Биосферасының біртұтастылық қағидасы

І. Кіріспе бөлім
А) Биосфера туралы түсінік
ІІ. Негізгі бөлім
1) Ластанған ауаның биосфера тигізетін әсері
2) Ауаны таза сақтанудың ұйымдық шаралары
ІІІ. Қорытынды
Биосферасының біртұтастылық қағидасы.

Биосфера—экология ғылымының зерттеу саласы болып санала-тын жер шарындағы тірі организмдер орналасқан экологиялык жүйе. Биосфераның қүрамына литосфераның жоғары қабаты, гидросфера түгелімен, сол сиякты атмосфера қабаты кіреді. Биосфера тірі организмдердің тіршілік етуіне қолайлы орта. Оларға көлемі кішігірім ін, қүс ұясы, қүмырсқа илеуі, ірі тау, дала, биоценоз бен экожүйелер жатады.
Биосфераның даму эволюциясы және оның болашағы тек Жер қыртысының дамуымен байланысты.
Академик В.И.Вернадский (1863—1945) биосфераны ғылыми түрғыда толық зерттеп, оның теориялык негізін салған. Оның биосфера туралы ілімі — жаратылыстану ғылымдары бойынша осы күнге дейін маңызын жоймаған теориялық еңбек. В.И.Вернадскийдің биосфера туралы негізгі идеялары өзінің "Биосфера" атты еңбегінде 1926 жылы жарык көрген. Аталған еңбекте академик биосферадағы тіршіліктің дамуын, қалыптасуын, оның шекарасы мен болашағын зерттей келіп, "биосферадағы тіршіліктің негізгі қозғаушы күші — Күн энергиясы мен химиялық элементтердің тірі және елі заттар арасындағы миграциясы жүзеге асатын зат алмасу процесі, яғни организмдердің көбеюі мен дамуы" деп түжырым жасайды. Шын мәнінде, биосферадағы жалпы тіршіліктің пайда болуы бейорганикалык элементтер не-гізінде органикалық заттардың пайда болуы түрғысынан қарастырылады.
Биосфера өзін күрайтын 3 құрамдас бөлігімен сипатталады. Олар — литосфера, гидросфера жөне атмосфера.
Академик В.И.Вернадский биосферадағы тіршілік процестерін зерттей келе химиялық элементтердің бір тобын "тірі заттар" деп атады. Олар биофильді заттарға жататын сутек, көміртек, оттек, азот, фосфор және күкірт элементтері еді. Биофильді элементтердің атомы тірі организмдердің денесінде күрделі органикалық косылыстар түзе отырып, көмірсуларды, липидтерді, нәруыздар мен нуклеин қышқылдарын құрайды. Ал бұл органикалық заттар тіршілік тірегі екені мәлім.
В.И.Вернадский биосфераның қалыптасу және даму эволюциясындағы "тірі заттардың" рөлірі өте жоғары бағалады. Тірі организмдердің, әсіресе адам баласының іс-әрекетін биосфера шегіндегі биогеохимиялық фактпор деп бағалай келіп, биосфера өзін-өзі реттеп отыратын табиғи жүйе екендігін дәлелдеді. Яғни, ғаламшардағы ең жоғары сатыдағы дамыған тіршіліктің өзі тірі.
Ең басты мәселе — биосферадағы айналымдардың қалдьщсыз жүруі. Соның нөтижесінде, биосфера деп аталатьш "үйімізде" ешбір басы артьщ зиянды қосылыстар түзілмейді, бәрі де кайтадан айналымға түсіп, табиғаттың өзін-өзі тазартуы жүріп жатады. Ол процестердің ең басты козғаушы күші — Күн сәулесі екенін естен шығармауымыз керек.
В.И.Вернадский табиғаттағы зат айналымдарының түрақты даму процесіндегі адамның рөліне ерекше мән берді. Тіптен, оның дәлелдеуінше, адам баласы теңдесі жоқ биосферадағы ең қуатты геологиялық күш ретінде бағаланды. Яғни, болашақтағы биосфераның тағдыры адамзаттың ақыл-ойының сапасына немесе деңгейіне байланысты екендігін болжай келе өзінің өте маңызды теорияларының бірін тұжырымдады. Ол биосфераның жаңа тұрғыдағы сипаты, Жердің сапалы қабықшасы — ноосфера туралы болжамдар еді. Ал "ноосфера" деген ұғымды ғылымға француз математигі Э.Леруа енгізген болатын.

1. Бейсенова Ә.,Ж. Шілдебаев «Экология»
2. Сағымбаев Ғ. «Экология негіздері» Алматы, 1975ж.
3. Жатқанбаев Ж. «Экология негіздері» Алматы, 2003ж.