқталмаған өндірістің шикізат,
материалдар, отын қоры). Бұл әдіс егер прогресивті нормативті база құрылса
ғана жақсы қолданылады, демек нормалар мен нормативтер жаңа техника мен
технологияны енгізетін жоспарлы шараларды есепке алып қарастыру, сонымен
қатар еңбекті өндіруді ұйымдастыруды жақсарту.[4. 5Б]
3. Бағдарламалы - мақсатты әдіс, көбінесе ҒТП жоспарлауда қолданылады,
ол төмендегі жағдайларда көмектеседі:
кәсіпорынның ресурстарын маңызды ғылыми-техникалық бағдарламалар арқылы
орындауға бағыттауға;
идеядан өндіріске енгізгенге дейін тура жоспарлауды қамтамасыз етуге;
ғылыми-техникалың бағдарламалардың жүзеге асуын кәсіпорынның экономикалық
және әлеуметтік даму жоспарымен байланыстыруға;
4. Технико-экономикалық факторлар бойынша әдіс
өндіріс шығындарын жоспарлауда және өнімді өткізгенде, өндірістік
бағдарламаны және кәсіпорынның экономикалық және әлеуметтік даму
жоспарларының бөлімдерін жоспарлауда қолданылады. Жоспарлаудың бұл
әдісінде келесі факторлар ескеріледі:
Техникалық (жаңа техника мен технологияны, жаңа материалдарды енгізу,
кәсіпорынның техникалық қарулануы және т.б.);
Шығарылатын өнімнің ассортиментін, атауын, өндіруін ұйымдастыруды жақсарту;
* Инфляция;
• Кәсіпорын мен өндіріс спецификасына байланысты ерекше факторлар.
Бұл әдіс еңбек пен кадрлар бойынша жоспарды, өндіріс жоспарын, өндіріс
шығындары мен өнімді өткізу жоспарларын жасауда қолданылады.
Ереже бойынша, кәсіпорында жоспарлау бір ғана әдіс арқылы жүргізілмейді,
әдістердің кешені қолданылады.
Тәжірбиеде жылдық жоспар көрсеткіштерінің, ұзақ мерзімді, қысқа
мерзімді, сонымен қатар ағымдық жоспарлау қолданылады.
Коммерциялық кәсіпорынның болашақтағы негізгі аспектілері сипатталатын,
талданатын мәселелер, оны шешу амалдары болатын құжат, бизнес-жоспар болып
табылады.
Дұрыс құрылған бизнес-жоспар мына сұраққа жауап береді: "Осы істі немесе
басқа істі қолға алуға бола ма?" Бұл жобаны немесе шараны жан-жақты
негіздеуге, мақсатқа жету үшін іс-әрекет жылдық жоспар көрсеткіштерісы мен
тактикасын жасауға, жобаның немесе шараның жүзеге асуынан болған қаржылық
нәтижелерді анықтауға мүмкіндік береді. Ол несие мен шетелдік инвестициялар
алуда маңызды рөл атқарады. Бизнес-жоспарсыз шетелдік ин-вестициялар алу
мүмкін емес.
Жоспарлар тәжірибесі кейбір бизнес-жоспарлардың типтерін бөліп шығарады.
Бизнес-жоспардың әрбір типінің өз ерекшеліктері бар. Бизнес-жоспардың 4
типін бөліп шығаруға болады:
* Шаруашылық субъектісінің ішкі бизнес-жоспары;
* Айналым қаржыларын толтыру мақсатында несие алу үшін жасалған бизнес-
жоспар;
* Инвестициялық бизнес-жоспар;
• Қаржылық сауығудың бизнес-жоспары.
Бизнес-жоспар әрқашан белгілі бір жаққа арналады.
1.3 Конференц съезжіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетуді асыруын
басқару және бағалау
Келісім дәрежесін қамтамасыз етуге пайдалы кеңесті қолданатын екі
басқару институты бюджеттер мен мақсаттар бойынша басқару болып табылады.
Бюджет мақсаттарға жету, сонымен қатар көлемдік жағынан көрінетін
ресурстарды бөлу әдісін сипаттайды.
Бюджетті құрудың бірінші қадамы - сандық формадағы ресурстар тәрізді
құрылатын мақсаттардың көрінісі, яғни ресурстар мен мақсаттардын көлемін
анықтау.
Бюджеттің құрылу кезеңдері. Бюджеттің құрылуын 4 кезеңге бөлуге болады:
1) жоғарғы жетекшілер мен фирманың ортақ мақсаттарын жаңарту;
2) бөлімдер мен бөлімшелер арасындағы оперативті сметаны дайындау;
3) ресурстарды ұйым ретінде бөлу;
4) бюджеттің қорытынды дайындығы жүзеге асырылады, мұнда ресурстардың
статьяларының есебі және қорларды қолдану жүргізіледі.
Мақсаттар бойынша басқару. Адамдың қатынастардағы жоспарлауды
біріктірудің потенциалды мүмкіндіктерін бақылайтын атақты басқару әдісі
мақсаттар бойынша басқару болып табылады. Әдетте қысқартылған түрі МВО
(manаgment by abjectives - МВО)
Антоний Райо мақсаттар бойынша басқаруды төрт өзара байланысты
кезеңдерден тұратын процесс ретінде сипаттайды.
Мақсаттар бойынша басқару процесінің кезеңдері (МВО):
1) мақсаттар бойынша жоспар жасау. Нақты қысқа мақсаттар құрылымдарын
жасау;
2) қозғалыстарды жоспарлау. Шынайы жоспарларды жасау;
3) жұмысты тексеру және бағалау. Жүйелі бақылау, жұмыс пен нәтижелерді
өзгерту және бағалау
4) жоспарланған нәтижелерге жету үшін түзейтін шаралар.
МВО бағдарламаның тиімділігі. МВО-ның жалпы дұрыстығы мақсаттарды бекіту
мен кері байланыс аумағындағы зерттеулермен негізделеді.
МВО-ның тәжірибелік негіздемесі. Нақты мақсаттарды құру өнімділікті
жоғарылатады, өйткені жеке адам нәтижеге қатысты анық күтулерге ие. МВО
бағдарламасының сәтсіздік себебінің бірі - жұмысшылардың өз мақсаттарын
құруына жоғарғы басшалардың қолдау көрсетпеуі, қызығушылық танытпауы.
Неғұрлым елеулі мәселенің себебі жетекші МВО-ның барлық аспектілерін
қолдана алмады.
МВО сәтсіздіктің себептері:
1) Жоғарғы жетекшілердің қолдау қызығушылықтарының болмауы;
2) Қағиданың өзгеруі;
3) Мақсаттарды құрудағы қиыншылықтар;
4) Концелярлық жұмыстың көбеюі;
5) Уақыт тапшылығының күшеюі;
6) Сәйкес біліктіліктің болмауы;
7) Жеке жауапкершіліктің болмауы;
8) Басқа жүйелердің әлсіз бірігуі;
9) Орынсыз кешірімдер жылдық жоспар көрсеткіштерісы.
Жылдық жоспар көрсеткіштері - жоғарғы жетекшілікпен үнемі
ынталандырып, бағаланып отыратын, жоғарыдан келетін процесс. Жоғарғы жақтың
тынысы әлсірей бастағанда процесс те тұншығады.[7]
Жылдық жоспар көрсеткіштеріны бағалау жұмыс нәтижелерін мақсаттармен
салыстыру жолымен жүргізіледі. Бағалау процесі — жылдық жоспар
көрсеткіштеріларды түзету үшін кері байланыс механизмін қолдану. Жылдық
жоспар көрсеткіштері процесін бағалау барысында мына 5 сұрақтарға жауап
беру керек:
1) Жылдық жоспар көрсеткіштері ұйымның үйлесімді мүмкіндіктері болып табыла
ма?
2) Мүмкін болатын тәуекелділік жылдық жоспар көрсеткіштеріның дәрежесі бола
алама?
3) Жылдық жоспар көрсеткіштеріны ұйымдастыру үшін ұйым жеткілікті
ресурстармен қамтамасыз етілген бе?
4) Жылдық жоспар көрсеткіштері сыртқы қауіптер мен мүмкіндіктерді ескере
ме?
5) Бұл жылдық жоспар көрсеткіштері фирманың ресурстарды қолдануының жақсы
әдісі болып табыла ма?
Бағалаудың көлемдік белгілері:
• нарық үлесі;
* сату көлемінің өсуі;
* ереуіл арасында жоғалған күндер;
* өндірістің тиімділігі мен шығыстар деңгейі, рентабельділік;
* өткізу тиімділігі мен шығыстың деңгейі;
* кадрлар ағымдылығы;
* жұмысқа шықпауы;
* жұмысшылардың қанағаттанулары;
* өндірістің рентабельділігі және таза пайда;
* акциялар курсы;
* капиталға пайда;
* бағалы қағаздар бойынша төлемдер.
Бағалардың сапалы белгілері:
* жоғарғы білікті менеджерлерді тарату қабілеттілігі;
* клиенттерге қызмет көрсетудің кеңейтілген түрі;
* нарық білімін тереңдету;
* қауіп көлемін төмендеу;
* мүмкіндіктерді қолдану.
Жылдық жоспар көрсеткіштері құрылым және ұйым қызмет етіп отырған орта
арасында өзара құрылыс болады.
Жылдық жоспар көрсеткіштеріне сәйкестігін тексеру. Келесі жоспарлардың
жасалуы мен жылдық жоспар көрсеткіштеріны таңдап алғаннан кейін жетекші
фирманың жалпы мақсаттарына оң ықпал ете алатындығын анықтау үшін ұйымның
құрылымын мұқият тексеруі тиіс.
Жылдық жоспар көрсеткіштері құрылымды анықтайды. Қағида тұрғысынан
қарағанда құрылым әрқашан жылдық жоспар көрсеткіштерідан озып отыруы керек.
Ең жақсы ұйым құрылымы мен күрделілік серпінділігі өлшеміне сәйкес
құрылым болып табылады. Ұйымдастыру мен эвалюция оның дамуына және
мақсаттарына қарай өзгеріп отырады.
Ұйымдастыру басқару функцияларының бірі ретінде көптеген міндеттерді
жүйелі біріктірумен және сәйкесінше адамдардың қарым-қатынасымен,
орындалушылармен тікелей байланыс функциясының процесімен сипатталады.
Демек кәсіпорындар ұйымдастыру дегеніміз — кейбір құрылымды құру.
Ұйым — мақсаттарға жету үшін адамдардың бірігіп тиімді жұмыс істеуіне
мүмкіндік беретін кәсіпорын құрылымын құру процесі.
Ұйымдастыру процесінің екі аспектісі бар:
* Мақсаттар мен жылдық жоспар көрсеткіштеріларға сәйкес ұйымды бөлімдерге
бөлу:
* Өндірістің жоғарғы звенолары мен жұмысшылардың төменгі звеноларымен
байланыстыратын және міндеттерді біріктіру мен бөлу мүмкіндігін қамтамасыз
ететін өкілдікті анықтау;
Ұйымдастыру жетекшінің өнімділіктер деңгейлері арасында қатынастарды
бекітетін құрал болып табылады.
