Күй атасы құрманғазы
Ұлы күйші, дарынды композитор - Атырау облысы, Теңіз ауданы, Жиделі деген жерде 1816-1818 жылдар шамасында туды. Әкесі Сағырбай он екі ата Байұлының ішіндегі Қызылқұрт руынан шыққан, бүкіл өмірін байлардың малын бағумен өткізген адам. Құрманғазының кішкентайынан домбыра үні естілсе бәрін ұмытатын музыка құмарлығы әкесі Сағырбайға ұнай қоймады. Домбырасын үкілеп ел кезіп жүретін сал серілерге ілесіп, әсіре қызыл «әуесті» болып кете ме деп іштей уайымдайтын. Содан ба тілі шығар шықпастан домбыра шанағына жармасқан баласын адал еңбекке бейімдеуге ұмтылды.
Жасынан өнердің қадірін біліп өскен Алқа тұңғыш ұлының бойындағы ұлы дарынды жүрегімен сезінді. Ұлының асқан ажарлы, сымбатты әрі ешкімнен қаймықпайтын жүректі, алысқанын алып ұратын қайратты боп өсіп келе жатқан іштей қуанатын. Ол ұлының бетінен қақпады, қолына домбыра тисе аруақтанып, нұрланып шыға келетін кішкене Құрманының тегін адам емес екенін 1-ші болып мойындаған да Алқа еді.
Отызыншы жылдардың аяғында Құрманғазының алғашқы творчествалық дәуіріне жататын күйінің бірі «Кішкентай» дегенге келеді. Ол күйді Құрманғазы «кішкене інісінің үлкен ағасы Исатайға арнауы» депті. Күйдің «Кішкентай» атанып кеткен себебі осы болса керек. Өйткені «Кішкентайдың» сырттай көлемі де мазмұны да, техникалық дәрежесі де терең күрделі күй. Тіпті бұл күйдің жоғары деңгейлі шығарма екендігін тани отырып Құрманғазының кейініректегі творчестволық белестерінің біріне жатқызуға болар еді.
Жасынан өнердің қадірін біліп өскен Алқа тұңғыш ұлының бойындағы ұлы дарынды жүрегімен сезінді. Ұлының асқан ажарлы, сымбатты әрі ешкімнен қаймықпайтын жүректі, алысқанын алып ұратын қайратты боп өсіп келе жатқан іштей қуанатын. Ол ұлының бетінен қақпады, қолына домбыра тисе аруақтанып, нұрланып шыға келетін кішкене Құрманының тегін адам емес екенін 1-ші болып мойындаған да Алқа еді.
Отызыншы жылдардың аяғында Құрманғазының алғашқы творчествалық дәуіріне жататын күйінің бірі «Кішкентай» дегенге келеді. Ол күйді Құрманғазы «кішкене інісінің үлкен ағасы Исатайға арнауы» депті. Күйдің «Кішкентай» атанып кеткен себебі осы болса керек. Өйткені «Кішкентайдың» сырттай көлемі де мазмұны да, техникалық дәрежесі де терең күрделі күй. Тіпті бұл күйдің жоғары деңгейлі шығарма екендігін тани отырып Құрманғазының кейініректегі творчестволық белестерінің біріне жатқызуға болар еді.
Күй атасы Құрманғазы
Ұлы күйші, дарынды композитор - Атырау облысы, Теңіз ауданы, Жиделі
деген жерде 1816-1818 жылдар шамасында туды. Әкесі Сағырбай он екі ата
Байұлының ішіндегі Қызылқұрт руынан шыққан, бүкіл өмірін байлардың малын
бағумен өткізген адам. Құрманғазының кішкентайынан домбыра үні естілсе
бәрін ұмытатын музыка құмарлығы әкесі Сағырбайға ұнай қоймады. Домбырасын
үкілеп ел кезіп жүретін сал серілерге ілесіп, әсіре қызыл әуесті болып
кете ме деп іштей уайымдайтын. Содан ба тілі шығар шықпастан домбыра
шанағына жармасқан баласын адал еңбекке бейімдеуге ұмтылды.
Жасынан өнердің қадірін біліп өскен Алқа тұңғыш ұлының бойындағы ұлы
дарынды жүрегімен сезінді. Ұлының асқан ажарлы, сымбатты әрі ешкімнен
қаймықпайтын жүректі, алысқанын алып ұратын қайратты боп өсіп келе жатқан
іштей қуанатын. Ол ұлының бетінен қақпады, қолына домбыра тисе аруақтанып,
нұрланып шыға келетін кішкене Құрманының тегін адам емес екенін 1-ші
болып мойындаған да Алқа еді.
Отызыншы жылдардың аяғында Құрманғазының алғашқы творчествалық дәуіріне
жататын күйінің бірі Кішкентай дегенге келеді. Ол күйді Құрманғазы
кішкене інісінің үлкен ағасы Исатайға арнауы депті. Күйдің Кішкентай
атанып кеткен себебі осы болса керек. Өйткені Кішкентайдың сырттай
көлемі де мазмұны да, техникалық дәрежесі де терең күрделі күй. Тіпті бұл
күйдің жоғары деңгейлі шығарма екендігін тани отырып Құрманғазының
кейініректегі творчестволық белестерінің біріне жатқызуға болар еді.
Құрманғазының осы дәуір күйлерінің бірі Ұзақ Ақжелең. Олай
дейтініміз, Дина бір әңгімесінде: Ұзақ асқан орындаушы болды, бірақ өз
жанынан күй шығарған емес, мына Ақжелең Құрекеңнің Ұзақ ұзтазына арнаған
өз күйі - деген болатын. Күйдің ауызда жүрген белгілі программасы жоқ.
Музыкасының ауанына қарағанда бұл күй бір шабыт келген кездің көңіл үні
болуы керек. Өзін бір жолата күй жолына бұруға себепші болған Ұзаққа,
шәкіртінің Рахмет күйі деуге болар еді.
Құрманғазының Адай шыққан кезеңіндегі күйінің бірі Серпер
қаншама иілтсе де, қаншама еңсесін басса да сынбайтын, майы майтын,
қайта серпіп бұрынғы қалпына келе беретін болаттай берік, халықтың
қайыспас күшіне, қайтпас ерлігіне арналған шығарма. Образдық жағын
алсақ, мұнда: Қайтпаған қалың жаудан Құрманғазы, тағдырдың бөгелмейді
дырауына деген сияқты, өзін халықтың бір мүшесі, күш иесі деп
қарағандай ұғым бар. Бір әңгімеде Құрманғазы жоғарыда айтылған адайдан
қайтқан сапарында өзі жүйрік, жүрісі де әсем аттың үстінде көңілді
келе жатып күреске беттеген өз ойын суреттей шығарыпты. Атының серпіп
тастап отыратын жүрісін образға алып, жігітте күш те осындай болу керек,
жорытқанда белі берік тұлпардай қайыспайтын болу керек деп шығарған
екен дейді.
Ұлы композитор, күй атасы Құрманғазының асқақ та жігерлі күйлері
еркіндікті ұнататын жауынгер халқымыздың жалынды рухының жарқын көрінісі
іспетті. Ол оның бүкіл әлемге танымал ардақты есімі ұлтымыздың ұлылығы
мен мәңгілігінің символындай қастерлі. Оның халықтың өміршең музыкалары
мазмұнының даламыздай кең ауқымдылығы, теңіздей тереңдігі, жайқын күш
жігерге толы екпіні, алай-дүлей алабұртқан сезімі, емін-еркін ойнақы
ырғағы, әр иірімі әсемдікке айналған көркемдігі мен асқан орындаушылық
шеберлігі қазақ күй өнеріне ұлы жаңалық ретінде даңқын бүкіл әлемге
жайды. Халқымыздың күй - Атасына айналды. Құрманғазының сиқырлы музыкасы
төрткіл дүниенің түкпір-түкпірінен -Мәскеуден немесе Пекиннен, Бакуден
немесе Таллиннен естіген тыңдаушысының жан дүниесін толқытпай, таң тамаша
қалдырып тамсандырмай, табындырмай қоймайды.
Ұлы күшінің есімі туған топырағымыз Қазақстанда әлдеқашан аңызға,
рухани қасиетті әулиге айналды. Оның бейіті киелі орын болып есптеледі. Күн
сайын Күй Атасы жатқан бейіттің басында Алладан зарығып перзент күткен жас
келіншектерді, ауруы жанына батқан сырқат адамдарды жиі көресіз. Ұлы
бабаларының басына жас күйшілер, сазгерлер де келіп тағзым етіп жатады. Күй
атасының мәңгілік тыныштығын сақтап тұрған жер де сайын даланың ортасында
пайда болған ертегідей жап-жасыл арал тәрізді қасиетті мекен. Бұл жерде
оның ғажайып музыкасы мен киелі рухы билеп тұрғандай ұлылығы бүкіл әлемді
мойындатқандай әсерде қаласыз.
Құрманғазы бозбала кезінде – ақ халыққа асқан талантты күйшілігімен
белгілі болды. Оның трагедиялық кішкентай атты күйі әрбір қазақтың жан-
жүрегін егілтеді. Адай, Сарыарқа, Кісен ашқан, Төремұрат,
Түрмеден қашқан, Қызыл қайың тағы басқа күйлері сияқты ұлы
шығармалары ғасырдан ғасырға шарықтай береді.
Құманғазы соңынан шығармашылық мол мұра қалдырған дарынды композитор
ғана емес, ол өз шығармаларын шәкірттеріне үйрету арқылы бүкіл бір күйші-
домбырашылар мектебін жасап кеткен ұлы ұстаз. Биік тұлғаның шығармашылық
бағыттағы орындаушылық шеберлігі кең ауқымдылығымен, телегей теңіз екпінді
күшімен әрі нәзік те жарқын, мөлдір сезім иірімімен ерекшеленеді. Күні
бүгінге дейін ұлы шебердің күйлерін нақышына келтіріп орындау дәстүрі
әкеден балаға жалғасып келе жатқан құбылыс.
Дина, Қали, Оқап, Рүстембек, Әзидолла, Қаршыға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұлы күйші, дарынды композитор - Атырау облысы, Теңіз ауданы, Жиделі
деген жерде 1816-1818 жылдар шамасында туды. Әкесі Сағырбай он екі ата
Байұлының ішіндегі Қызылқұрт руынан шыққан, бүкіл өмірін байлардың малын
бағумен өткізген адам. Құрманғазының кішкентайынан домбыра үні естілсе
бәрін ұмытатын музыка құмарлығы әкесі Сағырбайға ұнай қоймады. Домбырасын
үкілеп ел кезіп жүретін сал серілерге ілесіп, әсіре қызыл әуесті болып
кете ме деп іштей уайымдайтын. Содан ба тілі шығар шықпастан домбыра
шанағына жармасқан баласын адал еңбекке бейімдеуге ұмтылды.
Жасынан өнердің қадірін біліп өскен Алқа тұңғыш ұлының бойындағы ұлы
дарынды жүрегімен сезінді. Ұлының асқан ажарлы, сымбатты әрі ешкімнен
қаймықпайтын жүректі, алысқанын алып ұратын қайратты боп өсіп келе жатқан
іштей қуанатын. Ол ұлының бетінен қақпады, қолына домбыра тисе аруақтанып,
нұрланып шыға келетін кішкене Құрманының тегін адам емес екенін 1-ші
болып мойындаған да Алқа еді.
Отызыншы жылдардың аяғында Құрманғазының алғашқы творчествалық дәуіріне
жататын күйінің бірі Кішкентай дегенге келеді. Ол күйді Құрманғазы
кішкене інісінің үлкен ағасы Исатайға арнауы депті. Күйдің Кішкентай
атанып кеткен себебі осы болса керек. Өйткені Кішкентайдың сырттай
көлемі де мазмұны да, техникалық дәрежесі де терең күрделі күй. Тіпті бұл
күйдің жоғары деңгейлі шығарма екендігін тани отырып Құрманғазының
кейініректегі творчестволық белестерінің біріне жатқызуға болар еді.
Құрманғазының осы дәуір күйлерінің бірі Ұзақ Ақжелең. Олай
дейтініміз, Дина бір әңгімесінде: Ұзақ асқан орындаушы болды, бірақ өз
жанынан күй шығарған емес, мына Ақжелең Құрекеңнің Ұзақ ұзтазына арнаған
өз күйі - деген болатын. Күйдің ауызда жүрген белгілі программасы жоқ.
Музыкасының ауанына қарағанда бұл күй бір шабыт келген кездің көңіл үні
болуы керек. Өзін бір жолата күй жолына бұруға себепші болған Ұзаққа,
шәкіртінің Рахмет күйі деуге болар еді.
Құрманғазының Адай шыққан кезеңіндегі күйінің бірі Серпер
қаншама иілтсе де, қаншама еңсесін басса да сынбайтын, майы майтын,
қайта серпіп бұрынғы қалпына келе беретін болаттай берік, халықтың
қайыспас күшіне, қайтпас ерлігіне арналған шығарма. Образдық жағын
алсақ, мұнда: Қайтпаған қалың жаудан Құрманғазы, тағдырдың бөгелмейді
дырауына деген сияқты, өзін халықтың бір мүшесі, күш иесі деп
қарағандай ұғым бар. Бір әңгімеде Құрманғазы жоғарыда айтылған адайдан
қайтқан сапарында өзі жүйрік, жүрісі де әсем аттың үстінде көңілді
келе жатып күреске беттеген өз ойын суреттей шығарыпты. Атының серпіп
тастап отыратын жүрісін образға алып, жігітте күш те осындай болу керек,
жорытқанда белі берік тұлпардай қайыспайтын болу керек деп шығарған
екен дейді.
Ұлы композитор, күй атасы Құрманғазының асқақ та жігерлі күйлері
еркіндікті ұнататын жауынгер халқымыздың жалынды рухының жарқын көрінісі
іспетті. Ол оның бүкіл әлемге танымал ардақты есімі ұлтымыздың ұлылығы
мен мәңгілігінің символындай қастерлі. Оның халықтың өміршең музыкалары
мазмұнының даламыздай кең ауқымдылығы, теңіздей тереңдігі, жайқын күш
жігерге толы екпіні, алай-дүлей алабұртқан сезімі, емін-еркін ойнақы
ырғағы, әр иірімі әсемдікке айналған көркемдігі мен асқан орындаушылық
шеберлігі қазақ күй өнеріне ұлы жаңалық ретінде даңқын бүкіл әлемге
жайды. Халқымыздың күй - Атасына айналды. Құрманғазының сиқырлы музыкасы
төрткіл дүниенің түкпір-түкпірінен -Мәскеуден немесе Пекиннен, Бакуден
немесе Таллиннен естіген тыңдаушысының жан дүниесін толқытпай, таң тамаша
қалдырып тамсандырмай, табындырмай қоймайды.
Ұлы күшінің есімі туған топырағымыз Қазақстанда әлдеқашан аңызға,
рухани қасиетті әулиге айналды. Оның бейіті киелі орын болып есптеледі. Күн
сайын Күй Атасы жатқан бейіттің басында Алладан зарығып перзент күткен жас
келіншектерді, ауруы жанына батқан сырқат адамдарды жиі көресіз. Ұлы
бабаларының басына жас күйшілер, сазгерлер де келіп тағзым етіп жатады. Күй
атасының мәңгілік тыныштығын сақтап тұрған жер де сайын даланың ортасында
пайда болған ертегідей жап-жасыл арал тәрізді қасиетті мекен. Бұл жерде
оның ғажайып музыкасы мен киелі рухы билеп тұрғандай ұлылығы бүкіл әлемді
мойындатқандай әсерде қаласыз.
Құрманғазы бозбала кезінде – ақ халыққа асқан талантты күйшілігімен
белгілі болды. Оның трагедиялық кішкентай атты күйі әрбір қазақтың жан-
жүрегін егілтеді. Адай, Сарыарқа, Кісен ашқан, Төремұрат,
Түрмеден қашқан, Қызыл қайың тағы басқа күйлері сияқты ұлы
шығармалары ғасырдан ғасырға шарықтай береді.
Құманғазы соңынан шығармашылық мол мұра қалдырған дарынды композитор
ғана емес, ол өз шығармаларын шәкірттеріне үйрету арқылы бүкіл бір күйші-
домбырашылар мектебін жасап кеткен ұлы ұстаз. Биік тұлғаның шығармашылық
бағыттағы орындаушылық шеберлігі кең ауқымдылығымен, телегей теңіз екпінді
күшімен әрі нәзік те жарқын, мөлдір сезім иірімімен ерекшеленеді. Күні
бүгінге дейін ұлы шебердің күйлерін нақышына келтіріп орындау дәстүрі
әкеден балаға жалғасып келе жатқан құбылыс.
Дина, Қали, Оқап, Рүстембек, Әзидолла, Қаршыға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz