Коммерциялық банктердің жеке тұлғаларды несиелеу ерекшеліктері
I. Қазақстан Республикасының заңдары
1. Банк және банк қызметi туралы. Қ Р Президентiнiң заң күшi бар Жарлығы. 31.08. 1995
2. Қазақстан Республикансының Ұлттық банкi туралы. ҚР Президентiнiң заң күшi бар Жарлығы. 30.03. 1995.
3. Қазақстан Халық банкi туралы. ҚР Президентінің заң күші бар Жарлығы. 1.07.1995.
4. Қымбат бағалы тастар және қымбат бағалы металдар мен байланысты болған қатынастарды мемлекеттiк реттеу туралы. ҚР президентінің Жарлығы. 20.07. 1995.
5. Валюталық реттеу туралы. ҚР .ның заңы. 14.04. 1996.
6. Құнды қағаздар нарығы туралы. ҚР заңы. 5.03. 1997.
7. Қазақстан Республикасының инвестициялық қорлары туралы. ҚР.ның заңы. 6.03. 1997.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк актiлерi мен инструкциялары.
8. ҚР Экономикасын қысқа мерзiмдi несиелеу тәртiбi. Ұлттық банк басқармасы. 11.02.1994.
9. Қазақстан Республикасында валюталық операцияларды жүргiзу тәртiбi. Ұлттық Банк басқармасы. 24.11. 1994.
10. Экономикалық нормативтер және оларды Қазақстан Республикасы банктерiнiң қолдануы. 31.03.1995.
Оқулықтар мен оқу құралдары, ғылыми басылымдар.
11. Анализ деятельности коммерческого банка. Под ред.С.И.Кумок..М.Вече, 1994.
12. Ачкасов А.Н. Активные операции коммерческих банков. ФиС, 1997.
13. Аникин А.В. “Защита банковских вкладчиков. Российские проблемы в слете мирового опыта“ М.,“Дело“,1997.
14. Банки на развивающихся рынках: в 2.х томах. Всемирный Банк.Вашингтон..М.; Финансы и статистика, 1995.
15. Банковское дело. Под ред. О.И. Лаврушина .М. Банк и биржевой научно.консультативный центр, 1992.
16. Банковское дело. Учебник. Г.С. Сейткасимов. Алматы, Қаржы.Қаражат, 1998.
17. Деньги,кредит,банки. Учебник под ред проф.Г.С.Сейткасимова; Алматы, КазГАУ; “Экономика“. 1996.
18. Деньги кредит баннки ценные бумаги. Практикум. Е.Ф. Жуков. М, Юнити, 2001.
19. Деньги кредит банки. Учкбник О.И. Лаврушин. ФиС, 2001.
20. Маркова О.М и др. Коммерческие банки и их операции..М.; Банки и биржи.ЮНИТИ,1995.
21. Международные валютно.кредитные и финансовые отношения.Учебник под ред. Проф. Л.Н. Красавиной,.М.; Финансы и статистика, 1994.
22. Молчанов А.В. Коммерческий банк в совремменной России. Теория и практика.М.; Финансы и статистика, 1996.
23. Носкова И.Я. Максимова Л.М. Международные экономические. . М.; ЮНИТИ, 1195.
24. Нуреев Р.М. Деньги, банки и денежно.кредитная политика..М.;Финстатинформ, 1995.
25. Финансы денежное обращение кредит. П. И. Вахрин, А.С. Нешитой. Изд “Дашков и К” М, 2004.
26. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Егемен Қазақстан. 12.02.2005
27. Основные направления денежно.кредитной политики Национального Банка Казахстана в 2007.06 годы. Казахстанская правда, 21.02.2007.
28. Банки Казахстана. Журнал ассоциаций банков Казахстана. 2004.04 годы.
29. Новые тенденции в экономике Казахстана. Сборник научных трудов, 2001.
30. 2005.07 жылдары Қызылорда облысында тұрғын құрылысын дамытудың аймақтық бағдарламасы. 15.06.2007.
Қолданылған оқулықтар
1. Анализ деятельности коммерческого банка. Под ред.С.И.Кумок..М.Вече, 1994.
2. Ачкасов А.Н. Активные операции коммерческих банков. ФиС, 1997.
3. Аникин А.В. “Защита банковских вкладчиков. Российские проблемы в слете мирового опыта“ М.,“Дело“,1997.
4. Банки на развивающихся рынках: в 2.х томах. Всемирный Банк.Вашингтон..М.; Финансы и статистика, 1995.
5. Банковское дело. Под ред. О.И. Лаврушина .М. Банк и биржевой научно.консультативный центр, 1992.
6. Банковское дело. Учебник. Г.С. Сейткасимов. Алматы, Қаржы.Қаражат, 1998.
7. Деньги,кредит,банки. Учебник под ред проф.Г.С.Сейткасимова; Алматы, КазГАУ; “Экономика“. 1996.
8. Деньги кредит баннки ценные бумаги. Практикум. Е.Ф. Жуков. М, Юнити, 2001.
9. Деньги кредит банки. Учкбник О.И. Лаврушин. ФиС, 2001.
10. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Егемен Қазақстан. 12.02.2005
11. Основные направления денежно.кредитной политики Национального Банка Казахстана в 2007.06 годы. Казахстанская правда, 21.02.2007.
12. Банки Казахстана. Журнал ассоциаций банков Казахстана. 2004.04 годы.
13. Новые тенденции в экономике Казахстана. Сборник научных трудов, 2001.
14. жылдары Қызылорда облысында тұрғын құрылысын дамытудың аймақтық бағдарламасы. 15.06.2007.
1. Банк және банк қызметi туралы. Қ Р Президентiнiң заң күшi бар Жарлығы. 31.08. 1995
2. Қазақстан Республикансының Ұлттық банкi туралы. ҚР Президентiнiң заң күшi бар Жарлығы. 30.03. 1995.
3. Қазақстан Халық банкi туралы. ҚР Президентінің заң күші бар Жарлығы. 1.07.1995.
4. Қымбат бағалы тастар және қымбат бағалы металдар мен байланысты болған қатынастарды мемлекеттiк реттеу туралы. ҚР президентінің Жарлығы. 20.07. 1995.
5. Валюталық реттеу туралы. ҚР .ның заңы. 14.04. 1996.
6. Құнды қағаздар нарығы туралы. ҚР заңы. 5.03. 1997.
7. Қазақстан Республикасының инвестициялық қорлары туралы. ҚР.ның заңы. 6.03. 1997.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк актiлерi мен инструкциялары.
8. ҚР Экономикасын қысқа мерзiмдi несиелеу тәртiбi. Ұлттық банк басқармасы. 11.02.1994.
9. Қазақстан Республикасында валюталық операцияларды жүргiзу тәртiбi. Ұлттық Банк басқармасы. 24.11. 1994.
10. Экономикалық нормативтер және оларды Қазақстан Республикасы банктерiнiң қолдануы. 31.03.1995.
Оқулықтар мен оқу құралдары, ғылыми басылымдар.
11. Анализ деятельности коммерческого банка. Под ред.С.И.Кумок..М.Вече, 1994.
12. Ачкасов А.Н. Активные операции коммерческих банков. ФиС, 1997.
13. Аникин А.В. “Защита банковских вкладчиков. Российские проблемы в слете мирового опыта“ М.,“Дело“,1997.
14. Банки на развивающихся рынках: в 2.х томах. Всемирный Банк.Вашингтон..М.; Финансы и статистика, 1995.
15. Банковское дело. Под ред. О.И. Лаврушина .М. Банк и биржевой научно.консультативный центр, 1992.
16. Банковское дело. Учебник. Г.С. Сейткасимов. Алматы, Қаржы.Қаражат, 1998.
17. Деньги,кредит,банки. Учебник под ред проф.Г.С.Сейткасимова; Алматы, КазГАУ; “Экономика“. 1996.
18. Деньги кредит баннки ценные бумаги. Практикум. Е.Ф. Жуков. М, Юнити, 2001.
19. Деньги кредит банки. Учкбник О.И. Лаврушин. ФиС, 2001.
20. Маркова О.М и др. Коммерческие банки и их операции..М.; Банки и биржи.ЮНИТИ,1995.
21. Международные валютно.кредитные и финансовые отношения.Учебник под ред. Проф. Л.Н. Красавиной,.М.; Финансы и статистика, 1994.
22. Молчанов А.В. Коммерческий банк в совремменной России. Теория и практика.М.; Финансы и статистика, 1996.
23. Носкова И.Я. Максимова Л.М. Международные экономические. . М.; ЮНИТИ, 1195.
24. Нуреев Р.М. Деньги, банки и денежно.кредитная политика..М.;Финстатинформ, 1995.
25. Финансы денежное обращение кредит. П. И. Вахрин, А.С. Нешитой. Изд “Дашков и К” М, 2004.
26. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Егемен Қазақстан. 12.02.2005
27. Основные направления денежно.кредитной политики Национального Банка Казахстана в 2007.06 годы. Казахстанская правда, 21.02.2007.
28. Банки Казахстана. Журнал ассоциаций банков Казахстана. 2004.04 годы.
29. Новые тенденции в экономике Казахстана. Сборник научных трудов, 2001.
30. 2005.07 жылдары Қызылорда облысында тұрғын құрылысын дамытудың аймақтық бағдарламасы. 15.06.2007.
Қолданылған оқулықтар
1. Анализ деятельности коммерческого банка. Под ред.С.И.Кумок..М.Вече, 1994.
2. Ачкасов А.Н. Активные операции коммерческих банков. ФиС, 1997.
3. Аникин А.В. “Защита банковских вкладчиков. Российские проблемы в слете мирового опыта“ М.,“Дело“,1997.
4. Банки на развивающихся рынках: в 2.х томах. Всемирный Банк.Вашингтон..М.; Финансы и статистика, 1995.
5. Банковское дело. Под ред. О.И. Лаврушина .М. Банк и биржевой научно.консультативный центр, 1992.
6. Банковское дело. Учебник. Г.С. Сейткасимов. Алматы, Қаржы.Қаражат, 1998.
7. Деньги,кредит,банки. Учебник под ред проф.Г.С.Сейткасимова; Алматы, КазГАУ; “Экономика“. 1996.
8. Деньги кредит баннки ценные бумаги. Практикум. Е.Ф. Жуков. М, Юнити, 2001.
9. Деньги кредит банки. Учкбник О.И. Лаврушин. ФиС, 2001.
10. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Егемен Қазақстан. 12.02.2005
11. Основные направления денежно.кредитной политики Национального Банка Казахстана в 2007.06 годы. Казахстанская правда, 21.02.2007.
12. Банки Казахстана. Журнал ассоциаций банков Казахстана. 2004.04 годы.
13. Новые тенденции в экономике Казахстана. Сборник научных трудов, 2001.
14. жылдары Қызылорда облысында тұрғын құрылысын дамытудың аймақтық бағдарламасы. 15.06.2007.
Жеке тұлғаларды несиелеудің қоғамдағы әлеуметтік ролі аса жоғары. Ол жеке адамның тұрмыстық проблемаларын шешуге және әлеуметтік-тұрмыстық деңгейінің жақсаруына жағдай жасайды. Қоғам мүшесінің тұрмыстық жағдайының жақсаруы ұлттың саналық дамуына әкеліп, халықтың еңбек етуге деген қабілеті мен ынтасын арттырады. Ал еңбек ету - сананың тазаруы мен денсаулықтың кепілі. Әлеуметтік-тұрмыстық жағдайы жақсы әрбір азамат, отбасы қоғамдағы оң өзгерістерге, ұлттың дамуына өз үлесін қосады. Жеке тұлғаларды несиелеуді дамытудың өзектілігі мен ролі осыдан көрініс табады.
Қазақстанда жеке тұлғаларды несиелеудің қарқынды дамуы 2005 жылдан басталды. Оған экономиканың дамуы, халықтың табысының өсуі, жұмыссыздықтың азаюы; коммерциялық банктердің несиелік ресурстарының жылдан-жылға көбеюі және тұтыным несиелері нарығын игеруге бағытталуы; Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы мен соған сәйкес әлеуметтік реформаларды тереңдету жұмыстары; тұрғын үй құрылысы саясатын жүзеге асыру шаралары зор ықпалын тигізді.
Қоғамдағы оң өзгерістерді тез сезінген коммерциялық банктер де өздерінің несиелік саясатын тұтыным несиелерінің көлемін ұлғайтуға және оларды әртараптандыруға/диверсификациялауға бағыттай бастады. Тұтыным несиелерінің құрылымы жақсарып, шарттары біршама жеңілдетілді. Тұтыным несиелері нарығында Халық Банкі АҚ, Тұранәлембанкі АҚ, Центркредитбанкі АҚ, Каспийбанкі АҚ, Альянсбанк АҚ, Сауда-қаржы банкі АҚ-дары белсене қызмет көрсете бастады. Соның нәтижесінде банктердің халыққа берген тұтыным несиелерінің көлемі күрт өсті. Оның көлемі 2004 жылы 83,8 млрд теңгені құраса, 2007 жылы 304,4 млрд теңгені құрап, 3 жыл ішінде 3,6 есеге артты. Тұтыным несиелерінің ішінде тұтыным тауарларын сатып алуға берілген несиелердің үлес салмағы 3 жыл ішінде 46,4%-тен 65,5%-ке дейін өсті.
Коммерциялық банктердің Қызылорда облыстық филиалдарынан жеке тұлғаларға берілген несиелердің көлемі 2007 жылы 2004 жылмен салыстырғанда 1,4 есеге артып, жылдың соңында 4,1 млрд теңгені құрады.
Жеке тұлғаларды несиелеуді дамытудың перспективасы өте жоғары. Қазақстан 2005 жылдан бастап қоғамның адамзаттық дамуы мен әрбір мүшесінің мүддесіне игі ықпалын тигізетін 2005-2007 жылдарға арналған әлеуметтік реформаларды одан әрі тереңдету бағдарламасын іске асыра бастады. Бұл қоғамның келешек дамуындағы оң өзгерістерге бастайтын игіліктердің арқауы болатыны анық.
Қазақстанда жеке тұлғаларды несиелеудің қарқынды дамуы 2005 жылдан басталды. Оған экономиканың дамуы, халықтың табысының өсуі, жұмыссыздықтың азаюы; коммерциялық банктердің несиелік ресурстарының жылдан-жылға көбеюі және тұтыным несиелері нарығын игеруге бағытталуы; Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы мен соған сәйкес әлеуметтік реформаларды тереңдету жұмыстары; тұрғын үй құрылысы саясатын жүзеге асыру шаралары зор ықпалын тигізді.
Қоғамдағы оң өзгерістерді тез сезінген коммерциялық банктер де өздерінің несиелік саясатын тұтыным несиелерінің көлемін ұлғайтуға және оларды әртараптандыруға/диверсификациялауға бағыттай бастады. Тұтыным несиелерінің құрылымы жақсарып, шарттары біршама жеңілдетілді. Тұтыным несиелері нарығында Халық Банкі АҚ, Тұранәлембанкі АҚ, Центркредитбанкі АҚ, Каспийбанкі АҚ, Альянсбанк АҚ, Сауда-қаржы банкі АҚ-дары белсене қызмет көрсете бастады. Соның нәтижесінде банктердің халыққа берген тұтыным несиелерінің көлемі күрт өсті. Оның көлемі 2004 жылы 83,8 млрд теңгені құраса, 2007 жылы 304,4 млрд теңгені құрап, 3 жыл ішінде 3,6 есеге артты. Тұтыным несиелерінің ішінде тұтыным тауарларын сатып алуға берілген несиелердің үлес салмағы 3 жыл ішінде 46,4%-тен 65,5%-ке дейін өсті.
Коммерциялық банктердің Қызылорда облыстық филиалдарынан жеке тұлғаларға берілген несиелердің көлемі 2007 жылы 2004 жылмен салыстырғанда 1,4 есеге артып, жылдың соңында 4,1 млрд теңгені құрады.
Жеке тұлғаларды несиелеуді дамытудың перспективасы өте жоғары. Қазақстан 2005 жылдан бастап қоғамның адамзаттық дамуы мен әрбір мүшесінің мүддесіне игі ықпалын тигізетін 2005-2007 жылдарға арналған әлеуметтік реформаларды одан әрі тереңдету бағдарламасын іске асыра бастады. Бұл қоғамның келешек дамуындағы оң өзгерістерге бастайтын игіліктердің арқауы болатыны анық.
I. Қазақстан Республикасының заңдары
1. Банк және банк қызметi туралы. Қ Р Президентiнiң заң күшi бар Жарлығы. 31.08. 1995
2. Қазақстан Республикансының Ұлттық банкi туралы. ҚР Президентiнiң заң күшi бар Жарлығы. 30.03. 1995.
3. Қазақстан Халық банкi туралы. ҚР Президентінің заң күші бар Жарлығы. 1.07.1995.
4. Қымбат бағалы тастар және қымбат бағалы металдар мен байланысты болған қатынастарды мемлекеттiк реттеу туралы. ҚР президентінің Жарлығы. 20.07. 1995.
5. Валюталық реттеу туралы. ҚР –ның заңы. 14.04. 1996.
6. Құнды қағаздар нарығы туралы. ҚР заңы. 5.03. 1997.
7. Қазақстан Республикасының инвестициялық қорлары туралы. ҚР-ның заңы. 6.03. 1997.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк актiлерi мен инструкциялары.
8. ҚР Экономикасын қысқа мерзiмдi несиелеу тәртiбi. Ұлттық банк басқармасы. 11.02.1994.
9. Қазақстан Республикасында валюталық операцияларды жүргiзу тәртiбi. Ұлттық Банк басқармасы. 24.11. 1994.
10. Экономикалық нормативтер және оларды Қазақстан Республикасы банктерiнiң қолдануы. 31.03.1995.
Оқулықтар мен оқу құралдары, ғылыми басылымдар.
11. Анализ деятельности коммерческого банка. Под ред.С.И.Кумок.-М.Вече, 1994.
12. Ачкасов А.Н. Активные операции коммерческих банков. ФиС, 1997.
13. Аникин А.В. “Защита банковских вкладчиков. Российские проблемы в слете мирового опыта“ М.,“Дело“,1997.
14. Банки на развивающихся рынках: в 2-х томах. Всемирный Банк.Вашингтон.-М.; Финансы и статистика, 1995.
15. Банковское дело. Под ред. О.И. Лаврушина –М. Банк и биржевой научно-консультативный центр, 1992.
16. Банковское дело. Учебник. Г.С. Сейткасимов. Алматы, Қаржы-Қаражат, 1998.
17. Деньги,кредит,банки. Учебник под ред проф.Г.С.Сейткасимова; Алматы, КазГАУ; “Экономика“. 1996.
18. Деньги кредит баннки ценные бумаги. Практикум. Е.Ф. Жуков. М, Юнити, 2001.
19. Деньги кредит банки. Учкбник О.И. Лаврушин. ФиС, 2001.
20. Маркова О.М и др. Коммерческие банки и их операции.-М.; Банки и биржи.ЮНИТИ,1995.
21. Международные валютно-кредитные и финансовые отношения.Учебник под ред. Проф. Л.Н. Красавиной,-М.; Финансы и статистика, 1994.
22. Молчанов А.В. Коммерческий банк в совремменной России. Теория и практика.М.; Финансы и статистика, 1996.
23. Носкова И.Я. Максимова Л.М. Международные экономические. – М.; ЮНИТИ, 1195.
24. Нуреев Р.М. Деньги, банки и денежно-кредитная политика.-М.;Финстатинформ, 1995.
25. Финансы денежное обращение кредит. П. И. Вахрин, А.С. Нешитой. Изд “Дашков и К” М, 2004.
26. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Егемен Қазақстан. 12.02.2005
27. Основные направления денежно-кредитной политики Национального Банка Казахстана в 2007-06 годы. Казахстанская правда, 21.02.2007.
28. Банки Казахстана. Журнал ассоциаций банков Казахстана. 2004-04 годы.
29. Новые тенденции в экономике Казахстана. Сборник научных трудов, 2001.
30. 2005-07 жылдары Қызылорда облысында тұрғын құрылысын дамытудың аймақтық бағдарламасы. 15.06.2007.
Қолданылған оқулықтар
1. Анализ деятельности коммерческого банка. Под ред.С.И.Кумок.-М.Вече, 1994.
2. Ачкасов А.Н. Активные операции коммерческих банков. ФиС, 1997.
3. Аникин А.В. “Защита банковских вкладчиков. Российские проблемы в слете мирового опыта“ М.,“Дело“,1997.
4. Банки на развивающихся рынках: в 2-х томах. Всемирный Банк.Вашингтон.-М.; Финансы и статистика, 1995.
5. Банковское дело. Под ред. О.И. Лаврушина –М. Банк и биржевой научно-консультативный центр, 1992.
6. Банковское дело. Учебник. Г.С. Сейткасимов. Алматы, Қаржы-Қаражат, 1998.
7. Деньги,кредит,банки. Учебник под ред проф.Г.С.Сейткасимова; Алматы, КазГАУ; “Экономика“. 1996.
8. Деньги кредит баннки ценные бумаги. Практикум. Е.Ф. Жуков. М, Юнити, 2001.
9. Деньги кредит банки. Учкбник О.И. Лаврушин. ФиС, 2001.
10. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Егемен Қазақстан. 12.02.2005
11. Основные направления денежно-кредитной политики Национального Банка Казахстана в 2007-06 годы. Казахстанская правда, 21.02.2007.
12. Банки Казахстана. Журнал ассоциаций банков Казахстана. 2004-04 годы.
13. Новые тенденции в экономике Казахстана. Сборник научных трудов, 2001.
14. жылдары Қызылорда облысында тұрғын құрылысын дамытудың аймақтық бағдарламасы. 15.06.2007.
1. Банк және банк қызметi туралы. Қ Р Президентiнiң заң күшi бар Жарлығы. 31.08. 1995
2. Қазақстан Республикансының Ұлттық банкi туралы. ҚР Президентiнiң заң күшi бар Жарлығы. 30.03. 1995.
3. Қазақстан Халық банкi туралы. ҚР Президентінің заң күші бар Жарлығы. 1.07.1995.
4. Қымбат бағалы тастар және қымбат бағалы металдар мен байланысты болған қатынастарды мемлекеттiк реттеу туралы. ҚР президентінің Жарлығы. 20.07. 1995.
5. Валюталық реттеу туралы. ҚР –ның заңы. 14.04. 1996.
6. Құнды қағаздар нарығы туралы. ҚР заңы. 5.03. 1997.
7. Қазақстан Республикасының инвестициялық қорлары туралы. ҚР-ның заңы. 6.03. 1997.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк актiлерi мен инструкциялары.
8. ҚР Экономикасын қысқа мерзiмдi несиелеу тәртiбi. Ұлттық банк басқармасы. 11.02.1994.
9. Қазақстан Республикасында валюталық операцияларды жүргiзу тәртiбi. Ұлттық Банк басқармасы. 24.11. 1994.
10. Экономикалық нормативтер және оларды Қазақстан Республикасы банктерiнiң қолдануы. 31.03.1995.
Оқулықтар мен оқу құралдары, ғылыми басылымдар.
11. Анализ деятельности коммерческого банка. Под ред.С.И.Кумок.-М.Вече, 1994.
12. Ачкасов А.Н. Активные операции коммерческих банков. ФиС, 1997.
13. Аникин А.В. “Защита банковских вкладчиков. Российские проблемы в слете мирового опыта“ М.,“Дело“,1997.
14. Банки на развивающихся рынках: в 2-х томах. Всемирный Банк.Вашингтон.-М.; Финансы и статистика, 1995.
15. Банковское дело. Под ред. О.И. Лаврушина –М. Банк и биржевой научно-консультативный центр, 1992.
16. Банковское дело. Учебник. Г.С. Сейткасимов. Алматы, Қаржы-Қаражат, 1998.
17. Деньги,кредит,банки. Учебник под ред проф.Г.С.Сейткасимова; Алматы, КазГАУ; “Экономика“. 1996.
18. Деньги кредит баннки ценные бумаги. Практикум. Е.Ф. Жуков. М, Юнити, 2001.
19. Деньги кредит банки. Учкбник О.И. Лаврушин. ФиС, 2001.
20. Маркова О.М и др. Коммерческие банки и их операции.-М.; Банки и биржи.ЮНИТИ,1995.
21. Международные валютно-кредитные и финансовые отношения.Учебник под ред. Проф. Л.Н. Красавиной,-М.; Финансы и статистика, 1994.
22. Молчанов А.В. Коммерческий банк в совремменной России. Теория и практика.М.; Финансы и статистика, 1996.
23. Носкова И.Я. Максимова Л.М. Международные экономические. – М.; ЮНИТИ, 1195.
24. Нуреев Р.М. Деньги, банки и денежно-кредитная политика.-М.;Финстатинформ, 1995.
25. Финансы денежное обращение кредит. П. И. Вахрин, А.С. Нешитой. Изд “Дашков и К” М, 2004.
26. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Егемен Қазақстан. 12.02.2005
27. Основные направления денежно-кредитной политики Национального Банка Казахстана в 2007-06 годы. Казахстанская правда, 21.02.2007.
28. Банки Казахстана. Журнал ассоциаций банков Казахстана. 2004-04 годы.
29. Новые тенденции в экономике Казахстана. Сборник научных трудов, 2001.
30. 2005-07 жылдары Қызылорда облысында тұрғын құрылысын дамытудың аймақтық бағдарламасы. 15.06.2007.
Қолданылған оқулықтар
1. Анализ деятельности коммерческого банка. Под ред.С.И.Кумок.-М.Вече, 1994.
2. Ачкасов А.Н. Активные операции коммерческих банков. ФиС, 1997.
3. Аникин А.В. “Защита банковских вкладчиков. Российские проблемы в слете мирового опыта“ М.,“Дело“,1997.
4. Банки на развивающихся рынках: в 2-х томах. Всемирный Банк.Вашингтон.-М.; Финансы и статистика, 1995.
5. Банковское дело. Под ред. О.И. Лаврушина –М. Банк и биржевой научно-консультативный центр, 1992.
6. Банковское дело. Учебник. Г.С. Сейткасимов. Алматы, Қаржы-Қаражат, 1998.
7. Деньги,кредит,банки. Учебник под ред проф.Г.С.Сейткасимова; Алматы, КазГАУ; “Экономика“. 1996.
8. Деньги кредит баннки ценные бумаги. Практикум. Е.Ф. Жуков. М, Юнити, 2001.
9. Деньги кредит банки. Учкбник О.И. Лаврушин. ФиС, 2001.
10. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Егемен Қазақстан. 12.02.2005
11. Основные направления денежно-кредитной политики Национального Банка Казахстана в 2007-06 годы. Казахстанская правда, 21.02.2007.
12. Банки Казахстана. Журнал ассоциаций банков Казахстана. 2004-04 годы.
13. Новые тенденции в экономике Казахстана. Сборник научных трудов, 2001.
14. жылдары Қызылорда облысында тұрғын құрылысын дамытудың аймақтық бағдарламасы. 15.06.2007.
Коммерциялық банктердің жеке тұлғаларды несиелеу ерекшеліктері
Мазмұны
Кіріспе
I. Жеке тұлғаларды несиелеуді ұйымдастыру
1. Жеке тұлғаларды несиелеудің мақсаты мен
әлеуметтік –экономикалық ролі
2. Тұтыным несиелерінің жіктелуі: ипотекалық несие.
Қазақстанда тұтыным несиелерінің дамуының қозғаушы
факторлары мен даму жағдайы
II. Коммерциялық банктердің жеке тұлғаларды несиелеу қызметін талдау.
(Альянс банк АҚ мәліметтері негізінде, 2005-2007 жылдар)
1. Альянс Банк АҚ-ның қызметінің ұйымдастырылуы мен
қаржылық нәтижесін талдау
2. Альянс Банк АҚ-ның тұтыным несиелерінің
түрлері мен шарттары
3. Жеке тұлғаларды несиелеуді ұйымдастырудың құқықтық
негіздері мен тәртібі
III. Жеке тұлғаларды несиелеуді одан әрі жетілдіру мәселелері
3.1 Жеке тұлғалардың несиелеудің шетелдік үлгілері
Тұтыным несиелерін ұйымдастырудағы өзекті мәселелер
мен жетілдіру перспективалары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Қосымшалар
Кіріспе
Жеке тұлғаларды несиелеудің қоғамдағы әлеуметтік ролі аса жоғары. Ол
жеке адамның тұрмыстық проблемаларын шешуге және әлеуметтік-
тұрмыстық деңгейінің жақсаруына жағдай жасайды. Қоғам мүшесінің
тұрмыстық жағдайының жақсаруы ұлттың саналық дамуына әкеліп,
халықтың еңбек етуге деген қабілеті мен ынтасын арттырады. Ал
еңбек ету - сананың тазаруы мен денсаулықтың кепілі. Әлеуметтік-
тұрмыстық жағдайы жақсы әрбір азамат, отбасы қоғамдағы оң
өзгерістерге, ұлттың дамуына өз үлесін қосады. Жеке тұлғаларды
несиелеуді дамытудың өзектілігі мен ролі осыдан көрініс табады.
Қазақстанда жеке тұлғаларды несиелеудің қарқынды дамуы 2005 жылдан
басталды. Оған экономиканың дамуы, халықтың табысының өсуі,
жұмыссыздықтың азаюы; коммерциялық банктердің несиелік ресурстарының
жылдан-жылға көбеюі және тұтыным несиелері нарығын игеруге бағытталуы;
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы мен
соған сәйкес әлеуметтік реформаларды тереңдету жұмыстары; тұрғын үй
құрылысы саясатын жүзеге асыру шаралары зор ықпалын тигізді.
Қоғамдағы оң өзгерістерді тез сезінген коммерциялық банктер де
өздерінің несиелік саясатын тұтыным несиелерінің көлемін ұлғайтуға
және оларды әртараптандыруғадиверсификациялауғ а бағыттай бастады.
Тұтыным несиелерінің құрылымы жақсарып, шарттары біршама жеңілдетілді.
Тұтыным несиелері нарығында Халық Банкі АҚ, Тұранәлембанкі АҚ,
Центркредитбанкі АҚ, Каспийбанкі АҚ, Альянсбанк АҚ, Сауда-қаржы банкі
АҚ-дары белсене қызмет көрсете бастады. Соның нәтижесінде банктердің
халыққа берген тұтыным несиелерінің көлемі күрт өсті. Оның көлемі
2004 жылы 83,8 млрд теңгені құраса, 2007 жылы 304,4 млрд теңгені
құрап, 3 жыл ішінде 3,6 есеге артты. Тұтыным несиелерінің ішінде
тұтыным тауарларын сатып алуға берілген несиелердің үлес салмағы 3
жыл ішінде 46,4%-тен 65,5%-ке дейін өсті.
Коммерциялық банктердің Қызылорда облыстық филиалдарынан жеке
тұлғаларға берілген несиелердің көлемі 2007 жылы 2004 жылмен
салыстырғанда 1,4 есеге артып, жылдың соңында 4,1 млрд теңгені
құрады.
Жеке тұлғаларды несиелеуді дамытудың перспективасы өте жоғары.
Қазақстан 2005 жылдан бастап қоғамның адамзаттық дамуы мен әрбір
мүшесінің мүддесіне игі ықпалын тигізетін 2005-2007 жылдарға арналған
әлеуметтік реформаларды одан әрі тереңдету бағдарламасын іске асыра
бастады. Бұл қоғамның келешек дамуындағы оң өзгерістерге бастайтын
игіліктердің арқауы болатыны анық.
Диплом жұмысының мақсаты – жеке тұлғаларды несиелеудің әлеуметтік-
экономикалық маңызын, жеке тұлғаларға берілетін тұтыным несиелерінің
мәні мен ереешеліктерін, жеке тұлғаларды нсиелеудің шетелдік
үлгілерін теориялық тұрғыдан зерттеу және тұтыным несиелерінің
Қазақстандағы даму жағдайына нақты мәліметтердің негізінде талдау
жүргізу, қорытынды жасау. Тұтыным несиелер және жеке тұлғаларды
несиелеуді ұйымдастыру ерекшеліктері зерттеу обьектісі болып
табылады.
Диплом жұмысы кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған
әдебиеттердің тізімі мен қосымшалардан тұрады. Кіріспеде диплом
жұмысының өзектілігі, мақсаты, мазмұны көрсетіледі. Диплом жұмысының
бірінші бөлімінде тұтыным несиелері, әлеуметтік-экономикалық маңызы,
түрлері, қолдану ерекшеліктері, жеке тұлғаларды несиелеудің
Қазақстандағы даму жағдайы зерттеледі. Екінші бөлімде коммерциялық
банктердің жеке тұлғаларды несиелеу қызметіне Қазақстан Республикасы
Ұлттық Банкінің және Альянс Банк АҚ мәліметтері негізінде талдау
жасалады. Үшінші бөлімде жеке тұлғаларды несиелеудің шетелдік
үлгілері мен Қазақстанда жеке тұлғаларды несиелеуді одан әрі
жетілдіру мәселелері қаралады.
Қорытынды бөлімінде жеке тұлғаларды несиелеуді зерттеу нәтижесіне
қорытынды жасалып, жеке тұлғаларды несиелеудегі өзекті прблемалар
мен одан әрі жетілдіру мәселелері төңірегінде ұсыныстар жасалады.
Диплом жұмысының соңында диплом тақырыбын зерттеу және талдау
барысында қолданылған әдебиеттердің тізімі беріледі.
I. Жеке тұлғаларды несиелеуді ұйымдастыру
I.I Жеке тұлғаларды несиелеудің мақсаты мен әлеуметтік –экономикалық
ролі
Жеке тұлғаларды несиелеудің қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық ролі аса
жоғары. Ол жеке адамдардың тұрмыстық проблемаларын шешуге және
әлеуметтік-тұрмыстық деңгейінің жақсаруына жағдай жасайды. Қоғамның
мүшесінің тұрмыстық жағдайының жақсаруы ұлттың саналық дамуына
әкеліп, халықтың еңбек етуге деген қабілеті мен ынтасын арттырады.
Ал еңбек ету - сананың тазаруы мен денсаулықтың кепілі. Әлеуметтік-
тұрмыстық жағдайы жақсы әрбір азамат, отбасы қоғамдағы оң
өзгерістерге, ұлттың дамуына өз үлесін қосады. Жеке тұлғаларды
дамытудың өзектілігі мен ролі осыдан басталады.
Жеке тұлғаларды несиелеу тұтыным несиелері атқарылады. Бұл
несиелердің мақсаты – жеке адамдардың тұрмыстық проблемаларын шешу
арқылы әлеуметтік-тұрмыстық деңгейінің жақсаруына, қоғамның саналы
мүшесі болуына жағдай жасау болып табылады. Тұтыным несиелерi – жеке
адамдарға ұзақ мерзiмдi тұтыным тауарларын сатып алуға, тұрғын үй
мәселелерін шешуге, тұрмыстық қызметтер бойынша төлемдер жасауға және
ақшалай қарыз түрінде берiледі.
Тұтыным несиелерінің дамуы 1950 жылдардың орта кезінен басталды.
Оған II дүниежүзілік соғыстан кейін дүние жүзінде өндірістің кең
көлемде қарқынды дамуы, тұрмыстық тауарлардың көбеюі, халықтың
әлеуметтік жағдайының жақсаруы ықпал етті. Соған орай банктерде ірі
корпорациялар мен мен трансұлттық компаниялардың, халықтың қаржылары
шоғырланып, банктік капиталдың шоғырлануы мен ұлғаю тенденциясы
байқала бастады. Бұл өз кезегінде банк қызметінің дамуы мен
банктердің арасындағы бәсекенің күшеюіне әкелді. Соның ішінде
тұтыным несиелері ең бір дамушы сегменттердің біріне айналды.
