Ұдайы өндіріс теориясы

Жоспар
Кіріспе

КІРІСПЕ 3

1. ЭКОНОМИКА ІЛІМІ КЛАССИКТЕРІНІҢ ЕҢБЕГІҢДЕГІ ҰДАЙЫ ӨНДІРІС ТЕОРИЯСЫ 4
2. ҚОҒАМДЫҚ ҰДАЙЫ ӨНДІРІСІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ПРОПОРЦИЯСЫ 6
4. ҚОҒАМДЫҚ ҰДАЙЫ ӨНДІРІС ТИІМДІЛІГІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ 13

ҚОРЫТЫНДЫ 16
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 17

Өндіріс әрдайым токгамауы керек. Өндірілген материаддықжәне рухани игіліктер тұтынылады. Адамдар өмір сүруі үшін, еңбек істеуі үшін тағам өнімдеріне, киімге, тұрғын — үйге және тағы басқаларға ие болу кажет. Қоғам өндірісті бір жылға ғана емес, бір айға токтатса, онда онын жойылуы әбден мүмкін. Өндірістін ең басты міндетіне айкындылығына, оның үздіксіздігі және түракты түрде түрленуіЗнде. Өндіріс процесінің коғамдык түрі кандай болмасын ол алдыменен үзіліссіз болуы керек, яғни белгілі бір сатылары кезеңмен қайталанып және кайта кайталанып жүріп отыруы кажет. Өндіріс процесінің түракты кайталануы және узіліссіз жанғыруы ұдайы өндіріс деп аталады.
Ұдайы өндірісті екі типке бөліп қарайды: жай және ұлғаймалы. Өндіріс процесінін көлемі мен ауқымыныц узіліссіз өзгермеген күйде жаналануын жай удайы өндіріс дейміз. Өпдіріс процесінің көлемі мен масштабынын еселене үзіліссіз кайталануы және жаңғыруын ұлғаймалы ұдайы өндіріс дейміз.
Жай ұдайы өндірісте өндіріс нәтижесінде алынған қосымша құн өндірушінің өзіндік тұтынуына жұмсалады. Егер қоғам жай ұдайы өндіріс шеңберінен шыға алмайтын күйде болса, онда ол өзінің болашағын «жеп қояды». Демек, оның заттық негізі — алдыңғы циклде жиналған ұлтгық байлықты жояды.
Ұлғаймалы ұдайы өндірісте қосымша құнның бір белшегі тағы да қажет өндіріс құрал-жабдығы мен жұмыс күшін сатып алуға жұмсалады.

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: ҰДАЙЫ ӨНДІРІС ТЕОРИЯСЫ

ЖОСПАРЫ

КІРІСПЕ 3

1. ЭКОНОМИКА ІЛІМІ КЛАССИКТЕРІНІҢ ЕҢБЕГІҢДЕГІ ҰДАЙЫ ӨНДІРІС ТЕОРИЯСЫ
4
2. ҚОҒАМДЫҚ ҰДАЙЫ ӨНДІРІСІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ПРОПОРЦИЯСЫ 6
4. ҚОҒАМДЫҚ ҰДАЙЫ ӨНДІРІС ТИІМДІЛІГІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ 13

ҚОРЫТЫНДЫ 16
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 17

КІРІСПЕ

1. ЭКОНОМИКАІЛІМІ КЛАССИКТЕРІНІҢ ЕҢБЕГІҢДЕГІ ҰДАЙЫ ӨНДІРІС ТЕОРИЯСЫ

Өндіріс әрдайым токгамауы керек. Өндірілген материаддықжәне рухани
игіліктер тұтынылады. Адамдар өмір сүруі үшін, еңбек істеуі үшін тағам
өнімдеріне, киімге, тұрғын — үйге және тағы басқаларға ие болу кажет. Қоғам
өндірісті бір жылға ғана емес, бір айға токтатса, онда онын жойылуы әбден
мүмкін. Өндірістін ең басты міндетіне айкындылығына, оның үздіксіздігі және
түракты түрде түрленуіЗнде. Өндіріс процесінің коғамдык түрі кандай
болмасын ол алдыменен үзіліссіз болуы керек, яғни белгілі бір сатылары
кезеңмен қайталанып және кайта кайталанып жүріп отыруы кажет. Өндіріс
процесінің түракты кайталануы және узіліссіз жанғыруы ұдайы өндіріс деп
аталады (сурет 11-1 караңыз).

Сурет -1. Ұдайы өндіріс процесінің кұрамдас бөлігі
Ұдайы өндірісті екі типке бөліп қарайды: жай және ұлғаймалы. Өндіріс
процесінін көлемі мен ауқымыныц узіліссіз өзгермеген күйде жаналануын жай
удайы өндіріс дейміз. Өпдіріс процесінің көлемі мен масштабынын еселене
үзіліссіз кайталануы және жаңғыруын ұлғаймалы ұдайы өндіріс дейміз.
Жай ұдайы өндірісте өндіріс нәтижесінде алынған қосымша құн
өндірушінің өзіндік тұтынуына жұмсалады. Егер қоғам жай ұдайы өндіріс
шеңберінен шыға алмайтын күйде болса, онда ол өзінің болашағын жеп қояды.
Демек, оның заттық негізі — алдыңғы циклде жиналған ұлтгық байлықты жояды.
Ұлғаймалы ұдайы өндірісте қосымша құнның бір белшегі тағы да қажет
өндіріс құрал-жабдығы мен жұмыс күшін сатып алуға жұмсалады.
Алғашқы рет қоғамдық ұдайы өндірісті талдау негізін XVIlI-ші ғасырдың
ортасында физиократтар мектебі (физио - табиғат, кратос - өкімет деген
грек сөздерінен тұрады) жүзеге асырды. Оның басты өкілі француз экономисі
Франсуа Кенэ (1694-1774 жж.) болды және осы туралы ол өзінің белгілі
Экономикалык кесте (1758 ж.) еңбегінде баяндады. Мұнда жай қоғамдык
ұдайы өндірістің жиынтық өнімі белгілі құнмен коғамда қалай бөлінетіндегі
керсетілген. Франсуа Кенэ қоғамдағы ұдайы ендіріс байланысының түп
тұлғасын жасады. Ол ұдайы өндіріс терминін дүние әкедді.
Қоғамдық ұдайы өндірісті барынша терең әрі жан-жакгы талдауды К.
Маркс жүзеге асырып және оны Кацрталдың екінші томында баяндады. К. Маркс
қоғамдык өндірістің екі бөлімшесінін арасындағы пропорционаддыкты
камтамасыз ететін жай және ұлғаймалы ұдайы өндіріс мәселесін шешетін
механизмді ашты.
Қоғамдық ұдайы өндіріс мәселесіне ағылшын экономисі Джон Мейнрад
Кейнс белгілі дәрежеде мән берді. Өзінін тереңдігімен, ауқымдылығымен
дараланған 1929-1933 жылдардағы әлемдік экономикалық дағдарыстан соң, Дж.
Кейнс ұлғаймалы өндіріс процесінің бұзылу себептерін ашуға талпынды. Ол
экономикалык дағдарыстың басты себебі тұрғындардың телем қабілетіне
сүранымның темендеуі деп есептеді.
Кейистік теорияны жалғастырушылардын бірі - ағылшын экономисі Джон
Робинсон болып табылады. Онын есептеуінше, ұдайы өндіріс процесінің бұзылуы
сүранымның артта қалуымен болады, ал ол қоғамдағы табыстин дұрыс
бөлінбеуінен туындайды. Демек, әнгіме не жайлы болып отыр? Ендеше, осы
мәселені шешіп көрелік.

2. ҚОҒАМДЫҚ ҰДАЙЫ ӨНДІРІСІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ПРОПОРЦИЯСЫ

Қоғамдык өндіріс дәстүрлі түрде тек кана материалдық ұдайы өндіріс
саласын және онын екі бөлімшесін камтиды:
1. өндіріс күрал-жабдығының өндірісі;
2. тұтыну заттарынын өндірісі.
Бірінші бөлімше ендіргіш кұштердін заттык факторын ұдайы өндірсе,
екіншісі - адам ұшін тұтыну заттарын ұдайы өңдіреді. Адам — қоғамнын басты
өндіргіш күші. Жалпы алғанда жиынтық коғамдык өнім ұдайы өндіріледі, себебі
ол айналым саласында өткеріледі. Жоғарыда атап өткеніміздей, ұдайы өндіріс
жәй және ұлғаймалы болады. Жәй ұдайы өндірісте өндіріс процесі бүрынғы
өзгермеген ауқымда қайталанады және жағырады. Бұл жағдайда барлық қосымша
өнім өзіндік тұтынуға жұмсалады. Ұлғаймалы ұдайы өндірісте өндіріс процесі
көбейген мөлшерде қайталанады және жацғырады. Бұл жағдайда косымша өнімнін
бір бөлігі өндірісті ұлғайтуға жұмсалса, келесі бөлігі — тұиынуға
жұмсалады.
Қоғамдык енімді ұлғаймалы ауқымда еселеп өндіруді қамтамасыз ету үшін,
ендіріс құраддарын өндірудің ауқымды қарқыны ендіріс кұралдарыньщ және де
сондай-ақ тұтыну заттарын ұдайы өндіру үшінде кажет. Тұтыну заттарын ұдайы
өндіру тұрғындар санының өсу қаркынынан қалмағаны дүрыс. Ол үшін жыл сайын
косымша мөлшерде өндіріс құраддары талап етіледі. Сөйтіп ол тек ескірген,
гозған өндіріс құралдарын ауыстыру үшін ғана емес, оның бір бөлшегі өндіріс
ауқымын ұлғайтуға жұмсалады.
Өндіріс процесі тұрақты түрде жаңғыруы үшін, ондағы қоғамдык өнімнін
өткерілуін қамтамасыз ету керек, яғни оның құңдык және натуралды түрлерінің
жеке бөлшектерін орньша келтіру қажет. Жәй ұдайы өндірісте осы бөлшектер
сол өз мөлшерінде қалпьша келгірілуі керек, ұлғаймалы ұдайы өндірісте —
еселенген түрде болады. Ол үшін екі белімшелердің арасындағы белгілі
пропорцияны сақтап кана қоймай, сонымен бірге олардьщ ішкі пропорциясынын
сақталуы талап етіледі.
Жәй ұдайы өндіріс кезіндегі өткерілу шарттары
Ұлғаймалы ұдайы өндірістегі бастаудың негізі жөй ұдайы өндіріс
болыгт табылады. Біріншіден, жәй ұдайы ендіріс мынаны байқатады: бірінші
бөлімигеяегі өнлірілген өнім екі бөлімиіедегі өндіріс құралдарына кеткен
шығындарды қалпына келтіруі керек:
I (с + v +m) = Іс + Пс
Екіншіден, екінші бөлімшенің өнімі екі бөлімшедегі жаңадан кұрылған
құнға тең:
II(c + v + m) = l(v + m)+II(v +
Үшіншіден, бірінші бөлімшенің жаңадан құрылған құны екінші бөлімшенің
қалпына келтіру қорына тең болуы керек:
I(v + m) = IIc. Ұлғаймалы ұдайы оидіріс кезіндегі өткерілу шарттары.
Біріншіден, бірінші бөлімшенін енімі екі белімшедегі өндіріс құралына
кеткен шығындардан көп болуы керек:
I(c + v + m)Ic + IIc.
Екіншіден, екінші бөлімшенін енімі екі бөлімшедеп жанадан құрылған
құннан аз болуы керек:
II (с + v + m) I (v + т) + II
Үшіншіден, бірінші бөлімшенің жаңадан қүрылған қүны екінші бөлімшенің
қалпына келтіру қорынан көп болуы керек:
Тек осы шарттарды жүзеге асырғадда ғана ұлғаймалы ұдайы ендіріс болуы
мүмкін. Осыдан байқалатыны: ұлғаймалы ұдайы өндірісті жүзеге асыру үшін
белгілі аракатынас пен пропорцияны сақтау талап етіледі.
Осыдан мынандай қорытынды жасаймыз:
а) екінші бөлімшенің ұлғая дамуы бірінші бөлімшеге байланысты: ә)
коғамдық өнімнің өткерілуі тек өзара бөлімшелердің және
олардың өз ішіндегі белгілі пропорциялардың болуымен ғана мумкін;
б) пропорциялардын бұзылуы қоғамдык өнімнің еткерілуін қиындата
түседі және артық өндіру экономикалык дағдарыскд соқгырады.
Қоғамдық ұдайы өндірістің бірінші және екінші белімшелері арасындағы
пропорциялар экономиканьщ дамуы үшін аса манызды орын алады.
Бірінші бөлімшенің — артуғымен өсу экономикалык заңы -бар екендігін
айтқанымыз жөн. Өндіріс құрал-жабдығын өзара өндірудін икемді оптималды
сипатта болуы тұтыну заттарын өндіруге, яғни екінші бөлімше өніміне нүқсан
келтірмеуі керек. Әйтпесе бұл тұрғындардың өмір сүру деңгейін төмендетуге
алып келеді. Бұл құбылыс әкімшілдік-әміршілдік экономика жағдайыңца
байқалған, сөйтіп бүл занды дәледденбеген кағидаға айнаддырды. Сондыктавда
коғамдык өвдірістін бірінші бөлімшесінің дамуьша үлкен көлемде күрделі
қаржы жұмсалғандыктан, екінші бөлімшеге жұмсалатын күрделі қаржы үлесі
жайлап азая бастайды. II бөлімшеге деңсаулық сактау, мәдениет және адамның
өмір сүруін қамтамасыз ететін басқада маңызды салалар жатады.
Дамыған елдерде II дүниежүзілік соғыстан кейінгі жыддары
инвестициялык, салада қоғамдық ұдайы өндірісіің екінші бөлілйиесінщ
пайдасына тиімді айтарлықтай өзгерістер болды. Ол өзгерістер барлык,
әлеуметтік инфрақұрылымдарды — сауда, мәдениет, түрмыс, тұрғын-үй.
байланыс, спорт т.б. әр түрлі құрылыс объектілерін салуға, яғни тұтыну
кешені объектісінің пайдасьша шешідді.
Бұл ҒТП қаркынынын арқасында жүзеге асып, ресурсты сақтау негізінде
шикізат, материал, электроэнергия өндірісінің шығындарын қыскартты. Кешенді
механизациялау мен автоматизациялау материалдық өндіріс саласынан еңбек
ресурстарын босатып, оларды адамға кызмет жасау үшін бағыттады. Нәтижесінде
ХХ-шы ғасырдың екінші жартысында барлық дамыған еддердің тұрғындарынын өмір
сүру деңгейлерінің көтерілгендігі байкалды.
Бүгінгі қоғамдық өндіріс тек кана материалдық өндірісті (I және II
бөлімшелер) камтып қоймай, материалдық емес саланы, ІІІ-ші болімшені
құрайтын материалдык емес игілік пен қызмет көрсету өндірісін және коғамдык
вндірістің IV бөлімшесін құрайтын — соғыс экономика салаларын қамтиды.
I, II, III және FV-ші бөлімшелердің арасындағы баланстылык
пропорциясын аныктаған кезде мынаны ескерген жөн: III жөне IV-ші бөлімшелер
материаддык игіліктерді өндірмейді, тек IV бөлімшеде (соғыс эконоімикасы)
кейбір өзгерістер болады. Бүл FV-ші бөлімшеде өндіріс конверсияланғанда,
яғни азаматтық өнім өндіруге көшкенін айтамыз. Мынандай түжырым жасауға
болады: III мен Ғ-ші бөлімшенін толығуы және осы бөлімшелердің түлыну
сүранымынын тауармен қамтамасыз етілуінің материаддык кайнар көзі қоғамдык
өнім болып табылады. Бұл қоғамдық өнім I және ІІ-ші бөлімше саласынын
қоғамдык өндірісінде күрылады. Видяпина В.И. мен Журавлева Г.П. түжырымдауы
бойынша, дамыған материаддық емес сала сипатының болуы және соғыс
экономикасы саласы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.