Қоңыр балдырлар (Phacophyta) типіі

І Кіріспе
Қоңыр балдырлар (Phacophyta) типі.
ІІ Негізгі бөлім
А) Изогенераттылар (Kogeneratae) класы
Б) Гетерогенераторлар (Heterogenerate) класы
В) Циклоспорылар (Cуclosporeal) классы
ІІІ Қорытынды
Қоңыр балдырлардың филогенезі
Пайдаланылған әдебиеттер

Бұлар теңіздің жиегінде не түбінде субстратка ризоидтары арқылы бекініп тіршілік ететін күрделі құрылысты өсімдіктер өзінің атына байланысты хлорофилдің а және с пигменттерінен басқа, қоңыр түс беріп тұратын фукоксантин (С40Н56О6) және қосымша каротиннің (С40Н56) қызыл сары, ксантофилдің (С40Н56О2) сары пигменттері болады. Осы пигменттердің орайласып келуше байланысты, бұлардың түсі қоңыр жасылдан қара қоңыр, кейде қара түске дейін езгереді. Бұлардың көбісінің анатомиялық құрылысы, жасыл балдырларға қарағанда, әлдеқайда күрделі. Балдырлардың бұл типіне жіп тәрізді, дихотомиялық бұтактанатын лента тәрізді, пластинка пішінді болып келетін қарапайым түрлерімен бірге талломдарының құрылысы балдырлардың басқа типтерінікіне қарағанда өте курделі болып, «сабақ», «жапырақ» тәрізді бөліктерден тұрады. Күрделі құрылысты қоңыр балдырлардың талломдары қарапайым түрдегі ассимиляциялаушы, қор жинаушы, механикалык және өткізгіш тканьдерге бөлінген. Талломдардың мөлшері бірнеше сантиметрден ондаған метрге (20—60 м) жетеді. Бұлар — бір жылдық не көп жылдық өсімдіктер.
Қоқыр балдырдың клеткасы целлюлозды қабықпен қапталған, оның сыртында пектинді заттар болады да клетка қабығы кілегейленіп тұрады. Бұл өсімдікті толқынның соғуынан және су қайту кезінде кеуіп қалудан сақтайды. Протоплазмасында бір ядросы, көптеген дән сияқты хроматофоралары болады, пиреноидтары болмайды. Қор заты ретінде крахмалдың орнына жай қант, көпшілігінде суда еритін полисахарид — ламинарин, кейде май жиналады. Өсімдіктің көлемінің өсуі кейбіреулерінде бір не бірнеше төбе клетка, яғни өсу нүктесінің ұшындағы клеткалар арқылы болса, екінші біреулерінде талломның негізінен, яғни интеркалярлық өсу байқалады.
Талломы кездейсоқ жағдайларда жұлынып кетуі арқылы да вегетативтік көбейеді. Сондай-ақ бір клеткалы кейде көп клеткалы зооспорангиядан пайда болатын зооспоралар арқылы жыныссыз көбейеді. Зооспора алмұрт пішінді оның бір немесе бірнеше хроматофорасы, қызыл қодыр көзшесі, тең емес екі талшығы және ядросы болады. Талшығының ұзыны алға, қысқасы артқа қарай бағытталған. Кейбір түрлері зооспоралар арқылы көбеюдің орнына қозғалмайтын моноспоралар не тетраспоралармен көбейеді.
Қарапайым түрлері изогамиялы, ал күрделі құрылысты түрлері гетерогамия және оогамия арқылы жынысты жолмен көбейеді. Изо және гетерогаметалар көлденеңінен және ұзынынан белінген көп клеткалы гаметангияда түзіледі. Ал, антеридий мен оогонийлары бір клеткалы болады.

1. Абдрахманов О. «Төменгі сатыдағы өсімдіктер систематикасы», Алматы 1972ж.