Құқықтық мәдениеттің түсінігі және түрлері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Құқықтық мәдениеттің түсінігі және түрлері

Үлгi жоспар:

Құқықтық мәдениетті түсінуге негіз болатын мәдениет пен өркениеттің түсінігі.
Құқықтық мәдениеттің түсінігі және түрлері
Құқықтық мәдениеттің құқықтық мемлекеттің қалыптасуындағы рөлі.
Құқықтық мәдениеттің даму кезеңдері. Құқықтық мәдениеттің типологиясы

Мәдениет - адамзат жасайтын және адамдардың рухани қажеттіліктері мен мүдделерін қанағаттандыруға бағытталған материалдық және рухани құндылықтардың жиынтығы.

Қоғамның мәдениеті бірнеше түрге бөлінеді: саяси, экономикалық, әлеуметтік, парасатгылық, инабаттылық, экологиялық құқықтық т. б. мәдениет жүйе-салалары. Олар бір-бірімен тығыз байланыста қоғамның экономикалық саяси, әлеуметтік дамуына сәйкес дамиды. Сонымен қатар олар қоғамның әр саласындағы қарым-қатынастарды реттеп-басқарып отырады. Мәдениет салаларының арақатынасы бірлестікте және дербестікте дамып қоғамның экономикасын, әлеуметтік жағдайын жақсартып, нығайтып отырады. Жақсы дамыған экономика, мәдениеттің жан-жақты нығауына мүмкіншілік жасайды. Мәдениеттің жақсы дамуына мемлекетпен бірге бірлестіктер, одақтар, ұжымдар зор үлес қосады. Жоғары деңгейі мәдениетке құқықтық мемлскет жол ашады.

Сонымен, қоғамның парасаттылық инабатгылық тәрбиелік т. б. деңгейі мәдениеттің деңгейімен айқындалады. Ал мәдемиеттің деңгейі коғамның экономикасының, саяси - әлеуметтік деңгейіне байланысты.

Қоғамда бұл екі жақты байланыс бір елдід, бір мемлекеттің шеңберінде ғана болады. Мәдениеттің дамуына сыртқы қолайлы жағдай зор әсер етеді. Мысалы, дамыған елдердін мәдениеті артта қалған елдерге үлгі болып, олардың рухани байлығын, сана - сезімін көтеріп, мәдениетін дамытады.

Мәдениетгің мазмұны туралы ғылымда бірнеше пікірлер бар, оларды үш топқа бөлуге болады: аптропологиялық, социологиялық, философиялық көзқарастар - жіктеулер:

антропологиялық жіктеу- мәдениет адамдардың іс-әрекеті мен қоғамның тарихи даму процесінде қалыптасқан материалдық және рухани жетістіктер. Бұл концепцияның өкілдері мәдениеттің мазмұнын жақсы түсіну үшін қоғамның барлық саласының жетістіктерін біріктіріп зерттеуді жақтайды;
социологиялық жіктеу- мәдениет қоғамның даму процесінде қалыптаскан рухани жетістіктер. Бұл комцепцияның өкілдері мәдениеттің мазмұнын түсіну үшін коғамның әлеу меттік және идеологиялық жетістіктерін біріктіріп зерттеуді қостайды;
философиялық жіктеу- мәдениет қоғамдағы барлық материалдық және рухани құбылыстардың жиынтығы - деп түсіндіреді. Бұл концепцияның өкілдері мәдениеттің мазмұнын түсіну үшін қоғамдағы барлық құбылыстардың объективтік және субъективтік заңдылықтарын зерттеп, ғылыми тұрғыдан қорытынды тұжырымдар жасауды дұрыс дейді.

Антагонистік қоғамдағы материалдық және рухани мәдениет үстемдік етуші таптың мүддесіне бағындырылған. Әрбір ұлттық мәдениетте демократиялық элементтер болады. Өйткені әрбір ұлтта еңбекші және қанаушы бұқара бар, олардың өмір сүру жағдайлары демократиялық идеологияны туғызбай қоймайды.

Қазіргі замандағы мәдениет мазмұны жағынан алғанда өте кең байтақ, ол өткендегі барлық мәдениет атаулының ең прогресшіл және ең жақсы жақтарын заңды түрде қабылдап, дамып келеді.

Мәдениет түсінігіне тек ғылым, ағарту, өнер, тіл және әдебиетпен ғана шектеліп қоймай, оған "сезім мәдениеті" де кіреді. Мәдениеттің маңызды сипаты, оның интернационалдығы. Мәдениеттің экономикалық негізі, оны стихиялық дамудан сақтайды, Мәдениеттің үзіліссіз даму процесінде бірте-бірте ой еңбегі мен дене еңбегі арасындағы айырмашылықтар жойылады, адамның жеке басының үштесімді жан-жақгы дамуына жағдай туады.