Табыстау - делегат жіберу, басқару теориясында қолданылатын термин
ретінде орындалуына жауапты болатын өкілдікті және міндеттерді беруді
білдіреді.
".. .Жетекшілерге керек ең маңызды қабілет - басқалар арқылы нәтижелер
алуға қабілеттілік... Міндеттер бір адамның күшімен басым болған жағдайда
оның құпиясының басқа адамдар арқылы өз күшін көбейтуі өзінің билігін
қандай мөлшерде бере алса, сондай мөлшерде жетекшілік етеді",-деп жазды АҚШ-
тың менеджмент бойынша маманы Л.Ален.
Табыстау өнімділіктер көлемі жауапкершілікпен сәйкес болсағана тиімді
болады.
Жағымды факторлар:
* Табыстау жетекшілерді қажет емес операциялардан босатады;
* Біліктілікті жоғарылату олардың біліктілігі мен тәжірибесін қолдану
амалдарының бағытты формасы болып табылады;
* Мотивацияға оң әсер етеді, бұл қабілеттерді ашуға, инициативаның пайда
болуына әсер етеді.
Жауапкершілік бар міндеттерді орындауға міндеттілікті және олардың
қанағаттанарлық шешім үшін жауап беруін сипаттайды.
Жауапкершілік жұмысшының өкілдік беруші тапсырған міндеттерінің орындалу
нәтижелеріне жауап беруін білдіреді. Мысалы, егер науқас медбикенің қан
тобын дұрыс таңдамағаны үшін өліп қалса, оған емдеген хирург жауапты болады
және қызметке селқос қарағаны үшін жауапқа тартады..
1.4 Конференц съезжіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің
құрылымы, мақсаты мен міндеттері
Қаржылық саясат жалпы мемлекеттің экономикалык әлеуметтік саясаты болып
табылады және қаржы мен несие аймағында мемлекеттік қызметтің концепциясы,
қаржы-несие механизмі, сонымен қатар елдің қаржы-несие саясатымен басқару.
Мемлекеттік қаржылық саясаттьщ негізін жылдық жоспар көрсеткіштерінің
бағыттар құрайды. Олар қаржының ұзақ мерзімді және орта мерзімді қолдану
перспективасын және негізгі мақсаттарға жетуді қарастырады. Қаржының
функциясынан іс жүзінде пайда болатын және елдің экономикалық әлеуметтік
дамуының сипатты белгісі болып табылады.[5]
Әлеуметтік-экономикалық саясаттың басты мақсаттары:
* экономикалық өсудің тұрақтануы жүз жылдықтың соңына қарай жылына 5
пайыздан кем болмау керек;
* экономикалық нарықты тиімді функциоландыруы үшін
институционалдық өзгерістердің комплексінің пайда болуы;
* экспорт пен өндірістің прогрессивті структуралық қозғалысының қамтамасыз
етілуі;
* табыстың өсуі және халықтың ұсынуы.
Мемлекетпен белгіленген жылдық жоспар көрсеткіштерінің бағыттар
экономикалық ситуацияның тұрақты факторларды бағалау және міндеттің тұрақты
өсімге ауысуы негізделеді. Экономикалық және әлеуметтік реформаның
комплексті өткізуіне бағытталған, мемлекеттік саясаттың позитивті
процестері сату арқылы тіркеледі деп күтілуде. Қаржылық саясат, қаржылық
тұрақтандыру ұлттық валютаның тұрақтылығын сақтауға, инвестициялық
климаттың экономикада өзгеруіне бағытталады.
Салық саясатының эффективті өткізілуі ұлттық экономиканың өсуіне қажетті
шарт. Салық реформасы салық жинауды жоғарлатуды және міндетті төлемдерді
барлық алымдардың жүйесін оңайлатуға бағытталған.
Қаржылық саясаттың маңызды мақсаттарына - қаржылық және төлемдік
тәртіпті күшейту, бюджеттік дағдарыстан шығу, инфляция деңгейінің әрі қарай
төмендеуі, кәсіпорындардың қайта құрылу реформалануын өткізуі жатады.
Қаржы функциясынан және нақты жағдайдан шыға отырып, мемлекет қаржылық
саясатты өткізу процесінде қаржы-несие механизмінің қалыптастастыруын іске
асырады.
Қаржы-несие механизмі - басқару жүйесін және оның өндірісін басқару
теориясы категорияларының қолданылуы мен тиімді функциялануы тікелей
байланысты. Бірақ қаржы - несие механизмінің нақтылығын ашу күрделі,
өйткені заң бойынша қаржымен басқару толық зерттелген жоқ. Негізгі
жетістіктерді басқару - өндірістің жеткіліксіз бағалануында. Мұндай
жағдайлардың себептері өндіріске қаржы және несиенің бүкіл халық
шаруашылығына ықпал етудің күшейтетін актуалді мәселелердің шешіміне
әдістемелік жағынан нұсқау береді.
Басқарудың нақтылығы функцияларда ашылады. Басқару функциясы - бұл
басқарудың белгілі бір қызметінің түрі, басқарушылық еңбекті мамандандыру
процесінде біріктірілген.
Оларға жататындар: жоспарлау, ұйым, координация, ынталандыру және
бақылау. Қаржымен басқару сферасында басқару функциялары өзінің
спецификалық мазмұнын иеленеді.
Жоспарлау - бұл дамудың ғылыми көзқарасы және кеңейтілген өндірістің
жолдарын анықтау болып табылады. Қаржылық жоспарлау мемлекеттің
экономикалық жоспарлауының құрамдас бөлігі болып табылады. Ол бөлек
элементтердің өзара келісімін қамтамасыз етеді. Шығуы және шоғырландыру
болған шаруашылықтың ішкі резервтерінде әрекеттеседі. Қаржымен басқару
кезінде қаржылык жоспарлау жетекші және бағыттаушы рөлін атқарады және
қаржы - несие жүйесінің бөлек звеноларында қаржылық және несиелік
ресурстардың формаларын және тарату әдістерін бейнелейтін жоспардың
негізінде пайда болады.
Елдің негізгі қаржылық жоспары болып Қазақстанның мемлекеттік бюджеті
табылады, онда қаржылық ресурстардың үлкен бөлігі топталған. Ол мемлекеттің
ұйғарымына түскендер қаржылық саясаттың өткізілуіне арналған. Жоспарлау
кезеңінде мемлекеттік бюджеттің табыстарымен шығыстардың, кәсіпорындардың
қаржылык жоспары және ұлттық шаруашылықтың салалары мүліктік
және сақтандыру ұйымдарының қаржылық жоспары, несиелік жоспар қажетті
байланыс орнатады. Сонымен қатар қаржылық және несиелік жоспардың
көрсеткіштерін жоспарлау салық салуды реттеу құралы мемлекеттік бюджеттің
көрсеткіштерінен іс жүзінде тәуелді, сондықтан қаржылық жоспарлауда
бюджеттік жоспарлау орталық орын алады.
Кәсіпорындардың және шаруашылық ұйымдарының қаржымен басқару процесі -
басқа маңызды звеноның жалғыз қаржы - несие жүйесі - әр кәсіпорындардың
қаржылық жоспарды құрудан басталады, бизнес- жоспарға кіретін соңғы бөлім,
оның ішінде табыстар ақшалай формада көрінеді. Өндірістік және шаруашылық
қызметінің басқа түрлерінің шығындары және қаржылық нәтижелері: қаржылық
жоспарлар алдағы жоспарлы кезеңге ақшалай қорлардың қалыптасуы мен
шығындалуы қарастырылады және осы арқылы олардың қаржыларын басқару процесі
алдын ала анықталады.
Сақтандыру, несиелеу және басқа қаржы - несие жүйесінің басқаруы
қаржылық жоспарға сәйкес жүзеге асырылады. Сонымен қатар қаржылық жүйенің
әр звеносында басқару функциясы жетекші болып табылады.
Ұйым. Бұл қаржының басқару функциясын таңдауда және басқару оргаңдарының
құрылу жүйесінде сипатталады, бағыну тәртіптері бойынша әр ұйымның
құқығының және міндетінің қаулысы болып табылады. Кең мағынада берілген
функция өндіріс нәтижесінің жақсаруын сонымен қатар жаңа әдістерді өңдеу
ықпалын болжайды. Мысалы: бюджетке таза табысты алу әдістерін таңдау,
қаржыландырудың әртүрлі формаларының сәйкес келуі, банктік қызметтердің
прогрессивті түрлерге енуі, ақшалай есептердің жандануы және тағы басқа.
Ұйымның орындау нәтижесінің функциясы басқару амалдарының структурасын
құруда нақтыланады және сәйкес жағдайларда тіркеледі, лауазымды нұсқауларда
және тағы басқа нормативті құжаттауда анықталады.
Координация. Қаржымен басқару саласында координация ақшалай
қаражаттардың шығындалған қорлары және қарастырылған жоспардың құрылу
сатысы диспропорцияларды алып тастауды, қаржылық ұйымдардың бірлік
әрекетінің қамтамасыз етілуін білдіреді. Бұл диспропорциялар шаруашылық
шарттардың өзгеруі нәтижесінде пайда болды. Осылайша, координация
кәсіпорындардың қаржысымен басқаруында қазіргі заманғы себептердің шығуы
қаржылық жоспардың орындамаушылығы және қаржылық кәсіпорындардың сауығуы
өндірісті өңдеу, өндірістің дамуында қаржыландырудың және несиелендірудің
қосымша қайнар көздерін іздестіру, сонымен қатар уақытша қаржылық
қиыншылықтардың жазылуы.
Ынталандыру. Берілген функцияны орындай отырып басқару органдары
адамдардың іскерлік белсенділігін, материалдық және рухани
қажеттіліктермен байланыстырады.
Қазіргі заманғы экономикалық шарттарда материалдық қызығушылықтың
қолданылуы объективті қажеттілік болып табылады. Жұмысшылардың ынталандыру
қызметі олардың қоғамдық, коллективтік және жеке көзқарастарының
қанағаттандырылуы жолымен өтеді. Қаржы - экономикалық жүйенің көзқарастары
экономикалық көзқарастармен және коммерциялық ұйымдармен, акционерлік
қоғамның акционерлерімен тығыз байланысты.
Қоғам өндірістің дамуы және мемлекеттің қаржылық саясатының негізінде
тиімді қалыптасуында, үй құрылысын қаржыландыру ; саласында, білім және
мәдениет деңгейінің жоғарлауының қызығушылығын танытты. Мемлекеттік
бюджетте осы қоғамдық қызығушылықтар кәсіпорындардың қаржылық ресурстарын
есептеу арқылы қанағаттандырылады. Осы мақсатпен халықтан салық салу
формасында адамдардың табыстарының бөлігі мемлекеттік бюджетке есептен
түседі.
Табыс алумен байланысты нарықтық жағдайда кәсіпкерлік
қызметтің негізгі мақсатынан шаруашылық ыңталандыру объективті
түрде басқару функциясынан шығады. Нәтижесінде қызығушылық
қаржы-шаруашышық қызметінде, еңбекақы төлемінің өсуінде, акционерлік
қоғамның акцияларымен дивиденттерді алу, салық салу
жүйесінің әділетті қалыптасуы, экономикалық мақсаттылық
пропорцияларды сақтау кәсіпорындардың таза табысын таратуда жинақтау және
тұтыну сипатталады.
