Қаныш сәтбаев

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қаныш Сәтбаев

Ғылым Қ. И. Сәтбаев - көрнекті геолог, ғылым ғалым және ірі ұйымдастырушы, республикалық геологиялық қызмет негіздеуші және ғылымдарының академиялары, жасаушымен Жезказганамен үлкенді және геологиялық ғылымдардың институтының, оның атысы қазір кигендердің. Қазақстан ғылымдарының академия ол - бірінші президенті және бірінші одақтық академик - қазақ геологиялық зерттеу тарихтері ең жарық беттерден бір оның атымен байлаулы және Қазақстан жер қойнауларының байлықтардың жазып жіберуінің, кең комплексті зерттеулердің ұйымдары, бағытталғандардың пайдалы қазып алынатын туған жерлерінің тезірек табуына және ел база минерально - шикізаттық кеңейтуі.

Сәтбаев Павлодар облыс аудан №4 Баянаулсын ауылда қазақты - көшпенді жанұя 12 сәуір 1899 жылды дүниеге келді. Мектепте аульнойда оқыды, содан соң орысша-қазақша Павлодар училище және 1918 жылға табысты аяғылар - мұғалімдік семинариядан кейін жаратылыс тану мұғалімімен жұмыс істеді педагогикалықтарды Семейде бағыттарда. Ал 1920 жылға халық сотпен тағайындалады. Сәтбаева өтінішімен Семипалатинск ревком томскі технологиялық институтқа оның 1921 жылға бағыттайды, қайда ол, жалтыраған тапсырылған қабылдау байқаулардан кейін, таулы факультет студентпен - айырылулары тұрады. Нақ студенттік жылдарға бас геологтердің сібір мектеп пайдалы ықпалын жасауы астында Сәтбаев ғылыми - инженер дүниетануы қалыптасу және оның әсіресе сүйікті мұғалімді және жетекшінің профессорлары. Сәтбаев творчестволық қызметінің барлық Усова, терең ғылыми ойлар және қайсы білімнің негізге кешірек жаты. Қалыптасуға оны көп қырлы адамдар жағдай жасады тамаша ұстаздар және оның тек қана емес ұлылар мұғалімнің, сондайлар академиктер сияқты Мұрттардың Обручев, алды оларға ана дәуір рухани атмосферасы өзі Чокан Уалиханов және Абай. Тұрды, байлаулы ғылым облысында адамзат ұлы ашуларымен және техниктер, әдебиеттің және өнердің, тәрбиелеуге және талантты адам қалыптасуына пайдалы жағдай жасады. Күзбен 1926 жыл, Мәскеуде істеп - уақыт оқу аяқтауынан кейін, ұйым қиын мақсат және бірінші стационарлықтардың - жұмыстардың өткізулері түсіп қалды Каныш Имантаевич жас инженер - геологі оның үлесіне Карсакпай кетеді.

Жезказганскоммен мыста және Байконур месторожденяхпен көмірде, салғандардың бас пайдалы қазып алынатын қорлардың жоспарлы табуына бәріне Жезказган - Улытауском ауданда. Сатпаев 1928 жылына жемісті жұмыс нәтижесінде томға батыл және негізді шығаруға келді, не « мыс өте бай провинцияларынан біреуін өзімен Жезказганский аудан ұсынады, біреудің пайдасына қайсының болашақта, мүмкін, Орал туған жері тек қана емес біріншілік пальмасын жол береді, сонымен қатар Америка белгілі мыс провинцияларының көпшілігі». Берік сеніммен үлкен Жезказгана келешек және табандылықтың арқасында және Сәтбаева арымайтын энергиялары, басқарылушы оларға геологтердің - барлаушылардың жас ұжымы үлкен энтузиазммен жұмыс істеді және байқайсыз ана жылдардың үлкен қиындықтары, үш жылдың артынан күшті нәтижелер алуға қолдан келді. Аяағына қарай Жезказгана жер қойнауларында 1931 жылды кендердің үлкен қорлары анықталған болатын, және ол бұрынғы одақ мыс туған жерлері арасында бірінші орынды берік қарызға алды. Жезказганского горно - металлургия комбинат құрылыстары жобалау туралы және баста шешім қабылданған 1938 жылға болды. Геологиялық зерттеуде көрнекті жетуге арналған 1940 жылға аудан Жезказган - Улытаускогосы. Сәтбаев Ленин орденімен марапатталған болатын. Каныш Сатпаев жас таулы инженер - геолог он бес жыл ауданда Жезказган - Улытаускомда комплексті геологиялық қызметті басшылық етті. Жезказганмен бүгінгі үлкен құқықпен Қаныш Сәтбаевдың академигі баласымен атайды. Тіршілік жол розалармен әрқашан емес себілген болатын, жылдар - қуғындардың, ренжітулердің және бақытсыздықтарды болды. Дәл осылай, отызыншы жылдарға үшеу Сатпаевых жазаланған болатын және өлді. Сәтбаева Газиз бір туған ағасы (1892-1937) революцияға дейін - гимназияларды оқыды, дәрігерлік қызметкермен болуға әзірленді. Оның Қаныш сүйді және силады, оның ақылы және елгезек сапалар жоғары бағалады. Құрбанмен - құлады және кет Жаминович Сәтбаев (1897-1936) . куәлікпен замандастардың - білімді, әсерлі адам, талантты скрипкашы, этнографиялық кештердің ұйымдастырушысы . Және үшінші - ірі ұстаз, бірінші маман қазақтар арасында орыс тілімен және әдебиетке, жаратылыс тануға, және - педагогикалық техникум бірінші директор - семинариясы ал Сатпаев З. (1881-1938) . Бірақ Қаныш Имантайұлы сенімді оптимистімен әрқашан болды, сенімнің ешуақытта жоғалтымады өзінді және шынның артынан берік күресті.

Күзбен Сәтбаев 1941 жылы төраға орынбасарымен белгіленген болатын, ал қазақ бөлімі төралқасы төрағасымен жыл арқылы ССРО, Өте маңызды проблемалардың, геологтермен шешілген республика арасында әскери жылдарға Сәтбаев басшылығымен, металмен, көмірмен, мұнаймен майдан тоқтаусыз жабдықтауы болды. Қазақстандық көмек мағынасы майданға және мына Сәтбаевда роль болды, сөзсіз, зорлармен. Мәліммен мақтанышпен ол бір емес сөйледі: «тоғыз он оқтан, ашуланған гитлершіл басқыншылардың, отливается қорғасыннан, табылғанды Қазақстанда». Соғыс фашизммен ғылымдардың академия қазақ бөлімі қызмет қайтақұрулары талап етті, бастықпен қайсыны Сәтбаев келді мынауды ауыр уақыт оның ынтасымен наращивается Балхашскомға мыс қоытпасының зауытта Жезказгана кендерінің өңдеуіне қатыстыру шотының артынан, ол Отан зерттеушілердің қызметін епті бағыттады және кеңейтумен жұмыста белсенді қатысады және ықшамдаудың шикізаттық кен шығатын Алтай металлургия кәсіпорындарының базалары және оңтүстік Қазақстанның.

Сатпаев қатал әскери жылдары және оның серіктер қазіргі ғылыми ерлікті іске асырды, қашан дұшпан Украинада Никопольскоемен сол уақытта жалғыз жұмыс істейтін марганец туған жерін алып қалды, Кавказда Чиатуреге жолдар қайта жапты және орал танктік зауыттар болды - үшін өндірістің бронды болаттың. Дәл осылай, баста 1942 жылды қорғаныс мемлекеттік комитеті төрағасы қол қоюының ар жағында шифрленген телеграмма алынған болатын және Сталинның, геологтерді міндеттейтін туған жері жедел табу марганца, талап етілгенді шығаруға арналған бронды болаттың. Анау ғой үкімет үйіне күн барлық геологтерді шақырды және ғалым, орнында болғандардың Алма - Атеде, ЦК бірінші хатшысы өкілдігі бойынша тапсырма - мына сылтаумен дайын ұсыныстармен күн келесі келуге үйкелейік. Қандай ғой қайта жиналған мамандардың таң қалуы болды, сөзге сараң отырғандардың залда, қашан орыннан Сәтбаев олардың әріптесі көтерілді және томға әбден жауапты мәлімдеді, не керек ферромарганцевая майданына арналған жеткілікті санда кен Жезды орынында болады, барлығы ара қашықтықта станцияның 45 километрін кен шығатын үлгілердің кейін - тексеру Жезказган белгісіз туған жері қазірге дейін кендердің шығаруына дайындау басталды, емес үзілген дөңгелек тәуліктер бір минут уақыт жоқ. Құрылыстарды алаңдарда мың адамдарды еңбек етті, әр түрлі техника шоғырланған болатын. Күштену әрбір күндізбен ұлғайды. Қорғаныс мемлекеттік комитеті, қалай жауынгерлік әрекеттердің майданынан, қабылданған қатты өлшемдердің және жезказганцев батырлық жігерлері нәтижесінде 38 күн арқылы даярлайтын жұмыстардың басынан қымбатты марганец кен бірінші тонналары жүк тиелген болатын Жезды құрылысшысының мәліметтері күн сайын алды, үш айдың артынан темір жол құруы аяқталған болатын, кен орнының және жұмысшы кент бірге.

1 маусым 1946 жыл ғылымдарының академиясын құрылған болатын, қайсы Сәтбаев салтанатты ашуында бірінші президенттерге сайланған болатын, мыналар жанында қала және геологиялық ғылымдардың институт директорымен. Саяси маңыздылықтың үлкен ғылымдардың ұлттық академия негізі тарихи актімен келді және ғылым дамуында үлкен секірумен және қазақ халығы мәдениеттері. 1500 адам жоғарыдан республика ғылыми орталығында мына уақыттардың саналды, 78 доктор және профессорлар соның ішінде, жанында ғылымдардың 200 кандидаты. Бір көрнекті зор еңбектерден Сәтбаева - мынау жасау «геологтердің қазақстандық мектептері», қол таңба геологиялық ғылымда және тәжірибеліде қайсы және осы күнге дейін сенім көрінеді. Қысқа мезгілдің артынан мынаның ұйыммен жас ең қызықты жұмыстардың көбірек 200 халық шаруашылыққа өңделген және енгізу үшін берілген болатын, автормен және бірлескен автормен көптегендердің қайсылардың болды Сәтбаев атындағы академиялық институттардың қатарын ашылды: ядролықтың физиктар, математиктар және механиктар, гидрогеологияның және гидрофизиканың, мұнай химиясының және Атырауда табиғи тұздардың, химия - металлургия Қарағандыда, алтайлық горно - металлургия Усть - Каменогорскеде, ихтиологияның және Балхашта балық шаруашылықтар, тәжірибелік биологияның, экономиканың, философияның және құқықтар, әдебиеттің және өнерлер, тіл білімінің және басқалар. Ғылымдардың академия президентімен, Сәтбаев бола бір уақытта ғылыми - ұйымдықпен қызметпен белсенді мемлекеттік және қоғамдық жұмысты өткізді: ССРО жоғарғы кеңесі делегатымен бір ретсіз сайланды.

1946 1964 жылдан және жоғарғы кеңесінің 1947 1959 жылдан. 1962 1964 жылдан ол орынға ие болды. Көбірек екі он дананың бір үкімет наградтармен марапатталды, Ленин ордендерімен соның ішінде төрт. Қаныш Имантайұлы көптеген мемлекеттік комитеттердің мүшесімен болды және комиссиялардың, ғылыми журналдардың редакция коллегияларының, саяси және ғылыми қоғамдардың - күштердің және энергиялар Ресейден әріптестермен қалыптасуға және Қазақстан ғылымдарының академия халықаралық байланыстарының дамуына, нығайтуға және ғалымдардың ынтымақтастық тереңдетуіне қайтарды, Украинаның, Өзбекстанды, Грузияның, Қырғызстанның, Тәжікстанды және басқа республикалардың. Сәтбаев өте көп жазды. Оның перу баспа жұмыстардың 800 жоғарыдан жатады, жарияланғандардың орыс, қазақ, қытай, араб, ағылшын және басқаларды тілдерде. Қазақ инженерді - геологінің біріншіні барлығы әлем жарық еңбектер мақұлдады, байлаулылар ашумен туған жері Жезказганскогосы, дамумен геология металлогении - бөлімінде, құру аймақтық шарттары және кен шығатын туған жерлерінің орналастыру заңдылықтары зерттеушіні, байлаулылардың геологиялық тарих негізгі кезеңдерімен. Және, әйтеуір, жасаумен біріншінің әлемде орталық Қазақстан болжамдық карта металлогеническойы. Бірінші академик сияқты ССР қазаны және төралқа мүшесінің, бірінші президенттің Қазақстанды мына тамаша ғалым аты және ойшыны, ірі мемлекеттік қайраткердің өмір жанында нағыз даңқ сәуле жиегімен қоршалған болатын және мойындаудың. Сәтбаев, академик сөздерімен. Келдыша М., біреумен ғанамен геологтердің - теоретиктерді бастаушылардың болатын, ғылым ең ірі ұйымдастырушысымен және геологиялық қызметтің, геологтердің қазақстандық мектебін басшылық етті. Арқасында Сәтбаева үздіксіз еңбектеріне және оның геологтердің ізбасарларының, Менделеев оқтын-оқтын жүйелері элементтерді барлық Қазақстан жер қойнауларында практикалық ашық. Жер асты жер қойнауларының барлаушы мамандығы экономика көтеруіне арналған маңызды мағынаны ие болды және ел өндіргіш күштерінің дамуының.

Сәтбаев ұлы және бір уақытта қарапайым, қолайлы, сыпайы адаммен болды. Шешендікпен, биік өсу шек, мейірбан келбетпен оның табиғат үлес берді, баспен үлкен (бөрік мөлшері -62- ой) . ол жиынға кез келгенге бөлінді, біріншімен әрқашан оны көріп қалды және жадында тұтты. Болды, мысалы, Англияда сондай оқиға, 1947 жылға, қашан қазақ ғалым кеңестік парламентарийлардың құрамында мына елді барып шықты. Уақыт - қабылдауға. Черчилль, Ұлыбритания экспремьер - министры, әзілқой сұрақ оған берді: «барлық сондай, алыптық қосу қазақтары, бойшаңдар, қалай сіздер?». «Туралы жоқ, Черчилль мырзасы, мен ең кішкентаймын, менің халығым қазақтар арасында жоғарырақ мені!» - Орталықта ғалым назардың жалпыға бірдейді болатын еңбегі сіңген көптеген жылдар Сәтбаев академигі жауап берді. Ол депутатпен бір ретсіз сайланды ел жоғарғы кеңестері және республиканың, биік наградтарды лайық табылды. Тек қана тек Ленин орденімен ол төрт рет марапатталған болатын! Оған сыйлықтың лениндік және мемлекеттік берілді, ол одақтық және қазақ нақты мүшемен сайланды, тәжік құрметті академикпен, одақ көптеген қоғамдық ұйымдарының мүшесімен және мира. Ұлы орыс ақын Есенин Сергейі айтыды: «бет бетпе-бет емес көру - үлкен ара қашықтықта кездеседі». дәл осылай және біз шақырғанға кел, тек қана қазір ұғынамыз және адамгершілікпен табиғи қоймалық бөлме байлықтардың зерттеуіне қомақты үлес Қаныш Имантайұлы бағалаймыз барлық Қазақстан аумақтары. Сәтбаев 65 жылды жаста мәскеу ауруханаға 31 қаңтар 1964 жылды өлді. Заттық іске асырумен оның болат көп қырлы қызметінің тек қана емес Жезказганмен үлкен және Жезды, сонымен қатар орталық Қазақстан ең ірі горно - металлургия кешендері, шығысты және республика оңтүстігінің, оған батыс мұнай және газды туған жерлерінің өңдеуінде ерекше зор еңбек жатады. Көрнекті ғалым аты бүгін, ғылым ұйымдастырушысының және тәжірибелілер, әсерлі адамды және сергек жетекшіні, Қаныштың өз халығы нағыз патриотының жұлдызды әлемде Сәтбаев аз планета, Қарағанды облыстар қаланы алып жүреді, ол минерал аттарында мәңгі есте сақталатын, түстердің, мұз айдын және таулы шыңдар, көшелердің, кәсіпорындардың және Қазақстан мекемелерінің, Сәтбаева халықаралық қоры іс істейді, аттың оның сыйлық және стипендия құрылған. КазҰТУ жанында әлдеқашансыз, оның атысы кигенді, ескерткіш ашық болатын. Ұмытылмас және мерейтойлық даталардың календарына академик жазғы мүшелтойының 100 ЮНЕСКО тойлаулар қосты, қамқорлық астында өткізіледі және қатысу жанында мынаның беделді халықаралық ұйымның білім сұрақтарымен, ғылымдар және мәдениеттің.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.