Қоғам мәдениетінің негізгі салаларының бірі - құқықтық мәдениет . Бұл қоғамдағы мәдени құндылықтарды сақтау, жаңғырту, дамыту, оларға азаматтарды баурау жөніндегі қатынастарды қүқықтық нормалар арқылы реттеп - басқару. Құқықтық мәдениет қоғамдағы мәдениеттің деңгейінен жоғары бола алмайды. Бұл объективтік процесс.

Құқықтық мәдениет қоғамның құқықтық санасының, айнасы деуге болады. Өйткені бұл мәдениет адам қоғамының өткен формацияларының құқықтық мәдениетінің жетістіктерін жинақтап, біріктіріп отырады.

Құқықтық мемлекеттің ең маңызды белгісі - халықтың құқықтық мәдениетінің, құқық қорғаушылары мен басқа да лауазымды тұлғалардың кәсіби мәдениетінің болуы. Бұл белгі құқықтық мемлекетті құрудың міндетті шарты.

Құқықтық мәдениет - қоғамның құқықтық болмысының сапалық күйі. Бұл күй құқықтық актілердің, құқықтық және құқық қолданушылық қызметтің қаншалықты деңгейде екендігін білдіреді.

Осы сапалық күй тұлғаның құқықтық санасын, құқықтық дамуын, оның жүріс-тұрыс еркіндігі дәрежесін, мемлекет пен тұлғаның өзара жауаптылығы деңгейін де білдіреді. Және де бұл күй қоғам дамуына және қоғамның тіршілік ету жағдайларына ықпал жасап қолдау көрсетудегі қол жеткізілген деңгейін де көрсетеді.

Құқықтық мәдениет (кең мағынада) дегеніміз нақты іс-қимыл, әрекет жасау үстіндегі заң қондырғысы компоненттерінің жиынтығы жөне құқық жөнінде, оның жүзеге асырылуы туралы, мемлекет органдарының, лауазым иелерінің іс-әрекеттері жөнінде адамдардың жалпы түсінігі мен пайымдаулары.

Құқықтық мәдениет (тар мағынада) дегеніміз тұлғаның құқық туралы ой-пікірлері, сезімдері мен пайымдаулары және де саналы түрдегі қажеттіліктері. Осы қажеттіліктер тұлғаның құқыққа сай мінездерінен, жүріс-тұрыстарынан көрініс табады.

Құқықтық мәдениеттің 3 түрі бар:

- жеке түлғаның құқықтық мәдениеті

- қоғамның құқықтық мәдениеті

- кәсіби топтың құқықтық мәдениеті

Жеке тұлғалардың мәдениеті қоғамдық мәдениетті дамытуға шешуші үлес қосады. Құкықтық мәдениет жалпы-халықтық байлық, ол адам қоғамының тарихи цивилизациялық жетістігі.

Құқықтық мәдениет жеке тұлғалардың білімінің деңгейіне қарай үшке бөлінеді: күнделікті, профессионалдық, теоретикалық.

Күнделікті мәдениет жалпы қоғамдық мәдениеттің көлеміндегі дәреже. Бұл дәреже еңбектенсе өсуі мүмкін. Профессионалдық мәденнеттің бір немесе бірнеше саласын игеру. Теоретикалық мәдениеттің теориясын жақсы білу.

Тұлғаның құқықтық мәдениеті - құқықты білу, ұғыну (түсіну) және құрметтеуден (құрмет тұтудан) тұрады. Ал мұның өзі құқықтық ұйғарымдарды жете түсініп барып орындаудан білінеді (көрінеді) .

Қоғамның құқықтық мәдениеті дегеніміз - адамзаттың құқық саласында белгілі бір қоғамның құқықтық шындықтарын көрсететін, құқықтық сана деңгейін және қоғамдағы заңдылық пен құқықтық тәртіпті, заң шығарушылық жағдай мен заң техникасын қоғамның ұғынып білуін айтамыз. Қоғамның құқықтық мәдениетті құқықтық шындықтар саласында адамзатпен жиналған құндылықтар жүйесін құрайды.

Ол құндылықтар:

1) құқықтық сана;

2) заңдылық пен құқықтық тәртіп;

3) заң шығарушылық жағдайы;

4) заңи практика.

Кәсіби топтың құқықтық мәдениеті дегеніміз белгілі бір қоғамның әлеуметтік, саяси, құқықтық буынында лауазым иелерінің мемлекеттік қызметін кәсіби тұрғыдан ой-тұжырымдарын, пікірінің қоғам болмысы мен мемлекет өміріндегі құқықтық мәдениеттің көріністерін мемлекеттік қызметкерлердің ұғынуын айтамыз

Құқықтық мәдениеттің функциялары: танымдық, реттеушілік, прогно-стикалық, нормативтік.

Танымдық - құқықтық мәдениет теориясын дамыту; реттеушілік - мәдениетті реттеп - басқару; нормативтік - мәдениет бағытындағы нормативтік актілердің сапасын жақсарту, сол арқылы құқықтың рөлін көтеру, күшейту; прогностикалық (болжау) - құқықтық мәдениеттің болашағын дұрыс болжау.

Құқыктық мәдениет субъектісіне қарай үш жүиеге бөлінеді: қоғамдық, топтық және жеке тұлға. Бұл жүйелерге азаматтардың белсенділігі өте қажет, онсыз нормативтік актілердің іске асуы, орындалуы нашарлайды. Белсенділіктің екі түрі болады: біріншісі - құқық шығармашылықтағы, құқықты дамытудағы, орындаудағы белсенділік; екіншісі - заңдылықты, тәртіпті нығайтудағы белсенділік.

Қоғамдық жүйедегі нормативтік актілер барлық халықты қамтып, қоғамдық көлемде мәдениетті дамыту; топтық жүйе - бірлестіктер, одақтар, ұжымдар көлемінде мәдениет мәселесі мен шұғылдану; жеке тұлға жүйесі - жеке адамдардың рухани сана-сезімін, білімін, мәдени тәжірибесін дамыту.

Құқықтық мәдениеттің қызметі үш топка болінеді: танымдылық, бағалаушылық, реттеушілік. Танымдылық - халыктың заң білімін білуінің деңгейі, рухани сана - сезімнің жақсаруы. Бағалаушылық тобы төрт жүйеден құралады: құқықтың салалары, қағидалары, құрылымы, функциялары; құқықтық тәртіпті; заңдылықты қорғайтын органдардың жұмысы; азаматтардың өздерінің баға беруі (заңдылыққа, тәртіпке, мәдениетке) . Реттеушілік тобы - қоғамдағы мәдениет бағытындағы қарым-қатынастарды реттеп-басқару олардың, заңдылық немесе заңды еместігін анықтау, дұрыс орындалуын қамтамасыз ету.

Мәдениет жүйесін құқықтық реттеудің, басқарудың негізгі бағыттары:

қоғамның құқықтык сана-сезімін дамыту;
құдықтық шығармашылықты жақсарту;
нормативтік актілердің дұрыс орындалуын қамтамасыз ету;
мемлекеттің құқықтық жұмысының нәтижесінде халықтың рухани және материалдық мүдделерінің орындалуын жақсарту.

Осы көрсетілген төрт бағыттағы құқықтық жұмысты қоғамдық көлемде болсын жеке адамдар тұрғысынан болсын ғылыми творчестволық процесс деп білу керек. Сонда ғана мәдениет дұрыс, прогрестік жолмен дамып, адам қоғамының рухани және материалдық жетістіктерін біріктіріп мемлекеттің жақсы дамуына мүмкіншілік жасайды.

Адам коғамының тарихи даму процесінен қалыптасқан ең зор мәдени байлық - құқық пен кұкықтық заңдар. Адам қоғамын дағдарысқа ұшыратпай миллион жылдар реттеп - басқарып келе жатқан мемлекет пен құқық. Мәдениеттің, құқықтың даму процесінде заңдылықпен құқықтық тәртіп қалыптасып, қоғамның прогрестік жолмен дамуына мүмкіншілік жасады.

Қоғамның мәдениет саласындагы қатынастардың басым көпшілігі заң арқылы реттеліп, басқарылып жатады. Заң мәдениеттің негізгі мүдде -мақсатын анықтап, оның орындалу бағыттарын көрсетіп реттеп отырады. Заң мәдениеттің жаңа бағытын, жаңа мақсатын болжап, алдын - ала заңға тәуелді нормативтік актілердің қабылдануын қамтамасыз етеді. Заң құқықтық мәдениетті басқаратын, дамытатын аппараттарды құрып, нығайтып отырады.

Заңның дұрыс жұмыс жасауын қамтамасыз ететін - заңға тәуелді нормативтік актілер. Сондықтан, кұқықтық мәдениетті дамыту үшін мемлекет барлық баскарушы аппараттардың (үкімет, министрлік - ведомстволық, жергілікті органдардың) жұмысын жақсартып, олардың нормалары мен құжаттары дұрыс, сапалы, уақытында қабылданып қоғамдағы мәдениет процесін реттеуді, басқаруды тиісті дәрежеде ұстауды қамтамасыз етеді.

Құқықтық мәдениеттің жақсы дамуының негізгі шарттары: халықтық рухани сана - сезімін дамыту; мемлекеттік биліктің үш бағыттағы жұмысын жақсарту; заңдылықты, кұқықтық тәртіпті орнату; мәдениеттің жетістіктерін қорғау; құқықтық мемлекет қалыптастыру.

Бұл шарттарды орындау үшін біріншіден - қоғамның саяси, экономикалық, әлеуметтік даму процесін күшейту; екіншіден - мәдениеттік аппараттағы қызметкерлердің сапасын жақсартып, білімін, тәжірибесін көтеру; үшіншіден - демократияны дамыту керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.