Жарық көздері

1. Жарық көздері және оның сипаттамалары

2. Жарық көздерінің негізгі типтерінің қолданылу аймағы

Қазіргі кезде жарық техникалық өндірісі әртүрлі жарықтандыру құрылғыларына пайдалануға арналған жарық көздерінің көптеген түрлерін шығаруда. Техникалық практикада көп қолданылатын қыздыру шамдары мен люминесцентті шамдарымен бірге, сынап-кварцты, ксенонды және натрийлік шамдар кең таралған.
Қыздыру шамының ішінде кең қолданылатын жарық көзі ретінде олардың бірнеше түрлері шыға бастады. Олар: колбасы бейне беруші айналы және диффузиялық қабықшамен қапталған шам, сонымен қатар кең қолданылатын галогенді қыздыру шамы (йод-вольфрамды циклі бар). Люминесцентті шамдарына әртүрлі түсті, бейне беруші қатпарлы шамдар, интенсивтілігі жоғары, саңылаулы, желабковые, U- және W-тәрізді шамдар жатады.
Жарық көздері әртүрлі қуаттарға он ваттан он киловаттқа дейін, әртүрлі кернеулерге, әртүрлі пішінді және көлемді колбаларға арналып шығарылады. Жарық көздерінің жарық техникалық сипаттамасы әртүрлі. Ол жарықтандыру құралдарының сапа мен мөлшер талаптарын қанағаттандыру қажет. Сонымен қатар жарық көздері олардың экономикалық көрсеткіштеріне байланысты да бөлінеді.
Әр түрлі сипаттамаға ие жарық көздерінің көптеген түрлері, жобалаушының алдына жарықтандыру құрылғыларын жобалау кезінде жарық көздерін дұрыс таңдау қажеттігі жайында сұрақ тудырады. Бұл сұрақтарды шешу барысында жарық көздерінің негізгі сипаттамаларын және сәйкесінше жарықтандыру объектерінің шарттарын анализдеуді ұмытпаған жөн.
Жарық көздерінің негізгі сипаттамаларының қатарына олардың қолданылу аймағына қарай: электрлік сипаттамаларды (кернеу, қуат), колбаның өлшемдері мен пішіндерін, жарықтық сипаттамаларды (жарықтың берілуі, қызмет көрсету мерзімі), түс сипаттамаларды (спектрлік құрам, сәулелену түсі), экономиялылығын жатқызуға болады.
Электрлік жарықтандыру желілеріндегі кернеулердің стандартты жүйелеріне сәйкес, жалпы жарықтандыру мақсатында номиналды кернеу мәні 127, 220 және 380 В шығарылады. Электр тогына шалдығу қаупі жоғары жерлерде, яғни ғимараттар мен үйлерді жарықтандыру мақсатында кернеуі 12 және 36 В шамдар шығарылады. Сонымен қатар арнайы шамдар мысалы, прожекторлық шамдардың кейбір түрлері үшін, кернеуі 50 және 110 В-қа тең шығарылады.
Жарық көздері кең диапазондағы қуатқа ие екендігі біздерге бұрыннан белгілі. Жалпы ортаны жарықтандыру үшін қолданылатын қыздыру шамдарының қуаты 15-1500 Вт, 15-150 Вт, айналы шамдар қуаты 40-1000 Вт, ал галогенді шамдар қуаты 1000-2000 Вт болып шығарылады.
Жалпы ортаны жарықтандыру үшін қолданылатын люминесцентті шамдарының қуаты 15-80 Вт, интенсивтілігі жоғары шамдар қуаты 125-200 Вт, жергілікті жарықтандыру шамдарының қуаты 4-13 Вт, ДРЛ типі сынап-кварцты шамдар қуаты 80-1000 Вт, ксенондық жарықтандыру шамдарының қуаты 2-50 Вт, натрийлік шамдар қуаты 140 Вт болып шығарылады.

1. Мешков В.В., Епанешников М.М. Осветительные установки. Москва, 1972.
2. Мешков В.В. Основы светотехники. Москва, 1957.
3. Иванов А.П. Электрические источники света. ГОНТИ, 1938.