2 Кәсіпорынның жылдық жоспардың көрсеткіштеріне талдау(Алматы түн ЖШС
мысалында)
2.1 “Алматы түн” ЖШС қызметінің сипаттамасы
Алматыдағы мейрамханалардың, кафелердің және пабтардың саны қазірдің
өзінде үш жүзден асып кетті. Тек қана соңғы жылдың ішінде оңтүстік
астананың мейрамханалық картасында келесідей жаңалықтар ашылды: Антрекот,
Бисквит, Маракеш, Намедни, Алтын бидай, Альбион, Палладиум
және басқалары. Қалада жаңа мейрамханалар жауыннан кейінгі саңырауқұлақтай
қаптап өсуде, бірақ парадокс мынады, дәмді тағам дайындайтын және қызмет
көрсетудің жоғары деңгейін ұсына алатын мейрамхананы, бұрынғыша, саусақпен
санауға болады. Неліктен алматылық мейрамханалар саны сапаға айналмайды?
Таңдаудың барлық байлығы кезінде, соңғы кездерде алматылықтардың
көбісі, еуропалық дәстүрге қосылып, үйден тыс жерде тамақтануды әдетке
айналдыруда. Олар мейрамханадағы дәмді түскі және кешкі астарға қажетті
соманы жаратуға дайын, бірақ қайда баруға болады? сұрағы, бастарын
тұрақты ауыртатын мәселе. Қалада мейрамханалар көп-ақ, бір қарағанда таңдау
шегі кең. Алматылық мейрамханалар мен кафелермен жақын келіп танысқан
кезде, олардың көбісінің дәмсіз тамақтар мен сапасы төмен тағамдар
ұсынатыны айқындалады, мезірет тұрақты түрде өзгеріп отырады, қызмет
көрсету деңгейіде төмен.
Әрине, оңтүстік астананың мейрамханалық нарығында табысты жобаларда
бар, бірақ олар қалалықтарды дәмді мейрамхана тағамы мен баға-сапа
қатынасымен (жәнеде сапа бағадан асып түсуі керек) қанағаттандыра алмайды.
Мысалы, Алматыда ұлттық тағамдар дайындайтын жап-жақсы мейрамхана бар, ол
Жеті қазына, Принцессадағы қытай тағамдары көңіл аударуға тұрады және
Тай мейрамханасындағы тай тағамдары. Бірақ, келісіңіз, тіпті өте дәмді
жасалған лагмандыда, қытайша үйректіде немесе әйгілі тай сорпасы том
ямдыда күнде жей бермейсіз.
Алматыда сапалы және дәмді еуропалық тағамдар ресторанын қажетсіну бар,
бірақ мейрамханалық нарықтың осы сегменті оңтүстік астанада күйзелісте
десек болғандай. Шындығында, еуропалық тағамдар ресторандары қалада бар,
көріктері көз жауын алатындай, интерьерлері бай, бірақ тағамдарының сапасы
осы байлыққа сай келмейді.
Дегенмен, айталық, барлық жағынан жағымды, тұрақты Мама Мия
пиццериясын еске түсіруге болады. Орыс тағамдарын ұсынушылар қатарынан ойға
бірінші оралатыны Медведь трактирі, ол қала орталығынан алыстау
орналасқанмен, өзінің дәмді және сапалы тағам дайындайтын ас үйінің
арқасында, міне үш жыл келермендері толық жәнеде өзінің екінші нүктесін
(қаланың орталығында) ашпақшы. Дегенмен осының бәрі біржарым миллион халқы
бар қала үшін - теңіздегі тамшыдай.
Әжептәуір тағамдар мен жоғары деңгейдегі қызмет көрсетуді, жаңадан
ашылған мейрамханалардың бірқатары ұсынады. Осыған қарамастан олар туралы
сәтті жобалар деп айту әзірше ертерек. Олардың әуелгі көтерген межеден
төмендемеуіне, әрине сенгіміз келеді, бірақ тәжірибенің көрсетуінше: бұл
толық мүмкіндікті. Оңтүстік астананың мейрамханалық нарығында келесідей
тұжырымдама бұрыннан белгіленген: кәсіпорын ашылады, өзінің дәмді тағамдары
мен керемет интерьерлері туралы бар дауыспен жариялайды, ал біраз уақыт
өткеннен соң, осы қызмет көрсетуде, дәмді астар дайындауда толығымен
бұзылады. Жалпы, әйгілі кеңестер киносының кейіпкері айтқандай, тұрақтылық
жоқ!.
Кәсіпқой еместер бизнесі
Әрине, мейрамханалық бизнеспен айналысуға бел буған адамдардың
кездесетін қиындықтарын түсінуге болады. Кадрлардың жетіспеушілігі, қазіргі
аспазшылық мектебінің болмауы, бәрінен бұрын кеңестік общепиттен қазіргі
мейрамханалық іске көшу жай нәрсе емес және біліктілікті тәсілдемені талап
етеді. Еуропалық рестораторларға, олардың мейрамханалық істегі көп жылдық
дәстүрлі тәжірибелерімен, әрине қиындықты өтпелі кезеңде мейрамханалық
нарықты игеріп отырған отандық кәсіпкерлерге қарағанда, оңай. Дегенмен
солтүстік көршімізге көз салсақ, қазіргі мейрамханалық бизнес ол үшінде,
біздегі сияқты, жаңа құбылыс.
Бұдан екі-үш жыл бұрын Мәскеуде болған, астаналық мейрамханалардан дәм
татқан, қазақстандықтар Алматы мейрамханаларының деңгейі жоғары деген пікір
айтқан. Біріншіден, бізде орта деңгейдегі бағалы мейрамханалар болатын, ал
Мәскеуде тек қана қымбат мекемелер және арзан фаст-фуд болды. Екіншіден,
бізде көптеген жерлерде, мәскеуліктерге қарағанда, дәмді тағам дайындайтын.
Және ең бастысы, қызмет көрсету деңгейі, біздің даяшылар мен
мәскеуліктердің әңгімелесу стилі байқалатындай ерекшелікті еді. Көптеген
алматылық мейрамхана даяшылары келермендермен әңгімелесуде алтын ортаны
таба білді, мәскеулік даяшылар қонақтарға тіпті көңіл аудармады немесе
керісінше (қымбат мейрамханаларда) шектен тыс жағымпаздыққа кетіп жүрді.
Қазіргі кездегі жағдай қандай? Мәскеуде шынындада дәмді тағамдар
дайындайтын, қызмет көрсету деңгейі жоғары мейрамханалар пайда болды, ал
кейбір мәскеулік мекемелер соншалықты әйгілі, оларға тек қана алдын-ала
жазылып баруға болады. Мәскеулік мейрамханалық нарықтың табысты дамуының
себептері бірнеше. Ең негізгілерінің бірі - мейрамханалық бизнеспен онда
тәжірибелі мамандар рестораторлар айналысады. Нарықтағы қатаң
бәсекелестікте өзінің ролін атқарды, сонымен қатар, мейрамханалық іске
тікелей қатысы жоқ фактор, қозғалыссыз мүлікке бағаның артуыда өз әсерін
тигізді. Біліксіз менеджментті және ас үйі дәмсіз мейрамханалар, бір метр
квадраты 4-5 мың доллар тұратын ғимараттарда өмір сүруі өте қиынға соқты.
Соның нәтижесінде біліксіздер нарықтан кетті, ал бұл қатарда, үлкен
айналымды және лайықты менеджментті мейрамханалар ғана қалды және мүдделері
тек мейрамханамен емес, сонымен қатар риэлтерлік бизнеспен байланыстыларда
қалды. Әрине түсінікті, осының бәрі мәскеуліктерге ыңғайлы болды,
өздерініңде барар жері бар және астана қонақтарында ұялмай шақыра алады.
Алматыда мейрамханалық бизнес тіпті басқа сценария бойынша дамуда.
Ауқатты қазақстандықтар арасында мейрамханаларды әйелдеріне сыйлау (немесе
басқаруды беру) сәнге айналды. Бірінші және кәсіпқой емес көзқараста бұл
бизнес күрделі емес және жұбайыда жұмыс басты болады. Ал егер іс алға
баспаса, мейлі ешнәрсе бүлініп кеткен жоқ, өйткені бұл басты бизнес емес,
ал былай көңіл үшін, құрбы үшін, достар үшін, т.с.с. Жалпы, бала немен
айналыссада, тек жыламаса болғаны деген сияқты...
3.2 Мейрамханалық кешенді басқарудың өскемендік тәжірибесін талдау
Соңғы уақыттарға дейін орташа есеппен үшжүзмыңдық қаланың жүрегі
өнеркәсіп болып келді – түсті металлургия және машинажасау. Қайта құрудан
соң шағын бизнестің дамуын осы ұстап қалды деп айтады – ірі зауыттарда
жұмыс істеп үйренген халық, кәсіпкерлік дегеннің не екенін түсіне алмады.
Дегенмен уақыт өткен сайын, шағын және орташа бизнес өнеркәсіппен
салыстырмалы, қалада өзінің ролін атқара бастады – егер бюджетке салықтық
аударым көлемімен болмасада, ондағы жұмыспен қамтылған адамдар санымен
салыстырылды.
Әдемі демалғысы, дәмді тамақтанғысы және көңіл көтергісі келетін
отандастықтар саны өскеменде соңғы жылдары біршама көбейді – оны көзбен
байқауғада болады. Жергілікті кафеде өткізілетін жаңа жылдық кештер, бұл
жолы, желтоқсан айының басынан бастап жазыла бастады: кәсіпорындарда
бұрынғыша газет бетінде туралған колбасамен жұмыс столында Жаңа жылды
мерекелеуге көнуші адамдар саны өте аз болды. Әрине, өскемендегі кафелердің
көбісі, басқа қалалардағы сияқты, - көнбіс келермендерге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1 Кәсіпорынның қызметінің мазмұны және жылдық жоспардың көрсеткіші
жүзеге асыру
1.1 Кәсіпорын мазмұны және тактика
1.2 Кәсіпорын қызметінің конференц съезжіге қатысушыларына 40 адамға қызмет
көрсетудің мәні және функциялары
1.3 Конференц съездіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетуді асыруын
басқару және бағалау
1.4 Конференц съездіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің
құрылымы, мақсаты мен міндеттері
2 Кәсіпорынның жылдық жоспардың көрсеткіштеріне талдау(Алматы түн ЖШС
мысалында)
2.1 “Алматы түн” ЖШС қызметінің сипаттамасы
2.2 Кәсіпорынның жылдық жоспардың көрсеткіштеріне талдау: айналым активтері
мен қысқа мерзімді міндеттемелерінің құрылымын және көлемін талдау
2.3 “Алматы түн” ЖШС айналым активтерін қолдану тиімділігін талдау
3 Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындардың конференц съезжіге
қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің мәселелері және оны дамыту
тенденциялары, жолдары.
3.1 Қазақстан Республикасындағы кәсіпорынның жылдық жоспардың
көрсеткіштерін қалыптастыру мен дамытудың мәселелері
3.2 Жаһандану жағдайындағы Қазақстан Республикасы кәсіпорындарындағы
конференц съездіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің дамуы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Зерттеліп отырған тақырыптың өзектілігі - нарықтық дамудың күрделілігі
мен алуан түрлілігі, шаруашылық үрдістердің қарқындылығы және серпінділігі
кәсіпорындардан жүктелген қызметтері деңгейінде мүмкіндіктерді барынша
пайдаланылуын талап етеді.
Сондықтан, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың
Қазақстан халқына Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру-мемлекеттік
саясаттың басты мақсаты атты Жолдауындағы Бүгінгі әлемдік конъюнктура
нашарлаған жағдайда біз рөлі өсе түсіп отырған мемлекеттік холдингтердің,
даму институттарының, әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың даму жылдық
жоспар көрсеткіштеріларын белсенді етуге тиіспіз-деп атауының мәні үлкен.
Қазіргі экономикалық даму жағдайында шаруашылық жүргізу нысандарының
экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштеріларының жүргізілуі мен нәтижелерін
мемлекеттің экономикалық саясатындағы негізгі мәселелердің бірі ретінде
қарау керек. Нарықтық құрылымдардың дамуы кезінде экономикалық қатынастарда
туындайтын мәселелер экономикалық ғылым мен шаруашылық тәжірибедегі ең
өзектісі болып саналады.
Қазақстандағы нарықтық қатынастардың барлық кезеңінде нарықтық
құрылымдардың негізгі буыны – кәсіпорындарға жеткіліксіз көңіл бөлінгендігі
анық. Қаржылық тұрақтылық пен ырықтандырудың жоғары дәрежесі жағдайларында
экономикалық өсуге кәсіпорындар деңгейінде нарықтық өзгерістердің баяу
үрдісі кедергі болады. Кәсіпорындардың нарықтық құрылымдардың негізі
ретінде, тиімді қызмет етуіне даму жылдық жоспар көрсеткіштерісының болмауы
мен қысқа мерзімді нәтижелерге бағытталуы, нарық конъюктурасын жеткілікті
деңгейде білмегендігі, менеджменттің төмен деңгейі және басшылар мен
мамандардың жеткіліксіз дайындығы кедергі жасайды.
Сол себепті отандық кәсіпорындарды қайта құру мәселесі кәсіпорындардың
құрылымдарын қайта қараудың теориялық негіздерін, технологиясы мен қаржылық
тетіктерін белгілеуге себепші болады.
Соңғы уақытта экономикалық әдебиеттерде аталған мәселелерді талдайтын
және кәсіпорынды экономикалық дамудың негізгі буыны ретінде көрсететін
еңбектер пайда бола бастады. Қазіргі даму кезеңінде кәсіпорындардың
тұрақты даму мақсаттарын қамтамасыз ету үшін экономикалық жылдық жоспар
көрсеткіштеріны қолдану өте маңызды.
Экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштеріны жетілдірмей шаруашылық
жүргізудің негізгі буыны-кәсіпорынды дамыту қиын. Сондықтан, кәсіпорынның
экономикалық жылдық жоспар көрсеткіштерісындағы мәселелердің бәсекелестік
және инновациялық тұрғыда шешуді қажетсінуі зерттеу жұмысының өзектілігін
айқындай түседі.
1 Кәсіпорынның қызметінің мазмұны және жылдық жоспардың көрсеткіші
жүзеге асыру
1. Кәсіпорын мазмұны және тактика
Кәсіпорынның нарықтағы жағдайы өзгеріссіз қалып отыр. Ерте ме, кеш пе
бәсекелестер пайда болады. Сондықтан да кәсіпорынның үнемі дамып отыруы
оның экономикалық өмір сүруінің қажетті шарты болып табылады. Даму жоспары
тек аз уақытқа ғана емес, ұзақ мерзімді перспективаға да жасалады.
Сондықтан да қаржылық менеджмент кәсіпорынның жылдық жоспардың
көрсеткіштерін жасай отырып, бірқатар сұрақтарға жауап беруі керек.
Бұл сұрақтардың ең біріншісі келесідей: Кәсіпорынның перспективті дамуы
үшін қанша қаржы қажет? Бұл соманы және уақытты анықтау үшін қосымша
қаржылық салымдарға қажеттілік пен фирманың шаруашылық қызметінің маңызды
көрсеткіші арасындағы байланысты мақсатты түрде анықтау керек. Мысалы,
дамуға қажет қаржылар өткізу көлеміне байланысты деп сеніммен айтуға
болады. Бірақ бұлай үнемі бола бермейді. Егер де кәсіпорын бәсекелеспен
күресу үшін шығарылатын өнім немесе көрсетілетін қызмет сапасын жоғарылату
жылдық жоспар көрсеткіштерісын тандаса, онда инвестицияға қажеттілікпен
өткізу көлемі арасындағы байланыс сақталады, өйткені сапаның жоғарлауы
үнемі бағаның жоғарлауына әкеледі. Ал бірақ бәсекелеспен күресу үшін өнім
бағасын төмендету немесе тұрақтандыру (инфляция кезінде) жылдық
жоспар көрсеткіштерісы тандап алынса, өткізілген аса үлкен түсімді
күтудің қажеті жоқ. Әртүрлі шараларды енгізу шығарылатын өнімнің өзіндік
құнын төмендетумен байланысты шығындар қажет болады. Бұл кезде қаржыларды
қажетсіну осы шығындар шамасымен анықталады.
Жылдық жоспар көрсеткіштерінің қаржылық жоспардың екінші сұрағы
инвестициялау көздеріне қатысты. Кәсіпорынның қаржылық жағдайының жалпы
бағыты осы жобаны қай көздер арқылы қаржыландыру керек екенін шешуге
арналуы керек. Мұндай қайнар көздердің үшеуін бөліп, керсетуге болады:
меншікті, тартылған және займ қаржылары.[1]
Меншікті қаржылар кәсіпорын үшін неғүрлым қызықты, өйткені оның
тәуелсіздігі мен дербестігі деңгейін арттырады, қандай да бір тәуекелге
ұшырамайды, контрагенттер алдында кәсіпорын беделін арттырады. Бірақ
меншікті қаржылардың қалыптасуы екі шартпен анықталады: табыстардың болуы
және оларды капитализациялау үшін уақытты болуы. Негізінде коммерциялық
жобаны жүзеге асырудың екі шартының бірі үнемі бола бермейді. Әдетте
коммерциялық жобаны жасап, жүзеге асырғысы келгенің меншікті қаржысы
болмайды, ал қаржысы бар адам оны өз бетінше жасағысы келмейді.
Инвестициялау үшін меншікті қаржыларды пайдалану тек ірі компаниялардың
ғана қолынан келеді. Бірақ олар үшін бизнес-жоспар мен оныың қаржылық
бөлімі өз тартымдылығын жоғалтады.
Тартылған қайнар көздердің қаржысы бірінші орынды алады. Фирма
басшылығының акцияны қосымша шығаруы немесе бақылау пакеті арасында сатып
отыруы бірқатар инвесторлардың қаржыларын тартудың дәстүрлі тәсілі болып
табылады. Бірақ бұл кезде фирма басшылығы саналы түрде бірқатар қауіпке
барады. Олардың алғашқысы фирмаға билік етудің біршама белігін жоғалтып
алудан тұрады. Сонымен бірге бұқара арсында акцияна табысты тарату күрделі
міндет болып табылады. Ұсақ инвесторды жақсы жасалған бизнес-жоспармен
қарата алмайсыз, ол ірі инвесторлар өте ірі күшті қажет етеді. Сондықтан да
кәсіпорыннан акционерлік капиталды тарту үшін тағыды екі шартты ұстану
керек. Ұсақ инвесторларды оларға дивиденттер үнемі төленіп, осы
кәсіпорынның акциясының нарықтық бағалары төмендемейді деп сендіру керек,
өйткені тек осы факторлар ғана акцияларды ұсақ инвесторлар үшін тартымды
етеді. Ал ірі акционерлерді тарту үшін кәсіпорын оларға барынша ашық болу
керек. Көріп отырғанмыздай, акционерлік капиталды тартудың жылдық жоспар
көрсеткіштерісын таңдай отырып, кәсіпорын өзінің қаржылық менеджментін
қайта ұйымдастыруда оңай емес қадамдарға баруға мәжбүр болады.
Тартылған қаржылар ішкі көздерден де болуы мүмкін. Олардың
ішінде дәстүрлісі болып еңбек ақыға арналған қаржылар табылады. Өз
жұмысшыларының еңбек ақысы бойынша қарыздың оңтайлы деңгейін
тауып, бекіткеннен кейін кәсіпорын еңбек ақы қорын жоғарылатқанда
ол автоматты түрде инвестициялау көзі ретінде пайдалануға болатын
қарызды да ұлғайтады. Бұл кезде қаржылардың барлығы айналым
капиталына салымдар ретінде бағытталды, өйткені оларсыз бірде-бір ;
коммерциялық жоба өмір сүре алмайды.
Займдарды банкирлер мен облигацияшылардан алуға болады. Банкирлер ссуда
мен оның құнын қайтару туралы көп ойлайды. Несиені ұзақ мерзімге
инвестициялауда не қамтамасыз ете алады? Тәжірибелі әрі сақ банктерге
несиені уақытында қайтаруға кепілдік беру үшін кәсіпорын мүлкінен нені
салуға болады? Осы сияқты үлкен сұрақтарға олар банктерге ссуда алуға
бармастан бұрын кәсіпорын менеджерлері жауап берулері керек. Эмиссия
кезінде корпоративті облигациялар акцияларға ұқсас болады.
Жобаны қаржыландыру тәсілін тандауға оның бағыттылығы әсер етуі мүмкін.
Әрекет ететін кәсіпорындарда өндірісті кеңейтумен байланысты жобалар үшін
несиелердің көмегімен қаржыландыру тиімді деп саналады. Банкирлердің
ойынша, бұл жердегі тәуекел үлкен емес, сәйкесінше несие құнын төмендетуге
болады. Сонымен бірге мұндай кәсіпорындарда оның сенімді материалдық
қамтамасыз етілуі болып табылатын активтер жетіп артылады. Ал керісінше,
жаңа кәсіпорындарды жасау, ірі техникалық жаңалықтарды жүзеге асыру жобалар
үшін пайлық немесе акционерлік капиталды тарту керек. Несиені жабу үшін
пайыз төлеу арқылы оны жабу қатаң жүргізіледі, ал бұл көптеген
кәсіпорындардың қолынан келмейді.
Қаржылық жылдық жоспар көрсеткіштері дегеніміз - ол кәсіпорынның
қаржылық ресурстарын басқарумен байланысты ұзақ мерзімді
қызмет. Кәсіпорынның жылдық жоспар көрсеткіштерісы жоспарлы түрде
жүзеге асырылады. Қаржылық жылдық жоспар көрсеткіштері жеке этаптарға,
яғни ішкі жылдық жоспар көрсеткіштеріларға бөлінуі мүмкін. Жылдық жоспар
көрсеткіштеріның мақсаттары жүзеге асырылғаннан кейін, кәсіпорынның
жылдық жоспар көрсеткіштерісын қайтадан қарастырады. Яғни оны өзгерту,
жалғастыру, жақсартуы мүмкін. Қаржылық жылдық жоспар көрсеткіштері
ішкі және сыртқы болып бөлінеді.
Ішкі жылдық жоспар көрсеткіштері - кәсіпорынның қызмет ететін қуатын
үлкейтуге, негізгі капиталын кеңейтуге бағытталады.
Сыртқы жылдық жоспар көрсеткіштері - ол қаражаттарды кәсіпорындармен
байланысты емес объектілерге салу арқылы капиталын кеңейту. Ішкі жылдық
жоспар көрсеткіштері ол мерзімді қаржыландыру арқылы жүзеге асырылады, ал
сыртқы жылдық жоспар көрсеткіштері бір уақытта қаржыландыру арқылы жүзеге
асырылуы мүмкін.
Қаржылық тактика - бұл жылдық жоспар көрсеткіштерінің мақсаттарды
жүзеге асыру үшін арналған қысқа мерзімді қызмет. Жылдық жоспар
көрсеткіштері мен тактика арасында қарама - қайшылықтар және бірлік бар.
Қарама-қайшылығы: бір жағынан жылдық жоспар көрсеткіштеріның мақсатта бос
ақшалай қаржыландыруда инвестициялық қызметке жіберу арқылы кәсіпорынның
ұзақ мерзімді рентабельдігін жоғарылату.
Тактиканың мақсаты - кәсіпорынның өтімділігін қамтамасыз етіп,
тактикамен бір бағытта қызмет ету. Қаржылық тактиканың негізгі мақсаты —
ағымдағы активтер мен пассивтерді тарту болып табылады.
1.2 Кәсіпорын қызметінің конференц съезжіге қатысушыларына 40 адамға қызмет
көрсетудің мәні және функциялары
Жылдық жоспар көрсеткіштері кәсіпорынның өз мақсаттарына жетуі үшін
тағайындалған арнайы жылдық жоспар көрсеткіштеріларды жасауға алып келетін
жетекшімен қабылданған шешімдер мен қозғалыстардан тұрады.
Келісу жылдық жоспар көрсеткіштері процесінің басқару шешімдерін
қабылдауға көмектесетін құрал болып табылады. Оның міндеті - ұйымдағы жаңа
енгізулер мен өзгертулерді жеткілікті дәрежеде қамтамасыз ету. Ол жылдық
жоспар көрсеткіштері процесі шеңберінде басқару қызметінің 4 негізгі түрін
көрсетеді. Олар:
* ресурстарды бөлу;
* сыртқы ортаға бейімделу;
* ішкі бірігу;
* ұйымдық жылдық жоспар көрсеткіштеріны алдын ала көру.
Жылдық жоспар көрсеткіштеріның мәні - "Жылдық жоспар көрсеткіштері"
сөзі гректің"stategos", "генерал өнері" сөзінен шыққан. Бұл терминнің
әскери шығуы таң қалдырмау керек. "Stategos" Александр Македонскийге әлемді
жаулап алуға көмектескен.
Жылдық жоспар көрсеткіштері – кәсіпорынның мақсаткерлігінің жүзеге асуын
және мақсаттарына жетуін қамтамасыз етуге тағайындалған жан-жақты кешенді
жоспар.[2]
Тактика тапсырылған мақсаттар мен параметрлерге жақындауды қамтамасыз
ететін жолдарды анықтайды. Бұдан шығатын деңгейлер немесе жоспар түрлері:
• Жылдық жоспар көрсеткіштері – кәсіпорынның болашақтағы даму жоспары.
Ол тапсырылған параметрлерден тұрады. Жылдық жоспар көрсеткіштері
жетекшілермен бекітілген жалпы жылдық жоспар көрсеткіштерінің міндеттерден
басталады. Жылдық жоспар көрсеткіштерінің жоспар ертеңгі күн позициясымен
жоспарлауға көмектеседі, бейімділік процесі, оның нәтижесінде қабылданған
басқару шешімдерін түзетіп отырады, оның орындалуын үнемі бақылайды.
Жылдық жоспар көрсеткіштерідың тиімділігі үшін кәсіпорынның сыртқы және
ішкі ортасында болашақтағы жағдайын анық және алдын ала көру керек. Бұл
үшін ірі кәсіпорындарда мәліметтерді талдау жүйелері арқылы бағаланып
отыратын ақпараттық жүйелер құрылады. Жылдық жоспар көрсеткіштері әрқашан
да маңызды мәселелердің шешімімен байланысты. Бұларға негізгі мақсаттар мен
көрсеткіштер жатады: сату көлемі, өсу қарқыны, пайда, нарықтағы үлес,
капитал құрылымы, девиденттер, өнім сапасының деңгейі, фирманың
тұрақтылығы, әлеуметтік мақсаттар.
• Тактикалық жоспар - қазіргі уақыттағы міндет-
терді шешуге байланысты көрсеткіштерге жету амалы.
* Оперативті жоспарлау - жоспардың жылдам өзгерісі.
* Зерттеу жұмысының жоспары, өндірісті, өнімді жоспарлау.
* Қызметшілерді жоспарлау.
Негізделетін шешімдердің жылдық жоспар көрсеткіштерісы.
Кез келген кәсіпорынның ұзақ мерзімді жетістігі жоғарғы жетекшінің дұрыс
таңдалған жылдық жоспар көрсеткіштерінің бейімімен анықталады, адамдың
ресурстарды ашатын кәсіпорынның жетекшісі негізделген шешімдердің жылдық
жоспар көрсеткіштерісынан хабардар болуы керек. Сонымен қатар фирмалар
өндірісті жаңартады. Жұмысты орындаудың жақсы әдістері мен тың нәрсеге
ақшасын салады, жақсы оқытылған сенімді ұжымның дамуы мен өсуін
инвестициялайды, қайталанатын бизнеске ұқсас қызмет көрсетеді,
жалғастырылатын бағдарлама негізінде неғұрлым тиімді жұмыс амалдарын
тапқандары үшін қызметкерлерін марапаттайды, еңбектің өнімділігінің кілті
сапа екендігін анықтайды, үнемі жаңа және жақсырақ тауарлар шығаруға
қаражат бөледі.
Негізделетін шешімдердің жылдық жоспар көрсеткіштерісы - бизнес
сферасындағы маңызды жылдық жоспар көрсеткіштері, ұйымның 10-15 жылғы дамуы
мен басты мақсатын анықтайды.
Кәсіпорынның жоғарғы жетекші өнері жылдық жоспар көрсеткіштерідағы
қабілеттерімен анықталады. Жылдық жоспар көрсеткіштерінің ойлайтын топ-
менеджерлер сыртқы жағдайларды алдын-ала көруге қабілетті және өз
ресурстарын өз уақытында қолдануға бейім.
Тиімді менеджментте жылдық жоспар көрсеткіштеріны жасауда әр түрлі
қозғалыс күштерін қолданады:
* жаңа нарықты іздеу;
* жаңа өнімді және қызмет көрсетулерді жасау;
* тұтынушы үшін сервисті жақсарту;
* технологияны жасау;
* өнімнің мүмкіндіктерін жақсарту;
* сату әдістерін жақсарту;
* тарату әдістерін жақсарту;
* табиғи ресурстарды алу;
* капиталдық салымдар мен пайданы қайтаруды көбейту.
Американдық және жапондың кәсіпорындар жылдық жоспар көрсеткіштеріы
кәсіпорынның бес жылдық жоспарлауынан маңыздырақ, өйткені нақты құрылған
жылдық жоспар көрсеткіштерілар басталады.[3]
Кәсіпорын қызметкерлеріне негізделген шешімдерді қабылдау қабілетін
дамыту үшін озық топ-менеджерлер:
* Ұзақ уақыт бойы жұмысшыларды бағалайды, жұмысшылардың жылдық жоспар
көрсеткіштерінің мақсатқа жетуіне көмектеседі;
* Әр түрлі басқару деңгейлеріндегі менеджерлерге зейнетке шыққанда немесе
жұмыстан шыққанда ғана қолма-қол қаражатқа айналатын несиелік акциялар
түрінде сыйақы береді;
* Орындаудың нақты мерзімдерінде жаңа тауарларды өндіруді, жасауды, негізгі
зерттеулерді инвестициалайды;
* Кәсіпорын үлкен жетістікке жеткенде жұмысшыларға бонустар төлейді.
Шешім қабылдауда сәтсіздікті болдырмау және бас-қарушы шешімдерін
қозғалысқа түсіру үшін ақпаратты неғұрлым толық жинау және мына сұрақтарға
жауап беру қажет:
* Шешім туралы кімнің білуі тиіс?
* Қандай іс-әрекеттерді қолдану қажет?
* Оларды кім қолдану керек?
* Осы іс-әрекеттердің орындалуын қолдау үшін жетекші не істеу керек?
Бұл үшін басқару шешімдерінің әрқайсысын реттеу арқылы қандай баламалар
бар екенін ойластыру қажет. Егер баламаларды нақты талдау керек болса,
балансты амал қолдану қажет.
Жоспарлау процесінде негізгі теоретикалық негіздемелерді ұстану қажет,
оларға жоспарлаудың үздіксіздігі, ғылымилық, кәсіпорынның барлық
ресурстарын ұтымды қолдануын көздеушілік, жетекші звенолардың принципі
және олардың жүзеге асуының басымдылығы, өзара байланыс пен бірігу
принципі жатады.
Кәсіпорында жоспарлаудың әр түрлі әдістері қолданылады:
1. Баланстық - баланстың мына түрлері құрылатын
халықшаруашылық деңгейде кеңінен қолданылады:
материалды (отын, электроэнергия, жабдық және т.б. баланстар);
• еңбектік (жұмыс күшінің балансы);
қаржылық (ақшалай табыс пен шығыс балансы, бухгалтерлік баланс, кассалық
жоспар және т.б.).
Кесте 1
Негізделген шешімдер мен қолма-қол шешімдер
Негізделген шешімдердің Қолма-қол шешімдердің және окиғалық
және жылдық жоспар көрсеткіштерініңбасқарудың жолын қуушылық
мақсаттардын жолын қуушылық
1. Өндірісті жиі модернизациялау 1. Құралды қатардан шыққанша қолдану
және жұмысты орындаудың жаңа
амалдарына қаражаттар салу
2. Қызметкерлердің жеке өсімін 2. Бірігіп жұмыс істеудін дамуына
инвестициялау және үнемі жақсарту көңіл аударудың болмауы
3. Жана өнім мен жанашылдық жасаудың3. Мах пайданың min
жолын қуушылық. тәуекелділіктегі, жаңа өнім
шығарудан бас тарту
4. Қайталанатын бизнесті құратын 4. Тұтынушылармен жұмыстамах пайда
тұтынушыларға кызмет көрсету алуды қалау
5. Серіктестермен бірлескен қызметте5. Коньюктуралық ойлаудан шыққан
адал жағдайлар мен сенімді қазіргі қызметтің шыққан қазіргі
қатынастарды сақтау қызметтің жағдайларын өзгерту
6. Неғұрлым тиімді жұмыс амалдарын 6. Экономикаға тырысуда марапаттау
тапқаны үшін қызметшілерді ұзак шығыстарын min дейін азайту
мерзімді бағдарлама бойынша
марапаттау
7. Сапалы өнім шығарудың жолын 7. Кез келген кұралдармен өнім
қуушылық. Сапа - еңбек шығаруға бейімділік
өнімділігін жоғарылатудың кілті
8. Жұмыстын орындалуымен тікелей 8. Жетекшілер құрамымен ғана басқару
байланысты қызметшілердің ойын шешімдерін қабылдау
қолдану
9. Қызметшінін сәйкес білімі мен 9. Коньюктуралы ойластыру арқылы
дағдысы бар кезде жаңа бағыттарды жаңа бағыттарды дамыту
дамыту
10. Ұзақ уакыт кәсіпорынның жылдық 10. Қыска мерзімді мақсаттарға
жоспар көрсеткіштерілык дамуының жаңа бағамен жету
жолын қуушылық
*Дерек көзі:
2. Нормативті әдісті жоспарлауда кәсіпорынның ре-
сурстарын қолданудың нормативтері мен норма жүйесі қолданылады (шикізат пен
материалдар шығысының нормасы, қызмет көрсету нормалары, еңбек сыйымдылығы,
санақ нормасы, машина мен жабдықтарды қолдану нормативтері, өндіріс
циклінің ұзақтығы, шикізат қоры, аяқталмаған өндірістің шикізат,
материалдар, отын қоры). Бұл әдіс егер прогресивті нормативті база құрылса
ғана жақсы қолданылады, демек нормалар мен нормативтер жаңа техника мен
технологияны енгізетін жоспарлы шараларды есепке алып қарастыру, сонымен
қатар еңбекті өндіруді ұйымдастыруды жақсарту.[4. 5Б]
3. Бағдарламалы - мақсатты әдіс, көбінесе ҒТП жоспарлауда қолданылады,
ол төмендегі жағдайларда көмектеседі:
кәсіпорынның ресурстарын маңызды ғылыми-техникалық бағдарламалар арқылы
орындауға бағыттауға;
идеядан өндіріске енгізгенге дейін тура жоспарлауды қамтамасыз етуге;
ғылыми-техникалың бағдарламалардың жүзеге асуын кәсіпорынның экономикалық
және әлеуметтік даму жоспарымен байланыстыруға;
4. Технико-экономикалық факторлар бойынша әдіс
өндіріс шығындарын жоспарлауда және өнімді өткізгенде, өндірістік
бағдарламаны және кәсіпорынның экономикалық және әлеуметтік даму
жоспарларының бөлімдерін жоспарлауда қолданылады. Жоспарлаудың бұл
әдісінде келесі факторлар ескеріледі:
Техникалық (жаңа техника мен технологияны, жаңа материалдарды енгізу,
кәсіпорынның техникалық қарулануы және т.б.);
Шығарылатын өнімнің ассортиментін, атауын, өндіруін ұйымдастыруды жақсарту;
* Инфляция;
• Кәсіпорын мен өндіріс спецификасына байланысты ерекше факторлар.
Бұл әдіс еңбек пен кадрлар бойынша жоспарды, өндіріс жоспарын, өндіріс
шығындары мен өнімді өткізу жоспарларын жасауда қолданылады.
Ереже бойынша, кәсіпорында жоспарлау бір ғана әдіс арқылы жүргізілмейді,
әдістердің кешені қолданылады.
Тәжірбиеде жылдық жоспар көрсеткіштерінің, ұзақ мерзімді, қысқа
мерзімді, сонымен қатар ағымдық жоспарлау қолданылады.
Коммерциялық кәсіпорынның болашақтағы негізгі аспектілері сипатталатын,
талданатын мәселелер, оны шешу амалдары болатын құжат, бизнес-жоспар болып
табылады.
Дұрыс құрылған бизнес-жоспар мына сұраққа жауап береді: "Осы істі немесе
басқа істі қолға алуға бола ма?" Бұл жобаны немесе шараны жан-жақты
негіздеуге, мақсатқа жету үшін іс-әрекет жылдық жоспар көрсеткіштерісы мен
тактикасын жасауға, жобаның немесе шараның жүзеге асуынан болған қаржылық
нәтижелерді анықтауға мүмкіндік береді. Ол несие мен шетелдік инвестициялар
алуда маңызды рөл атқарады. Бизнес-жоспарсыз шетелдік ин-вестициялар алу
мүмкін емес.
Жоспарлар тәжірибесі кейбір бизнес-жоспарлардың типтерін бөліп шығарады.
Бизнес-жоспардың әрбір типінің өз ерекшеліктері бар. Бизнес-жоспардың 4
типін бөліп шығаруға болады:
* Шаруашылық субъектісінің ішкі бизнес-жоспары;
* Айналым қаржыларын толтыру мақсатында несие алу үшін жасалған бизнес-
жоспар;
* Инвестициялық бизнес-жоспар;
• Қаржылық сауығудың бизнес-жоспары.
Бизнес-жоспар әрқашан белгілі бір жаққа арналады.
1.3 Конференц съезжіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетуді асыруын
басқару және бағалау
Келісім дәрежесін қамтамасыз етуге пайдалы кеңесті қолданатын екі
басқару институты бюджеттер мен мақсаттар бойынша басқару болып табылады.
Бюджет мақсаттарға жету, сонымен қатар көлемдік жағынан көрінетін
ресурстарды бөлу әдісін сипаттайды.
Бюджетті құрудың бірінші қадамы - сандық формадағы ресурстар тәрізді
құрылатын мақсаттардың көрінісі, яғни ресурстар мен мақсаттардын көлемін
анықтау.
Бюджеттің құрылу кезеңдері. Бюджеттің құрылуын 4 кезеңге бөлуге болады:
1) жоғарғы жетекшілер мен фирманың ортақ мақсаттарын жаңарту;
2) бөлімдер мен бөлімшелер арасындағы оперативті сметаны дайындау;
3) ресурстарды ұйым ретінде бөлу;
4) бюджеттің қорытынды дайындығы жүзеге асырылады, мұнда ресурстардың
статьяларының есебі және қорларды қолдану жүргізіледі.
Мақсаттар бойынша басқару. Адамдың қатынастардағы жоспарлауды
біріктірудің потенциалды мүмкіндіктерін бақылайтын атақты басқару әдісі
мақсаттар бойынша басқару болып табылады. Әдетте қысқартылған түрі МВО
(manаgment by abjectives - МВО)
Антоний Райо мақсаттар бойынша басқаруды төрт өзара байланысты
кезеңдерден тұратын процесс ретінде сипаттайды.
Мақсаттар бойынша басқару процесінің кезеңдері (МВО):
1) мақсаттар бойынша жоспар жасау. Нақты қысқа мақсаттар құрылымдарын
жасау;
2) қозғалыстарды жоспарлау. Шынайы жоспарларды жасау;
3) жұмысты тексеру және бағалау. Жүйелі бақылау, жұмыс пен нәтижелерді
өзгерту және бағалау
4) жоспарланған нәтижелерге жету үшін түзейтін шаралар.
МВО бағдарламаның тиімділігі. МВО-ның жалпы дұрыстығы мақсаттарды бекіту
мен кері байланыс аумағындағы зерттеулермен негізделеді.
МВО-ның тәжірибелік негіздемесі. Нақты мақсаттарды құру өнімділікті
жоғарылатады, өйткені жеке адам нәтижеге қатысты анық күтулерге ие. МВО
бағдарламасының сәтсіздік себебінің бірі - жұмысшылардың өз мақсаттарын
құруына жоғарғы басшалардың қолдау көрсетпеуі, қызығушылық танытпауы.
Неғұрлым елеулі мәселенің себебі жетекші МВО-ның барлық аспектілерін
қолдана алмады.
МВО сәтсіздіктің себептері:
1) Жоғарғы жетекшілердің қолдау қызығушылықтарының болмауы;
2) Қағиданың өзгеруі;
3) Мақсаттарды құрудағы қиыншылықтар;
4) Концелярлық жұмыстың көбеюі;
5) Уақыт тапшылығының күшеюі;
6) Сәйкес біліктіліктің болмауы;
7) Жеке жауапкершіліктің болмауы;
8) Басқа жүйелердің әлсіз бірігуі;
9) Орынсыз кешірімдер жылдық жоспар көрсеткіштерісы.
Жылдық жоспар көрсеткіштері - жоғарғы жетекшілікпен үнемі
ынталандырып, бағаланып отыратын, жоғарыдан келетін процесс. Жоғарғы жақтың
тынысы әлсірей бастағанда процесс те тұншығады.[7]
Жылдық жоспар көрсеткіштеріны бағалау жұмыс нәтижелерін мақсаттармен
салыстыру жолымен жүргізіледі. Бағалау процесі — жылдық жоспар
көрсеткіштеріларды түзету үшін кері байланыс механизмін қолдану. Жылдық
жоспар көрсеткіштері процесін бағалау барысында мына 5 сұрақтарға жауап
беру керек:
1) Жылдық жоспар көрсеткіштері ұйымның үйлесімді мүмкіндіктері болып табыла
ма?
2) Мүмкін болатын тәуекелділік жылдық жоспар көрсеткіштеріның дәрежесі бола
алама?
3) Жылдық жоспар көрсеткіштеріны ұйымдастыру үшін ұйым жеткілікті
ресурстармен қамтамасыз етілген бе?
4) Жылдық жоспар көрсеткіштері сыртқы қауіптер мен мүмкіндіктерді ескере
ме?
5) Бұл жылдық жоспар көрсеткіштері фирманың ресурстарды қолдануының жақсы
әдісі болып табыла ма?
Бағалаудың көлемдік белгілері:
• нарық үлесі;
* сату көлемінің өсуі;
* ереуіл арасында жоғалған күндер;
* өндірістің тиімділігі мен шығыстар деңгейі, рентабельділік;
* өткізу тиімділігі мен шығыстың деңгейі;
* кадрлар ағымдылығы;
* жұмысқа шықпауы;
* жұмысшылардың қанағаттанулары;
* өндірістің рентабельділігі және таза пайда;
* акциялар курсы;
* капиталға пайда;
* бағалы қағаздар бойынша төлемдер.
Бағалардың сапалы белгілері:
* жоғарғы білікті менеджерлерді тарату қабілеттілігі;
* клиенттерге қызмет көрсетудің кеңейтілген түрі;
* нарық білімін тереңдету;
* қауіп көлемін төмендеу;
* мүмкіндіктерді қолдану.
Жылдық жоспар көрсеткіштері құрылым және ұйым қызмет етіп отырған орта
арасында өзара құрылыс болады.
Жылдық жоспар көрсеткіштеріне сәйкестігін тексеру. Келесі жоспарлардың
жасалуы мен жылдық жоспар көрсеткіштеріны таңдап алғаннан кейін жетекші
фирманың жалпы мақсаттарына оң ықпал ете алатындығын анықтау үшін ұйымның
құрылымын мұқият тексеруі тиіс.
Жылдық жоспар көрсеткіштері құрылымды анықтайды. Қағида тұрғысынан
қарағанда құрылым әрқашан жылдық жоспар көрсеткіштерідан озып отыруы керек.
Ең жақсы ұйым құрылымы мен күрделілік серпінділігі өлшеміне сәйкес
құрылым болып табылады. Ұйымдастыру мен эвалюция оның дамуына және
мақсаттарына қарай өзгеріп отырады.
Ұйымдастыру басқару функцияларының бірі ретінде көптеген міндеттерді
жүйелі біріктірумен және сәйкесінше адамдардың қарым-қатынасымен,
орындалушылармен тікелей байланыс функциясының процесімен сипатталады.
Демек кәсіпорындар ұйымдастыру дегеніміз — кейбір құрылымды құру.
Ұйым — мақсаттарға жету үшін адамдардың бірігіп тиімді жұмыс істеуіне
мүмкіндік беретін кәсіпорын құрылымын құру процесі.
Ұйымдастыру процесінің екі аспектісі бар:
* Мақсаттар мен жылдық жоспар көрсеткіштеріларға сәйкес ұйымды бөлімдерге
бөлу:
* Өндірістің жоғарғы звенолары мен жұмысшылардың төменгі звеноларымен
байланыстыратын және міндеттерді біріктіру мен бөлу мүмкіндігін қамтамасыз
ететін өкілдікті анықтау;
Ұйымдастыру жетекшінің өнімділіктер деңгейлері арасында қатынастарды
бекітетін құрал болып табылады.
Табыстау - делегат жіберу, басқару теориясында қолданылатын термин
ретінде орындалуына жауапты болатын өкілдікті және міндеттерді беруді
білдіреді.
".. .Жетекшілерге керек ең маңызды қабілет - басқалар арқылы нәтижелер
алуға қабілеттілік... Міндеттер бір адамның күшімен басым болған жағдайда
оның құпиясының басқа адамдар арқылы өз күшін көбейтуі өзінің билігін
қандай мөлшерде бере алса, сондай мөлшерде жетекшілік етеді",-деп жазды АҚШ-
тың менеджмент бойынша маманы Л.Ален.
Табыстау өнімділіктер көлемі жауапкершілікпен сәйкес болсағана тиімді
болады.
Жағымды факторлар:
* Табыстау жетекшілерді қажет емес операциялардан босатады;
* Біліктілікті жоғарылату олардың біліктілігі мен тәжірибесін қолдану
амалдарының бағытты формасы болып табылады;
* Мотивацияға оң әсер етеді, бұл қабілеттерді ашуға, инициативаның пайда
болуына әсер етеді.
Жауапкершілік бар міндеттерді орындауға міндеттілікті және олардың
қанағаттанарлық шешім үшін жауап беруін сипаттайды.
Жауапкершілік жұмысшының өкілдік беруші тапсырған міндеттерінің орындалу
нәтижелеріне жауап беруін білдіреді. Мысалы, егер науқас медбикенің қан
тобын дұрыс таңдамағаны үшін өліп қалса, оған емдеген хирург жауапты болады
және қызметке селқос қарағаны үшін жауапқа тартады..
1.4 Конференц съезжіге қатысушыларына 40 адамға қызмет көрсетудің
құрылымы, мақсаты мен міндеттері
Қаржылық саясат жалпы мемлекеттің экономикалык әлеуметтік саясаты болып
табылады және қаржы мен несие аймағында мемлекеттік қызметтің концепциясы,
қаржы-несие механизмі, сонымен қатар елдің қаржы-несие саясатымен басқару.
Мемлекеттік қаржылық саясаттьщ негізін жылдық жоспар көрсеткіштерінің
бағыттар құрайды. Олар қаржының ұзақ мерзімді және орта мерзімді қолдану
перспективасын және негізгі мақсаттарға жетуді қарастырады. Қаржының
функциясынан іс жүзінде пайда болатын және елдің экономикалық әлеуметтік
дамуының сипатты белгісі болып табылады.[5]
Әлеуметтік-экономикалық саясаттың басты мақсаттары:
* экономикалық өсудің тұрақтануы жүз жылдықтың соңына қарай жылына 5
пайыздан кем болмау керек;
* экономикалық нарықты тиімді функциоландыруы үшін
институционалдық өзгерістердің комплексінің пайда болуы;
* экспорт пен өндірістің прогрессивті структуралық қозғалысының қамтамасыз
етілуі;
* табыстың өсуі және халықтың ұсынуы.
Мемлекетпен белгіленген жылдық жоспар көрсеткіштерінің бағыттар
экономикалық ситуацияның тұрақты факторларды бағалау және міндеттің тұрақты
өсімге ауысуы негізделеді. Экономикалық және әлеуметтік реформаның
комплексті өткізуіне бағытталған, мемлекеттік саясаттың позитивті
процестері сату арқылы тіркеледі деп күтілуде. Қаржылық саясат, қаржылық
тұрақтандыру ұлттық валютаның тұрақтылығын сақтауға, инвестициялық
климаттың экономикада өзгеруіне бағытталады.
Салық саясатының эффективті өткізілуі ұлттық экономиканың өсуіне қажетті
шарт. Салық реформасы салық жинауды жоғарлатуды және міндетті төлемдерді
барлық алымдардың жүйесін оңайлатуға бағытталған.
Қаржылық саясаттың маңызды мақсаттарына - қаржылық және төлемдік
тәртіпті күшейту, бюджеттік дағдарыстан шығу, инфляция деңгейінің әрі қарай
төмендеуі, кәсіпорындардың қайта құрылу реформалануын өткізуі жатады.
Қаржы функциясынан және нақты жағдайдан шыға отырып, мемлекет қаржылық
саясатты өткізу процесінде қаржы-несие механизмінің қалыптастастыруын іске
асырады.
Қаржы-несие механизмі - басқару жүйесін және оның өндірісін басқару
теориясы категорияларының қолданылуы мен тиімді функциялануы тікелей
байланысты. Бірақ қаржы - несие механизмінің нақтылығын ашу күрделі,
өйткені заң бойынша қаржымен басқару толық зерттелген жоқ. Негізгі
жетістіктерді басқару - өндірістің жеткіліксіз бағалануында. Мұндай
жағдайлардың себептері өндіріске қаржы және несиенің бүкіл халық
шаруашылығына ықпал етудің күшейтетін актуалді мәселелердің шешіміне
әдістемелік жағынан нұсқау береді.
Басқарудың нақтылығы функцияларда ашылады. Басқару функциясы - бұл
басқарудың белгілі бір қызметінің түрі, басқарушылық еңбекті мамандандыру
процесінде біріктірілген.
Оларға жататындар: жоспарлау, ұйым, координация, ынталандыру және
бақылау. Қаржымен басқару сферасында басқару функциялары өзінің
спецификалық мазмұнын иеленеді.
Жоспарлау - бұл дамудың ғылыми көзқарасы және кеңейтілген өндірістің
жолдарын анықтау болып табылады. Қаржылық жоспарлау мемлекеттің
экономикалық жоспарлауының құрамдас бөлігі болып табылады. Ол бөлек
элементтердің өзара келісімін қамтамасыз етеді. Шығуы және шоғырландыру
болған шаруашылықтың ішкі резервтерінде әрекеттеседі. Қаржымен басқару
кезінде қаржылык жоспарлау жетекші және бағыттаушы рөлін атқарады және
қаржы - несие жүйесінің бөлек звеноларында қаржылық және несиелік
ресурстардың формаларын және тарату әдістерін бейнелейтін жоспардың
негізінде пайда болады.
Елдің негізгі қаржылық жоспары болып Қазақстанның мемлекеттік бюджеті
табылады, онда қаржылық ресурстардың үлкен бөлігі топталған. Ол мемлекеттің
ұйғарымына түскендер қаржылық саясаттың өткізілуіне арналған. Жоспарлау
кезеңінде мемлекеттік бюджеттің табыстарымен шығыстардың, кәсіпорындардың
қаржылык жоспары және ұлттық шаруашылықтың салалары мүліктік
және сақтандыру ұйымдарының қаржылық жоспары, несиелік жоспар қажетті
байланыс орнатады. Сонымен қатар қаржылық және несиелік жоспардың
көрсеткіштерін жоспарлау салық салуды реттеу құралы мемлекеттік бюджеттің
көрсеткіштерінен іс жүзінде тәуелді, сондықтан қаржылық жоспарлауда
бюджеттік жоспарлау орталық орын алады.
Кәсіпорындардың және шаруашылық ұйымдарының қаржымен басқару процесі -
басқа маңызды звеноның жалғыз қаржы - несие жүйесі - әр кәсіпорындардың
қаржылық жоспарды құрудан басталады, бизнес- жоспарға кіретін соңғы бөлім,
оның ішінде табыстар ақшалай формада көрінеді. Өндірістік және шаруашылық
қызметінің басқа түрлерінің шығындары және қаржылық нәтижелері: қаржылық
жоспарлар алдағы жоспарлы кезеңге ақшалай қорлардың қалыптасуы мен
шығындалуы қарастырылады және осы арқылы олардың қаржыларын басқару процесі
алдын ала анықталады.
Сақтандыру, несиелеу және басқа қаржы - несие жүйесінің басқаруы
қаржылық жоспарға сәйкес жүзеге асырылады. Сонымен қатар қаржылық жүйенің
әр звеносында басқару функциясы жетекші болып табылады.
Ұйым. Бұл қаржының басқару функциясын таңдауда және басқару оргаңдарының
құрылу жүйесінде сипатталады, бағыну тәртіптері бойынша әр ұйымның
құқығының және міндетінің қаулысы болып табылады. Кең мағынада берілген
функция өндіріс нәтижесінің жақсаруын сонымен қатар жаңа әдістерді өңдеу
ықпалын болжайды. Мысалы: бюджетке таза табысты алу әдістерін таңдау,
қаржыландырудың әртүрлі формаларының сәйкес келуі, банктік қызметтердің
прогрессивті түрлерге енуі, ақшалай есептердің жандануы және тағы басқа.
Ұйымның орындау нәтижесінің функциясы басқару амалдарының структурасын
құруда нақтыланады және сәйкес жағдайларда тіркеледі, лауазымды нұсқауларда
және тағы басқа нормативті құжаттауда анықталады.
Координация. Қаржымен басқару саласында координация ақшалай
қаражаттардың шығындалған қорлары және қарастырылған жоспардың құрылу
сатысы диспропорцияларды алып тастауды, қаржылық ұйымдардың бірлік
әрекетінің қамтамасыз етілуін білдіреді. Бұл диспропорциялар шаруашылық
шарттардың өзгеруі нәтижесінде пайда болды. Осылайша, координация
кәсіпорындардың қаржысымен басқаруында қазіргі заманғы себептердің шығуы
қаржылық жоспардың орындамаушылығы және қаржылық кәсіпорындардың сауығуы
өндірісті өңдеу, өндірістің дамуында қаржыландырудың және несиелендірудің
қосымша қайнар көздерін іздестіру, сонымен қатар уақытша қаржылық
қиыншылықтардың жазылуы.
Ынталандыру. Берілген функцияны орындай отырып басқару органдары
адамдардың іскерлік белсенділігін, материалдық және рухани
қажеттіліктермен байланыстырады.
Қазіргі заманғы экономикалық шарттарда материалдық қызығушылықтың
қолданылуы объективті қажеттілік болып табылады. Жұмысшылардың ынталандыру
қызметі олардың қоғамдық, коллективтік және жеке көзқарастарының
қанағаттандырылуы жолымен өтеді. Қаржы - экономикалық жүйенің көзқарастары
экономикалық көзқарастармен және коммерциялық ұйымдармен, акционерлік
қоғамның акционерлерімен тығыз байланысты.
Қоғам өндірістің дамуы және мемлекеттің қаржылық саясатының негізінде
тиімді қалыптасуында, үй құрылысын қаржыландыру ; саласында, білім және
мәдениет деңгейінің жоғарлауының қызығушылығын танытты. Мемлекеттік
бюджетте осы қоғамдық қызығушылықтар кәсіпорындардың қаржылық ресурстарын
есептеу арқылы қанағаттандырылады. Осы мақсатпен халықтан салық салу
формасында адамдардың табыстарының бөлігі мемлекеттік бюджетке есептен
түседі.
Табыс алумен байланысты нарықтық жағдайда кәсіпкерлік
қызметтің негізгі мақсатынан шаруашылық ыңталандыру объективті
түрде басқару функциясынан шығады. Нәтижесінде қызығушылық
қаржы-шаруашышық қызметінде, еңбекақы төлемінің өсуінде, акционерлік
қоғамның акцияларымен дивиденттерді алу, салық салу
жүйесінің әділетті қалыптасуы, экономикалық мақсаттылық
пропорцияларды сақтау кәсіпорындардың таза табысын таратуда жинақтау және
тұтыну сипатталады.
2 Кәсіпорынның жылдық жоспардың көрсеткіштеріне талдау(Алматы түн ЖШС
мысалында)
2.1 “Алматы түн” ЖШС қызметінің сипаттамасы
Алматыдағы мейрамханалардың, кафелердің және пабтардың саны қазірдің
өзінде үш жүзден асып кетті. Тек қана соңғы жылдың ішінде оңтүстік
астананың мейрамханалық картасында келесідей жаңалықтар ашылды: Антрекот,
Бисквит, Маракеш, Намедни, Алтын бидай, Альбион, Палладиум
және басқалары. Қалада жаңа мейрамханалар жауыннан кейінгі саңырауқұлақтай
қаптап өсуде, бірақ парадокс мынады, дәмді тағам дайындайтын және қызмет
көрсетудің жоғары деңгейін ұсына алатын мейрамхананы, бұрынғыша, саусақпен
санауға болады. Неліктен алматылық мейрамханалар саны сапаға айналмайды?
Таңдаудың барлық байлығы кезінде, соңғы кездерде алматылықтардың
көбісі, еуропалық дәстүрге қосылып, үйден тыс жерде тамақтануды әдетке
айналдыруда. Олар мейрамханадағы дәмді түскі және кешкі астарға қажетті
соманы жаратуға дайын, бірақ қайда баруға болады? сұрағы, бастарын
тұрақты ауыртатын мәселе. Қалада мейрамханалар көп-ақ, бір қарағанда таңдау
шегі кең. Алматылық мейрамханалар мен кафелермен жақын келіп танысқан
кезде, олардың көбісінің дәмсіз тамақтар мен сапасы төмен тағамдар
ұсынатыны айқындалады, мезірет тұрақты түрде өзгеріп отырады, қызмет
көрсету деңгейіде төмен.
Әрине, оңтүстік астананың мейрамханалық нарығында табысты жобаларда
бар, бірақ олар қалалықтарды дәмді мейрамхана тағамы мен баға-сапа
қатынасымен (жәнеде сапа бағадан асып түсуі керек) қанағаттандыра алмайды.
Мысалы, Алматыда ұлттық тағамдар дайындайтын жап-жақсы мейрамхана бар, ол
Жеті қазына, Принцессадағы қытай тағамдары көңіл аударуға тұрады және
Тай мейрамханасындағы тай тағамдары. Бірақ, келісіңіз, тіпті өте дәмді
жасалған лагмандыда, қытайша үйректіде немесе әйгілі тай сорпасы том
ямдыда күнде жей бермейсіз.
Алматыда сапалы және дәмді еуропалық тағамдар ресторанын қажетсіну бар,
бірақ мейрамханалық нарықтың осы сегменті оңтүстік астанада күйзелісте
десек болғандай. Шындығында, еуропалық тағамдар ресторандары қалада бар,
көріктері көз жауын алатындай, интерьерлері бай, бірақ тағамдарының сапасы
осы байлыққа сай келмейді.
Дегенмен, айталық, барлық жағынан жағымды, тұрақты Мама Мия
пиццериясын еске түсіруге болады. Орыс тағамдарын ұсынушылар қатарынан ойға
бірінші оралатыны Медведь трактирі, ол қала орталығынан алыстау
орналасқанмен, өзінің дәмді және сапалы тағам дайындайтын ас үйінің
арқасында, міне үш жыл келермендері толық жәнеде өзінің екінші нүктесін
(қаланың орталығында) ашпақшы. Дегенмен осының бәрі біржарым миллион халқы
бар қала үшін - теңіздегі тамшыдай.
Әжептәуір тағамдар мен жоғары деңгейдегі қызмет көрсетуді, жаңадан
ашылған мейрамханалардың бірқатары ұсынады. Осыған қарамастан олар туралы
сәтті жобалар деп айту әзірше ертерек. Олардың әуелгі көтерген межеден
төмендемеуіне, әрине сенгіміз келеді, бірақ тәжірибенің көрсетуінше: бұл
толық мүмкіндікті. Оңтүстік астананың мейрамханалық нарығында келесідей
тұжырымдама бұрыннан белгіленген: кәсіпорын ашылады, өзінің дәмді тағамдары
мен керемет интерьерлері туралы бар дауыспен жариялайды, ал біраз уақыт
өткеннен соң, осы қызмет көрсетуде, дәмді астар дайындауда толығымен
бұзылады. Жалпы, әйгілі кеңестер киносының кейіпкері айтқандай, тұрақтылық
жоқ!.
Кәсіпқой еместер бизнесі
Әрине, мейрамханалық бизнеспен айналысуға бел буған адамдардың
кездесетін қиындықтарын түсінуге болады. Кадрлардың жетіспеушілігі, қазіргі
аспазшылық мектебінің болмауы, бәрінен бұрын кеңестік общепиттен қазіргі
мейрамханалық іске көшу жай нәрсе емес және біліктілікті тәсілдемені талап
етеді. Еуропалық рестораторларға, олардың мейрамханалық істегі көп жылдық
дәстүрлі тәжірибелерімен, әрине қиындықты өтпелі кезеңде мейрамханалық
нарықты игеріп отырған отандық кәсіпкерлерге қарағанда, оңай. Дегенмен
солтүстік көршімізге көз салсақ, қазіргі мейрамханалық бизнес ол үшінде,
біздегі сияқты, жаңа құбылыс.
Бұдан екі-үш жыл бұрын Мәскеуде болған, астаналық мейрамханалардан дәм
татқан, қазақстандықтар Алматы мейрамханаларының деңгейі жоғары деген пікір
айтқан. Біріншіден, бізде орта деңгейдегі бағалы мейрамханалар болатын, ал
Мәскеуде тек қана қымбат мекемелер және арзан фаст-фуд болды. Екіншіден,
бізде көптеген жерлерде, мәскеуліктерге қарағанда, дәмді тағам дайындайтын.
Және ең бастысы, қызмет көрсету деңгейі, біздің даяшылар мен
мәскеуліктердің әңгімелесу стилі байқалатындай ерекшелікті еді. Көптеген
алматылық мейрамхана даяшылары келермендермен әңгімелесуде алтын ортаны
таба білді, мәскеулік даяшылар қонақтарға тіпті көңіл аудармады немесе
керісінше (қымбат мейрамханаларда) шектен тыс жағымпаздыққа кетіп жүрді.
Қазіргі кездегі жағдай қандай? Мәскеуде шынындада дәмді тағамдар
дайындайтын, қызмет көрсету деңгейі жоғары мейрамханалар пайда болды, ал
кейбір мәскеулік мекемелер соншалықты әйгілі, оларға тек қана алдын-ала
жазылып баруға болады. Мәскеулік мейрамханалық нарықтың табысты дамуының
себептері бірнеше. Ең негізгілерінің бірі - мейрамханалық бизнеспен онда
тәжірибелі мамандар рестораторлар айналысады. Нарықтағы қатаң
бәсекелестікте өзінің ролін атқарды, сонымен қатар, мейрамханалық іске
тікелей қатысы жоқ фактор, қозғалыссыз мүлікке бағаның артуыда өз әсерін
тигізді. Біліксіз менеджментті және ас үйі дәмсіз мейрамханалар, бір метр
квадраты 4-5 мың доллар тұратын ғимараттарда өмір сүруі өте қиынға соқты.
Соның нәтижесінде біліксіздер нарықтан кетті, ал бұл қатарда, үлкен
айналымды және лайықты менеджментті мейрамханалар ғана қалды және мүдделері
тек мейрамханамен емес, сонымен қатар риэлтерлік бизнеспен байланыстыларда
қалды. Әрине түсінікті, осының бәрі мәскеуліктерге ыңғайлы болды,
өздерініңде барар жері бар және астана қонақтарында ұялмай шақыра алады.
Алматыда мейрамханалық бизнес тіпті басқа сценария бойынша дамуда.
Ауқатты қазақстандықтар арасында мейрамханаларды әйелдеріне сыйлау (немесе
басқаруды беру) сәнге айналды. Бірінші және кәсіпқой емес көзқараста бұл
бизнес күрделі емес және жұбайыда жұмыс басты болады. Ал егер іс алға
баспаса, мейлі ешнәрсе бүлініп кеткен жоқ, өйткені бұл басты бизнес емес,
ал былай көңіл үшін, құрбы үшін, достар үшін, т.с.с. Жалпы, бала немен
айналыссада, тек жыламаса болғаны деген сияқты...
3.2 Мейрамханалық кешенді басқарудың өскемендік тәжірибесін талдау
Соңғы уақыттарға дейін орташа есеппен үшжүзмыңдық қаланың жүрегі
өнеркәсіп болып келді – түсті металлургия және машинажасау. Қайта құрудан
соң шағын бизнестің дамуын осы ұстап қалды деп айтады – ірі зауыттарда
жұмыс істеп үйренген халық, кәсіпкерлік дегеннің не екенін түсіне алмады.
Дегенмен уақыт өткен сайын, шағын және орташа бизнес өнеркәсіппен
салыстырмалы, қалада өзінің ролін атқара бастады – егер бюджетке салықтық
аударым көлемімен болмасада, ондағы жұмыспен қамтылған адамдар санымен
салыстырылды.
Әдемі демалғысы, дәмді тамақтанғысы және көңіл көтергісі келетін
отандастықтар саны өскеменде соңғы жылдары біршама көбейді – оны көзбен
байқауғада болады. Жергілікті кафеде өткізілетін жаңа жылдық кештер, бұл
жолы, желтоқсан айының басынан бастап жазыла бастады: кәсіпорындарда
бұрынғыша газет бетінде туралған колбасамен жұмыс столында Жаңа жылды
мерекелеуге көнуші адамдар саны өте аз болды. Әрине, өскемендегі кафелердің
көбісі, басқа қалалардағы сияқты, - көнбіс келермендерге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz