ҚР-ның банк жүйесі

Жоспар
Кіріспе

1. Банк
2. Банктің пайда болуы, мәні және түрлері
3. ҚР банк ісінің даму тарихы
4. Банк туралы түсінік, оның түрлері, қызметтері
5. Банк жүйесі. Ақша.несие саясатының түрлері,құралдары, мақсаты.

Банк (италянша bankо — үстел) — ақша қаржылары мен қорларын жинақтау, кредит беру, мемлекеттер, кәсіпорындар (фирмалар), мекемелер және жеке адамдар арасындағы өзара төлемдер мен ақшалай есеп айырысуда делдалдықты жүзеге асыру, ақшаның белгілі бір түрін айналымға қосу, ақша мен құнды қағаздар шығару, алтынмен, шетелдік валютамен түрлі операциялар жасау және басқа да қызметтер атқаратын қаржы мекемесі. Банктің пайда болуы мен дамуы тауар-ақша қатынастарының дамуымен тығыз байланысты. Банктер кәсіпорындардың, фирмалардың, компаниялардың, сонымен қатар тұрғындардың уақытша пайдаланылмай бос тұрған қаражаттарын жинақтап, қажет етушілерге өсіммен уақытша кредит беру арқылы қаржы мұқтаждығын өтейді. Сөйтіп, Банктер аралық қызмет атқарып ақша пиасасында (рыногында) тауарға айналатын жаңа талап пен міндеттемені қалыптастырады. Міндеттеме мен талаптың пайда болу процесі қаржылық-делдалдық қызметтің негізін құрайды.

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1. Банк

2. Банктің пайда болуы, мәні және түрлері

3. ҚР банк ісінің даму тарихы

4. Банк туралы түсінік, оның түрлері, қызметтері

5. Банк жүйесі. Ақша-несие саясатының түрлері,құралдары, мақсаты.

Банк

Банк (италянша bankо — үстел) — ақша қаржылары мен қорларын жинақтау,
кредит беру, мемлекеттер, кәсіпорындар (фирмалар), мекемелер және жеке
адамдар арасындағы өзара төлемдер мен ақшалай есеп айырысуда делдалдықты
жүзеге асыру, ақшаның белгілі бір түрін айналымға қосу, ақша мен құнды
қағаздар шығару, алтынмен, шетелдік валютамен түрлі операциялар жасау және
басқа да қызметтер атқаратын қаржы мекемесі. Банктің пайда болуы мен дамуы
тауар-ақша қатынастарының дамуымен тығыз байланысты. Банктер
кәсіпорындардың, фирмалардың, компаниялардың, сонымен қатар тұрғындардың
уақытша пайдаланылмай бос тұрған қаражаттарын жинақтап, қажет етушілерге
өсіммен уақытша кредит беру арқылы қаржы мұқтаждығын өтейді. Сөйтіп,
Банктер аралық қызмет атқарып ақша пиасасында (рыногында) тауарға айналатын
жаңа талап пен міндеттемені қалыптастырады. Міндеттеме мен талаптың пайда
болу процесі қаржылық-делдалдық қызметтің негізін құрайды.

Банктің пайда болуы, мәні және түрлері

Қазіргі банк ісінің қайнар көзін ең алдымен Италиядағы
ортағасырлық айырбаспен айналысушылар қызметінен іздестірген жөн.
Банк ұғымы Италияның banco ( аыйрбас орны , ақша
столы) деген сөзден шыққан. Қазіргі түсініктегі алғашқы банк Италияда 1407
ж. Генуяда пайда болған. ХІІ ғ. Италияда алғашқы вексель пайда болды

Несиелік мекемелер түрлерін, оның ішіндегі банктік мекемелерді қарастырудан
бұрын бізге банк және банктік қызмет ұғымын білу қажет. Әлемдік
тәжирібеде банктік қызмет деп банктің басты кәсібі қызметтерін, депозиттер
қабылдау және қарыз беруді түсінеді.
Міне, осындай түсінік Италияда, Испанияда; Белгияда, Грецияда, басқа
елдердің банктері туралы заңдарында бекітілген, Ал, Германия мен Францияда
банк немесе несиелік мекеме деп , өз клиенттеріне есеп айырысу, бағалы
қағаздармен сауда-саттық, лизингтік және басқа да операцияларды көрсетумен
айналысатын кез келген мекемені айтады. Сондай-ақ оларды банктік емес
мекемелерге депозиттер қабылдау, есеп айырысуды жүргізу, сақтандыру
кепілдемелерін беру және т.б. заңмен тиым салынады.
Англия, Дания, Швеция және басқа елдерде несиелік жүйеге
мекемерлерді жатқызуда либералдық тәсіл қолданылады. Ол үшін кейбір
мамандандырылған қаржы мекемелерінің депозит қабылдауға лицензиясы болса,
оларды банктер қатарына жатқызады.
ҚР Президенттінің ҚР банктер және банктік қызмет тіралы заң
күші бар Жарлығының бір- бабында, банктің ресми мәртебесі Ұлттық банктің
оны ашуға берген рұқсатымен, әділет Министрлігінің банк ретінде заңды
тұлғаны мемлекеттің тіркеуден өткізумен және банктік операцияларды жүзеге
асыруға берілген ҚР Ұлттық банкі лицензиясының болуы мен анықталады.
Кез келген заңды тұлға, егер де оның банктік ресми мәртебесі
болмаса
банк деп аталуға тиіс емес.
Банк арнайы өндіріс ретінде өнім өндіреді, бірақ, оның өнімі
материалдық өндірісте өндірілетін өнімнен мүлде өзгеше. Ол тек тауар ғана
өндірмейді, яғни тауардың ерекше ақша түріндей, төлем құралдарын өндіреді.
Банктер немесе сондай институттар өте ертеректе пайда болған.
Египетте банктік операциялар біздің эрамыздан бұрын 2700 ж. жүзеге
асырылған.
Бактердің бастапқы қызметі төмендегі делдалдық болған. Осындай
делдалдық нәтижесінде банктер бос ақша капиталын пайыз әкелетін қызмет
етуші капиталдарға айналдырады.
Банктер ең алдымен орталық және коммерциялық банктер болып бөлінеді.
Орталық банк- бірінші деңгейдегі мемлекеттік банк, кез келген елдің ол
мемлекеттік, халықтық немесе ұлттық банк деп аталуына тәуелсіз эмиссиялық,
ақша-несие институты болып табылады. Орталық банк- бұл банктердің банкі
Ол заңды және жеке тұлғалармен опрециялар жүргібейді, оның клиенттеріне
коммерциялық банктер мен басқадай мекемелер, үкімет ұйымдары жатады.
Банктік мекемелерге қатысты Орталық банк тікелей әрекет ету және
реттеу, бақылау мен қадағалау қызметтерін атқарады. Несиелік жүйенің қалған
буына Орталық банк несиелік және ақшалай операциялар, рыноқтың әртүрлі
секторлары, несие-қаржы қызметтерінің өзара байланастарында байқалатын
жанама әрекет етеді.
Коммерциялық банктер – қарыз капиталы нарығынан әр түрлі
секторларында қызмет ететін көп қызметті мекемелер болып табылады. Олар
кәсіпкерлік тәжирибесінде белгілі бір көптеген қаржылық операцияларды
орындайды. Коммерциялық банктер кез келген елдің несие жүйесінде
әдеттегідей негізгі , базалық буын ролін атқарады.
Олар үкіметтің іскерлер мен миллиондаған жеке
тұлғалардың салымдарын шоғырландыра отырып, қаржы жүйесінің орталығы болып
қала береді Коммерциялық банктер қарыздық және инвестициялық операциялар
арқылы өздерінің әр түрлі қорларына қарыз алушылардың қол жеткізуге
мүмкіндік береді.
Банктер- атқаратын қызметерінің ерекшеліктеріне байланысты екі
негізгі типке бөлінеді: эмиссиялық және эмиссиялық емес.
Эмиссиялық – айналысқа ақша белгілерін эмиссиялау (шығару) құқығы
берілген Оралық банктер. Кейбір елдерде оларды ұлттық, халықтық, резервтік
деп атайды. КСРО да ондай банк Мемлекеттік деп, ҚР – ҚР Ұлттық банкі деп
аталады. Орталық банктің басты міндеті- айналысқа ақша шығару, банктер
арасында ақша тауарларын сату, банк жүйесінің эмиссиялық, несиелік және
есеп айырысу қызметтерін басқару болып келеді. Ол екі деңгейлі банк
жүйесінің ең жоғары буыны болып табылады. Мемлекет эмиссиялау құқығын тек
бір ғана банкке (Орталыққа) береді, себебі ақшаны эмиссиялау құқығын
бірнеше банке беруден елдегі ақша айналымын реттеу мүмкін емес. Эмиссиялық
банк басқа банктер иелене алмайтын, ірі қаражатты иеленеді. Оның пассиві
айналыстағы нақты ақшадан, бюджетті қаражаттардан тұрады. Бұл жағдайда оған
барлық банктерге көмек көрсетуге және олар қызметтеріне жетекшілік етуге
мүмкіндік береді. ҚР эисссиялық банк- Ұлттық банк. Ал қалған банктер , оның
ішіндегі коммерциялық банктер- эмиссиялық еместерге жатады. Олардың
айналысқа ақша шығаруға құқығы жоқ, бірақ өз клиенттерін шаруашылық
қызметеріне қызмет көрсетуге байланысты есеп айырысу және қаржылық
операциялардың барлық түрлерменен айналысады. Олардың ішінде ең маңыздысы:
уақытша бос ақшалай қаражаттар, халық жинақтары мен қорларын тарту;
несиелеу; қолма-қол ақшасыз есеп айырысулар; бағалы қағаздармен жасалатын
операциялар және т.б.
Соңғы уақыттарда коммерциялық банктер белсенді түрде өздеріне
дәстүрлі емес операцияларды жүзеге асыра отырып , үнемі қызмет аумағын
кеңейтеді және клиенттерге көрсетілетін қызмет түрлерінің сапасын
арттырады. Бұл, әмбебап несиелік мекемелер. Сондай-ақ, жоғарыда айтып
өткендей өз клиенттеріне бір- екі қызмет түрін көрсетуге бағытталған,
маманданған банктер бар. Банктердің мамандануының басқа типі белгілі бір
клиенттер категорияларына ғана( мысалы, биржалық, коммуналдық банктер)
қызмет етуге, яғни салалық тұрғыдан мамандануы тиіс.Банктердің фукционалдық
мамандануы бір шама анық бейнеленеді, себебі ол міндетті түрде банк
қызметінің сипатына ықпал ете отырып, актифтер мен пассивтерінің қалыптасу,
кілиеттерімен жасауды ұйымдастыру ерешеліктерін анықтайды. Ондай типтерге
инвестициялық және иновациялық, ипотекалық жинақ банктері және т.б. жатады.

ҚР банк ісінің даму тарихы

Кеңес үкіметі кезінде Қазақстанның өзінің банктік жүйесі болған жоқ, себебі
республика аумағында КСРО-ның орталықтандырылған несие жүйесінің филиалдары
мен бөлімдері қызмет етті. Сондықтан Қазақстанда банк жүйесінің қалыптасуы
мен дамуы қазан төңкерілісіне дейінгі патшалық Ресейдің және КСРО-ның банк
жүйесінің тарихымен тығыз байланысты. 1917 ж. қазан төңкерілісінен кейін
банк ісін ұйымдастыруды мемлекеттік монополиялы түрде өз қолына алып,
нәтижесінде жеке коммерциялық банктер мен басқа несие мекемелері
Мемлекеттік банкпен біріктіріледі. Банктік жүйенің бір құрамдас бөлігі
мемлекеттік еңбек жинақ кассалары болды. 1924 ж. ауыл шаруашылық
копперацияларына салым қабылдау, қарыз беру мен есеп айырысудағы делдалдық
нысанында несиелік операциялар жүргізу рұқсат етілді. 1926 ж. 1 сәуір
қарсаңында КСРО-да 16185 серіктестіктер құрылған еді, бұлардың ішінде 2426
несиелік және қарызды жинақ,ғ сондай-ақ 12424 ауыл шаруашылық
серіктестіктері болды.

Ал енді банк ұғымына тоқтап кетсек, “Банк” сөзі “banko” деген ағылшын
тілінен аударғанда “айырбас столы” дегенді білдіреді. Жалпы Қазақстан
тарихындағы алғашқы банк 1871 ж. Петропавлда ашылған қалалық қоғамдық банк
еді. Ондай банктер Семейде (1907 ж.) , Ақтобеде (1910 ж.), Павлодарда (1914
ж.), Верныйда (1912 ж.), Өскемен мен Зайсанда (1914 ж.) да жұмыс істеді.
Мемлекеттік банк бөлімшелері болмаған аудандарда қазналық банк қызметін
атқарады.

Банк – заңға сәйкес банктік қызметті жүзеге асыруға құқылы коммерциялық
ұйым болып табылатын заңды тұлға.

Банктің ерекше кәсіпорын ретінде шығаратын өкілі материалдық өндіріс
аясының өнімдерінен өзара ажыратылады, ол жай ғана тауар шығармайды, оның
тауары ерекше, яғни ақша төлем құралдары түрінде шығады. Банктерден басқа,
банк жүйесіне кейбір арнаулы қаржы институттары кіреді (трасталық
компаниялар). Олар “банк” деген мәртебесі болмаса да Ұлттық банктің
рұқсатымен кейбір банктің жұмысын қамтамасыз ететін, яғни банк
инфрақұрылымын құрайтын мекемелер мен қызмет атқарушылар кіреді.

1922 ж-дан бері сауданы, өнеркәсіпті несиелендіру үшін, өзара несиелендіру
қоғамы, сонымен бірге, Оңтүстік – Шығыс мемлекеттік-капиталисттік
акционерлік банк және шетел капиталының қатысуымен Ресейлік коммерциялық
банк құрылды. 1924 ж. акционерлік қоғам үлгісіндегі Сыртқы сауда банкі
құрылып, оның акционерлері мемлекет кооперативтік және қоғамдық ұйымдар
болды. Ол КСРО-ның мемлекеттік банкісінің құрамында болып сыртқы сауда
операцияларын және халықаралық есеп айырысу жұмыстарын жүргізді. Сөйтіп,
1925 ж. КСРО-да Мемлекеттік банк, Өнеркәсіп банкі, Сауда банкі және Ауыл
шаруашылық банкі болды. Сондай-ақ Орталық коммуналды банкі (Цекамбон),
Кооперативтік ( Қиыр Шығыс, Орта Азия) банктер құрылды. Ұсақ тауарлы
өндірістің дамуына байланысты өзара несиелеу қоғамдары ауыл шаруашылығын
несиелейтін қоғамдар, жинақ кассалары, несиелік кооперативтер пайда болды.

Мемлекеттік банктермен бірқатар кеңес үкіметінің бастапқы жылдарында
мемлекеттік емес мемкемелер: кооперативтік және жеке меншікке негізделген,
оның ішінде шетел капиталының қатысуымен құрылған мемелекеттік-
капиталисттік банктер қатары жұмыс істеді.1922 ж. несиелік және ссуда жинақ
серіктестіктері және олардың одақтары ұйымдасып, ауылды қалпына келтіру
мақсатында қызмет көрсетті. 1924 ж. ауыл шаруашылық кооперацияларына
несиелік операцияларды жүзеге асыру барысында салымдар қабылдау, ссуда беру
және есептеу барысында делдалдық қызмет атқаруына рұқсат берілді.
Экономикалық социолисттік және жеке ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.