Кеңестер Одағында тұтыным несиелері 1980 жылдары өте қарқынды дамыды.
Оған негізінен тұрғын үй мәселелері мен қорланып қалған әлеуметтік
мәселелер ықпал етті. Несиелер негізінен сол жылдары қабылданған
одақтық “Тұрғын үй-2000” бағдарламасы міндеттерін шешуге бағытталды.
Бұл бағдарлама 1985 жылы қабылданып, 2000 жылға дейін азаматтарды
тұрғын үймен толық қамтамасыз етуді көздеді. Соған сәйкес 1987
жылы банктік реформа жүргізіліп, КСРО Жинақ Банкі тұрғындарға
тұтыным несиелерін берумен айналысатын банк болып шешілді.
Нәтижесінде КСРО Жинақ Банкі 1987 жылдың аяғынан бастап тұрғындарға
үй салуға және сатып алуға, үйді күрделі жөндеуден өткізуге және
кеңейтуге, саяжайлар сатып алуға және саяжай үйлерін салуға және
сатып алуға кең көлемде несиелер бере бастады. Бұл тұрғын үй
мәселесін шешу, күнделікті өмірге тұрмыстық тауарларды сатып алу,
сондай азаматтардың саяжай мәселелерін шешуде үлкен роль атқарды.
Бұл жылдары сауда орындары мен азаматтардың жұмыс орындары да
тұтыным несиелерін берді. Сауда мекемелері тұрмыстық ұзақ
қолданылатын тауарларды (телевизор, мұздатқыш, үй жиһазы) несиеге берсе,
мекемелер өздерінің қызметкерлерін ынталандыру мақсатында мекеменің
қаржысы есебінен ұзақ жұмыс істеген азаматтарға, сондай-ақ еңбек
озаттарына қайтарымсыз шартымен тұтыным несиелерін берді.
1990. жылы Кеңестер Одағының ыдырауымен байланысты тұтыным
несиелерінің дамуы бәсеңдей бастады. Оған одақтық
республикалардың тәуелсіздік алуы мен олардың арасындағы
экономикалық қатынастардың үзілісі, кәсіпорындардың жабылуы
мен жұмыссыздықтың көбеюі себеп болды.
1995. жылдан бастап ТМД елдері арасындағы экономикалық қатынастар
қайтадан орнығып, елдердің экономикалық дамуы тұрақтанды.
Соның нәтижесінде тұтыным несиелері қайтадан дами бастады.
Тұтыным несиелерінің дамуы Ұлыбритания, Франция, АҚШ, Германия,
Швеция, Италия, Жапония елдерінде жақсы жолға қойылған.
Тұтыным несиелерін дамыту халық үшін де қоғам үшін тиімді. Тұтыным
несиелерінің дамуы нәтижесінде тауар айналымы дамып, тұрмыстық
тауарлар өндірісінің дамуына жол ашылады. Халыққа видео-техниканың,
копьютерлердің, автомашиналардың тағы да басқа көптеген тұрмыстық
тауарлардың несиеге берілуі электрондық тауарларға деген сұраныстың
артуына ықпал етеді. Соның нәтижесінде отандық электрондық тауарлар
мен тұрмыстық тауарлар өндірісі дамиды, сапасы артады. Өндірістің
дамуы арқасында жаңадан кәсіпорындар ашылып, жұмыс орындары пайда
болады. Бұл жұмысыздықтың азаюына ықпал етеді. Кәсіпорындар арасында
бәсекенің дамуы өз кезегінде тауарлардың бағасының арзандауына
әкеледі.
Тұрғын-үй құрылысын, жеке пәтерлер сатып алуды, саяжайлар салуды,
үйді күрделі жөндеуден өткізуді және тағы басқа үй мәселелеріне
қатысты мұқтаждықты несиелеу азаматтардың тұрғын үй проблемасын
шешумен бірге тұрғын үй рыногының дамуына, тұрғын үй құрылысымен
айналысатын құрылыс компаниялары арасында бәсекенің дамуына,
архитектуралық дизаины сәнді және қолайлы тұрғын үйлер мен
көпқабатты үйлердің қанат жаюына жағдай жасайды. Тұрғын үйдің отбасы
мүшелері үшін жайлы әрі кең болуы отбасының салауатты дамуына,
демографиялық өсуге ықпал етеді.
Жоғарғы оқу орнында білім алу оқу ақысын төлеу жастардың білім
алуына, қоғамға қажетті мамандық иелері болуына және қоғамның одан
әрі гүлденуіне үлес қосуына мүмкіндік береді.
Соныман бірге тағы да басқа түрлі мақсаттағы (емдеу, саяхаттау,
демалу) шұғыл мұқтаждықты өтеуге берілетін ақшалай несиелер (на
неотложные нужды) қоғам мүшелерінің денсаулығының жақсаруына, рухани
дамуына, әлемдік бәсекелестікте табысқа жеткізетін ұлттық рухы мен
білімін және денсаулығын әлем алдында танытуға қабілетті етеді.
Тұтыным несиелерін берумен айналысатын коммерциялық банктер арасында
бәсеке пайда болады. Соның нәтижесінде тұтыным несиелері саясатының
(розничный бизнес) сапасы жақсарады, яғни түрлері көбейеді, проценті
төмендейді, мерзімі ұзарады, жеңілдіктер көбейеді.
2. Тұтыным несиелерінің жіктелуі: ипотекалық несие.
Тұтыным несиелері субьектілері мен обьектілеріне, мерзіміне, беру
тәсілі мен әдісіне, материалдық қамтамасыз етілуіне, процент ұстау
және несиені өтеу әдістеріне қарай бірнеше топқа жіктеледі. Атап
айтқанда:
I. Несие беруші субьектілер бойынша:
• Банктік тұтыным несиелері;
• Сауда орындарының тұтыным несиелері;
• Банк емес несие ұйымдарының тұтыным несиелері (ломбард, прокат
пункттерi, ипотекалық компаниялар, зейнет ақы қорлары);
• Жеке адамдардың немесе жеке ұйымдардың несиелері;
• Жеке тұлғаның жұмыс орнының несиелері;
II. Берілу мақсаттарына қарай:
• кезек күттiрмейтiн шұғыл мұқтаждыққа;
• үй салуға және сатып алуға;
• жеке тұрғын үйлердi күрделi жөндеуден өткiзуге ;
• газ, су құбырларын жүргiзуге;
• iрi қара мал сатып алуға ;
• саяжай үйлерiн салуға және саяжайды көркейтуге;
• машина сатып алуға;
• қора-жай салуға;
• қосалқы шаруашылығы үшiн құрал-жабдықтар сатып алуға;
• оқу ақысын төлеуге берілетін несиелер.
III. Несиенi ұсыну әдiсiне қарай:
• мақсатты;
• мақсатсыз (кезек күттiрмейтiн шұғыл мұқтаждықты өтеуге, овердрафт);
IV. Мерзіміне қарай:
• қысқа мерзімді;
• ұзақ мерзімді;
V. несиені өтеу тәсіліне қарай:
• бiр мезгiлде;
• бөлiп-бөлiп (с рассрочкой) өтелетiн несиелер;
VI. Проценттi өтеу тәсiлiне қарай:
• процентi бiрден несие беру кезiнде алынатын;
• процентi несиенi төлеу кезiнде алынатын;
• процентi кезең-кезеңмен алынатын ( ай сайын) несиелер;
VII. Айналым сипатына қарай:
• бiр жолғы;
• жаңаланып отыратын (револьверлiк, роллеверлiк).
VIII. Қамтамасыз етілуіне қарай:
• қамтамасыз етілмеген;
• қамтамасыз етілген (кепіл, кепілдік, сақтандыру, ипотека);
Тұтыным несиелерiн коммерциялық банктер, банк емес несие-қаржы ұйымдары
(ломбард, прокат пункттерi, ипотекалық компаниялар, зейнет ақы қорлары),
бөлшек сауда орындары, жеке тұлғаның жұмыс iстейтiн жерi береді.
Тұтыным несиелерінің сомасының мөлшері несие алушының несиелік
қабілеті мен материалдық қамтамасыз ету формасына қарай анықталады.
Тұтыным несиелерінің проценттік қойылымының мөлшері несие нарығындағы
сұраныс пен ұсынымға қарай анықталады.
Бұл несиелердің мерзімі әр банктің несие саясатында белгіленеді.
Бірақ негізінен 3 айдан 3 жылға дейін. Тек ипотекалық несиелер ғана
5 жылдан 15 жыл мерзімге дейін ұзақ мерзімге беріледі. Мерзімі
ұзарған сайын проценттің көлемі өсе түседі.
Тұтыным несиелері бір мәрте немесе қайталанып та беріледі.
Қайталанып берілетін несиелер бойынша несие алушының несиелік тарихы
үлкен роль атқарады.
Тұтыным несиелері материалдық қамтамасыз етіліп немесе материалдық
қамтамасыз етілмей-ақ беріледі. Қамтамасыз ету жүйесі мен формаларын
әр банктің несиелік саясаты дербес шешеді. Қамтамасыз етілген
жағдайда жылжымайтын мүліктер, көліктер, депозиттер, сатып алынған
тауарлар кепілге алынады. Сатып алынған тұрмыстық тауарлар кепілге
алынған жағдайда оның гараниялық мерзімі ескеріледі. Несие алушының
отбасы мүшесі немесе танысы да өзінің табысы есебінен несиені
өтеуді міндетіне ала алады. Бұл кепілдік (поручительство ) арқылы
атқарылады.
Тұтыным несиелері валютамен де, теңгемен де беріледі.
Тұтыным несиелерінің ішінде жылжымайтын мүлiктердi (квартира, жер үй,
саяжай, жер участогы, гараж т.б.) кепiлге алу арқылы жеке адамдарға
берiлетiн несиелер – ипотекалық несиелер деп аталады. Жылжымайтын мүлiктi
кепiлге өткiзу – ипотека болып саналады.
Ипотека жөнiнде келiсiм-шарт жасалады. Онда екi жақтың аты-жөнi, кепiл
түрi, сомасы, талап ету мерзiмi, кепiлге берiлген мүлiктiң аты-жөнi, саны,
жалпы құны, тұрған жерi, мүлiктiң иесi жөнiнде мәлiметтер, мүлiкке қатысты
екi жақтың жауапкершiлiктерi, екi жақтың реквизиттерi бекiтiледi. Ипотека
жөнiнде жасалған келiсiм-шарт – заклад болып саналады. Ол мiндеттi түрде
нотариусте куәландырылып, мемлекеттiк тiркеуден өтедi.
Ипотекалық несиенің жалпы шарттары
1-кесте
Несиенің мөлшері%% мерзімі Несие алушыға шарттары
қойылатын негізгі
талаптар
несие алушының 7-10 15 жыл Бір жерде тұрақтыСатып алынған
несиелік тіркелген үй кепілге
қабілетіне қарай (прописка) болуы алынады
сатып алынатын керек. Несие сомасы
үй құнының Табыс көзі тұрақтысатушының
70%-нен аспауы болуы керек. атына, шотына
керек Жасы 18-65 аударылады
банк бекіткен ең аралығында болуы
жоғары шекті керек.
мөлшерінен Үй құнының кем
аспауы керек дегенде 30%-ті
мөлшерінде
бастапқы жарнасы
болуы керек
Ипотекалық несиенің артықшылығы-ипотекаға өткізілетін мүлік несие
алушының меншігінде болатындықтан, несиенің толық және уақытынды
өтелуіне кепіл болады. Кепілге алынған жылжымайтын мүлікті несие
толық қайтарылмайынша сатуға немесе басқа тұлғаның атына аударуға
рұқсат етілмейді. Несие алушы несиені қайтармаған жағдайда, несиенің
қалған бөлігі сол мүлікті сату есебінен өндіріліп алынады.
3. Қазақстанда тұтыным несиелерінің дамуының қозғаушы
факторлары мен даму жағдайы
Соңғы жылдары Қазақстанда тұтыным несиелері өте қарқынды дамып
келеді. Оның дамуының басты факторлары негізінен:
• экономиканың дамуы, халықтың табысының өсуі, жұмыссыздықтың азаюы;
• коммерциялық банктердің несиелік ресурстарының жылдан-жылға көбеюі
және тұтыным несиелері нарығын игеруге бағытталуы;
• Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы мен
соған сәйкес әлеуметтік реформаларды тереңдету мәселелері;
• тұрғын үй құрылысы саясатын жүзеге асыру шаралары;
болды. Енді осы факторлардың тұтыным несиелерінің дамуына әсерін
талдайтын болсақ, басты фактор - соңғы жылдарда экономиканың тұрақты
дамуы. Жан басына шаққандағы жалпы ішкі өнім осыдан 10 жыл бұрын 700
АҚШ долларын құраса, 2007 жылы 2700 АҚШ долларын құрады. Экономикалық
дамудың тұрақтылығы негізінде шетелдік қаржы қорларының, ұйымдарының
Қазақстанға деген сенімі артты. Осы сенімділік дәрежесін анықтайтын
үш халықаралық рейтингтік агенттіктері Қазақстанның инвестициялық
саясатына жоғары баға берді. Осындай беделді шешімнің негізінде
шетелдік банктердің, әртүрлі қаржы ұйымдарының қаржылары елімізге
миллиондап емес миллиардтап құйыла бастады. Соңғы екі жыл ішінде
елімізге 6 млрд доллар көлемінде шетелдік қаржы келді. Қазақстан ТМД
елдерінің ішінде бірінші болып тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуды
қамтамасыз ету, сыртқы қолайсыз факторларға тәуелді болмау үшін
Ұлттық Қор құрды. Бүгінгі күні Ұлттық Қорда 5,3 млрд АҚШ
доллары көлемінде қаржы жинақталып отыр.
Дүниежүзілік Банктің сараптамасы бойынша қазіргі уақытта Қазақстан
кірісі орта деңгейдегі елдердің тобына кіреді. Соңғы 10 жылда
қазақстандықтардың орташа ақшалай кірісі 5 есе; орташа айлық жалақысы
6 есе; ең төменгі табыс мөлшері 25 есе; зейнетақылардың айлық
мөлшері 4,6 есе; жеке тұлғалардың банктердегі депозиттері 35 есе
өскен. 2004-04 жылдары жұмыссыздық деңгейі 12,8%-тен 8,4%- ке дейін
төмендеген болса, жан басына шаққандағы орташа жалақы деңгейі
117,5% -тен 121,7% -ке дейін өскен.
Қазақстандағы негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштердің
өсу қарқыны ( %%, өткен жылмен салыстырғанда)
2-кесте
Негізгі 2004 2005 2007
әлеуметтік-экономикалық
көрсеткіштер
жалпы ішкі өнім 109,8 109,3 109,6
жан басына шаққандағы 117,5 113,8 121,7
орташа жалақы деңгейі
жұмыссыздық деңгейі 9,3 8,8 8,4
жұмыс істейтіндердің саны104,3 104,9 105,5
Қоғамдағы оң өзгерістерді тез арада болжай білген коммерциялық
банктер де өздерінің несиелік саясатын тұтыным несиелерінің көлемін
ұлғайтуға және оларды әртараптандыруғадиверсификациялауғ а бағыттай
бастады. Тұтыным несиелерінің құрылымы жақсарып, шарттары біршама
жеңілдетілді. Тұтыным несиелері нарығында Халық Банкі АҚ,
Тұранәлембанкі АҚ, Центркредитбанкі АҚ, Каспийбанкі АҚ, Альянсбанк АҚ,
Валют -Транзитбанкі АҚ, Сауда-қаржы банкі АҚ-дары белсене қызмет
көрсете бастады. Соның ішінде аталған банктердің беретің тұтыным
несиелерінің жекелеген түрлеріне тоқталатын болсақ:
1) Қазақстан Халық Банкі АҚ ипотекалық несиелеудің “Ипотека Lidbts”
бірегей бағдарламасын ұсынады. Бұл несиенің проценттің қойылымы 7%-
тен 11%-ке дейін. Несиенің мерзімі – 15 жыл. Бастапқы жарна сатып
алынатын жылжымайтын мүліктің кем дегенде 15 % -ті мөлшерінде
төленуі тиіс. Басты құжаттар – жеке куәлік, СТН, жылжымайтын
мүліктің сату-сатып алу жөніндегі келісім-шарты, айлық жалақы мен
табыс көзі жөнінде анықтама.
2) Тұранәлембанкі автокөлік сатып алуға несиені теңгемен 3 жыл, АҚШ
долларымен 5 жыл мерзімге дейін береді. Несиенің көлемі 200 000
теңгеден 7 500 000 теңгеге дейін. Проценттік қойылым деңгейі
теңгемен 18-20%, АҚШ долларымен 16-18%. Алғашқы жарна автокөлік
құнының 20%-ті мөлшерінде төленеді. Сатып алынған автокөлік
несиенің мерзімінде қайтарылуын қамтамасыз ету үшін кепілге
алынады. Банк бірнеше танымал автосалондармен бірлесіп жұмыс
істейді.
3) Альянс банк АҚ тұрмыстық және аудио-бейне техникалар, ұялы
телефондар, пәтер, теріден жасалған бұйымдар, топтап көтере тауарлар
сатып алға: жоғарғы оқу орнында білім алуға; саяхат жасауға және
демалуға; несиелер береді. Несиелердің шекті сомасы 30 000
теңгеден 200 000 теңгеге дейін болса, мерзімі 3 айдан 12 айға
дейін және 3 жылдан 15 жылға дейін. Проценттік қойылымы жылдық 23%-
ті құрайды. Негізгі құжаттар – жеке куәлігі, СТН, СИК, айлық жалақы
және табыс көзі жөнінде анықтама, үй құжаттары. Егер тауарларды
сатып алу барысында тауардың бағасы 200 000 теңгеден асатын
болса, онда мүлік кепілге қойылады. Валют-Транзит Ломбард Банкі
“Рахат”, Отырар”,”Жайна” сауда орындарымен бірлесіп жұмыс жүргізеді.
4) Казкоммерцбанк АҚ жалақы есебінен айлықтың 70%-ті мөлшерінде
овердрафт - несие береді.
5) Центркредитбанкі АҚ тұрғын үй салуға, жөндеуге, сатып алуға несие
береді. Несиенің көлемі несие алушының несиелік қабілеті мен
үйдің құнының 70%-ті шегінде анықталады. Несиенің мерзімі 15 жыл,
проценттік қойылымы жылдық 16-18% деңгейінде
Банктердің халыққа берген тұтыным несиелерінің көлемі жылдан-жылға
өсіп келеді. Оның көлемі 2004 жылы 83,8 млрд теңгені құраса,
2007 жылы 304,4 млрд теңгені құрап, көлемі 3 жыл ішінде 3,6
есеге артқан. Тұтыным несиелерінің ішінде тұтыным тауарларын сатып
алуға берілген несиелердің үлесі 3 жыл ішінде 46,4%-тен 65,5%-ке
дейін өскен.
Тұтыным несиелерінің даму тенденциясы
(Республика және Қызылорда облысы бойынша)
3-кесте
Тұтыным жылдаркөлемі, млн теңге Артуы
несиелері (есеге)
2004 үлесі,2005 үлесі,%2007 үлесі,
% %
Республика 83802,1 100.0 122311,0 100.0 304421,1100.0 3,6 есе
бойынша
соның ішінде:
тұтыным
тауарларын сатып
алу; 38884,1 46,4 64213,2 52,5 198178,165,1 5,1
шұғыл
мұқтаждықты
өтеуге; 21788,5 26,2 22994,5 18,8 57840,0 19,0 2,6
несиелік
карточкалар
бойынша; 8966,8 10,7 16022,7 13,1 29833,3 9,8 3,4
өзгелер; 14162,7 16,7 19080,6 15,6 18569,6 6,1 1,4
Қызылорда облысы
бойынша 2918,7 2,4 3809,3 3,1 4191,1 1,4 1,4 есе
Тұтыным несиелерінің даму тенденциясы
(республика және Қызылорда облысы бойынша)
71-диаграмма
Ипотекалық несиелердің көлемі де жыл сайын өсіп отырған. 2004
жылдың соңында банктерден берілген ипотекалық несиелердің көлемі
2624,0 млн теңгені құраса, 2005 жылдың соңында 11,2 %-ке артып
29508,1 млн теңгені құраған. Несиелердің басым бөлігі шетелдік
валютамен берілген.
Банктердің ипотекалық несиелерінің даму қарқыны, млн теңге.
4-кесте
1.01.2004 1.01.2005 1.01.2007 артуы
%%
млн,т үлесі,% млн,т үлесі,% млн,т үлесі,%
Ипотека 2624.0 100.0 7632.0 100.0 29508.0 100.0 1124.5
лық
несиелер,
барлығы
соның ішінде
-теңгемен
-валютамен 1094.0 41.73 1517.0 19.88 6727.0 22.80 614.9
1530.0 58.26 6114.0 80.11 22782.0 77.21 1489.0
Ипотекалық несиелеу Қазақстанда Алматы және Астана мен Ақтөбе
қалаларында белсенді жүргізілген (46,98%; 14,68%; 8,30%).
Тұтыным несиелерінің қарқынды дамуына 2007 жыл 19-наурыздағы
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы мен
соған сәйкес әлеуметтік реформаларды тереңдетумен байланысты
жұмыстардың қарқынды жүргізілуі елеулі ықпалын тигізді. Жолдау
міндетерін жүзеге асыру барысында зейнетақының ең төмен мөлшері
6200 теңге болып белгіленіп, зейнетақының орташа көлемі 9252
теңгені құрайтын болды. Зейнетақымен қамтуға 2005 жылы қосымша 10,5
млрд теңге бөлінді.
2007 жылдан бастап мүгедектер мен асыраушысынан айырылғандарға
төленетін мемлекеттік жәрдемақының мөлшері көбейтіліп, бұл негізінен
680 мыңнан астам адамды қамтыды. Нәтижесінде 2005 жылдан бастап 415
мыңнан астам мүгедектер үшін мемлекеттік жәрдемақының орташа мөлшері
6700 теңгеге дейін жоғарылады. Асыраушысынан айрылған 262 мың отбасы
бір айлық есептік көрсеткішке ұлғайтылған жәрдемақы алатын болды
және оның орташа мөлшері 6500 теңгеге дейін жоғарылады. Тұтастай
алғанда әлеуметтік қамсыздандыруға 2007 жылы 2,5 миллионнан астам
адам қамтыла отырып, республикалық бюджет есебінен 217,2 млрд теңге
бөлінді. Ал 2005 жылы бұл мақсаттарға арналған шығыстар шамамен 33
млрд теңгені құрайтын болады.
Мұндай мемлекеттік қолдау халықтың әл-ауқаты мен тұрмыс-тіршілігінің
жақсаруына недәуір ықпал етті. 2005-2007 жылдары банктердегі
халықтың салымдарының көлемі 476,8 млрд теңгеден 969,6 млрд теңгеге
дейін, яғни 2,03 есеге күрт өсті. Бұл банктердің несиелік
белсенділігінің артуына, соның ішінде жеке тұлғаларды несиелеуді
дамытуына ықпалын тигізді.
Қазақстанда тұрғын үй құрылысы саясатының қабылдануы – оны шешудің
бірден-бір жолы болып табылатын тұтыным несиелерінің, соның ішінде
ипотекалық несиенің дамуына әсерін тигізді.
Қазақстанда әлеуметтік мәнге ие болып отырған тұрғын үй проблемасы
бүгінгі таңда ең бір көкейкесті, күрделі тұрмыстық проблемаға
айналып отыр. Өйткені Қазақстан халқының тұрғын үй жөніндегі
талабы, әлеуметтік эстетикалық талғамы өткен жылдардан әлдеқайда
өсті Әрбір адам отбасы үшін үйдің жайлы жарық әрі кең болуын
қалайды. Бұл - өмір талабы. Осының барлығы халықтың тұрғын үй
жағдайын жақсартудың себепші факторына айналып отыр. Осы орайда
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына арнаған
жолдауында тұрғын үй құрылысының жаңа саясаты тұңғыш рет мемлекеттік
деңгейде қаралып мемлекет тарапынан қолдау алды.
Қазақстандағы тұрғын үй проблемасын шешу мақсатында 2000 жылы
“Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы туралы
“ заң қабылданған болатын. Бұл заң еліміздегі тұрғын үй құрылысы
жинақ ақшасы жүйесінің басты принциптері мен шарттарын айқындап
берді. Қазақстанда ипотекалық несиелеу жүйесі АҚШ және Малайзия
елдері тәжірибесі негізінде әзірленді.
Ипотекалық несиелеудің Қазақстандық механизмі
2-сызба
Бұл үлгінің біріншісі ипотекалық несиелеумен тікелей айналысатын
банктер мен банк емес ұйымдар арқылы жүзеге асырылса, екіншісі
ипотекалық несие берушілер ұсынатын талаптар мен кепілдік құқықтарды
сатып алу арқылы қызмет көрсететін ипотекалық компаниялар болып
табылады. Компания тұрғын үй рыногына бюджеттен тыс қаражаттар тарту
және ипотекалық несие жүйесін енгізумен айналысады. Осыған сәйкес
компания ішкі рынокта ипотекалық облигациялар орналастырып,
инвестиция тартуды жүзеге асырады.
Ипотекалық несиелеуді дамыту 2005 жылдан басталды. 2005 жылдың
тамыз айында Қазақстаннның Тұрғын үй құрылысы Жинақ Банкі құрылды.
Үкімет қаулысымен құрылған бұл банктің жарғылық капиталы толығымен
мемлекеттік қаражаттың есебінен жарақталды. 2005 жылдың қыркүйек
айынан бастап бұл банк Қазақстанның барлық облыстары мен ірі елді
мекендерінде тұтынушылармен жұмыс жүргізе бастады.
Қазақстаннның тұрғын үй құрылысы Жинақ Банкінің мақсаты - клиентерге
тұрғын үй мәселесін шешу үшін несие беру. Ол тұтынушыларға 15 жыл
мерзімге дейін 3,5 проценттнен 6,5 проценттік деңгейге дейін несие
береді. Бірақ несие клиентке белгілі бір мерзімнің ішінде банктегі
жинақ шотында ақшалай қаражатты алдын ала жинақтаған жағдайда ғана
беріледі. Клиенттің осы мақсатта банкке алдын-ала салған ақшалай
салымдары арнайы мемлекеттік сыйақысынан құралады. Заңға сәйкес клиент
жеңілдетілген проценттік ставкамен несие алу үшін тұрғын үй
жағдайын жақсартуға қажетті соманың жартысын жинақтауы тиіс. Ал
жалпы сома мөлшері клиенттің жинақтаған салымынан, банктің
сыйақысынан құралады. Мұнда анк пен мемлекеттің сыйақылары клиент
салған салымның мөлшерін көбейтіп қолдау көрсетуге бағытталады.
Заңға сәйкес мемлекеттік сыйақы жыл сайын салым сомасының 20
проценті мөлшерінде есептеледі. Мұндай жағдайда сыйақы төленетін
салым мөлшері 60 айлық есептік көрсеткішпен шектеледі. Егер айлық
есептік көрсеткіш 919 теңгені құрайтын болса, салымшыға төленетін
мемлекеттік сыйақы жылына 11028 теңгені құрайды. Тұрғын үй
құрылысына салынатын салым қолма-қол ақшамен немесе аударым жасау
жолымен жинақталады. Жинақталатын ақшагың мерзімі кем дегенде 3 жыл
болып белгіленгенімен, клиенттің жағдайына қарай ақшаны 3 жылдан
артық мерзімге жинақтауға тура келген жағдайда, қанша уақыт
жинақтаймын десе де салымшының өз еркі. Тұрғын үй құрылысы үшін
ақша жинақтау жөнінде банкпен шарт жасасу үшін клиенттің жеке
басын куаландыратын құжат және СТН қажет.
Банктің клиенттерінің барлық мүдделері заңмен де, банктің қызмет
көрсету тәртібімен де қорғалады. Ол банктің жарғылық капиталының
100 процентін жасақтаушы мемлекеттің қатысуымен банктің жеке
тұлғалардың салымдарына міндетті ұжымдық кепілдік беру жүйесіне
қатысу арқылы және “Қазақстандағы тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы
туралы“ заңмен бекітілген. Заң бойынша салымшы банкпен жасалған
шартты мерзімінен бұрын бұзуға және салымын есептелген сыйақысымен
бірге алуға құқылы.
Клиент несиені қалауынша тұрғын үйін жақсарту мақсатына пайдалана
алады. Атап айтқанда, тұрғын үй сатып алу, салу, күрделі жөндеуден
өткізу, кеңейту, құрылыс материалдарын сатып алу, жер сатып алу,
мердігерлік жұмыстар.
Тұрғын үй құрылысы жинақ ақша жүйесін енгізу барысында банк
тарифтік бағдарлама әзірлеген. Ол бойынша клиент салымның поцентін
өзі таңдап, тұрғын үй несиесі бойынша поценттік ставка мөлшерін
анықтайды. Мысалы, жинақтау мерзімі 3 жыл деп таңдаған клиент
салымы бойынша жылына 2,5 проценттен 3 процентке дейінгі мөлшердегі
проценттік ставканы таңдай алады. Онда оның несие бойынша
проценттік ставкасынң деңгейі жылына 5,5 не 6,0 процент болады.
Өйткені салым мен несиенің проценттік ставкаларының арасындағы
айырмашылық 3 проценттен аспауы тиіс. Жинақтау мерзімі 3 жылдан артық
болған жағдайда бұл айырмашылық 2,8 проценттен 2 процентке дейін
азаяды.
2007 жылдың 1-қаңтарына дейін Қазақстаннның тұрғын үй құрылысы
банкісінде тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы туралы 700 шарт
жасалған. Бұл 6 ай ішіндегі жақсы көрсеткіш. Себебі бұл жүйе
өркениетті елдерде ертеден қолданылып келе жатқан жүйе болғандықтан
Қазақстан тұрғындары да жылы қабылдауы тиіс.
II. Альянс банк АҚ жеке тұлғаларды несиелеу қызметін талдау
2.1 Альянс банк АҚ қызметінің ұйымдастырылуы мен қаржылық
нәтижесін талдау
Альянс банк АҚ Иртыш бизнес банкініңқұқық бөлушілері болып табылады.,
ол 1999 жылы 13 шілде айында екі аймақтық банктің қайта ұйымдастырылу
жолымен біріктіріліп-Семей қалалық акционерлік банкі ААҚ мен
Иртышбизнесбанк ААҚ, Альянс банк АҚ болып атала бастады. Семей қалалық
акционерлік банкі ААҚ-1992 жылы 24сәуір айында, ал Иртышбизнесбанк
ААҚ1993 жылы 7 шілдеде құырылған.
Қайта ұйымдастырумен байланысты Семей қалалық акционерлік банкі ААҚ
филиал ретінді қалдырылып, Иртышбизнес банк ААҚ Павлодар қаласында бас
офисине айналды. Бірлестік банкке 1993 жылдан бергі жинақталған бактік
тәжірибені жақсы іс жүзінде пайдаланып, өз жұмысын Шығыс Қазақстан мен
Павлодар облыстарының өнеркәсіптік кәсіпорындарымен жұмыс жасауға
бағыталған мүмкіндік туындады. 2001 жылдың ортасына таман Иртышбизнесбанк
ААҚ республиканың ірі, орта, кіші кәсіпорындарына кешенді қызмет көрсете
алатын үлкен тұрақты банк құрылымын құрады. 2001 жылы Иртышбизнесбанк
ААҚ негізгі акционерлері ауыстырылды. 2004 жылдың 13 наурызынан бастап
Альянс банк АҚ болып атала бастады, ал 2007 жылдың 13 наурызынан бастап
Альянс банк АҚ қайта тіркелуі аяқталды. Банк мынадай ұйымдарға қатысушы
болып табылады:
• ҚР жеке тұлғалар салымдарына міндетті ұжымдық кепілдік беру қоры;
• Қазақстан қор биржасы (KASE);
• Ипотекалық несиелерге кепілдік беру Қазақстандық қоры;
• Халықаралық банкаралық телекоммуникациялар жүйелері S.W.I.F.T. және
REUTERS;
• VISA International;
• Бірінші несие бюросы;
• Қазақстан қаржыгерлерінің ассоциациясы;
• Қазақстанның Сауда-өнеркәсіптік палатысы.
Альянс банк АҚ алдыңғы қатарлы әлемдік қаржы институттарымен тікелей
корреспонденттік қатынастарда, соның ішінде:
• Bank of New York (USA);
• American Express Bank Ltd. (New York, USA);
• American Express Bank GMBH (Frankfurt am Main, Germany);
• Deutsche Bank Trust Company Americas (New York, USA);
• Deutsche Bank AG (Frankfurt am Main, Germany);
• Raiffeisen Zentralbank Oesterreich AG (Vienna, Austria);
• Citibank, N.A. (New York, USA);
• Citibank, London (London, UK);
• Commerzbank AG (Frankfurt am Main, Germany);
• Dresdner Bank (Frankfurt am Main);
• Credit Suisse First Boston (Switzerland);
• Wachovia Bank New York International Branch Corporation (USA);
• Банк Аваль (АППБ) (Киев, Украина);
• СберБанк России (Москва, Россия);
• ПромсвязьБанк (Москва, Россия);
• Международный Московский Банк (Москва, Россия);
• Банк ЗЕНИТ (Москва, Россия);
• ОАО "Альфа Банк" (Россия);
• Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG (Германия);
• Банк Петрокоммерц (Россия);
• РусславБанк (Москва, Россия);
• БелвнешэкономБанк (Минск, Беларусь);
• Standart Bank London Limited (Англия);
• PAREX BANK (Латвия);
• және т.б.
Қаржылық қызмет көрсету нарығында банктің әріптесетері болып табылады:
• Ұлттық Процессинг орталығы ЖАҚ;
• ЗАО Қазақстан Қор биржасы (KASE) ЖАҚ;
• Альянс Лизинг ЖШС;
• Альянс Полис СК;
• Альянс Капитал АҚ.
2006 жылдың қорытындыларын шығара отырып Альянс Банктің республиканың қаржы
секторын дамытуға қомақты үлес қоса алғанын, тарих беттеріне із салып,
белсенді өкіл болғанын мақтанышпен айта аламыз.
Банк осыдан бес жыл бұрын алдына қойған мақсаттары мен міндеттерін өте
сəтті орындап шықты деп айтуға толық негіз бар. Осы аз ғана уақыт ішінде
Альянс Банк банктердің жалпы республикалық рейтингінде 14-орыннан 2006
жылдың қорытындылары бойынша 5-орынға секіріс жасады. Содан кейін 2007
жылдың бар болғаны бес айында Банк активтерінің көлемі мен жеке капиталы
бойынша 5-орыннан 3-орынға көтеріле алды. Қазір ол Қазақстандағы көшбасшы
банктердерің қатарында, халық арасында Банктің беделі зор.
Банктің жетістіктері оныҢ қаржылық көрсеткіштерінен-ақ байқалып тұр.
Мəселен, Банктің өткен жылдағы ең басты жетістіктерінің бірі - табыс
көлемінің едəуір өсуі: Банктің 2006 жылдағы таза пайдасы 14 миллиард
теңгеге жетті, бұл 2005 жылғы көрсеткіштен 9 есе жоғары. Бұл Банк активтері
мен міндеттемелерін басқаруда салыстырмалы түрде алғанда арзан ресурстарды
пайдалана отырып, оларды пайдалы түрде кəдеге асыруға бағытталған байсалды
саясат жүргізудің арқасы деп білеміз.
Сонымен қатар, Банктің едəуір жетістіктерінің қатарына оның ресурстық
базасының өскенін жатқызуға болады. Ішкі нарықтан қарыз алумен қоса, Банк
еурооблигациялар шығарады, синдикатты несие алады, сонымен қатар
қаржыландырудың басқа да көздерін үнемі іздеп отырады. Бұл міндеттемелерді
жан-жақты ырықсыздандыруға мүмкіндік береді. Ішкі жəне сыртқы капитал
нарығында тартылған қаржының есебінен банктің міндеттемелері 2,8 есе артып,
2007 жылдың 1 қаңтарындағы мəлімет бойынша 841 миллиард теңгеге жетті.
Ресурстық базаның бұлайша қомақты түрде өсуі шетелдік инвесторлар мен
Қазақстан халқының тарапынан Банкке деген сенімнің артқанын білдіреді жəне
оның тұрақтылығына кепілдік бар деген сөз.
Ресурстық базасы өскенінің арқасында Альянс Банк активтерін де біраз
ұлғайтты. Жыл басынан бері оның көлемі 2,8 есе өсіп, 2007 жылдың 1
қаңтарында 921 миллиард теңгені құрады. Банк актитверінің қомақты бөлігі
жекелеп несие беру портфеліне жатады: Қазақстанның банк секторындағы
жекелеп несиелеудің жалпы өсімінің 28,6 пайызы Альянс Банктің үлесіне
тиеді. Бұл - Қазақстан банктерінің арасындағы ең жоғары көрсеткіш. Осындай
жоғары өсімнің арқасында 2006 жылдың қорытындылары бойынша Альянс Банк
жекелеп несиелеу нарығында бірінші орынды иемденіп, өз үлесін 8,3 пайыздан
19,7 пайызға дейін өсірді.
Активтердің өсуімен бірге Банктің капиталы да еселенді. 2006 жылдың басынан
бері Альянс Банктің қаржылық мызғымастығының басты көрсеткіші - жеке
капиталы, қарапайым акцияларды қосымша үш рет шығарудың арқасында 3 есеге
дейін өсіп, 2007 жылдың 1 қаңтарындағы мəліметтер бойынша 80 миллиард
теңгеге жетті, соның ішінде жарғылық капитал 60 миллиард теңге. Капитал
көлемі акционерлердің қаржысын құю жəне ағымдағы жəне бұрнағы жылдардағы
капиталданған таза пайданы өсіру арқасында артты.
Банктің халықаралық банк ісіндегі стандарттарды мүлтіксіз сақтауының,
бизнесінің ашықтығы мен мөлдірлігінің арқасында пайда болған шетелдік
инвесторлар мен əріптестердің сенімі Банкке қажетті қаржыны сырттан да
тартып отыруға мүмкіндік береді.
Еуропаның Қайта қру жəне Даму Банкі 2005 жылы жүргізген аудит пен
мониторингтен соң Альянс Банк ЕҚДБ-ның Қазақстандағы басты əріптестерінің
біріне айналды. Осы əріптестіктің шеңберінде Альянс Банк ЕҚДБ-мен жалпы
сомасы 53,6 млн. АҚШ долларына бес бірдей несие келісіміне қол қойды. 2007
жылдың мамыр айында Альянс Банк пен ЕҚДБ Банкке ЕҚДБ-ның арнайы
бағдарламасы аясында шағын жəне орта бизнесті несиелендіру процесін өз
бетінше басқаруға өкілдік беретін Меморандумға қол қойды.
Сондай-ақ 2006 жылы Альянс Банк Азия Даму Банкімен (АДБ) үкіметтің
кепілдігінсіз 50 млн. АҚШ доллары көлемінде несие беру туралы келісімге қол
қойды. Несиені қайтару мерзімі - 5 жыл. Аталған келісімнің басты ерекшелігі
сол, бұл - АДБ-ның Қазақстанның жеке секторын қаржыландыру бойынша алғашқы
жобасы.
Халықаралық инвесторлардың артқан сенімін пайдалана отырып Альянс Банк өз
қызметі барысында алты синдикатталған несие алды, бұлардың үшеуін қазірдің
өзінде сəтті түрде қайтарды. Синдикаттың ұйымдастырушарлы ретінде Cіtіbank,
Deutsche Bank Ag, Standard Bank, ING Bank NV, Wachovia Bank NV, SBL&RZB
батыстың ірі банктері атсалысты. 2006 жылдың маусым айында Альянс Банк 400
млн. АҚШ долларының синдикатталған займын, ал сол жылдың қарашасында 30
млн. АҚШ долларының синдикатталған займын алды.
2006 жылы Банк 1,5 миллиард АҚШ доллары сомасына MTN (medium term notes)
бағдарламасын орнатты. Осы бағдарламаның аясында 2006 жылдың сəуір айында
Альянс Банк 250 млн. доллардың, қыркүйекте - 350 млн. доллардың, қарашада
200 млн. доллардың еурооблиацияларын орналастырды. Сондай-ақ 2006 жылдың
наурызында Банк 150 млн. доллардың гибридті мерзімсіз еуробондтарын
орналастырды. 2007 жылдың қаңтар, ақпан айларында Альянс Банк еуро түрінде
(750 млн.) жəне фунт-стерлинг түрінде (250 млн.) еурооблигациялар шығарды.
Альянс Банктің осындай толағай табыстары халықаралық сарапшылардың
назарынан тыс қалмады. 2006 жылы халықаралық іскерлік басылым Euromoney
Альянс Банкке 2006 жылы Еуропаның дамушы елдерінде Корпоративтік басқару
жөнінен көшбасшы банк деген атақты тағы бір мəрте берді. Бұл сыйлық Альянс
Банкке осымен екінші рет табыс етіліп отыр.
Сол арқылы Альянс Банк басқарудағы ашықтығы мен менеджметтегі тиімділігі
жөнінен көш бастаушы екенін дəлелдеді.
Альянс Банкке берілген жоғары несиелік рейтингтер оның жетістіктерін
көптеген халықаралық рейтингтік агенттіктер мойындағанын растайды. Moody's
Іnvestors Servіce: шетел валютасы түрдіндегі ұзақмерзімді міндеттемелер
рейтингі Ва2 ( болжам тұрақты), шетел валютасы түріндегі қысқамерзімді
міндеттемелер рейтингі NP, жəне қаржылық тұратқылық рейтингі Е+ (болжам
тұрақты); Fіtch Ratіngs: ұзақмерзімді рейтинг BB– (BB минус)
деңгейінде, қысқамерзімді – B, жеке өзінікі – D, қолдау рейтингі - З.
Ұзақмерзімді рейтинг бойынша болжам - тұрақты.
2007 жылдың бірінші жартыжылдығында Альянс Банк қалыптасқан қарқынды даму
үрдісін сол қалпында сақтады, сөйтіп активтері мен жеке капиталының ауқымы
жағынан Қазақстандағы коммерциялық банктер рейтингінде 3-орынды иеленді.
Альянс Баанктің активтері 2007 жылдың бірінші жартыжылдығының қорытындылары
бойынша бір триллион теңгеден асып түскен, 2007 жылдың 1 шілдесіндегі
мəліметтер бойынша оның нақты көлемі 1 332 млдр. теңге, міндеттемелері - 1
196 млрд. теңге, жеке капиталы - 136
млрд. теңге. Банктің 2007 жылдың бірінші жарты жылдығындағы таза табысы
19,6 млдр. теңгені құрады.
Банктің аймақтық саясатты сəтті жүргізіп отырғанының бір дəлелі - Қазақстан
Республикасының көптеген қалаларын қамтыған өкілдіктер жүйесінің кең
ауқымдылығы. Көп жылдар бойы Альянс Банк аймақтардағы өкілдігін белсенді
түрде кеңейтумен келеді. Қазіргі кезде Қазақстанның 43 қаласында, 20
елдімекенінде оның 25 филиалы мен 219 бөлімшесі жұмыс істеп жатыр. 2007
жылы біз аймақтық бөлімшелер жүйесін кеңейте түсуді жоспарлап отырмыз.
Соның ішінде тəулік бойы клиенттердің өз-өздеріне қызмет етуіне мүмкіндік
беретін электронды кассирі бар бөлімшелерді де, стандартты қызмет түрлерін
көрсете алатын кішігірім бөлімшелер ашу да жоспарда бар. Сонымен қатар,
күту залын ашуға мүмкіндік беретін бөлімшелердің барлығында электронды
кезек жүйесін енгізіп, өзіне-өзі қызмет ету орындарын да қарастыруды көздеп
отырмыз. 2007 жылы Банктің аймақтық жүйесі кеңейіп, филиалдар саны 27-ге,
бөлімшелері саны 300-ге жетеді деп жоспарланған.
Дəстүрлі банктің филиалдар мен бөлімшелерден бөлек, Банк аймақтық жүйесі
Қазақстанның бүкіл аумағын қамтитын ұлттық пошта операторы Қазпошта Ақ-
мен де тығыз əріптестік байланыс орнатқан. Осы əріптестіктің арқасында
тұрғындар кез келген аудандық пошта байланысы бөлімшесінде стандартты банк
қызмет түрлерін пайдалана алады. Банктің жеке өнімдері АльянсФинанс, Альянс
Retail Group сияһты клиенттің несиелік тарихын жасап, оның төлем қабілетін
тексере алатын қаржылық брокерлер арқылы да үлестірілуде. Біз Қазпошта АҚ-
мен жəне қаржылық агенттермен арадағы берік əріптестік қарым-қатынас сату
каналдарын жан-жақты етіп, кеңейтуге мүмкіндік береді деп үміттенеміз.
Демек, Альянс Банктің 2006 жылдың өг бойында жəне 2007 жылдың бірінші
жартысында жеткен жетістіктері оның Қазақстан Республикасының жүйе құрушы
банктерінің бірі ретіндегі үздіксіз əрі серпінді дамып келе жатқанының
көрсеткіші бола алады. Альянс Банктің қаржылық белсенділік шегін кеңейтуді
біз бизнес стратегиясының кезекті бір кезеңі ретінде ғана емес, республика
экономикасына жаңа көкжиек ашуға мүмкіндік деп үміттенеміз, өзіміздің
Қазақстан жеріндегі еңбегімізді біз осы тұрғыдан ғана қарастырамыз.
Альянс Банк бұрынғысынша бизнестің барлық бағыттарында əмбебап банк ретінде
дамып келеді. Банк үшін нарықтың басты бөлігі ретінде жекелеу нарығы
қарастырылады. Бұл пайданы жəне тəуекелді жан-жақты ету жəне қор жинау
саласындағы ең сенімді нарық болып табылады. Соның ішінде карточка нарығы,
нарықтың ең табысты бөліктерінің бірі - шағын жəне орта бизнес
субъектілерін қаржыландыру да бар. Сондықтан, Банктің өнім түрлерін
дамытуда Банк араласып отырған аймақтардың барлығында нарықтың осы бір
бөлігіндегі клиенттерге бағытталады.
Акционерлер бизнесін бұдан былай да өсіре беру мақсатында Альянс Банк 2007
жылдың шілде айында қарапайым акционерлік капиталының 17,4 пайызын Лондон
қор биржасына ғаламдық депозиттік қолхат түрінде орналастырды. Қор
биржасына шығуға түрткі болған тағы бір фактор SAFC қаржылық холдингінің,
жəне оның бір бөлігі ретінде Альянс Банктің жоғары халықаралық
стандарттарға сай, трансұлттық компания ретінде өсіп-жетілуге икемділігі
болды. Сонымен қатар бұл қадам оның іс-əрекеттері мен корпортивтік
басқаруындағы жариялылықтың бір үлгісі болды.
Өмір сүру кезеңінде Альянс Банк бас акционері – Сеймар Инвестициялық тобы
тарапынан күшті қолдауға ие болды. Оның иелері - Марғұлан Сейсембаев, Ерлан
Сейсембаев жəне Асқар Галин мырзалар. 2006 жылдың желтоқсанында Сеймар ИТ
SAFC (Seіmar Allіance Fіnancіal Corporatіon) қаржылық холдингін құрды.
Қазіргі кезде SAFC-тың құрамына: Альянс Банк АҚ, Старбанк ЖАҚ, Альянс
Consumer Fіnance шағын несие ұйымы ЖШС, Альянс Retaіl Group ЖШС, ФА
Альянс Финанс ЖШС, Дом Кредитов ЖШС, Альянс Бизнес Соnsult ЖШС сияқты
қаржылық агенттіктері жіне басқа да мекемелер кіреді.
Сеймер ИТ Қазақстанның қаржы саласында иелік еткен барлық активтерді бір
холдингтің астына жинау арқылы топтың жалпы даму стратегиясы негізінде тағы
бір лайықты қадам жасады.
Банк акционерлері Банк қызметінде толық жариялылықты, оның болашақта да
қарқынды дамуын қамтамасыз ету мақсатында Директорлар кеңесінің құрамына
əлемнің жетекші қаржылық жəне өндірістік компанияларында басқару тəжірибесі
мол үш бірдей шетелдік мамандарды кіргізді. Сөйтіп, аталған Банкті басқару
органына: 2006 жылдың қарашасында - Стюарт Лейтон мырза (тəлуесіз директор
есебінде), 2006 жылдың желтоқсанында - Бертран Госсар марза, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Кіріспе
I. Жеке тұлғаларды несиелеуді ұйымдастыру
1. Жеке тұлғаларды несиелеудің мақсаты мен
әлеуметтік –экономикалық ролі
2. Тұтыным несиелерінің жіктелуі: ипотекалық несие.
Қазақстанда тұтыным несиелерінің дамуының қозғаушы
факторлары мен даму жағдайы
II. Коммерциялық банктердің жеке тұлғаларды несиелеу қызметін талдау.
(Альянс банк АҚ мәліметтері негізінде, 2005-2007 жылдар)
1. Альянс Банк АҚ-ның қызметінің ұйымдастырылуы мен
қаржылық нәтижесін талдау
2. Альянс Банк АҚ-ның тұтыным несиелерінің
түрлері мен шарттары
3. Жеке тұлғаларды несиелеуді ұйымдастырудың құқықтық
негіздері мен тәртібі
III. Жеке тұлғаларды несиелеуді одан әрі жетілдіру мәселелері
3.1 Жеке тұлғалардың несиелеудің шетелдік үлгілері
Тұтыным несиелерін ұйымдастырудағы өзекті мәселелер
мен жетілдіру перспективалары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Қосымшалар
Кіріспе
Жеке тұлғаларды несиелеудің қоғамдағы әлеуметтік ролі аса жоғары. Ол
жеке адамның тұрмыстық проблемаларын шешуге және әлеуметтік-
тұрмыстық деңгейінің жақсаруына жағдай жасайды. Қоғам мүшесінің
тұрмыстық жағдайының жақсаруы ұлттың саналық дамуына әкеліп,
халықтың еңбек етуге деген қабілеті мен ынтасын арттырады. Ал
еңбек ету - сананың тазаруы мен денсаулықтың кепілі. Әлеуметтік-
тұрмыстық жағдайы жақсы әрбір азамат, отбасы қоғамдағы оң
өзгерістерге, ұлттың дамуына өз үлесін қосады. Жеке тұлғаларды
несиелеуді дамытудың өзектілігі мен ролі осыдан көрініс табады.
Қазақстанда жеке тұлғаларды несиелеудің қарқынды дамуы 2005 жылдан
басталды. Оған экономиканың дамуы, халықтың табысының өсуі,
жұмыссыздықтың азаюы; коммерциялық банктердің несиелік ресурстарының
жылдан-жылға көбеюі және тұтыным несиелері нарығын игеруге бағытталуы;
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы мен
соған сәйкес әлеуметтік реформаларды тереңдету жұмыстары; тұрғын үй
құрылысы саясатын жүзеге асыру шаралары зор ықпалын тигізді.
Қоғамдағы оң өзгерістерді тез сезінген коммерциялық банктер де
өздерінің несиелік саясатын тұтыным несиелерінің көлемін ұлғайтуға
және оларды әртараптандыруғадиверсификациялауғ а бағыттай бастады.
Тұтыным несиелерінің құрылымы жақсарып, шарттары біршама жеңілдетілді.
Тұтыным несиелері нарығында Халық Банкі АҚ, Тұранәлембанкі АҚ,
Центркредитбанкі АҚ, Каспийбанкі АҚ, Альянсбанк АҚ, Сауда-қаржы банкі
АҚ-дары белсене қызмет көрсете бастады. Соның нәтижесінде банктердің
халыққа берген тұтыным несиелерінің көлемі күрт өсті. Оның көлемі
2004 жылы 83,8 млрд теңгені құраса, 2007 жылы 304,4 млрд теңгені
құрап, 3 жыл ішінде 3,6 есеге артты. Тұтыным несиелерінің ішінде
тұтыным тауарларын сатып алуға берілген несиелердің үлес салмағы 3
жыл ішінде 46,4%-тен 65,5%-ке дейін өсті.
Коммерциялық банктердің Қызылорда облыстық филиалдарынан жеке
тұлғаларға берілген несиелердің көлемі 2007 жылы 2004 жылмен
салыстырғанда 1,4 есеге артып, жылдың соңында 4,1 млрд теңгені
құрады.
Жеке тұлғаларды несиелеуді дамытудың перспективасы өте жоғары.
Қазақстан 2005 жылдан бастап қоғамның адамзаттық дамуы мен әрбір
мүшесінің мүддесіне игі ықпалын тигізетін 2005-2007 жылдарға арналған
әлеуметтік реформаларды одан әрі тереңдету бағдарламасын іске асыра
бастады. Бұл қоғамның келешек дамуындағы оң өзгерістерге бастайтын
игіліктердің арқауы болатыны анық.
Диплом жұмысының мақсаты – жеке тұлғаларды несиелеудің әлеуметтік-
экономикалық маңызын, жеке тұлғаларға берілетін тұтыным несиелерінің
мәні мен ереешеліктерін, жеке тұлғаларды нсиелеудің шетелдік
үлгілерін теориялық тұрғыдан зерттеу және тұтыным несиелерінің
Қазақстандағы даму жағдайына нақты мәліметтердің негізінде талдау
жүргізу, қорытынды жасау. Тұтыным несиелер және жеке тұлғаларды
несиелеуді ұйымдастыру ерекшеліктері зерттеу обьектісі болып
табылады.
Диплом жұмысы кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған
әдебиеттердің тізімі мен қосымшалардан тұрады. Кіріспеде диплом
жұмысының өзектілігі, мақсаты, мазмұны көрсетіледі. Диплом жұмысының
бірінші бөлімінде тұтыным несиелері, әлеуметтік-экономикалық маңызы,
түрлері, қолдану ерекшеліктері, жеке тұлғаларды несиелеудің
Қазақстандағы даму жағдайы зерттеледі. Екінші бөлімде коммерциялық
банктердің жеке тұлғаларды несиелеу қызметіне Қазақстан Республикасы
Ұлттық Банкінің және Альянс Банк АҚ мәліметтері негізінде талдау
жасалады. Үшінші бөлімде жеке тұлғаларды несиелеудің шетелдік
үлгілері мен Қазақстанда жеке тұлғаларды несиелеуді одан әрі
жетілдіру мәселелері қаралады.
Қорытынды бөлімінде жеке тұлғаларды несиелеуді зерттеу нәтижесіне
қорытынды жасалып, жеке тұлғаларды несиелеудегі өзекті прблемалар
мен одан әрі жетілдіру мәселелері төңірегінде ұсыныстар жасалады.
Диплом жұмысының соңында диплом тақырыбын зерттеу және талдау
барысында қолданылған әдебиеттердің тізімі беріледі.
I. Жеке тұлғаларды несиелеуді ұйымдастыру
I.I Жеке тұлғаларды несиелеудің мақсаты мен әлеуметтік –экономикалық
ролі
Жеке тұлғаларды несиелеудің қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық ролі аса
жоғары. Ол жеке адамдардың тұрмыстық проблемаларын шешуге және
әлеуметтік-тұрмыстық деңгейінің жақсаруына жағдай жасайды. Қоғамның
мүшесінің тұрмыстық жағдайының жақсаруы ұлттың саналық дамуына
әкеліп, халықтың еңбек етуге деген қабілеті мен ынтасын арттырады.
Ал еңбек ету - сананың тазаруы мен денсаулықтың кепілі. Әлеуметтік-
тұрмыстық жағдайы жақсы әрбір азамат, отбасы қоғамдағы оң
өзгерістерге, ұлттың дамуына өз үлесін қосады. Жеке тұлғаларды
дамытудың өзектілігі мен ролі осыдан басталады.
Жеке тұлғаларды несиелеу тұтыным несиелері атқарылады. Бұл
несиелердің мақсаты – жеке адамдардың тұрмыстық проблемаларын шешу
арқылы әлеуметтік-тұрмыстық деңгейінің жақсаруына, қоғамның саналы
мүшесі болуына жағдай жасау болып табылады. Тұтыным несиелерi – жеке
адамдарға ұзақ мерзiмдi тұтыным тауарларын сатып алуға, тұрғын үй
мәселелерін шешуге, тұрмыстық қызметтер бойынша төлемдер жасауға және
ақшалай қарыз түрінде берiледі.
Тұтыным несиелерінің дамуы 1950 жылдардың орта кезінен басталды.
Оған II дүниежүзілік соғыстан кейін дүние жүзінде өндірістің кең
көлемде қарқынды дамуы, тұрмыстық тауарлардың көбеюі, халықтың
әлеуметтік жағдайының жақсаруы ықпал етті. Соған орай банктерде ірі
корпорациялар мен мен трансұлттық компаниялардың, халықтың қаржылары
шоғырланып, банктік капиталдың шоғырлануы мен ұлғаю тенденциясы
байқала бастады. Бұл өз кезегінде банк қызметінің дамуы мен
банктердің арасындағы бәсекенің күшеюіне әкелді. Соның ішінде
тұтыным несиелері ең бір дамушы сегменттердің біріне айналды.
Кеңестер Одағында тұтыным несиелері 1980 жылдары өте қарқынды дамыды.
Оған негізінен тұрғын үй мәселелері мен қорланып қалған әлеуметтік
мәселелер ықпал етті. Несиелер негізінен сол жылдары қабылданған
одақтық “Тұрғын үй-2000” бағдарламасы міндеттерін шешуге бағытталды.
Бұл бағдарлама 1985 жылы қабылданып, 2000 жылға дейін азаматтарды
тұрғын үймен толық қамтамасыз етуді көздеді. Соған сәйкес 1987
жылы банктік реформа жүргізіліп, КСРО Жинақ Банкі тұрғындарға
тұтыным несиелерін берумен айналысатын банк болып шешілді.
Нәтижесінде КСРО Жинақ Банкі 1987 жылдың аяғынан бастап тұрғындарға
үй салуға және сатып алуға, үйді күрделі жөндеуден өткізуге және
кеңейтуге, саяжайлар сатып алуға және саяжай үйлерін салуға және
сатып алуға кең көлемде несиелер бере бастады. Бұл тұрғын үй
мәселесін шешу, күнделікті өмірге тұрмыстық тауарларды сатып алу,
сондай азаматтардың саяжай мәселелерін шешуде үлкен роль атқарды.
Бұл жылдары сауда орындары мен азаматтардың жұмыс орындары да
тұтыным несиелерін берді. Сауда мекемелері тұрмыстық ұзақ
қолданылатын тауарларды (телевизор, мұздатқыш, үй жиһазы) несиеге берсе,
мекемелер өздерінің қызметкерлерін ынталандыру мақсатында мекеменің
қаржысы есебінен ұзақ жұмыс істеген азаматтарға, сондай-ақ еңбек
озаттарына қайтарымсыз шартымен тұтыным несиелерін берді.
1990. жылы Кеңестер Одағының ыдырауымен байланысты тұтыным
несиелерінің дамуы бәсеңдей бастады. Оған одақтық
республикалардың тәуелсіздік алуы мен олардың арасындағы
экономикалық қатынастардың үзілісі, кәсіпорындардың жабылуы
мен жұмыссыздықтың көбеюі себеп болды.
1995. жылдан бастап ТМД елдері арасындағы экономикалық қатынастар
қайтадан орнығып, елдердің экономикалық дамуы тұрақтанды.
Соның нәтижесінде тұтыным несиелері қайтадан дами бастады.
Тұтыным несиелерінің дамуы Ұлыбритания, Франция, АҚШ, Германия,
Швеция, Италия, Жапония елдерінде жақсы жолға қойылған.
Тұтыным несиелерін дамыту халық үшін де қоғам үшін тиімді. Тұтыным
несиелерінің дамуы нәтижесінде тауар айналымы дамып, тұрмыстық
тауарлар өндірісінің дамуына жол ашылады. Халыққа видео-техниканың,
копьютерлердің, автомашиналардың тағы да басқа көптеген тұрмыстық
тауарлардың несиеге берілуі электрондық тауарларға деген сұраныстың
артуына ықпал етеді. Соның нәтижесінде отандық электрондық тауарлар
мен тұрмыстық тауарлар өндірісі дамиды, сапасы артады. Өндірістің
дамуы арқасында жаңадан кәсіпорындар ашылып, жұмыс орындары пайда
болады. Бұл жұмысыздықтың азаюына ықпал етеді. Кәсіпорындар арасында
бәсекенің дамуы өз кезегінде тауарлардың бағасының арзандауына
әкеледі.
Тұрғын-үй құрылысын, жеке пәтерлер сатып алуды, саяжайлар салуды,
үйді күрделі жөндеуден өткізуді және тағы басқа үй мәселелеріне
қатысты мұқтаждықты несиелеу азаматтардың тұрғын үй проблемасын
шешумен бірге тұрғын үй рыногының дамуына, тұрғын үй құрылысымен
айналысатын құрылыс компаниялары арасында бәсекенің дамуына,
архитектуралық дизаины сәнді және қолайлы тұрғын үйлер мен
көпқабатты үйлердің қанат жаюына жағдай жасайды. Тұрғын үйдің отбасы
мүшелері үшін жайлы әрі кең болуы отбасының салауатты дамуына,
демографиялық өсуге ықпал етеді.
Жоғарғы оқу орнында білім алу оқу ақысын төлеу жастардың білім
алуына, қоғамға қажетті мамандық иелері болуына және қоғамның одан
әрі гүлденуіне үлес қосуына мүмкіндік береді.
Соныман бірге тағы да басқа түрлі мақсаттағы (емдеу, саяхаттау,
демалу) шұғыл мұқтаждықты өтеуге берілетін ақшалай несиелер (на
неотложные нужды) қоғам мүшелерінің денсаулығының жақсаруына, рухани
дамуына, әлемдік бәсекелестікте табысқа жеткізетін ұлттық рухы мен
білімін және денсаулығын әлем алдында танытуға қабілетті етеді.
Тұтыным несиелерін берумен айналысатын коммерциялық банктер арасында
бәсеке пайда болады. Соның нәтижесінде тұтыным несиелері саясатының
(розничный бизнес) сапасы жақсарады, яғни түрлері көбейеді, проценті
төмендейді, мерзімі ұзарады, жеңілдіктер көбейеді.
2. Тұтыным несиелерінің жіктелуі: ипотекалық несие.
Тұтыным несиелері субьектілері мен обьектілеріне, мерзіміне, беру
тәсілі мен әдісіне, материалдық қамтамасыз етілуіне, процент ұстау
және несиені өтеу әдістеріне қарай бірнеше топқа жіктеледі. Атап
айтқанда:
I. Несие беруші субьектілер бойынша:
• Банктік тұтыным несиелері;
• Сауда орындарының тұтыным несиелері;
• Банк емес несие ұйымдарының тұтыным несиелері (ломбард, прокат
пункттерi, ипотекалық компаниялар, зейнет ақы қорлары);
• Жеке адамдардың немесе жеке ұйымдардың несиелері;
• Жеке тұлғаның жұмыс орнының несиелері;
II. Берілу мақсаттарына қарай:
• кезек күттiрмейтiн шұғыл мұқтаждыққа;
• үй салуға және сатып алуға;
• жеке тұрғын үйлердi күрделi жөндеуден өткiзуге ;
• газ, су құбырларын жүргiзуге;
• iрi қара мал сатып алуға ;
• саяжай үйлерiн салуға және саяжайды көркейтуге;
• машина сатып алуға;
• қора-жай салуға;
• қосалқы шаруашылығы үшiн құрал-жабдықтар сатып алуға;
• оқу ақысын төлеуге берілетін несиелер.
III. Несиенi ұсыну әдiсiне қарай:
• мақсатты;
• мақсатсыз (кезек күттiрмейтiн шұғыл мұқтаждықты өтеуге, овердрафт);
IV. Мерзіміне қарай:
• қысқа мерзімді;
• ұзақ мерзімді;
V. несиені өтеу тәсіліне қарай:
• бiр мезгiлде;
• бөлiп-бөлiп (с рассрочкой) өтелетiн несиелер;
VI. Проценттi өтеу тәсiлiне қарай:
• процентi бiрден несие беру кезiнде алынатын;
• процентi несиенi төлеу кезiнде алынатын;
• процентi кезең-кезеңмен алынатын ( ай сайын) несиелер;
VII. Айналым сипатына қарай:
• бiр жолғы;
• жаңаланып отыратын (револьверлiк, роллеверлiк).
VIII. Қамтамасыз етілуіне қарай:
• қамтамасыз етілмеген;
• қамтамасыз етілген (кепіл, кепілдік, сақтандыру, ипотека);
Тұтыным несиелерiн коммерциялық банктер, банк емес несие-қаржы ұйымдары
(ломбард, прокат пункттерi, ипотекалық компаниялар, зейнет ақы қорлары),
бөлшек сауда орындары, жеке тұлғаның жұмыс iстейтiн жерi береді.
Тұтыным несиелерінің сомасының мөлшері несие алушының несиелік
қабілеті мен материалдық қамтамасыз ету формасына қарай анықталады.
Тұтыным несиелерінің проценттік қойылымының мөлшері несие нарығындағы
сұраныс пен ұсынымға қарай анықталады.
Бұл несиелердің мерзімі әр банктің несие саясатында белгіленеді.
Бірақ негізінен 3 айдан 3 жылға дейін. Тек ипотекалық несиелер ғана
5 жылдан 15 жыл мерзімге дейін ұзақ мерзімге беріледі. Мерзімі
ұзарған сайын проценттің көлемі өсе түседі.
Тұтыным несиелері бір мәрте немесе қайталанып та беріледі.
Қайталанып берілетін несиелер бойынша несие алушының несиелік тарихы
үлкен роль атқарады.
Тұтыным несиелері материалдық қамтамасыз етіліп немесе материалдық
қамтамасыз етілмей-ақ беріледі. Қамтамасыз ету жүйесі мен формаларын
әр банктің несиелік саясаты дербес шешеді. Қамтамасыз етілген
жағдайда жылжымайтын мүліктер, көліктер, депозиттер, сатып алынған
тауарлар кепілге алынады. Сатып алынған тұрмыстық тауарлар кепілге
алынған жағдайда оның гараниялық мерзімі ескеріледі. Несие алушының
отбасы мүшесі немесе танысы да өзінің табысы есебінен несиені
өтеуді міндетіне ала алады. Бұл кепілдік (поручительство ) арқылы
атқарылады.
Тұтыным несиелері валютамен де, теңгемен де беріледі.
Тұтыным несиелерінің ішінде жылжымайтын мүлiктердi (квартира, жер үй,
саяжай, жер участогы, гараж т.б.) кепiлге алу арқылы жеке адамдарға
берiлетiн несиелер – ипотекалық несиелер деп аталады. Жылжымайтын мүлiктi
кепiлге өткiзу – ипотека болып саналады.
Ипотека жөнiнде келiсiм-шарт жасалады. Онда екi жақтың аты-жөнi, кепiл
түрi, сомасы, талап ету мерзiмi, кепiлге берiлген мүлiктiң аты-жөнi, саны,
жалпы құны, тұрған жерi, мүлiктiң иесi жөнiнде мәлiметтер, мүлiкке қатысты
екi жақтың жауапкершiлiктерi, екi жақтың реквизиттерi бекiтiледi. Ипотека
жөнiнде жасалған келiсiм-шарт – заклад болып саналады. Ол мiндеттi түрде
нотариусте куәландырылып, мемлекеттiк тiркеуден өтедi.
Ипотекалық несиенің жалпы шарттары
1-кесте
Несиенің мөлшері%% мерзімі Несие алушыға шарттары
қойылатын негізгі
талаптар
несие алушының 7-10 15 жыл Бір жерде тұрақтыСатып алынған
несиелік тіркелген үй кепілге
қабілетіне қарай (прописка) болуы алынады
сатып алынатын керек. Несие сомасы
үй құнының Табыс көзі тұрақтысатушының
70%-нен аспауы болуы керек. атына, шотына
керек Жасы 18-65 аударылады
банк бекіткен ең аралығында болуы
жоғары шекті керек.
мөлшерінен Үй құнының кем
аспауы керек дегенде 30%-ті
мөлшерінде
бастапқы жарнасы
болуы керек
Ипотекалық несиенің артықшылығы-ипотекаға өткізілетін мүлік несие
алушының меншігінде болатындықтан, несиенің толық және уақытынды
өтелуіне кепіл болады. Кепілге алынған жылжымайтын мүлікті несие
толық қайтарылмайынша сатуға немесе басқа тұлғаның атына аударуға
рұқсат етілмейді. Несие алушы несиені қайтармаған жағдайда, несиенің
қалған бөлігі сол мүлікті сату есебінен өндіріліп алынады.
3. Қазақстанда тұтыным несиелерінің дамуының қозғаушы
факторлары мен даму жағдайы
Соңғы жылдары Қазақстанда тұтыным несиелері өте қарқынды дамып
келеді. Оның дамуының басты факторлары негізінен:
• экономиканың дамуы, халықтың табысының өсуі, жұмыссыздықтың азаюы;
• коммерциялық банктердің несиелік ресурстарының жылдан-жылға көбеюі
және тұтыным несиелері нарығын игеруге бағытталуы;
• Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы мен
соған сәйкес әлеуметтік реформаларды тереңдету мәселелері;
• тұрғын үй құрылысы саясатын жүзеге асыру шаралары;
болды. Енді осы факторлардың тұтыным несиелерінің дамуына әсерін
талдайтын болсақ, басты фактор - соңғы жылдарда экономиканың тұрақты
дамуы. Жан басына шаққандағы жалпы ішкі өнім осыдан 10 жыл бұрын 700
АҚШ долларын құраса, 2007 жылы 2700 АҚШ долларын құрады. Экономикалық
дамудың тұрақтылығы негізінде шетелдік қаржы қорларының, ұйымдарының
Қазақстанға деген сенімі артты. Осы сенімділік дәрежесін анықтайтын
үш халықаралық рейтингтік агенттіктері Қазақстанның инвестициялық
саясатына жоғары баға берді. Осындай беделді шешімнің негізінде
шетелдік банктердің, әртүрлі қаржы ұйымдарының қаржылары елімізге
миллиондап емес миллиардтап құйыла бастады. Соңғы екі жыл ішінде
елімізге 6 млрд доллар көлемінде шетелдік қаржы келді. Қазақстан ТМД
елдерінің ішінде бірінші болып тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуды
қамтамасыз ету, сыртқы қолайсыз факторларға тәуелді болмау үшін
Ұлттық Қор құрды. Бүгінгі күні Ұлттық Қорда 5,3 млрд АҚШ
доллары көлемінде қаржы жинақталып отыр.
Дүниежүзілік Банктің сараптамасы бойынша қазіргі уақытта Қазақстан
кірісі орта деңгейдегі елдердің тобына кіреді. Соңғы 10 жылда
қазақстандықтардың орташа ақшалай кірісі 5 есе; орташа айлық жалақысы
6 есе; ең төменгі табыс мөлшері 25 есе; зейнетақылардың айлық
мөлшері 4,6 есе; жеке тұлғалардың банктердегі депозиттері 35 есе
өскен. 2004-04 жылдары жұмыссыздық деңгейі 12,8%-тен 8,4%- ке дейін
төмендеген болса, жан басына шаққандағы орташа жалақы деңгейі
117,5% -тен 121,7% -ке дейін өскен.
Қазақстандағы негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштердің
өсу қарқыны ( %%, өткен жылмен салыстырғанда)
2-кесте
Негізгі 2004 2005 2007
әлеуметтік-экономикалық
көрсеткіштер
жалпы ішкі өнім 109,8 109,3 109,6
жан басына шаққандағы 117,5 113,8 121,7
орташа жалақы деңгейі
жұмыссыздық деңгейі 9,3 8,8 8,4
жұмыс істейтіндердің саны104,3 104,9 105,5
Қоғамдағы оң өзгерістерді тез арада болжай білген коммерциялық
банктер де өздерінің несиелік саясатын тұтыным несиелерінің көлемін
ұлғайтуға және оларды әртараптандыруғадиверсификациялауғ а бағыттай
бастады. Тұтыным несиелерінің құрылымы жақсарып, шарттары біршама
жеңілдетілді. Тұтыным несиелері нарығында Халық Банкі АҚ,
Тұранәлембанкі АҚ, Центркредитбанкі АҚ, Каспийбанкі АҚ, Альянсбанк АҚ,
Валют -Транзитбанкі АҚ, Сауда-қаржы банкі АҚ-дары белсене қызмет
көрсете бастады. Соның ішінде аталған банктердің беретің тұтыным
несиелерінің жекелеген түрлеріне тоқталатын болсақ:
1) Қазақстан Халық Банкі АҚ ипотекалық несиелеудің “Ипотека Lidbts”
бірегей бағдарламасын ұсынады. Бұл несиенің проценттің қойылымы 7%-
тен 11%-ке дейін. Несиенің мерзімі – 15 жыл. Бастапқы жарна сатып
алынатын жылжымайтын мүліктің кем дегенде 15 % -ті мөлшерінде
төленуі тиіс. Басты құжаттар – жеке куәлік, СТН, жылжымайтын
мүліктің сату-сатып алу жөніндегі келісім-шарты, айлық жалақы мен
табыс көзі жөнінде анықтама.
2) Тұранәлембанкі автокөлік сатып алуға несиені теңгемен 3 жыл, АҚШ
долларымен 5 жыл мерзімге дейін береді. Несиенің көлемі 200 000
теңгеден 7 500 000 теңгеге дейін. Проценттік қойылым деңгейі
теңгемен 18-20%, АҚШ долларымен 16-18%. Алғашқы жарна автокөлік
құнының 20%-ті мөлшерінде төленеді. Сатып алынған автокөлік
несиенің мерзімінде қайтарылуын қамтамасыз ету үшін кепілге
алынады. Банк бірнеше танымал автосалондармен бірлесіп жұмыс
істейді.
3) Альянс банк АҚ тұрмыстық және аудио-бейне техникалар, ұялы
телефондар, пәтер, теріден жасалған бұйымдар, топтап көтере тауарлар
сатып алға: жоғарғы оқу орнында білім алуға; саяхат жасауға және
демалуға; несиелер береді. Несиелердің шекті сомасы 30 000
теңгеден 200 000 теңгеге дейін болса, мерзімі 3 айдан 12 айға
дейін және 3 жылдан 15 жылға дейін. Проценттік қойылымы жылдық 23%-
ті құрайды. Негізгі құжаттар – жеке куәлігі, СТН, СИК, айлық жалақы
және табыс көзі жөнінде анықтама, үй құжаттары. Егер тауарларды
сатып алу барысында тауардың бағасы 200 000 теңгеден асатын
болса, онда мүлік кепілге қойылады. Валют-Транзит Ломбард Банкі
“Рахат”, Отырар”,”Жайна” сауда орындарымен бірлесіп жұмыс жүргізеді.
4) Казкоммерцбанк АҚ жалақы есебінен айлықтың 70%-ті мөлшерінде
овердрафт - несие береді.
5) Центркредитбанкі АҚ тұрғын үй салуға, жөндеуге, сатып алуға несие
береді. Несиенің көлемі несие алушының несиелік қабілеті мен
үйдің құнының 70%-ті шегінде анықталады. Несиенің мерзімі 15 жыл,
проценттік қойылымы жылдық 16-18% деңгейінде
Банктердің халыққа берген тұтыным несиелерінің көлемі жылдан-жылға
өсіп келеді. Оның көлемі 2004 жылы 83,8 млрд теңгені құраса,
2007 жылы 304,4 млрд теңгені құрап, көлемі 3 жыл ішінде 3,6
есеге артқан. Тұтыным несиелерінің ішінде тұтыным тауарларын сатып
алуға берілген несиелердің үлесі 3 жыл ішінде 46,4%-тен 65,5%-ке
дейін өскен.
Тұтыным несиелерінің даму тенденциясы
(Республика және Қызылорда облысы бойынша)
3-кесте
Тұтыным жылдаркөлемі, млн теңге Артуы
несиелері (есеге)
2004 үлесі,2005 үлесі,%2007 үлесі,
% %
Республика 83802,1 100.0 122311,0 100.0 304421,1100.0 3,6 есе
бойынша
соның ішінде:
тұтыным
тауарларын сатып
алу; 38884,1 46,4 64213,2 52,5 198178,165,1 5,1
шұғыл
мұқтаждықты
өтеуге; 21788,5 26,2 22994,5 18,8 57840,0 19,0 2,6
несиелік
карточкалар
бойынша; 8966,8 10,7 16022,7 13,1 29833,3 9,8 3,4
өзгелер; 14162,7 16,7 19080,6 15,6 18569,6 6,1 1,4
Қызылорда облысы
бойынша 2918,7 2,4 3809,3 3,1 4191,1 1,4 1,4 есе
Тұтыным несиелерінің даму тенденциясы
(республика және Қызылорда облысы бойынша)
71-диаграмма
Ипотекалық несиелердің көлемі де жыл сайын өсіп отырған. 2004
жылдың соңында банктерден берілген ипотекалық несиелердің көлемі
2624,0 млн теңгені құраса, 2005 жылдың соңында 11,2 %-ке артып
29508,1 млн теңгені құраған. Несиелердің басым бөлігі шетелдік
валютамен берілген.
Банктердің ипотекалық несиелерінің даму қарқыны, млн теңге.
4-кесте
1.01.2004 1.01.2005 1.01.2007 артуы
%%
млн,т үлесі,% млн,т үлесі,% млн,т үлесі,%
Ипотека 2624.0 100.0 7632.0 100.0 29508.0 100.0 1124.5
лық
несиелер,
барлығы
соның ішінде
-теңгемен
-валютамен 1094.0 41.73 1517.0 19.88 6727.0 22.80 614.9
1530.0 58.26 6114.0 80.11 22782.0 77.21 1489.0
Ипотекалық несиелеу Қазақстанда Алматы және Астана мен Ақтөбе
қалаларында белсенді жүргізілген (46,98%; 14,68%; 8,30%).
Тұтыным несиелерінің қарқынды дамуына 2007 жыл 19-наурыздағы
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы мен
соған сәйкес әлеуметтік реформаларды тереңдетумен байланысты
жұмыстардың қарқынды жүргізілуі елеулі ықпалын тигізді. Жолдау
міндетерін жүзеге асыру барысында зейнетақының ең төмен мөлшері
6200 теңге болып белгіленіп, зейнетақының орташа көлемі 9252
теңгені құрайтын болды. Зейнетақымен қамтуға 2005 жылы қосымша 10,5
млрд теңге бөлінді.
2007 жылдан бастап мүгедектер мен асыраушысынан айырылғандарға
төленетін мемлекеттік жәрдемақының мөлшері көбейтіліп, бұл негізінен
680 мыңнан астам адамды қамтыды. Нәтижесінде 2005 жылдан бастап 415
мыңнан астам мүгедектер үшін мемлекеттік жәрдемақының орташа мөлшері
6700 теңгеге дейін жоғарылады. Асыраушысынан айрылған 262 мың отбасы
бір айлық есептік көрсеткішке ұлғайтылған жәрдемақы алатын болды
және оның орташа мөлшері 6500 теңгеге дейін жоғарылады. Тұтастай
алғанда әлеуметтік қамсыздандыруға 2007 жылы 2,5 миллионнан астам
адам қамтыла отырып, республикалық бюджет есебінен 217,2 млрд теңге
бөлінді. Ал 2005 жылы бұл мақсаттарға арналған шығыстар шамамен 33
млрд теңгені құрайтын болады.
Мұндай мемлекеттік қолдау халықтың әл-ауқаты мен тұрмыс-тіршілігінің
жақсаруына недәуір ықпал етті. 2005-2007 жылдары банктердегі
халықтың салымдарының көлемі 476,8 млрд теңгеден 969,6 млрд теңгеге
дейін, яғни 2,03 есеге күрт өсті. Бұл банктердің несиелік
белсенділігінің артуына, соның ішінде жеке тұлғаларды несиелеуді
дамытуына ықпалын тигізді.
Қазақстанда тұрғын үй құрылысы саясатының қабылдануы – оны шешудің
бірден-бір жолы болып табылатын тұтыным несиелерінің, соның ішінде
ипотекалық несиенің дамуына әсерін тигізді.
Қазақстанда әлеуметтік мәнге ие болып отырған тұрғын үй проблемасы
бүгінгі таңда ең бір көкейкесті, күрделі тұрмыстық проблемаға
айналып отыр. Өйткені Қазақстан халқының тұрғын үй жөніндегі
талабы, әлеуметтік эстетикалық талғамы өткен жылдардан әлдеқайда
өсті Әрбір адам отбасы үшін үйдің жайлы жарық әрі кең болуын
қалайды. Бұл - өмір талабы. Осының барлығы халықтың тұрғын үй
жағдайын жақсартудың себепші факторына айналып отыр. Осы орайда
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына арнаған
жолдауында тұрғын үй құрылысының жаңа саясаты тұңғыш рет мемлекеттік
деңгейде қаралып мемлекет тарапынан қолдау алды.
Қазақстандағы тұрғын үй проблемасын шешу мақсатында 2000 жылы
“Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы туралы
“ заң қабылданған болатын. Бұл заң еліміздегі тұрғын үй құрылысы
жинақ ақшасы жүйесінің басты принциптері мен шарттарын айқындап
берді. Қазақстанда ипотекалық несиелеу жүйесі АҚШ және Малайзия
елдері тәжірибесі негізінде әзірленді.
Ипотекалық несиелеудің Қазақстандық механизмі
2-сызба
Бұл үлгінің біріншісі ипотекалық несиелеумен тікелей айналысатын
банктер мен банк емес ұйымдар арқылы жүзеге асырылса, екіншісі
ипотекалық несие берушілер ұсынатын талаптар мен кепілдік құқықтарды
сатып алу арқылы қызмет көрсететін ипотекалық компаниялар болып
табылады. Компания тұрғын үй рыногына бюджеттен тыс қаражаттар тарту
және ипотекалық несие жүйесін енгізумен айналысады. Осыған сәйкес
компания ішкі рынокта ипотекалық облигациялар орналастырып,
инвестиция тартуды жүзеге асырады.
Ипотекалық несиелеуді дамыту 2005 жылдан басталды. 2005 жылдың
тамыз айында Қазақстаннның Тұрғын үй құрылысы Жинақ Банкі құрылды.
Үкімет қаулысымен құрылған бұл банктің жарғылық капиталы толығымен
мемлекеттік қаражаттың есебінен жарақталды. 2005 жылдың қыркүйек
айынан бастап бұл банк Қазақстанның барлық облыстары мен ірі елді
мекендерінде тұтынушылармен жұмыс жүргізе бастады.
Қазақстаннның тұрғын үй құрылысы Жинақ Банкінің мақсаты - клиентерге
тұрғын үй мәселесін шешу үшін несие беру. Ол тұтынушыларға 15 жыл
мерзімге дейін 3,5 проценттнен 6,5 проценттік деңгейге дейін несие
береді. Бірақ несие клиентке белгілі бір мерзімнің ішінде банктегі
жинақ шотында ақшалай қаражатты алдын ала жинақтаған жағдайда ғана
беріледі. Клиенттің осы мақсатта банкке алдын-ала салған ақшалай
салымдары арнайы мемлекеттік сыйақысынан құралады. Заңға сәйкес клиент
жеңілдетілген проценттік ставкамен несие алу үшін тұрғын үй
жағдайын жақсартуға қажетті соманың жартысын жинақтауы тиіс. Ал
жалпы сома мөлшері клиенттің жинақтаған салымынан, банктің
сыйақысынан құралады. Мұнда анк пен мемлекеттің сыйақылары клиент
салған салымның мөлшерін көбейтіп қолдау көрсетуге бағытталады.
Заңға сәйкес мемлекеттік сыйақы жыл сайын салым сомасының 20
проценті мөлшерінде есептеледі. Мұндай жағдайда сыйақы төленетін
салым мөлшері 60 айлық есептік көрсеткішпен шектеледі. Егер айлық
есептік көрсеткіш 919 теңгені құрайтын болса, салымшыға төленетін
мемлекеттік сыйақы жылына 11028 теңгені құрайды. Тұрғын үй
құрылысына салынатын салым қолма-қол ақшамен немесе аударым жасау
жолымен жинақталады. Жинақталатын ақшагың мерзімі кем дегенде 3 жыл
болып белгіленгенімен, клиенттің жағдайына қарай ақшаны 3 жылдан
артық мерзімге жинақтауға тура келген жағдайда, қанша уақыт
жинақтаймын десе де салымшының өз еркі. Тұрғын үй құрылысы үшін
ақша жинақтау жөнінде банкпен шарт жасасу үшін клиенттің жеке
басын куаландыратын құжат және СТН қажет.
Банктің клиенттерінің барлық мүдделері заңмен де, банктің қызмет
көрсету тәртібімен де қорғалады. Ол банктің жарғылық капиталының
100 процентін жасақтаушы мемлекеттің қатысуымен банктің жеке
тұлғалардың салымдарына міндетті ұжымдық кепілдік беру жүйесіне
қатысу арқылы және “Қазақстандағы тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы
туралы“ заңмен бекітілген. Заң бойынша салымшы банкпен жасалған
шартты мерзімінен бұрын бұзуға және салымын есептелген сыйақысымен
бірге алуға құқылы.
Клиент несиені қалауынша тұрғын үйін жақсарту мақсатына пайдалана
алады. Атап айтқанда, тұрғын үй сатып алу, салу, күрделі жөндеуден
өткізу, кеңейту, құрылыс материалдарын сатып алу, жер сатып алу,
мердігерлік жұмыстар.
Тұрғын үй құрылысы жинақ ақша жүйесін енгізу барысында банк
тарифтік бағдарлама әзірлеген. Ол бойынша клиент салымның поцентін
өзі таңдап, тұрғын үй несиесі бойынша поценттік ставка мөлшерін
анықтайды. Мысалы, жинақтау мерзімі 3 жыл деп таңдаған клиент
салымы бойынша жылына 2,5 проценттен 3 процентке дейінгі мөлшердегі
проценттік ставканы таңдай алады. Онда оның несие бойынша
проценттік ставкасынң деңгейі жылына 5,5 не 6,0 процент болады.
Өйткені салым мен несиенің проценттік ставкаларының арасындағы
айырмашылық 3 проценттен аспауы тиіс. Жинақтау мерзімі 3 жылдан артық
болған жағдайда бұл айырмашылық 2,8 проценттен 2 процентке дейін
азаяды.
2007 жылдың 1-қаңтарына дейін Қазақстаннның тұрғын үй құрылысы
банкісінде тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы туралы 700 шарт
жасалған. Бұл 6 ай ішіндегі жақсы көрсеткіш. Себебі бұл жүйе
өркениетті елдерде ертеден қолданылып келе жатқан жүйе болғандықтан
Қазақстан тұрғындары да жылы қабылдауы тиіс.
II. Альянс банк АҚ жеке тұлғаларды несиелеу қызметін талдау
2.1 Альянс банк АҚ қызметінің ұйымдастырылуы мен қаржылық
нәтижесін талдау
Альянс банк АҚ Иртыш бизнес банкініңқұқық бөлушілері болып табылады.,
ол 1999 жылы 13 шілде айында екі аймақтық банктің қайта ұйымдастырылу
жолымен біріктіріліп-Семей қалалық акционерлік банкі ААҚ мен
Иртышбизнесбанк ААҚ, Альянс банк АҚ болып атала бастады. Семей қалалық
акционерлік банкі ААҚ-1992 жылы 24сәуір айында, ал Иртышбизнесбанк
ААҚ1993 жылы 7 шілдеде құырылған.
Қайта ұйымдастырумен байланысты Семей қалалық акционерлік банкі ААҚ
филиал ретінді қалдырылып, Иртышбизнес банк ААҚ Павлодар қаласында бас
офисине айналды. Бірлестік банкке 1993 жылдан бергі жинақталған бактік
тәжірибені жақсы іс жүзінде пайдаланып, өз жұмысын Шығыс Қазақстан мен
Павлодар облыстарының өнеркәсіптік кәсіпорындарымен жұмыс жасауға
бағыталған мүмкіндік туындады. 2001 жылдың ортасына таман Иртышбизнесбанк
ААҚ республиканың ірі, орта, кіші кәсіпорындарына кешенді қызмет көрсете
алатын үлкен тұрақты банк құрылымын құрады. 2001 жылы Иртышбизнесбанк
ААҚ негізгі акционерлері ауыстырылды. 2004 жылдың 13 наурызынан бастап
Альянс банк АҚ болып атала бастады, ал 2007 жылдың 13 наурызынан бастап
Альянс банк АҚ қайта тіркелуі аяқталды. Банк мынадай ұйымдарға қатысушы
болып табылады:
• ҚР жеке тұлғалар салымдарына міндетті ұжымдық кепілдік беру қоры;
• Қазақстан қор биржасы (KASE);
• Ипотекалық несиелерге кепілдік беру Қазақстандық қоры;
• Халықаралық банкаралық телекоммуникациялар жүйелері S.W.I.F.T. және
REUTERS;
• VISA International;
• Бірінші несие бюросы;
• Қазақстан қаржыгерлерінің ассоциациясы;
• Қазақстанның Сауда-өнеркәсіптік палатысы.
Альянс банк АҚ алдыңғы қатарлы әлемдік қаржы институттарымен тікелей
корреспонденттік қатынастарда, соның ішінде:
• Bank of New York (USA);
• American Express Bank Ltd. (New York, USA);
• American Express Bank GMBH (Frankfurt am Main, Germany);
• Deutsche Bank Trust Company Americas (New York, USA);
• Deutsche Bank AG (Frankfurt am Main, Germany);
• Raiffeisen Zentralbank Oesterreich AG (Vienna, Austria);
• Citibank, N.A. (New York, USA);
• Citibank, London (London, UK);
• Commerzbank AG (Frankfurt am Main, Germany);
• Dresdner Bank (Frankfurt am Main);
• Credit Suisse First Boston (Switzerland);
• Wachovia Bank New York International Branch Corporation (USA);
• Банк Аваль (АППБ) (Киев, Украина);
• СберБанк России (Москва, Россия);
• ПромсвязьБанк (Москва, Россия);
• Международный Московский Банк (Москва, Россия);
• Банк ЗЕНИТ (Москва, Россия);
• ОАО "Альфа Банк" (Россия);
• Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG (Германия);
• Банк Петрокоммерц (Россия);
• РусславБанк (Москва, Россия);
• БелвнешэкономБанк (Минск, Беларусь);
• Standart Bank London Limited (Англия);
• PAREX BANK (Латвия);
• және т.б.
Қаржылық қызмет көрсету нарығында банктің әріптесетері болып табылады:
• Ұлттық Процессинг орталығы ЖАҚ;
• ЗАО Қазақстан Қор биржасы (KASE) ЖАҚ;
• Альянс Лизинг ЖШС;
• Альянс Полис СК;
• Альянс Капитал АҚ.
2006 жылдың қорытындыларын шығара отырып Альянс Банктің республиканың қаржы
секторын дамытуға қомақты үлес қоса алғанын, тарих беттеріне із салып,
белсенді өкіл болғанын мақтанышпен айта аламыз.
Банк осыдан бес жыл бұрын алдына қойған мақсаттары мен міндеттерін өте
сəтті орындап шықты деп айтуға толық негіз бар. Осы аз ғана уақыт ішінде
Альянс Банк банктердің жалпы республикалық рейтингінде 14-орыннан 2006
жылдың қорытындылары бойынша 5-орынға секіріс жасады. Содан кейін 2007
жылдың бар болғаны бес айында Банк активтерінің көлемі мен жеке капиталы
бойынша 5-орыннан 3-орынға көтеріле алды. Қазір ол Қазақстандағы көшбасшы
банктердерің қатарында, халық арасында Банктің беделі зор.
Банктің жетістіктері оныҢ қаржылық көрсеткіштерінен-ақ байқалып тұр.
Мəселен, Банктің өткен жылдағы ең басты жетістіктерінің бірі - табыс
көлемінің едəуір өсуі: Банктің 2006 жылдағы таза пайдасы 14 миллиард
теңгеге жетті, бұл 2005 жылғы көрсеткіштен 9 есе жоғары. Бұл Банк активтері
мен міндеттемелерін басқаруда салыстырмалы түрде алғанда арзан ресурстарды
пайдалана отырып, оларды пайдалы түрде кəдеге асыруға бағытталған байсалды
саясат жүргізудің арқасы деп білеміз.
Сонымен қатар, Банктің едəуір жетістіктерінің қатарына оның ресурстық
базасының өскенін жатқызуға болады. Ішкі нарықтан қарыз алумен қоса, Банк
еурооблигациялар шығарады, синдикатты несие алады, сонымен қатар
қаржыландырудың басқа да көздерін үнемі іздеп отырады. Бұл міндеттемелерді
жан-жақты ырықсыздандыруға мүмкіндік береді. Ішкі жəне сыртқы капитал
нарығында тартылған қаржының есебінен банктің міндеттемелері 2,8 есе артып,
2007 жылдың 1 қаңтарындағы мəлімет бойынша 841 миллиард теңгеге жетті.
Ресурстық базаның бұлайша қомақты түрде өсуі шетелдік инвесторлар мен
Қазақстан халқының тарапынан Банкке деген сенімнің артқанын білдіреді жəне
оның тұрақтылығына кепілдік бар деген сөз.
Ресурстық базасы өскенінің арқасында Альянс Банк активтерін де біраз
ұлғайтты. Жыл басынан бері оның көлемі 2,8 есе өсіп, 2007 жылдың 1
қаңтарында 921 миллиард теңгені құрады. Банк актитверінің қомақты бөлігі
жекелеп несие беру портфеліне жатады: Қазақстанның банк секторындағы
жекелеп несиелеудің жалпы өсімінің 28,6 пайызы Альянс Банктің үлесіне
тиеді. Бұл - Қазақстан банктерінің арасындағы ең жоғары көрсеткіш. Осындай
жоғары өсімнің арқасында 2006 жылдың қорытындылары бойынша Альянс Банк
жекелеп несиелеу нарығында бірінші орынды иемденіп, өз үлесін 8,3 пайыздан
19,7 пайызға дейін өсірді.
Активтердің өсуімен бірге Банктің капиталы да еселенді. 2006 жылдың басынан
бері Альянс Банктің қаржылық мызғымастығының басты көрсеткіші - жеке
капиталы, қарапайым акцияларды қосымша үш рет шығарудың арқасында 3 есеге
дейін өсіп, 2007 жылдың 1 қаңтарындағы мəліметтер бойынша 80 миллиард
теңгеге жетті, соның ішінде жарғылық капитал 60 миллиард теңге. Капитал
көлемі акционерлердің қаржысын құю жəне ағымдағы жəне бұрнағы жылдардағы
капиталданған таза пайданы өсіру арқасында артты.
Банктің халықаралық банк ісіндегі стандарттарды мүлтіксіз сақтауының,
бизнесінің ашықтығы мен мөлдірлігінің арқасында пайда болған шетелдік
инвесторлар мен əріптестердің сенімі Банкке қажетті қаржыны сырттан да
тартып отыруға мүмкіндік береді.
Еуропаның Қайта қру жəне Даму Банкі 2005 жылы жүргізген аудит пен
мониторингтен соң Альянс Банк ЕҚДБ-ның Қазақстандағы басты əріптестерінің
біріне айналды. Осы əріптестіктің шеңберінде Альянс Банк ЕҚДБ-мен жалпы
сомасы 53,6 млн. АҚШ долларына бес бірдей несие келісіміне қол қойды. 2007
жылдың мамыр айында Альянс Банк пен ЕҚДБ Банкке ЕҚДБ-ның арнайы
бағдарламасы аясында шағын жəне орта бизнесті несиелендіру процесін өз
бетінше басқаруға өкілдік беретін Меморандумға қол қойды.
Сондай-ақ 2006 жылы Альянс Банк Азия Даму Банкімен (АДБ) үкіметтің
кепілдігінсіз 50 млн. АҚШ доллары көлемінде несие беру туралы келісімге қол
қойды. Несиені қайтару мерзімі - 5 жыл. Аталған келісімнің басты ерекшелігі
сол, бұл - АДБ-ның Қазақстанның жеке секторын қаржыландыру бойынша алғашқы
жобасы.
Халықаралық инвесторлардың артқан сенімін пайдалана отырып Альянс Банк өз
қызметі барысында алты синдикатталған несие алды, бұлардың үшеуін қазірдің
өзінде сəтті түрде қайтарды. Синдикаттың ұйымдастырушарлы ретінде Cіtіbank,
Deutsche Bank Ag, Standard Bank, ING Bank NV, Wachovia Bank NV, SBL&RZB
батыстың ірі банктері атсалысты. 2006 жылдың маусым айында Альянс Банк 400
млн. АҚШ долларының синдикатталған займын, ал сол жылдың қарашасында 30
млн. АҚШ долларының синдикатталған займын алды.
2006 жылы Банк 1,5 миллиард АҚШ доллары сомасына MTN (medium term notes)
бағдарламасын орнатты. Осы бағдарламаның аясында 2006 жылдың сəуір айында
Альянс Банк 250 млн. доллардың, қыркүйекте - 350 млн. доллардың, қарашада
200 млн. доллардың еурооблиацияларын орналастырды. Сондай-ақ 2006 жылдың
наурызында Банк 150 млн. доллардың гибридті мерзімсіз еуробондтарын
орналастырды. 2007 жылдың қаңтар, ақпан айларында Альянс Банк еуро түрінде
(750 млн.) жəне фунт-стерлинг түрінде (250 млн.) еурооблигациялар шығарды.
Альянс Банктің осындай толағай табыстары халықаралық сарапшылардың
назарынан тыс қалмады. 2006 жылы халықаралық іскерлік басылым Euromoney
Альянс Банкке 2006 жылы Еуропаның дамушы елдерінде Корпоративтік басқару
жөнінен көшбасшы банк деген атақты тағы бір мəрте берді. Бұл сыйлық Альянс
Банкке осымен екінші рет табыс етіліп отыр.
Сол арқылы Альянс Банк басқарудағы ашықтығы мен менеджметтегі тиімділігі
жөнінен көш бастаушы екенін дəлелдеді.
Альянс Банкке берілген жоғары несиелік рейтингтер оның жетістіктерін
көптеген халықаралық рейтингтік агенттіктер мойындағанын растайды. Moody's
Іnvestors Servіce: шетел валютасы түрдіндегі ұзақмерзімді міндеттемелер
рейтингі Ва2 ( болжам тұрақты), шетел валютасы түріндегі қысқамерзімді
міндеттемелер рейтингі NP, жəне қаржылық тұратқылық рейтингі Е+ (болжам
тұрақты); Fіtch Ratіngs: ұзақмерзімді рейтинг BB– (BB минус)
деңгейінде, қысқамерзімді – B, жеке өзінікі – D, қолдау рейтингі - З.
Ұзақмерзімді рейтинг бойынша болжам - тұрақты.
2007 жылдың бірінші жартыжылдығында Альянс Банк қалыптасқан қарқынды даму
үрдісін сол қалпында сақтады, сөйтіп активтері мен жеке капиталының ауқымы
жағынан Қазақстандағы коммерциялық банктер рейтингінде 3-орынды иеленді.
Альянс Баанктің активтері 2007 жылдың бірінші жартыжылдығының қорытындылары
бойынша бір триллион теңгеден асып түскен, 2007 жылдың 1 шілдесіндегі
мəліметтер бойынша оның нақты көлемі 1 332 млдр. теңге, міндеттемелері - 1
196 млрд. теңге, жеке капиталы - 136
млрд. теңге. Банктің 2007 жылдың бірінші жарты жылдығындағы таза табысы
19,6 млдр. теңгені құрады.
Банктің аймақтық саясатты сəтті жүргізіп отырғанының бір дəлелі - Қазақстан
Республикасының көптеген қалаларын қамтыған өкілдіктер жүйесінің кең
ауқымдылығы. Көп жылдар бойы Альянс Банк аймақтардағы өкілдігін белсенді
түрде кеңейтумен келеді. Қазіргі кезде Қазақстанның 43 қаласында, 20
елдімекенінде оның 25 филиалы мен 219 бөлімшесі жұмыс істеп жатыр. 2007
жылы біз аймақтық бөлімшелер жүйесін кеңейте түсуді жоспарлап отырмыз.
Соның ішінде тəулік бойы клиенттердің өз-өздеріне қызмет етуіне мүмкіндік
беретін электронды кассирі бар бөлімшелерді де, стандартты қызмет түрлерін
көрсете алатын кішігірім бөлімшелер ашу да жоспарда бар. Сонымен қатар,
күту залын ашуға мүмкіндік беретін бөлімшелердің барлығында электронды
кезек жүйесін енгізіп, өзіне-өзі қызмет ету орындарын да қарастыруды көздеп
отырмыз. 2007 жылы Банктің аймақтық жүйесі кеңейіп, филиалдар саны 27-ге,
бөлімшелері саны 300-ге жетеді деп жоспарланған.
Дəстүрлі банктің филиалдар мен бөлімшелерден бөлек, Банк аймақтық жүйесі
Қазақстанның бүкіл аумағын қамтитын ұлттық пошта операторы Қазпошта Ақ-
мен де тығыз əріптестік байланыс орнатқан. Осы əріптестіктің арқасында
тұрғындар кез келген аудандық пошта байланысы бөлімшесінде стандартты банк
қызмет түрлерін пайдалана алады. Банктің жеке өнімдері АльянсФинанс, Альянс
Retail Group сияһты клиенттің несиелік тарихын жасап, оның төлем қабілетін
тексере алатын қаржылық брокерлер арқылы да үлестірілуде. Біз Қазпошта АҚ-
мен жəне қаржылық агенттермен арадағы берік əріптестік қарым-қатынас сату
каналдарын жан-жақты етіп, кеңейтуге мүмкіндік береді деп үміттенеміз.
Демек, Альянс Банктің 2006 жылдың өг бойында жəне 2007 жылдың бірінші
жартысында жеткен жетістіктері оның Қазақстан Республикасының жүйе құрушы
банктерінің бірі ретіндегі үздіксіз əрі серпінді дамып келе жатқанының
көрсеткіші бола алады. Альянс Банктің қаржылық белсенділік шегін кеңейтуді
біз бизнес стратегиясының кезекті бір кезеңі ретінде ғана емес, республика
экономикасына жаңа көкжиек ашуға мүмкіндік деп үміттенеміз, өзіміздің
Қазақстан жеріндегі еңбегімізді біз осы тұрғыдан ғана қарастырамыз.
Альянс Банк бұрынғысынша бизнестің барлық бағыттарында əмбебап банк ретінде
дамып келеді. Банк үшін нарықтың басты бөлігі ретінде жекелеу нарығы
қарастырылады. Бұл пайданы жəне тəуекелді жан-жақты ету жəне қор жинау
саласындағы ең сенімді нарық болып табылады. Соның ішінде карточка нарығы,
нарықтың ең табысты бөліктерінің бірі - шағын жəне орта бизнес
субъектілерін қаржыландыру да бар. Сондықтан, Банктің өнім түрлерін
дамытуда Банк араласып отырған аймақтардың барлығында нарықтың осы бір
бөлігіндегі клиенттерге бағытталады.
Акционерлер бизнесін бұдан былай да өсіре беру мақсатында Альянс Банк 2007
жылдың шілде айында қарапайым акционерлік капиталының 17,4 пайызын Лондон
қор биржасына ғаламдық депозиттік қолхат түрінде орналастырды. Қор
биржасына шығуға түрткі болған тағы бір фактор SAFC қаржылық холдингінің,
жəне оның бір бөлігі ретінде Альянс Банктің жоғары халықаралық
стандарттарға сай, трансұлттық компания ретінде өсіп-жетілуге икемділігі
болды. Сонымен қатар бұл қадам оның іс-əрекеттері мен корпортивтік
басқаруындағы жариялылықтың бір үлгісі болды.
Өмір сүру кезеңінде Альянс Банк бас акционері – Сеймар Инвестициялық тобы
тарапынан күшті қолдауға ие болды. Оның иелері - Марғұлан Сейсембаев, Ерлан
Сейсембаев жəне Асқар Галин мырзалар. 2006 жылдың желтоқсанында Сеймар ИТ
SAFC (Seіmar Allіance Fіnancіal Corporatіon) қаржылық холдингін құрды.
Қазіргі кезде SAFC-тың құрамына: Альянс Банк АҚ, Старбанк ЖАҚ, Альянс
Consumer Fіnance шағын несие ұйымы ЖШС, Альянс Retaіl Group ЖШС, ФА
Альянс Финанс ЖШС, Дом Кредитов ЖШС, Альянс Бизнес Соnsult ЖШС сияқты
қаржылық агенттіктері жіне басқа да мекемелер кіреді.
Сеймер ИТ Қазақстанның қаржы саласында иелік еткен барлық активтерді бір
холдингтің астына жинау арқылы топтың жалпы даму стратегиясы негізінде тағы
бір лайықты қадам жасады.
Банк акционерлері Банк қызметінде толық жариялылықты, оның болашақта да
қарқынды дамуын қамтамасыз ету мақсатында Директорлар кеңесінің құрамына
əлемнің жетекші қаржылық жəне өндірістік компанияларында басқару тəжірибесі
мол үш бірдей шетелдік мамандарды кіргізді. Сөйтіп, аталған Банкті басқару
органына: 2006 жылдың қарашасында - Стюарт Лейтон мырза (тəлуесіз директор
есебінде), 2006 жылдың желтоқсанында - Бертран Госсар марза, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz