Тауарларды кедендік ресімдеу
КІРІСПЕ
3
1 ТАУАРЛАРДЫ КЕДЕНДІК РЕСІМДЕУДІҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ТАУАРЛАРДЫ ДЕКЛАРАЦИЯЛАУ ТӘРТІБІ
7
1.1
Кеден Одағындағы тауарларды кедендік ресімдеудің түсінігі 7
1.2 Кеден Одағындағы тауарларды декларациялаудың тәртібі 14
2 ТАУАРЛАРДЫҢ КЕДЕНДІК РӘСІМДЕРІНІҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ТАУАРЛАРДЫ КЕДЕНДІК РӘСІМДЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ
24
2.1 Тауарлардың кедендік режимінің түсінігі және оның түрлері 24
2.2 Кеден Одағына импортталатын тауарлардың кедендік режимдері 29
2.3 Кеден одағынан экспортталатын тауарлардың кедендік режимдері 53
ҚОРЫТЫНДЫ
65
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
67
3
1 ТАУАРЛАРДЫ КЕДЕНДІК РЕСІМДЕУДІҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ТАУАРЛАРДЫ ДЕКЛАРАЦИЯЛАУ ТӘРТІБІ
7
1.1
Кеден Одағындағы тауарларды кедендік ресімдеудің түсінігі 7
1.2 Кеден Одағындағы тауарларды декларациялаудың тәртібі 14
2 ТАУАРЛАРДЫҢ КЕДЕНДІК РӘСІМДЕРІНІҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ТАУАРЛАРДЫ КЕДЕНДІК РӘСІМДЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ
24
2.1 Тауарлардың кедендік режимінің түсінігі және оның түрлері 24
2.2 Кеден Одағына импортталатын тауарлардың кедендік режимдері 29
2.3 Кеден одағынан экспортталатын тауарлардың кедендік режимдері 53
ҚОРЫТЫНДЫ
65
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
67
Зерттеудің өзектілігі. 2012 жылдың 1 қаңтарынан Қазақстан Республикасы, Беларусь Республикасы және Ресей Федерациясы Біртұтас Экономикалық Кеңістікке енгені белгілі. Ал Қазақстан республикасының Президенті биылғы Қазақстан халқына Жолдауында « 2012 жылы Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіру жолындағы келіссөздерді аяқтаймыз», деп келесі межені белгіледі. [1]. Осы аумақта өндірілген және біртұтас аумақта еркін айналымда болатын үшінші елдерде өндірілген тауарлардың сауда-саттық айналымына кедендік баждар мен экономикалық сипаттағы шектеулер алынып тасталады. Үш ел үшінші елдермен бірыңғай кедендік тарифті және тауарлармен сауда-саттықты реттеудің басқа да бірегей шараларын қолданатын болады. Бірыңғай кедендік тариф – бұл шешуші құжат әрі бірыңғай сауда саясатының маңызды элементі болып табылады. Қазақстан Республикасы Президенті 28 қаңтар 2011 жылғы «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз», атты Қазақстан халқына Жолдауында «2010 жылдың 10 айында еліміздің Ресей Федерациясы және Беларусь Республикаларымен сауда айналымы 38 %-ға артты, Қазақстан Республикасының Кеден Одағына экспорты 52,4 %-ға артып, мұнда бюджетке кедендік баждар 25 %-ға артты», деп атап өтіп, Кедендік Одақтың тиімді экономикалық тұсын атап өткен болатын. [2]. Бұл сыртқы экономикалық қызметтің Бірыңғай сауда номенклатурасына сәйкес жүйелендірілетін үшінші елдерден бірыңғай кедендік аумаққа кіргізілетін тауарларға қолданылатын кедендік баж салықтары ставкаларының жиынтығы. Ол үшінші елдерден кіргізілетін тауарларға таратылады, бірақ ТМД елдерінен әкелінетін тауарларға қолданылмайды (ТМД елдері ішінде еркін сауда аймағы жұмыс істейді). Тауарлық позициялардың жалпы саны 11 214 өлшемді құрайды. Қазақстан инвестициялық жобаларға сәйкес өндіру жоспарланған тауарларға қатысты төмен ставкалар қолдану мүмкіндігін салынып жатқан зауыттар өндірістік қуаттарына шыққанға дейінгі кезеңге кейінге қалдырып отыр. Мысалы, олар алюминий, мұнай-химия саласындағы тауарларға, құрылыс материалдарына, минералды тыңайтқыштарға, маталарға және т.б. өнімдерге қолданылады. Осыған қоса, инвестициялық келісімдер шеңберінде кедендік баж салығын төлемей-ақ технологиялық жабдықтарды, жиынтықтаушы бұйымдар мен қосалқы бөлшектерді әкелу мүмкіндігі көзделген. Ендігі бастысы, ол Кеден кодексінің 2010 жылдың 1 шілдесінде күшіне енуінен бастап Кедендік одаққа қатысушылар арасында тауарларды кедендік ресімдеу болмайды, сондай-ақ Ресей мен Беларусь арасындағы үшінші елдерде өндірілетін тауарларға да кедендік ресімдеулер қолданылмайды. Осыған ұқсас үшінші елдерде өндірілетін тауарлар жөніндегі шарттар Қазақстан мен Ресей арасында 2011 жылдың 1 шілдесінен бастап күшіне енеді. Әрине, кедендік ресімдеу алып тасталғаннан кейін де ішкі шекаралардағы бақылаулар бірден жойылмайды. 2011 жылдың 1 шілдесіне дейін кедендік, санитарлық-эпидемиологиялық, фито-санитарлық, ветеринарлық, көліктік және шекаралық бақылау түрлері сақталады. Бірақ олар да шекаралық бақылауды қоспағанда кейін Кедендік одақтың сыртқы шекараларына шығарылады.
1. Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» //Астана-2012 жылғы 27 қаңтар, Тоғызыншы бағыт.
2. Болашақтың іргесін бірге қалаймыз. Қазақстан Респулбикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы, 1-тармақ; Астана, 2011 жыл 28 қаңтар;
3. Кеден Одағының Кеден кодексі, 1-бап, 1-тармақ. Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың мемлекеттер басшыларының деңгейіндегі мемлекетаралық кеңесінің (кеден одағының жоғарғы органы) 2009 жылғы 27 қарашадағы шешімімен қабылданған Кеден одағының кеден кодексі туралы шартқа қосымшамен бекітілді. Кеден одағының Кеден кодексі туралы шарт ҚР 2010 жылғы 25 маусымдағы №293-4 Заңымен ратификацияланды. 2010 жылғы 1 шілдеден күшіне енді.
4. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 4-бап, 3-тармақ. 1995 жылы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданды. Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 1996 жыл №4, Конституция жаңа редакцияда – ҚР 7.10.1998 ж., №284-I; 21.05.2007ж. №254-III; 2.02.2011ж. №403-IV Заңдарымен өзгерістер мен толықтырулар енгізілген.
5. Айтжанова Ж. Кеден одағынан кедергі келмейді. Айқын,- 15 сәуір 2010ж.7-бет.
6. Қазақстан Респуликасының Президенті Н.Ә Назарбаевтің Қазақстан халқына жолдауынан. Қазақстан өз дамындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында. Қазақстан әлемдегі бәсекеге қабілетті 50-елдің қатарына кіру стратегиясы. 1-наурыз 2006 ж., Параграф ақпараттық құқықтық жүйесі-2012.
7. Бизнес и власть газеті, Кеден одағының болашағы туралы сұхбаттан. 2 сәуір 2011ж 2-бет.
8. Қазақстан Республикасның Кеден ісі туралы Кодексі, Қазақстан Республикасының 2010 жыл 30 маусымдағы №296-ІV Заңымен қабылданған, 3 шілде 2010 жылы Егемен Қазақстан газетінде жарияланды, 7-бап, 34-тармақ.
9. Жеке тұлғалардың тауарларды Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткiзуiнiң кейбiр мәселелерi Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 9 наурыздағы № 217 Қаулысы (2008.31.12. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен), 13-тармақ.
10. Әлібеков С.Т. Қазақстанның кеден құқығы, Алматы 2007ж 45-б.
11. Қазақстан Республикасның Кеден ісі туралы Кодексі, Қазақстан Республикасының 2010 жыл 30 маусымдағы №296-ІV Заңымен қабылданған, 3 шілде 2010 жылы Егемен Қазақстан газетінде жарияланды, 145-бап, 2-тармақша;
12. Габричидзе Таможенное законадательство М- БЕК, 2003ж.26-б.
13. Сарсенбаев М.А. Таможенное право. Алматы, 1995ж 36-б.
14. ТМД мемлекеттерінің сыртқы экономикалық қызметінің тауар номенклатурасы туралы келісім, 2003ж 13-маусым;
15. Қазақстан Респбликасыны Үкіметінің қаулысы, 2003ж 19-мамыр, №12-233, 6-тармақша; Параграф ақпараттық құқықтық жүйесі-2012.
16. ТМД мемлекеттерінің сыртқы экономикалық қызметінің тауар номенклатурасы туралы келісім, 2003ж 13-маусым; 2-бөлім, 2-тармақ; Параграф ақпараттық құқықтық жүйесі-2012.
17. Қазақстан Республикасның Кеден ісі туралы Кодексі, Қазақстан Республикасының 2010 жыл 30 маусымдағы №296-ІV Заңымен қабылданған, 3 шілде 2010 жылы Егемен Қазақстан газетінде жарияланды,195-бап;
18. Әлібеков С.Т. Қазақстанның Кеден құқығы, Алматы,2002ж,23-бет;
19. Қазақстан Республикасының кедендік тарифтері және сыртқы Экономикалық қызметтің Тауар Номенклатурасы туралы. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 28 желтоқсан 2007 жылғы Қаулысы, 12-тармақ, 2-тармақша;
20. Н.Ә.Назарбаев. Жаңа онжылдық-Жаңа экономикалық өрлеу-Қазақстанның жаңа мүмкіндіктер. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Астана 2010 жыл 29 қаңтар, кіріспе бөлімі;
21. Алибекова Р. Сократить путь от таможни до розницы. Казахстанская правда, 20 ақпан 2011 ж, 7-б.
22. Алибекова Р. Сократиь путь от таможни до розницы. Казахстанская правда 20 қараша 2010 ж, 7-б.
23. Мұхитдинов Н.Б., Найманбаев С.М., Серимов У.С. Қаржылар саласындағы басқарудың құқықтық негіздері. Алматы, 1999.- 36-б.
24. Нұрлан Бұршақбаев. Кедендегі сыбайлас жемқорлықты қалай азайтамыз? // Жас Қазақ, 2012. - №21.- 5 сәуір.
25. К.Сәттібайұлы. Кедендік Одақтың болашағынан не күтеміз? // Егемен Қазақстан. 2011. - № 8. -20 наурыз.
26. Алибекова Р. Сократиь путь от таможни до розницы. Казахстанская правда.- 2010. - № 6. -20 ноября.-7-б.
27. Сулейменов Т. Таможенный союз: плюсов больше, чем минусов // Известия, 2011- 8 сәуір.
2. Болашақтың іргесін бірге қалаймыз. Қазақстан Респулбикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы, 1-тармақ; Астана, 2011 жыл 28 қаңтар;
3. Кеден Одағының Кеден кодексі, 1-бап, 1-тармақ. Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың мемлекеттер басшыларының деңгейіндегі мемлекетаралық кеңесінің (кеден одағының жоғарғы органы) 2009 жылғы 27 қарашадағы шешімімен қабылданған Кеден одағының кеден кодексі туралы шартқа қосымшамен бекітілді. Кеден одағының Кеден кодексі туралы шарт ҚР 2010 жылғы 25 маусымдағы №293-4 Заңымен ратификацияланды. 2010 жылғы 1 шілдеден күшіне енді.
4. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 4-бап, 3-тармақ. 1995 жылы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданды. Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 1996 жыл №4, Конституция жаңа редакцияда – ҚР 7.10.1998 ж., №284-I; 21.05.2007ж. №254-III; 2.02.2011ж. №403-IV Заңдарымен өзгерістер мен толықтырулар енгізілген.
5. Айтжанова Ж. Кеден одағынан кедергі келмейді. Айқын,- 15 сәуір 2010ж.7-бет.
6. Қазақстан Респуликасының Президенті Н.Ә Назарбаевтің Қазақстан халқына жолдауынан. Қазақстан өз дамындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында. Қазақстан әлемдегі бәсекеге қабілетті 50-елдің қатарына кіру стратегиясы. 1-наурыз 2006 ж., Параграф ақпараттық құқықтық жүйесі-2012.
7. Бизнес и власть газеті, Кеден одағының болашағы туралы сұхбаттан. 2 сәуір 2011ж 2-бет.
8. Қазақстан Республикасның Кеден ісі туралы Кодексі, Қазақстан Республикасының 2010 жыл 30 маусымдағы №296-ІV Заңымен қабылданған, 3 шілде 2010 жылы Егемен Қазақстан газетінде жарияланды, 7-бап, 34-тармақ.
9. Жеке тұлғалардың тауарларды Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткiзуiнiң кейбiр мәселелерi Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 9 наурыздағы № 217 Қаулысы (2008.31.12. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен), 13-тармақ.
10. Әлібеков С.Т. Қазақстанның кеден құқығы, Алматы 2007ж 45-б.
11. Қазақстан Республикасның Кеден ісі туралы Кодексі, Қазақстан Республикасының 2010 жыл 30 маусымдағы №296-ІV Заңымен қабылданған, 3 шілде 2010 жылы Егемен Қазақстан газетінде жарияланды, 145-бап, 2-тармақша;
12. Габричидзе Таможенное законадательство М- БЕК, 2003ж.26-б.
13. Сарсенбаев М.А. Таможенное право. Алматы, 1995ж 36-б.
14. ТМД мемлекеттерінің сыртқы экономикалық қызметінің тауар номенклатурасы туралы келісім, 2003ж 13-маусым;
15. Қазақстан Респбликасыны Үкіметінің қаулысы, 2003ж 19-мамыр, №12-233, 6-тармақша; Параграф ақпараттық құқықтық жүйесі-2012.
16. ТМД мемлекеттерінің сыртқы экономикалық қызметінің тауар номенклатурасы туралы келісім, 2003ж 13-маусым; 2-бөлім, 2-тармақ; Параграф ақпараттық құқықтық жүйесі-2012.
17. Қазақстан Республикасның Кеден ісі туралы Кодексі, Қазақстан Республикасының 2010 жыл 30 маусымдағы №296-ІV Заңымен қабылданған, 3 шілде 2010 жылы Егемен Қазақстан газетінде жарияланды,195-бап;
18. Әлібеков С.Т. Қазақстанның Кеден құқығы, Алматы,2002ж,23-бет;
19. Қазақстан Республикасының кедендік тарифтері және сыртқы Экономикалық қызметтің Тауар Номенклатурасы туралы. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 28 желтоқсан 2007 жылғы Қаулысы, 12-тармақ, 2-тармақша;
20. Н.Ә.Назарбаев. Жаңа онжылдық-Жаңа экономикалық өрлеу-Қазақстанның жаңа мүмкіндіктер. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Астана 2010 жыл 29 қаңтар, кіріспе бөлімі;
21. Алибекова Р. Сократить путь от таможни до розницы. Казахстанская правда, 20 ақпан 2011 ж, 7-б.
22. Алибекова Р. Сократиь путь от таможни до розницы. Казахстанская правда 20 қараша 2010 ж, 7-б.
23. Мұхитдинов Н.Б., Найманбаев С.М., Серимов У.С. Қаржылар саласындағы басқарудың құқықтық негіздері. Алматы, 1999.- 36-б.
24. Нұрлан Бұршақбаев. Кедендегі сыбайлас жемқорлықты қалай азайтамыз? // Жас Қазақ, 2012. - №21.- 5 сәуір.
25. К.Сәттібайұлы. Кедендік Одақтың болашағынан не күтеміз? // Егемен Қазақстан. 2011. - № 8. -20 наурыз.
26. Алибекова Р. Сократиь путь от таможни до розницы. Казахстанская правда.- 2010. - № 6. -20 ноября.-7-б.
27. Сулейменов Т. Таможенный союз: плюсов больше, чем минусов // Известия, 2011- 8 сәуір.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 ТАУАРЛАРДЫ КЕДЕНДІК РЕСІМДЕУДІҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ТАУАРЛАРДЫ 7
ДЕКЛАРАЦИЯЛАУ ТӘРТІБІ
1.1Кеден Одағындағы тауарларды кедендік ресімдеудің түсінігі 7
1.2Кеден Одағындағы тауарларды декларациялаудың тәртібі 14
2 ТАУАРЛАРДЫҢ КЕДЕНДІК РӘСІМДЕРІНІҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ТАУАРЛАРДЫ 24
КЕДЕНДІК РӘСІМДЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ
2.1Тауарлардың кедендік режимінің түсінігі және оның түрлері 24
2.2Кеден Одағына импортталатын тауарлардың кедендік режимдері 29
2.3Кеден одағынан экспортталатын тауарлардың кедендік режимдері 53
ҚОРЫТЫНДЫ 65
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 67
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі. 2012 жылдың 1 қаңтарынан Қазақстан Республикасы,
Беларусь Республикасы және Ресей Федерациясы Біртұтас Экономикалық
Кеңістікке енгені белгілі. Ал Қазақстан республикасының Президенті биылғы
Қазақстан халқына Жолдауында 2012 жылы Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіру
жолындағы келіссөздерді аяқтаймыз, деп келесі межені белгіледі. [1]. Осы
аумақта өндірілген және біртұтас аумақта еркін айналымда болатын үшінші
елдерде өндірілген тауарлардың сауда-саттық айналымына кедендік баждар мен
экономикалық сипаттағы шектеулер алынып тасталады. Үш ел үшінші елдермен
бірыңғай кедендік тарифті және тауарлармен сауда-саттықты реттеудің басқа
да бірегей шараларын қолданатын болады. Бірыңғай кедендік тариф – бұл
шешуші құжат әрі бірыңғай сауда саясатының маңызды элементі болып табылады.
Қазақстан Республикасы Президенті 28 қаңтар 2011 жылғы Болашақтың іргесін
бірге қалаймыз, атты Қазақстан халқына Жолдауында 2010 жылдың 10 айында
еліміздің Ресей Федерациясы және Беларусь Республикаларымен сауда айналымы
38 %-ға артты, Қазақстан Республикасының Кеден Одағына экспорты 52,4 %-ға
артып, мұнда бюджетке кедендік баждар 25 %-ға артты, деп атап өтіп,
Кедендік Одақтың тиімді экономикалық тұсын атап өткен болатын. [2]. Бұл
сыртқы экономикалық қызметтің Бірыңғай сауда номенклатурасына сәйкес
жүйелендірілетін үшінші елдерден бірыңғай кедендік аумаққа кіргізілетін
тауарларға қолданылатын кедендік баж салықтары ставкаларының жиынтығы. Ол
үшінші елдерден кіргізілетін тауарларға таратылады, бірақ ТМД елдерінен
әкелінетін тауарларға қолданылмайды (ТМД елдері ішінде еркін сауда аймағы
жұмыс істейді). Тауарлық позициялардың жалпы саны 11 214 өлшемді құрайды.
Қазақстан инвестициялық жобаларға сәйкес өндіру жоспарланған тауарларға
қатысты төмен ставкалар қолдану мүмкіндігін салынып жатқан зауыттар
өндірістік қуаттарына шыққанға дейінгі кезеңге кейінге қалдырып отыр.
Мысалы, олар алюминий, мұнай-химия саласындағы тауарларға, құрылыс
материалдарына, минералды тыңайтқыштарға, маталарға және т.б. өнімдерге
қолданылады. Осыған қоса, инвестициялық келісімдер шеңберінде кедендік баж
салығын төлемей-ақ технологиялық жабдықтарды, жиынтықтаушы бұйымдар мен
қосалқы бөлшектерді әкелу мүмкіндігі көзделген. Ендігі бастысы, ол Кеден
кодексінің 2010 жылдың 1 шілдесінде күшіне енуінен бастап Кедендік одаққа
қатысушылар арасында тауарларды кедендік ресімдеу болмайды, сондай-ақ Ресей
мен Беларусь арасындағы үшінші елдерде өндірілетін тауарларға да кедендік
ресімдеулер қолданылмайды. Осыған ұқсас үшінші елдерде өндірілетін тауарлар
жөніндегі шарттар Қазақстан мен Ресей арасында 2011 жылдың 1 шілдесінен
бастап күшіне енеді. Әрине, кедендік ресімдеу алып тасталғаннан кейін де
ішкі шекаралардағы бақылаулар бірден жойылмайды. 2011 жылдың 1 шілдесіне
дейін кедендік, санитарлық-эпидемиологиялық, фито-санитарлық, ветеринарлық,
көліктік және шекаралық бақылау түрлері сақталады. Бірақ олар да шекаралық
бақылауды қоспағанда кейін Кедендік одақтың сыртқы шекараларына шығарылады.
Кедендік ресімдеу мен кеден режимдері кеден заңдарының маңызды құрамдас
бөлігі болып табылады. Сонымен қатар, кедендік ресімдеу мен кеден бақылауы
мемлекеттің кеден саясатын іске асыруының құралдарының бірі болып табылады
және кеден органына ресімдеу мен бақылауды орындау жауапкершілігі Қазақстан
Республикасының заң шығаруын Қазақстан Республикасының халықаралық
келісімдерін Қазақстан Республикасының кеден органдарының жүзеге асырылатын
жиынтық шегі болып табылады. Кедендік ресімдеуді жүзеге асырудың негізгі
мақсаты нақты кедендік режим саласына тауарлар мен көлік құралдарын
орналастыру мақсатында әрекет жасауын және кеден заңына сәйкес, бұл
ресімдеудің аяқталуын тұжырымдайды. Кеден бақылауын жүзеге асыру мақсаты
түрлі тексерулер көмегімен, анықталу кедендік операцияларды жүргізу мен
кеден заңының әрекеті сәйкестігін анықтау кедендік қызметке қатысатын жеке
және заңды тұлғалармен белгілеуін қадағалауды тұжырымдайды.
Еуразиялық экономикалық қоғамдастық шеңберіндегі Кеден одағындағы
кедендік реттеу – тауарларды кеден одағының кеден шекарасы арқылы өткізуге,
оларды кеден одағының біріңғай кедендік аумағы арқылы бақылаумен
тасымалдауға, уақытша сақтауға, кедендік декларациялауға, кедендік
рәсімдерге сәйкес шығаруға және пайдалануға, кедендік бақылауды жүргізуге,
кедендік төлемдерді төлеуге байланысты қатынастарды, сондай-ақ кеден
органдары мен көрсетілген тауарларды иелену, қолдану және оларға билік ету
құқығын іске асыратын тұлғалар арасындағы билік қатынастарын құқықтық
реттеу болып табылыды [3]. Осы жерде айта өтерлік жай, халықаралық
шарттардың күші Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Республика
заңдарынан басымдығы болады және тікелей қолданылады [4].
Біріңғай экономикалық кеңістікті қалыптастыру Кеден одағына қоса үш
мемлекетар асындағы қызмет, капитал және жұмыс күшінің еркін қозғалуын
ескереді. Үш мемлекеттің басшылары өткен жылдың 19-желтоқсанында Алматы
қаласында өткен кездесуі кезінде Біріңғай экономикалық кеңістіктің
нормативтік –құқықтық базасын 2012 жылдың бірінші қаңтарына дейін
қалыптастыру туралы шешім қабылдады. Бірінші кезеңнің барысында 14
келісімді ратификациялау екінші кезеңде 6 келісімді ратификациялау
көзделген[5]. Еліміздің әлемдік экономикаға интеграциялануа түсуі, сондай-
ақ шетелдік инвестициялардың экономикамызға ағыла түсуі, өз кезегінде
экспорттық операциялардың көбеюі, сонының ішінде қазіргі таңдағы
энергетикалық (әсіресе шикішаттық мұнай мен газ, уран өнімдеріне)
ресурстарға әлемдік нарықтағы бағанының шарықтай өсуі мемлекеттің кедендік
саясатын барынша ұтымды жүргізуді талап етеді. Қазақстан Республикасының
сыртқы экономикалық қызметтерін либерализациялау сыртқы рынокка шығушы
кәсіпорындардың, ұйымдардың және мекемелердің, сондай-ақ жекелеген
кәсіпкерлердің шеңберін кеңейте түсті. Осыған байланысты халықаралық
тауарлар, жұмыстар, қызметтер, ақпараттар, санаткерлік қызмет нәтижелерін
алмасу салаларында мемлекеттік реттеудің ролі де елеулі өсе түсуде. Сонымен
қатар, Қазақстанның БСҰ-на кіруі жолындағы келіссөз үдерісі тоқтаусыз
жүргізіліп жатыр. Республиканың сыртқы сауда режимін реттейтін заңдарының
едәуір бөлігі қазірдің өзінде БСҰ нормаларына сәйкес келтірілді немесе
парламентте талқылануы үстінде. Еліміздің осы халықаралық ұйымға енуі
Қазақстанның дүниежүзілік рыноктағы бәсекеге қабілеттілігін нығайту үшін
кең мүмкіндіктер ашатынына сенімдімін, деп Қазақстан Республикасының
Президенті ел халқына жолдауында атап өткен болатын[6]. Сондықтан мемлекет
кеден ісі және кеден саясаты түсініктерімен қамтылатын кеден шекарасы
арқылы өтетін тауарлардың және көлік құралдарының өтуінің кедендік режимін
бекітеді, кедендік төлемдерді алады, кеден ережелерін бекітеді және басқа
да көптеген басқару және реттеу қызметтерін жүзеге асырады. Кеден ісі мен
кеден саясаты сыртқы экономикалық қызмет аясындағы құрам болып қана қалмай,
басқа мемлекеттермен жаңа үлгідегі экономикалақ байланыстар қалыптастырудың
дәнекері болып табылады. Сонымен қатар, айта өтерлілігі, шикізаттық емес
тауарлардың экспорты мен жоғары технологиялық тауарлардың импортын қолдау
мен кредиттеу басымдылыққа айналуы тиіс. Бүгінгі күнде дайын өнімдер
экспортының көлемі жылына 100 млрд. АҚШ долларын құрап отыр. Шикізаттық
емес экспорт он жылдан бері осы көлемде қалып отыр. Ендігі жерде осы
көлемді үдемелі түрде ұлғайтатын уақыт жетті. Біз үздік әлемдік тәжірибеге
сүйеніп, шет елдердің экспорт-импорт агенттіктерімен ынтымақтастықты
белсенді дамытуымыз керек.
Сонымен қатар, кеден саласындағы соңғы өзгерістердің бірі мұнай
экспортына кедендік баждын енгізілуі болып отыр. Яғни ҚР Үкіметінің
Қаулысымен 2008 жылдың 17 мамырынан бастап шикі мұнай экспортына баж салығы
қолданылады. Бұл жағдай өз кезегінде кеден саласында жаңа қатынастардың
тудыруға негіз болып табылатындығы белгілі. Алдын ала болжам бойынша баждың
бұл түрінен жыл аяғына дейін республикалық бюджетке 20 млрд. АҚШ доллары
түседі деп күтілуде [7].
Жұмыстың зерттелу деңгейі. Кеңес Одағы құлап, Қазақстан тәуелсіздік
алғаннан кейін кедендік қатынастарды реттеу мәселелеріне арналған ғылыми
әдебиеттер де толыға түсті. Кедендік қатынастарды жан-жақты және терең
зерттеген әдебиеттерді экономист ғалымдар да көптеп шығарды. Мемлекеттің
кедендік қызметінің нысандары мен әдістерін, кедендік рәсімдердің
ерекшеліктерін зерттеуде бірқатар жетістіктерге қол жетті. Олардың ішінде
алыс шетелдік және ресейлік ғалымдар: Габличизде А.М., Б.Ю.Дорофеева,
Н.Н.Земцов, Н.И. Химичева, В.А.Пушина болса, қазақстандық ғалымдар
М.Сәрсенбаев, С.Т.Әлібеков, В.А. Некрасов, И.Д. Джандарбековтар және т.б.
болды. Қаржы құқығының теориясын зерттеуде Әлібеков елеулі табыстарға қол
жеткізді. Ол бұл салада бірқатар құнды еңбектерді жазып, жариялады:
С.Т.Әлібеков Қазақстан Республикасының кеден құқығы (2006 жыл),
М.Сәрсенбаев Таможенное право Республики Казахстан (1997 жыл). Сондай-ақ
кеден саласындағы істі реттеу мәселесіне арналған В.А. Некрасов, И.Д.
Джандарбеков Основы таможенного дела в Республике Казахстан көлемді
еңбектері жарық көрді. Зерттеу жұмысын жазу барысында осы аталған
ғалымдардың еңбектері, ғылыми мақалаларына жан-жақты талдау жасалынып,
Қазақстан Респубикасының нормативтік-құқықтық актілері мен Кеден Одағының
Кеден кодексі мен келісімдері зерделенді.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері: Дипломдық жұмысты жазуда бұл
тақырыпты таңдап алынуының мақсаты кеден заңдарының толықтай ішкі
құрылымдарына сәйкес кеден құқығының негізгі институты болып табылатын
тауарлардың кедендік режимін зерттеу, кеден органдары қызметтерінің
мақсаттарын, міндеттерін, құқықтық нысандары мен тәсілдерін, сондай-ақ
кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізу тәртіптерін,
кедендік төлемдер алу, жүктерді декларациялау мен рәсімдеу, кедендік және
валюталық бақылау және басқа да кедендік операциялар жүргізудің
ерекшеліктерін қарастыру болды. Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты кеден
одағындағы кедендік рәсімдеуінің құқықтық негіздерін, тауарларды келен
шекарасы арқылы өткізудің тәртібін және кедендік режимдерді жан-жақты
кешенді зерттеу болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін төмендегі
міндеттерді шешуді алға қойып отырмыз:
- Қазақстан Республикасының әлемдік экономикаға интеграциялануы
жағдайында, нарықтық экономиканың заңдылықтары орын алып отырған қазіргі
кездегі, кедендік құқықтағы кедендік рәсімдеу мен ресімдеудің ұғымының
теориялық мәселелелерін, тауарлардың кедендік режимдерінің мәселелерін
зерттеу;
- Кеден Одағының кедендік аумағына импортталатын тауарлардың кедендік
режимдерін жан-жақты зерттеу;
- Кеден Одағының кедендік аумағынан экспортталатын тауарлардың кедендік
режимдерін жан-жақты зерттеу;
- Тауарларлар транзитінің құқықтық реттелу ерекшеліктерін қарастыру.
Зерттеу объектісі мен пәні. Қазақстан Республикасының кедендік құқығы,
кедендік құқықтық қатынастар, кеден ісі мен кеден ісін реттейтін заңнама.
Зерттеу пәні болып Кеден одағындағы кеден ісі, кеден ісі саласындағы
мемлекеттік басқару және мемлекеттің кеден саясаты болып табылады.
Зерттеудің әдіснамалық нормативтік-құқықтық және теориялық негізі.
Зерттеудің әдіснамалық негізі ғылыми танымның жалпы және арнайы әдістері
болып табылады. Диссертациялық зерттеудің дерекнамалық базасын ғылыми
танымның диалектикалық әдісі, теориялық талдау әдісі құрайды: салыстырмалы-
құқықтық, тарихи, жүйелі-құрылымдылық, функционалдық, логикалық-құқықтық,
нақтылы-әлеуметтік.
Зерттеудің нормативтік-құқықтық негізін Қазақстан Республикасының
Конституциясы, Кеден Одағының және Қазақстан Республикасының кеден
заңнамасы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының өзге де құқық салаларының
кедендік қатынастарды реттеуге бағытталған нормалары мен Қазақстан
Республикасы бекіткен халықаралық шарттар мен келісімдер құрайды.
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Жұмыстың құрылымы зерттеудің мақсаты мен
сипатына қарай құрылған. Дипломдық жұмыс көлемі 67-бет. Кіріспеден,
негізгі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер мен нормативтік-
құқықтық актілер тізімінен тұрады. Дипломдық жұмыстың негізгі бөлімі алты
тармақшаны қамтыған екі бөлімнен тұрады.
1. КЕДЕН ОДАҒЫНДАҒЫ ТАУАРЛАРДЫ КЕДЕНДІК РЕСІМДЕУДІҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ
ТАУАРЛАРДЫ ДЕКЛАРАЦИЯЛАУ ТӘРТІБІ
1. Тауарларды кедендік ресімдеудің түсінігі
Жалпы кедендік ресімдеу – Кеден Одағының кеден шекарасы арқылы
тауарлардың және көліктерінің жылжуына байланысты Қазақстан Республикасы
кеден органдарымен және тұлғалармен жүзеге асатын істердің жиынтығы және
процедурасы.
Кедендік заңға сәйкес кедендік ресімдеу — бұл тауарлар мен көлік
құралдарының анықталған кедендік режимде орналасуы және сол режим
әрекетінің аяқталу тәртібі. Тиімді кедендік бақылауды жүзеге асыру
мүмкіндігі тауарлар мен көлік құралдарына ресімдеу функциясын орындау
барысында құрылады.
Осы функцияның тағайындалуы есеп жүргізу мен мәліметтерді тіркеу
тауарлар мен көлік құралдарының өтуі туралы мақсатында толық және дұрыс
ақпаратты негіздердің қалыптасуы: тиімді құжаттық және нақты кедендік
бақылау үшін шарттарды қамтамасыз ету, сонымен қатар, валюталық,
экспорттық, ветеринарлық, экологиялық және басқа бақылау түрлері, сыртқы
сауданың кедендік статистикасы мен арнайы кедендік статистиканы жүргізу,
сыртқы экономикалық қызмет қатысушыларының кедендік режимге сәйкес дұрыс
таңдауға, соған қатысты тауарлар мен көлік құралдарын орналастыруға, сол
режимді сақтауға және оның әрекетінің уақтылы аяқталуына көмек көрсету
болып табылады.
Кедендік ресімдеуді жүргізудің тәртібі мен технологиясы мыналарға:
1) Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін
тауарлардың санаттарына;
2) осындай өткізу үшін пайдаланылатын көлік түріне;
3) тауарларды өткізетін тұлғаларға байланысты сараланған.
Тауарларды және көліктердің кедендік рәсімдеу, порттарда,
аэропорттарда, теміржол бекеттерінде, автомобильді өткізу пунктарында,
шекарадағы барлық өткізу пунктарында орналасқан кеден мекемелерінде
жүзеге асады.
Тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеу - кедендік шекара
арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарына қатысты құжаттарды кеден
органына берген, ал осы Кодексте көзделген жағдайларда тұлғаның ауызша
мәлімдеуі не кедендік ресімдеуді жүзеге асыру ниетін куәландыратын өзге де
іс-әрекеттер жасаған кезінен басталады.
Ветеринариялық, фитосанитариялық және мемлекеттік бақылаудың басқа да
түрлеріне қатысты кедендік ресімдеу осындай бақылауды жүзеге асыратын
тиісті уәкілетті мемлекеттік органдармен келіскеннен кейін ғана аяқталуы
мүмкін.
Кедендік ресімдеу тауарларды кедендік режимге орналастыру үшін осы
Кодекске сәйкес қажетті кедендік операциялар жасалғаннан кейін, сондай-ақ
кедендік төлемдер және салықтар есептеліп, өндіріліп алынғаннан кейін
аяқталады.
Кеден құжаттарын толтыру үлгісі және ережелері Қазақстан Республикасы
Кеден бақылау Агенттігі Төрағасының 2003 жылғы 20 мамырдағы Тауар және
көлік құралдарын декларациялау туралы Бұйрығында көрсетілген.
Кедендік мақсаттар үшін құжаттарды толтыруды қоса алғанда, кедендік
ресімдеу мемлекеттік тілде және орыс тілінде жүргізіледі.
Кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган шет тілдерінде жасалған
құжаттар мен мәліметтерді кедендік мақсаттар үшін кеден органдарының
қабылдауы және пайдалануы мүмкін жағдайларды белгілеуге құқылы.
Кедендік рәсімдеу қызметі мыналарды қамтиды:
• Кез-келген тәртіпте жүктерге кедендік тазалау жүргізу;
• Экспорт;
• Импорт;
• Транзит;
• СЭҚ ТН кодтарын анықтау;
• Кедендік төқлемдерді есептеу;
• Кедендік қоймалар мен уақытша сақтау қоймаларында жүкті сақтау;
• Кедендік заңдар бойынша кеңес.
Тауарлармен жасалатын жүк және өзге де операциялар:
Егер Кеден Кодексінде өзгеше көзделмесе, тауарлармен жасалатын жүк және
өзге де операциялар кеден органдарының рұқсатымен ғана жүргізілуі мүмкін
және кеден органы үшін қандай да бір қосымша шығыстарға әкеп соқпауға тиіс.
Кедендік ресімдеу сыртқы экономикалық қызмет қатысушыларымен барлық
тауарлар мен көлік құралдарын міндетті түрде декларациялау туралы заң
талаптарын орындалуымен базаланады. Декларациялау кедендік декларацияның
ауызша, электронды немесе жазбаша нысанда ұсынуымен және кедендік
ресімдеуге қажетті басқа құжаттар мен мәліметтердің ұсынуымен көрсетіледі.
Тауарлар мен көлік құралдарының әкетілуі мен әкелінуі және транзиті кезінде
декларанттың түрлі жағдайларда болуына байланысты декларациялау тәртібі,
сонымен бірге, декларантпен таңдалған кедендік режимге байланысты қатты
ерекшелінуі мүмкін. Осыған сәйкес, кедендік ресімдеу тәртібі де әрбір нақты
жағдайда арнайы болады, бірақ та, барлық жағдайда оның түсінігі
өзгертілмейді — тауарлар туралы мәліметтерді құжатты фиксациялау, олардың
кедендік шекара арқылы өтуі туралы шешім қабылдауы болып табылады. Тауарлар
мен көлік құралдарына кедендік ресімдеу өзіне келесі әрекеттерді тексереді:
- барлық қажетті тауарлар мен көлік құралдар периметрінің кедендік
мақсатта мәліметі бар және олардың өтуі (көліктік, тауар жолдамалы, басқа
коммерциялық құжаттар, жүктік кедендік декларация немесе басқа қысқа
декларацияның) ауызша өтініштерді фиксациялауын, құжаттардың есеп
жүргізуін және тіркеуін, электронды көшірменің декларантпен алынуын;
- кедендік декларация мен басқа да әрбір кедендік режим үшін бекітілген
тәртіпке сәйкес анықталған мәліметтерді енгізуін, кеден органдарының
лауазымды тұлғасының сол мәліметтерге қолтаңба мен оның нөмірлі мөрімен
басуын;
- түрлі құжаттардың құруын;
- тауарларды уақытша сақтау қоймасына түсу есебін қабылдауын және
беруін ресімдеуді;
- уақытша сақтау қоймаларындағы тауарлар мен көлік құралдарынан сынама
және үлгілерді алу туралы құжаттарды ресімдеуін;
- шешімдерді қабылдау және оларды тауарлар мен көлік құралдарына
байланысты фиксациялау;
- тауарлар мен көлік құралдарына кедендік бақылау және кедендік
ресімдеудегі құжат ішіндегі фактіні аяқтаудың мақұлдауын кіргізеді.
Кедендік ресімдеуді ұйымдастыру — тауарлар мен көлік құралдарының кеден
шекарасы арқылы өтуіне байланысты кеден органдарымен жүргізілетін шаралар
кешені. Бұл кешен көрсетілген жерлер мен оларды жүзеге асыру сияқты
кедендік бақылауға жататын тауарлар мен көлік құралдардың орналасқан басқа
жерлерінің кедендік ресімдеуін қамтамасыз ететін кедендік және кеден жаны
инфрақұрылымын өзіне қосады. Бұдан басқа кедендік ресімдеуді ұйымдастыру
келесі мәселелерді шешеді:
- кеден шекарасынан өтудің нақты орындары мен уақыты туралы;
- кедендік ресімдеуді жүзеге асырудың орындары мен уақыты туралы;
- экспортты немесе импортты операцияларды жүзеге асыру үшін сыртқы
экономикалық қызмет қатысушылармен хабарлау тәртібі туралы;
- тауарлар мен көлік құралдарын ұсыну мен көрсету, жеткізу әдісі уақыты
мен орны және оларға арналған құжаттарды кеден органдарына беру туралы;
- тауарлар мен көлік құралдарын кедендік бақылауға алу, оларды уақытша
сақтау қоймаларына орналастыру тәртібі туралы.
Декларациялау рәсімі тауарлар мен көлік құралдардың кеден органдарына
ұсыну кедендік ресімдеудің негізгі бөлігі болып табылады.
Жүктік кедендік декларацияны ұсыну кезінде кеден органдарында келесі
құжаттарды ұсыну қажет:
1. Жүктік кедендік декларациясын беруде декларанттың құзыретін
растайтын құжаттар: кеденге құжаттар мен жүктерді ұсынатын жеке
тұлғалардың сенімхаты, клиентпен келісім құжаты; бағдарламаға сертификат,
декларанттың квалификациясын растайтын құжат.
2. Ресімделетін тауарларға коммерциялық құжаттар:
а) тауарларды жеткізу үшін негіз болатын құжат: сатып алу-сату
контрактысы;
ә) бартер кезіндегі контракт;
б) тауарлардың құнын растайтын құжаттар:
в) спецификация;
г) шот-фактура
3. Тауаркөліктік құжаттар:
- тауаркөліктік накладнаясы;
- коносамент - теңіздік көлікпен жүкті жеткізу кезінде;
- халықаралық автокөлік накладнаясы;
- авианакладная - жүкті авиакөлікпен жеткізу кезінде;
- теміржол накладнаясы - жүкті теміржол көлігімен жеткізу кезінде;
- жүктік ведомость;
- жүктік квитанция;
- қораптау қағазы;
- тиеу актісі;
4. Кедендік ресімдеудің өндірісі үшін тікелей ұсынылатын құжаттар:
- тауарларды жеткізу бойынша бақылаудың құжатгары;
- МДП кітабы;
- кедендік тасымалдаушының лицензиясы;
- тауарларды қайта өндіруге берілетін лицензия;
- ресімделетін тауар партиясына жүктік кедендік декларация;
- кедендік құн декларациясы;
- кедендік міндеттеу;
- квитанция - банк немесе кеден кассасына қолма-қол ақшаны төлеу
өндіріледі;
- кепіл келісімі;
- банктың кепілдігі;
- СТ-1 нысаны бойынша тауардың шығу елі туралы сертификат;
- А нысаны бойынша тауардың шығу елі туралы сертификат [8].
Қазақстан Республикасының кеден органы кедендік ресімдеудің мақсаттары
үшін қажетті қосымша құжаттарды ұсынуды талап етуге және мерзімдерді
белгілеуге құқылы.
Кедендік ресімдеу нақты орындарда тауарларды жөнелтуші мен қабылдаушы
немесе оның құрылымдық бөлімшелері орналасқан кедендік органдар қызмет
аймақтарында және осыған рұқсат берген кедендік органдардың жұмыс уақытынан
тыс жүргізіледі.
Декларациялау кеден органына тауарлар туралы, олардың кедендік режимі
туралы дұрыс мәліметтерді және кедендік мақсаттар үшін қажетті басқа да
мәліметтерді белгіленген нысан бойынша (жазбаша, ауызша, конклюденттік,
электрондық) мәлімдеу жолымен жүргізіледі.
Кеден органдарына тауарлар мен көлік құралдарын декларациялау және
сақтау мақсатында, оларды ұсыну орындары тауарлардың шығарылуына дейін, не
пайдалануда тұлғаға ұсынуда таңдалған кедендік режимге сәйкес, кеден
органдарымен, не қазақстандық занды тұлғалармен құрылған уақытша сақтау
қоймалары болып табылады. Тауарлар мен көлік құралдарының келу орны мен
жеткізу орны кедендік заңға сәйкес уақытша сақтау қоймасы ғана болуы
мүмкін. Сондықтан да аэропорттарда, порттарда, халықаралық қатынас үшін
ашық жүктік аумақтарда, қоймаларда және кедендік шекара арқылы өтетін
тауарларды қабылдау, тиеп алу, түсіру, беруді жүзеге асыратын теміржол
станциялар жерлерінде, халықаралық автокөлік қатынастарды жүзеге асыратын
мемлекеттік немесе кедендік шекара арқылы жіберу бекеттерінде уақытша
сақтау қоймалардың қажет болуы міндетті болып табылады. Тауарлар мен көлік
құралдарын уақытша сактау қоймаларына орналастыру негізгі кедендік
ресімдеудің алдын ала операцияларына жатады, яғни оларды декларациялауы мен
оларға белгілі кедендік режим қолдануы жатады. Алдын ала операциялар осы
рәсімдердің өндірісін жеңілдету мен жеделдетуге арналған және шектеу
қойылған тауарлар мен көлік құралдарды әкелу мен әкетуге жібермеуге
бағытталған, сонымен қатар, кедендік мақсатта сол тауарлар мен көлік
құралдарын бірдейлендіруге бағытталған.
Көлік құралдар жөнелтілетін тауарлар құрамында декларацияланады, ал
олардың кедендік ресімдеуі тауарларды кедендік ресімдеу орындарында жүзеге
асырылады. Кедендік шекарада кедендік ресімдеуге теңіздік, өзендік және әуе
кемелері, салтаң көлік құралдары мен жолаушыларды таситын көлік құралдар
жатады. Олардың декларациясы кеден органдарына мемлекеттік тіркеу фактісін
растайтын көлік құралдарының және олардың құжаттарын ұсынумен жүзеге
асырылады.
Кедендік заңға сәйкес кеден шекарасының өту орны және тауарлар мен
көлік құралдарының кедендік ресімдеуін жүзеге асыратын орны кедендік
бақылау аймағы болып табылады, ал тауарлар, көлік құралдары мен
тұлғалардың, оның ішінде, басқа мемлекеттік органдардың лауазымды
тұлғаларының шекара арқылы мұндай аймақтармен кеден органдарының
рұқсатымен, олардың бақылауына жіберіледі.
Белгіленген тәртіпке сәйкес және кедендік ресімдеу үрдісі негізінде
шарттарға байланысты тауарлар мен көлік құралдардың кедендік шекара арқылы
өтуінде екі саты ажыратылады: алдын ала операцияларды жүзеге асыру және
негізгі кедендік ресімдеуді жүзеге асыру.
Алдын ала операциялар негізгі кедендік ресімдеудің жүргізуін жеңілдету
және жеделдетуге арналған. Негізгі кедендік ресімдеу тауарлар мен көлік
құралдарын, олардың декларациялау үрдісінде сәйкес кедендік режимге
орналастырумен түсіндіріледі. Тауарлар мен көлік құралдарының кедендік
ресімдеуі кеден органдарының лауазымды адамы осы рәсімді жүзеге асыруда
өзінің дайындығы туралы өтініш білдіргеннен кейін 30 минуттан кешікпей
басталу керек. Сонымен қатар, кеденге және кедендік бекеттерге кедендік
ресімдеуді келесі жұмыс күннің аяқталуына дейін ұсынады. Осы мақсаттарда
кеден органдарына тауарлар мен көлік құралдарын ұсынудың ақырғы уақыты
белгіленген.
Декларацияны беру уақыты тауарлар мен көлік құралдарын және таситын
тауарларды ұсыну уақытынан бастап 15 күннен аспау керек. Салтаң көлік
құралдары шығу немесе кіру кезінде кедендік шекарадан өткеннен кейін 3
сағаттан кешікпей декларациялауға жатады.
Кедендік ресімдеу үрдісінде декларациялаудан және келесі көрсетілетін
операциялардан басқа маңызды түрлі әрекеттер жүзеге асырылады. Бұларды
дұрыс және уақтысында орындамаса, негізгі кедендік ресімдеу бойынша
шешімдер қабылдау қиынға соғады.
Кедендік іске қатысы бар барлық әрекеттер, кедендік ресімдеуге,
кедендік заңға сәйкес алдын ала операциялар әр түрлі, маңызы және негізгі
кедендік ресімдеу мақсаттары үшін өте қажет.
Олардың ең маңыздылары мыналар: кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын
субъект ретінде тұлғаны тіркеу және кеден органдарына сәйкес құжаттарды
алу; сыртқы экономикалық қызмет қатысушыларының лицензиясы және кедендік
төлемдерді төлеуін растайтын немесе оған кепілдік беретін басқа рұқсат
ететін құжаттарды; кеден органдарының классификационды шешімдерін;
кедендік мақсатқа қажетті басқа құжаттарды алу; тауарлар мен көлік
құралдарының кедендік шекарадан тыс шығаруы туралы немесе олардың кедендік
шекарадан өтуі туралы кеден органдарын хабардар ету; сәйкес жағдайда
кедендік төлемдерді төлеу туралы үшінші тұлғаның кепілдігін кеден
органдарына ұсыну немесе қажетті сомаларда кеден органдарының депозитіне
аудару; жеткізілім, тасымалдау келісімдерін қорытындылау, көліктік
экспедицияны декларациялау; тауарды бірдейлендіру мақсатында сынамалар мен
үлгілерді алу; кедендік жүктік декларацияны немесе уақытша және қысқа
декларацияларды кеден органдарына ұсыну; уақытша сақтау қоймаларына
тауарларды орналастыру; тауарлар мен көлік құралдарының кедендік шекара
арқылы өтуін жүзеге асыратын барлық басқа әрекеттер.
Айтып кеткендей, алдын ала кедендік ресімдеу тауарлар мен көлік
құралдарының кедендік шекара арқылы өтуін жеделдетуге және кедендік шекара
арқылы өтетін тыйым салынған тауарлар мен көлік құралдарын әкелу және
әкетуіне бермеуге, сондай-ақ бірдейлендіруге бағытталған.
Кедендік шекара арқылы өтетін тауарлар мен көлік құралдарына қатысты
барлық күштерді біріктіру кедендік бақылау мақсатына жету үшін өз құзыреті
шегінде — негізгі кедендік ресімдеу алдындағы алдын ала операциялардың
негізгі міндеті болып табылады. Кеден органдарының келісімі бойынша негізгі
кедендік ресімдеу мен алдын ала ресімдеу сатысында пайда болатын басқа
мәселелерді жүзеге асыру орны, уақыты мен тәртібі декларанттың, не кедендік
брокердің, тасымалдаушы мен тікелей кеден органдарының құзыретіне жатады.
Алдын ала операцияларды іске асыратын барлық қатысушы тұлғаларды
әрекеттестігі нәтижесінде ғана оларды жүзеге асыру мақсатында тиімділікке
жету мүмкін.
Оның ішінде, алдын ала операцияларға нақты мән-жайлар пайда болған,
оларды қолданумен байланысты ерекше тағайындалу мен іске асыру тәртібі
шартталған. Ең алдымен, бұл мән-жайлар тауарлар мен көлік құралдары әкелу
кезінде кедендік бақылау астына алу үшін кедендердің жіберулерімен
көрсетіледі, сәйкес кеден органдарына кедендік бақылау астына алу
тағайындалуы үшін жеткізу туралы шешім қабылдайды.
Кедендік бақылау астындағы жеткізу рәсімінің мәні тауарлар, көлік
құралдарымен, олардың құжаттарын, яғни бақылаудың жеткізу құжаты деп
аталатын құжатты жеткізуін жүзеге асыратынымен қорытындыланады. Бұл құжат
атының негізгі тағайындалуы — жеткізудегі бақылауды қамтамасыз ететін
кеденнен бастап тағайындау кеденіне дейін, яғни бұл үрдіске декларант пен
тасымалдаушыны тарту негізінде және олар арасында кеден органдарының
алдындағы жауапкершілігін, кедендік төлемдерді төлеуді бейнелейді.
Әкелінетін тауарларды жеткізу рәсімі кедендік бақылаудан шығатын
міндеттерді іске асыру, сонымен қатар, негізгі кедендік ресімдеу үрдісінде
тауарларға салынатын барлық орнатылған төлемдерді төлетуді қамтамасыз етуге
арналған. Кедендік төлемдердің құрылысы тауар орналасқан кедендік режиміне
байланысты болады, ол жайлы кеден органдарына декларациялау кезіндегі
негізгі кедендік ресімдеуді жүргізу сатысында ғана айтылады. Тауаркөліктік
және тауармен бірге жөнелтілетін құжаттарда бейнеленген тауарлардың құн
сипаттамасы кедендік құнды анықтау үшін ресми мәлімет ретінде кеден
органдарымен көрсетіле алмайды. Кедендік құн кедендік шекара арқылы өтуге
байланысты кеден органдарымен алынатын барлық кеден төлемдерінің түрін
есептеу үшін негіз болып табылады. Кедендік бақылау астындағы
жеткізілімдерге, сондай-ақ негізгі кедендік ресімдеу аяқталғаннан кейінгі
тауарлар бұл жағдайда кедендік бақылау астындағы жеткізілім рәсімі алдын
ала операцияларға жатпайды, өйткені негізгі кедендік ресімдеу аяқталған
тауарлар жеткізіліміне қатысты жүзеге асырылады.
Әкетілетін тауарларға қатысты бақылауды жеткізу құжатын қолдану
ерекшелігі — бұл құжатты толтыру үшін барлық қажетті ақпарат жүктік
кедендік декларацияларда бар. Экспорт режимінің астына орналасқан
тауарларға жүктік кедендік декларация қолданылмайды.
Негізгі кедендік ресімдеу алдындағы алдын ала операциялармен бірге
кеден органдар қызметінде кеден органдарымен алдын ала шешімдерді қабылдау
бағыты қолданылады. Алдын ала операциялар - сияқты мұндай шешімдерді
қабылдау кедендік шекара арқылы өтетін тауарларға қатысты заңдылық
актілерін орындау мен қолдануды қамтамасыз етуге бағытталған. Алдын ала
шешімдерді қабылдаудың алдын ала операцияларды жүзеге асыруымен тікелей
байланысы сәйкес кеден органдарьшан шешімді алу қажеттілігімен және оның
құжаттық бейнесін негізгі кедендік ресімдеудің басына дейін
қорытындыланады.
Алдын ала шешімдер, алдымен Қазақстан Республикасының экономикалық
ынтасын сақтауға бағытталған, сонымен қатар, фискалды функция атқарады және
ТМД сыртқы экономикалық қызметінің тауарлық номенкларурасына сәйкес
тауарлардың жіктелуіне және тауарлардың шығу мемлекетін анықтауына
таратылады.
Бұл саладағы заңсыз әрекеттерді айқындау және болдырмау мақсатында
кедендік заңмен кеден органдарының шығу мемлекетіне, кедендік құнға,
кедендік төлемдердің өлшеміне, сыртқы экономикалық қызметтің тауарлық
номенклатурасына қатысты тауарлар жіктеуі туралы және нақты тауарға қатысты
кеден ісі актілерін қолдану мәселелері бойынша алдын ала шешім қабылдау
мүмкіндігі қарастырылған.
Алдын ала шешімдерді қабылдау тауарлар жіктеуіне қатысты, олардың шығу
мемлекетін, кедендік төлемдердің өлшемін анықтау Орталық кеден органдарының
- кедендік бақылау Агенттігі, кедендік бақылау Департаменттері, сонымен
қатар, Орталық кеден органдарымен анықталатын бөлек кедендер құзыретіне
жатады.
Сондықтан алдын ала операциялар сияқты, алдын ала шешімдер де негізгі
кедендік ресімдеуге дейін жүзеге асырылады, сонымен бірге, оны жүргізудің
маңызды дайындық рәсімі болып табылады.
1.2. Кедендік декларациялаудың тәртібі
Тауарларды декларациялау кезінде кедендік декларациялардың мынадай
түрлері қолданылады:
1) жүктің кедендік декларациясы;
2) жолаушының кедендік декларациясы.
- Жүктің кедендік декларациясы - декларант беретін және тауарлар мен
көлік құралдары туралы, олардың кедендік режимі туралы мәліметтерді және
кедендік мақсат үшін қажетті басқа да мәліметтерді қамтитын құжат. Жүктің
кедендік декларациясы мынадай жағдайларда, егер:
1) тауардың декларацияланатын легінің кедендік құны тиісті қаржы жылына
арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген тоқсан айлық есептік
көрсеткіштен асса;
2) тауарлардың қауiпсiздiгi жөніндегі талаптарды қоспағанда, тауарларға
қатысты тарифтік емес реттеу шаралары белгіленсе;
3) осы Кодекске сәйкес көзделген өзге де жағдайларда беріледі.
Жүктің кедендік декларациясы алдын ала декларациялау кезінде, сондай-ақ
уақытша , толық емес немесе мерзімдік кедендік декларация ретінде
қолданылуы мүмкін.
еркін нысанда жасалған өтінішті және (немесе) тауарларды бірдейлендіру
және шығару үшін қажетті мәліметтері бар көліктік, коммерциялық құжаттарды
жүктің кедендік декларациясы немесе уақытша кедендік декларация ретінде
пайдалануға жол беріледі. Бұл орайда кедендiк баждар мен салықтар төленген
жағдайда кеден органының лауазымды адамы кедендік кірiс ордерін ресiмдеудi
жүргізедi.
-Жолаушының кедендік декларациясы - оңайлатылған немесе жеңілдетілген
тәртіпті қолданып, тауарлар мен көлік құралдарын Қазақстан Республикасының
кедендік шекарасы арқылы өткізетін жеке тұлға толтырып, кеден органына
беретін құжат.
- Кедендік декларациялардың нысандарын және оларды толтыру тәртібін
кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Жүктің кедендік декларациясын беру мерзімі
Қазақстан Республикасының кедендік аумағына әкелінетін тауарларға
жүктің кедендік декларациясы тауарды межелі кеден органына табыс ету күнін
қоса есептегенде күнтізбелік отыз күннен кешіктірілмей беріледі.
Егер жүктің кедендік декларациясын беру мерзімінің аяқталуы кеден
органының жұмыс істемейтін күніне орайлас келсе, кеден органының одан
кейінгі жұмыс күні осы мерзімнің аяқталу күні болып саналады.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге
әкетілетін тауарларға жүктің кедендік декларациясы оларды нақты әкетуге
дейін беріледі.
Декларанттың дәлелді өтініші бойынша кеден органы жүктің кедендік
декларациясын беру мерзімін ұзартады. Жүктің кедендік декларациясын беру
мерзімін ұзарту әкелінетін тауарларға кедендік төлемдер және салықтар
төленген не төленуі қамтамасыз етілген жағдайда кедендік ресімдеу
жүргізілетін кеден органдарында жүзеге асырылады.
Жүктің кедендік декларациясын беру мерзімін ұзарту тауарларды уақытша
сақтау мерзімін бұзуға әкеп соқпауға тиіс.
Қазақстан Республикасының кедендiк аумағына кеден ережелерін бұза
отырып әкелiнген тауарларға жүктiң кедендiк декларациясы:
1) соттың тұлғаны қылмыстық (әкiмшiлiк) жауаптылыққа тарту туралы не
қылмыстық (әкiмшілік) жауаптылықтан босату туралы;
2) уәкілеттi органның (лауазымды адамның) тұлғаны әкімшілiк
жауаптылыққа тарту туралы не әкiмшілік жауаптылықтан босату туралы;
3) соттың немесе уәкілетті органның (лауазымды адамның) кеден
ережелерiнiң бұзылу фактiсi бойынша iстi тоқтату туралы шешiмi заңды күшіне
енген күннен бастап күнтізбелiк отыз күн iшiнде берiледі.
Есепке алу мақсатында құжаттар беру
Сыртқы экономикалық қызметке қатысушы ретінде есепке қою кезінде
ресімделетін сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасы
сыртқы экономикалық қызметке қатысушының санатын және кеден органдарында
есептік тіркелгенін растайтын құжат болып табылады.
Сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасын кеден органы
мынадай құжаттарды:
1) заңды тұлғалар:
заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің нотариат куәландырған
көшірмесін немесе оның құрылымдық бөлімшесі үшін есептік тіркеу куәлігін;
статистикалық басқарма беретін статистикалық карточканың көшірмесін;
заңды тұлғаның банк шоты ашылғаны туралы банктен алынған анықтаманы;
салық органы берген салық төлеуші куәлігінің көшірмесін;
2) декларациялау кезінде жүктің кедендік декларациясы қолданылуға тиіс
тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізуді
жүзеге асыруға ниеттенген жеке тұлғалар:
жеке тұлғаның жеке куәлігін;
салық органы берген салық төлеуші куәлігінің көшірмесін;
егер жеке тұлғаның банкте шоты болса, банк шотының ашылғаны туралы
банктен алынған анықтаманы тапсырған жағдайда бір жұмыс күні ішінде береді.
Есепке алу үшін табыс етілетін құжаттардағы мәліметтер өзгерген кезде,
декларант өзгерген мәліметтерді растайтын құжаттарды сыртқы экономикалық
қызметке қатысушының есеп карточкасын берген кеден органына күнтізбелік он
бес күн ішінде табыс етуге міндетті. Тауарларды декларациялау кезінде
құжаттар беру Жүктің кедендік декларациясын беру кеден органына оның
электрондық көшірмесін және осы бапта көзделген кедендік мақсат үшін
қажетті құжаттарды тапсырумен қатар жүргізілуге тиіс. Жүктің кедендік
декларациясының электрондық көшірмесінің құрылымын кеден ісі мәселелері
жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Тауарларды шығару туралы шешім қабылдау үшін құжат міндетті болып
табылса, кедендік декларацияны тексеру мерзімінің ішінде декларант салық
органына тиісті құжатты беру туралы міндеттеме табыс ете отырып,
мәлімделген мәліметтерді растайтын құжаттардың көшірмесін беруі мүмкін.
Жекелеген құжаттар декларанттың дәлелді өтініші бойынша көрсетілген
мерзімде табыс етілмейтін жағдайда кеден органдары осындай құжаттарды алу
үшін қажетті мерзімде бірақ кедендік декларацияны тіркеуден кейін
күнтізбелік отыз күннен кешіктірмей осындай құжаттарды табыс ете отырып
олардың көшірмесін беруге рұқсат етеді. Декларант белгіленген мерзімдерде
құжаттарды өткізбегені не бұрын өткізген құжаттардың көшірмелерінде дұрыс
емес мәліметтерді мәлімдегені үшін жауапты болады.
Кеден органының істерінде тауарларды шығару туралы шешім қабылдау үшін
міндетті құжаттар қалған жағдайда, декларант үшін кеден органы осы
құжаттардың көшірмелеріне осындай құжаттар қалатын кеден органын көрсете
отырып жазба жасайды. Бұл жазба кеден органы лауазымды тұлғасының жеке
нөмірлік мөрімен куәландырылады.
Келісім-шарттар, шот-фактуралар (инвойстар), көлік құжаттары, кедендік
төлемдердің және салықтардың төленгенін растайтын құжаттар, Қазақстан
Республикасы Ұлттық Банкінің лицензиясы тауарларды шығарғаннан кейін
декларантқа қайтарылуға тиіс және жүктің кедендік декларациясы тіркелген
күннен бастап бес жыл бойы сақталады. Бұл орайда кедендік ресімдеу
мақсаттары үшін осы құжаттармен бірге декларант куәландырған көшірме
тапсырылуға тиіс.
Жүктің кедендік декларациясын беру осылардың негізінде жүктің кедендік
декларациясы толтырылып, мыналарды растайтын қажетті құжаттар кеден
органына қатар табыс етілуімен жүргізілуге тиіс: декларанттың өз атынан
жүктің кедендік декларациясын беруге өкілеттігін растайтын декларанттың
штатындағы жеке тұлғаға сенімхат не брокерлік қызмет көрсетуге шарт және
кедендік ресімдеу бойынша маманның біліктілік аттестаты; кедендік
ресімдеуге жататын тауарларға меншік, билік ету немесе пайдалану құқығын
растайтын сатып алу-сатуға немесе айырбасқа сыртқы сауда шарты (келісім-
шарты), кедендік ресімдеуге жататын тауарларға билік ету немесе пайдалану
құқығына келісім не өзге құжат; Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы
арқылы тауарларды өткізуді растайтын көлік құжаттары; тауарлардың кедендік
құнын растайтын - шот-фактура (инвойс), шот-проформа, арнайы тізбе және
Кодекстің 39-тарауына сәйкес тауарлардың кедендік құнын анықтау және
мәлімдеу үшін көзделген өзге де құжаттар; тауарлардың шығуын растайтын -
Кеден Кодекстің 39 және 40-баптарына сәйкес тауарлардың шығуы туралы
декларация не тауарлардың шығуы туралы сертификат; кедендік режимнің
талаптарына және кедендік төлемдерді және салықтарды төлеу бойынша
жеңілдіктің болуына қарай кедендік төлемдерді және салықтарды төлеуді
немесе олардың төленуін қамтамасыз етуді растайтын:
қолма-қол ақшасыз тәртіпте төлемнің орындалуы туралы банктің белгісімен
төлемдік тапсырманы немесе қолма-қол ақшамен төлеу кезінде кеден органының,
банктің кассалық кіріс ордеріне берілетін түбіртек . Алдын ала
декларациялау рәсімі қолданылған жағдайда аталған құжаттар тауарлар мен
көлік құралдары шығарылғанға дейін беріледi, ал Кеден Кодексiнің 470-бабына
сәйкес ең төменгі деңгейдегі тәуекел санатына жатқызылған сыртқы
экономикалық қызметке қатысушыларға қатысты мерзiмдік декларациялау рәсімі
қолданылған жағдайда жүктiң толық кедендiк декларациясы бойынша тауарлар
мен көлiк құралдары шығарылғанға дейiн берiледi,тауарларды межелі жерге
жеткізуді растайтын - Кодекстің 12-тарауында көзделген тауарлар жеткізуді
бақылау құжаты не Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарға
сәйкес өзге де құжаттар; валюталық бақылау саласындағы талаптардың
сақталуын растайтын Қазақстан Республикасының валюта заңдарына сәйкес талап
етілетін құжаттар; мәлімделген кедендік режимдерге қарамастан, тауарларды
әкелу кезінде стандарттардың міндетті талаптарына сәйкестігін растайтын
фитосанитариялық (карантиндік) сертификат, ветеринариялық сертификат.
Көрсетілген сертификаттар оларға сертификаттар беру міндетті тауарлар үшін
Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген
жағдайларда ғана беріледі; сыртқы экономикалық қызметке қатысушының санатын
растайтын сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасы.
Жүктің кедендік декларациясын қабылдау және тіркеу Декларант
белгіленген тәртіппен толтырылған жүктің кедендік декларациясын оның
электрондық көшірмесімен бірге, сондай-ақ кедендік мақсат үшін қажетті
құжаттарды кеден органына береді.
Жүктің кедендік декларациясы мен кедендік мақсат үшін қажетті
құжаттарды кеден органының қабылдаған күні мен уақыты кеден ісі мәселелері
жөніндегі уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен ресімделіп, қоса берілетін
құжаттардың тізімдемесінде көрсетіледі және кеден органы лауазымды
тұлғасының жеке нөмірлік мөрімен куәландырылады. Куәландырылғаннан кейін
тізімдеме декларантқа қайтарылады.
Кеден органының:
1) декларацияны декларант болып табылмайтын тұлға берген;
2) декларацияда Кодекстің 379-бабының 4-тармағында белгіленген тәртіпке
сәйкес талап етілетін мәліметтер көрсетілмеген;
3) декларацияға қол қойылмаған не тиісінше куәландырылмаған немесе
белгіленген нысан бойынша жасалмаған;
4) декларацияланатын тауарларға қатысты алдын ала декларациялау рәсiмi
қолданылған, кедендік баждар және салықтарды төлеу мерзімін ұзарту немесе
мәулеттік төлеу мерзімін беру, сондай-ақ есепке алу әдісімен қосылған құн
салығын төлеу кезіндегі жағдайларды қоспағанда, кедендік төлемдер және
салықтар төленбеген не олардың төленуі қамтамасыз етілмеген;
5) олар туралы мәліметтер жүктің кедендік декларациясының арнаулы
бағанында көрсетілетін құжаттар түгел берілмеген жағдайларды қоспағанда,
жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тартуға құқығы жоқ.
Жүктің кедендік декларациясын тіркеу немесе тіркеуден бас тарту жүктің
кедендік декларациясын қабылдаған кезден бастап екі сағаттан аспайтын
мерзімде жүргізіледі.
Жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тартқан жағдайда кеден
органының лауазымды адамы жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тарту
парағын толтырады және берілген құжаттармен бірге, көрсетілген бас тарту
парағын жүктің кедендік декларациясын берген тұлғаға тапсырады. Жүктің
кедендік декларациясын тіркеуден бас тарту парағын ресімдеу нысаны мен
тәртібін кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Қабылданған жүктің кедендік декларациясы тіркелген уақыттан бастап
заңды күші бар құжат болып табылады.Жүктің кедендік декларациясында
мәлімделген мәліметтерді өзгерту, толықтыру және жүктің кедендік
декларациясын қайтарып алу Кеден органының рұқсатымен және декларанттың
дәлелді жазбаша өтініші бойынша жүктің кедендік декларациясында мәлімделген
мәліметтер өзгертілуі немесе толықтырылуы мүмкін, ал кеден органы
қабылдаған жүктің кедендік декларациясы қайтарып алынуы мүмкін. Кеден
органы декларанттың өтінішін алған кезде жүктің кедендік декларациясын
тексеруді аяқтамаған немесе тауарларды қарауды бастамаған жағдайда жүктің
кедендік декларациясында мәлімделген мәліметтерді өзгертуге және
толықтыруға рұқсат етеді.
Жүктің кедендік декларациясын өзгерту немесе толықтыру оның қолданылу
саласын кеңейте немесе қысқарта алмайды, кеден органы қабылдаған жүктің
кедендік декларациясында көрсетілген тауарлар туралы мәліметтерден басқа
мәліметтерді беруге әкеп соқпайды.
Декларанттың ауызша өтініші бойынша жүктің кедендік декларациясындағы
кеден органдарының кедендік ресімдеу кезінде шешімдер қабылдауына әсер
ететін негізгі деректерді өзгертпейтін қате жазуларды, техникалық немесе
грамматикалық қателерді (үш жағдайдан аспайтын) қате деректерді сызу немесе
тиісті мәліметтерді үстінен жазуын түзетуге жол беріледі. Әрбір мұндай
түзету уәкілетті тұлғаның қол қоюымен және декларанттың мөрімен
куәландырылады.
Кеден органдарының құзыретіне жататын мәліметтерді жүктің кедендік
декларациясына енгізуді қоспағанда, кеден органдары лауазымды адамдарының
өз бастамасы, тұлғаның тапсырмасы немесе өтініші бойынша жүктің кедендік
декларациясын толтыруға, жүктің кедендік декларациясында көрсетілген
мәліметтерді өзгертуге немесе толықтыруға құқығы жоқ.
Декларанттың дәлелді өтініші бойынша жүктің кедендік декларациясы тауар
шығарылғанға дейін қайтарып алынуы мүмкін. Кеден органы жүктің кедендік
декларациясы қайтарылатын кезде жүктің жаңа кедендік декларациясын беру
үшін мерзім белгілейді, тауарларды уақытша, алдын ала, мерзімдік
декларациялау рәсімін пайдалану жағдайларын қоспағанда, ол қайтарып алуға
рұқсат берілген күннен бастап күнтізбелік он бес күннен аспауға тиіс.
Жүктің кедендік декларациясын қайтарып алу кедендік баждарды және
салықтарды төлеу мерзімдерін ұзартпайды. Бұл ретте керi қайтарып алынған
жүктiң кедендiк декларациясы кеден iсi мәселелерi жөнiндегі уәкiлеттi орган
айқындайтын тәртiппен жойылуға тиiс.
Қайтарып алынатын жүктің кедендік декларациясы тауарларды Қазақстан
Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге әкету мақсаты үшін
оларға берілген жағдайда, жүктің кедендік декларациясы тауарларды Қазақстан
Республикасының кедендік шекарасынан тысқары жерлерге нақты әкеткенге дейін
қайтарып алынуы мүмкін. Осы тауарларға жүктің жаңа кедендік декларациясын
беру үшін мерзім белгіленбейді. Бұл орайда, қайтарып алынған жүктің
кедендік декларациясы жойылуға тиіс.
Тауарларды декларациялаудың түрлері
Алдын ала декларациялау
Егер декларант тауарларды кедендік ресімдеу үшін қажетті құжаттарды
берсе, тауарларға қатысты жүктің кедендік декларациясы тауарлар межелі
кеден органына табыс етілгенге дейін күнтізбелік отыз күннен ерте берілмеуі
мүмкін. Кедендiк баждар мен салықтар тауарлар мен көлiк құралдары
шығарылғанға дейiн төленедi.
Егер кедендік мақсат үшін тауарлардың ілеспе көлік немесе коммерциялық
құжаттары пайдаланылуға тиіс болса, кеден органы осы құжаттардың декларант
куәландырған көшірмелерін немесе осы құжаттардан алынған мәліметті
қабылдайды және тауарлар келгеннен кейін көрсетілген мәліметтерді
құжаттардағы мәліметтермен салыстырады.
Егер алдын ала декларацияны тіркелген күнінен бастап күнтізбелік отыз
күн ішінде оны қабылдаған кеден органына тауарлар берілмесе, жүктің
кедендік декларациясының күші жойылуға жатады.
Тауарларды алдын-ала декларациялаған кезде кеден органы жүктің кедендік
декларациясын тіркеген күні қолданыста болған нормативтік құқықтық актілер
қолданылады.
Бұрын мәлімделгеннен (тауарға ілеспе құжаттардың көшірмелері негізінде
бұрын берілгеннен) өзгеше құндық, сан немесе салмақ көрсеткіштері өзгерген
жағдайда, тауардың құны, саны немесе салмағы өзгергенін растайтын құжаттар
(коммерциялық актілер, сауда-өнеркәсіп палатасының актілері) міндетті түрде
ұсынылады.
Егер тауарлар келгеннен кейін бұрын мәлімделгеннен өзгеше құн, сан
немесе салмақ көрсеткіштері сәйкес келмейтіндігін анықтаса, декларант осы
Кодексте көзделген тәртіппен жүктің алдын ала берілген кедендік
декларациясын қайтарып алуға құқылы.
Алдын ала декларациялау рәсімін қолдану кезінде кеден органының арнайы
рұқсаты талап етілмейді. Тауарларды алдын ала декларациялау рәсімін қолдану
кезінде жүктің кедендік декларациясын толтыру тәртібін кеден ісі мәселелері
жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Уақытша кедендік декларация
Тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы құбыр
желісін пайдалана отырып не электр беру желілері бойынша өткізу кезінде,
сондай-ақ кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейтін өзге
де жағдайларда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 3
1 ТАУАРЛАРДЫ КЕДЕНДІК РЕСІМДЕУДІҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ТАУАРЛАРДЫ 7
ДЕКЛАРАЦИЯЛАУ ТӘРТІБІ
1.1Кеден Одағындағы тауарларды кедендік ресімдеудің түсінігі 7
1.2Кеден Одағындағы тауарларды декларациялаудың тәртібі 14
2 ТАУАРЛАРДЫҢ КЕДЕНДІК РӘСІМДЕРІНІҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ТАУАРЛАРДЫ 24
КЕДЕНДІК РӘСІМДЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ
2.1Тауарлардың кедендік режимінің түсінігі және оның түрлері 24
2.2Кеден Одағына импортталатын тауарлардың кедендік режимдері 29
2.3Кеден одағынан экспортталатын тауарлардың кедендік режимдері 53
ҚОРЫТЫНДЫ 65
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 67
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі. 2012 жылдың 1 қаңтарынан Қазақстан Республикасы,
Беларусь Республикасы және Ресей Федерациясы Біртұтас Экономикалық
Кеңістікке енгені белгілі. Ал Қазақстан республикасының Президенті биылғы
Қазақстан халқына Жолдауында 2012 жылы Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіру
жолындағы келіссөздерді аяқтаймыз, деп келесі межені белгіледі. [1]. Осы
аумақта өндірілген және біртұтас аумақта еркін айналымда болатын үшінші
елдерде өндірілген тауарлардың сауда-саттық айналымына кедендік баждар мен
экономикалық сипаттағы шектеулер алынып тасталады. Үш ел үшінші елдермен
бірыңғай кедендік тарифті және тауарлармен сауда-саттықты реттеудің басқа
да бірегей шараларын қолданатын болады. Бірыңғай кедендік тариф – бұл
шешуші құжат әрі бірыңғай сауда саясатының маңызды элементі болып табылады.
Қазақстан Республикасы Президенті 28 қаңтар 2011 жылғы Болашақтың іргесін
бірге қалаймыз, атты Қазақстан халқына Жолдауында 2010 жылдың 10 айында
еліміздің Ресей Федерациясы және Беларусь Республикаларымен сауда айналымы
38 %-ға артты, Қазақстан Республикасының Кеден Одағына экспорты 52,4 %-ға
артып, мұнда бюджетке кедендік баждар 25 %-ға артты, деп атап өтіп,
Кедендік Одақтың тиімді экономикалық тұсын атап өткен болатын. [2]. Бұл
сыртқы экономикалық қызметтің Бірыңғай сауда номенклатурасына сәйкес
жүйелендірілетін үшінші елдерден бірыңғай кедендік аумаққа кіргізілетін
тауарларға қолданылатын кедендік баж салықтары ставкаларының жиынтығы. Ол
үшінші елдерден кіргізілетін тауарларға таратылады, бірақ ТМД елдерінен
әкелінетін тауарларға қолданылмайды (ТМД елдері ішінде еркін сауда аймағы
жұмыс істейді). Тауарлық позициялардың жалпы саны 11 214 өлшемді құрайды.
Қазақстан инвестициялық жобаларға сәйкес өндіру жоспарланған тауарларға
қатысты төмен ставкалар қолдану мүмкіндігін салынып жатқан зауыттар
өндірістік қуаттарына шыққанға дейінгі кезеңге кейінге қалдырып отыр.
Мысалы, олар алюминий, мұнай-химия саласындағы тауарларға, құрылыс
материалдарына, минералды тыңайтқыштарға, маталарға және т.б. өнімдерге
қолданылады. Осыған қоса, инвестициялық келісімдер шеңберінде кедендік баж
салығын төлемей-ақ технологиялық жабдықтарды, жиынтықтаушы бұйымдар мен
қосалқы бөлшектерді әкелу мүмкіндігі көзделген. Ендігі бастысы, ол Кеден
кодексінің 2010 жылдың 1 шілдесінде күшіне енуінен бастап Кедендік одаққа
қатысушылар арасында тауарларды кедендік ресімдеу болмайды, сондай-ақ Ресей
мен Беларусь арасындағы үшінші елдерде өндірілетін тауарларға да кедендік
ресімдеулер қолданылмайды. Осыған ұқсас үшінші елдерде өндірілетін тауарлар
жөніндегі шарттар Қазақстан мен Ресей арасында 2011 жылдың 1 шілдесінен
бастап күшіне енеді. Әрине, кедендік ресімдеу алып тасталғаннан кейін де
ішкі шекаралардағы бақылаулар бірден жойылмайды. 2011 жылдың 1 шілдесіне
дейін кедендік, санитарлық-эпидемиологиялық, фито-санитарлық, ветеринарлық,
көліктік және шекаралық бақылау түрлері сақталады. Бірақ олар да шекаралық
бақылауды қоспағанда кейін Кедендік одақтың сыртқы шекараларына шығарылады.
Кедендік ресімдеу мен кеден режимдері кеден заңдарының маңызды құрамдас
бөлігі болып табылады. Сонымен қатар, кедендік ресімдеу мен кеден бақылауы
мемлекеттің кеден саясатын іске асыруының құралдарының бірі болып табылады
және кеден органына ресімдеу мен бақылауды орындау жауапкершілігі Қазақстан
Республикасының заң шығаруын Қазақстан Республикасының халықаралық
келісімдерін Қазақстан Республикасының кеден органдарының жүзеге асырылатын
жиынтық шегі болып табылады. Кедендік ресімдеуді жүзеге асырудың негізгі
мақсаты нақты кедендік режим саласына тауарлар мен көлік құралдарын
орналастыру мақсатында әрекет жасауын және кеден заңына сәйкес, бұл
ресімдеудің аяқталуын тұжырымдайды. Кеден бақылауын жүзеге асыру мақсаты
түрлі тексерулер көмегімен, анықталу кедендік операцияларды жүргізу мен
кеден заңының әрекеті сәйкестігін анықтау кедендік қызметке қатысатын жеке
және заңды тұлғалармен белгілеуін қадағалауды тұжырымдайды.
Еуразиялық экономикалық қоғамдастық шеңберіндегі Кеден одағындағы
кедендік реттеу – тауарларды кеден одағының кеден шекарасы арқылы өткізуге,
оларды кеден одағының біріңғай кедендік аумағы арқылы бақылаумен
тасымалдауға, уақытша сақтауға, кедендік декларациялауға, кедендік
рәсімдерге сәйкес шығаруға және пайдалануға, кедендік бақылауды жүргізуге,
кедендік төлемдерді төлеуге байланысты қатынастарды, сондай-ақ кеден
органдары мен көрсетілген тауарларды иелену, қолдану және оларға билік ету
құқығын іске асыратын тұлғалар арасындағы билік қатынастарын құқықтық
реттеу болып табылыды [3]. Осы жерде айта өтерлік жай, халықаралық
шарттардың күші Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Республика
заңдарынан басымдығы болады және тікелей қолданылады [4].
Біріңғай экономикалық кеңістікті қалыптастыру Кеден одағына қоса үш
мемлекетар асындағы қызмет, капитал және жұмыс күшінің еркін қозғалуын
ескереді. Үш мемлекеттің басшылары өткен жылдың 19-желтоқсанында Алматы
қаласында өткен кездесуі кезінде Біріңғай экономикалық кеңістіктің
нормативтік –құқықтық базасын 2012 жылдың бірінші қаңтарына дейін
қалыптастыру туралы шешім қабылдады. Бірінші кезеңнің барысында 14
келісімді ратификациялау екінші кезеңде 6 келісімді ратификациялау
көзделген[5]. Еліміздің әлемдік экономикаға интеграциялануа түсуі, сондай-
ақ шетелдік инвестициялардың экономикамызға ағыла түсуі, өз кезегінде
экспорттық операциялардың көбеюі, сонының ішінде қазіргі таңдағы
энергетикалық (әсіресе шикішаттық мұнай мен газ, уран өнімдеріне)
ресурстарға әлемдік нарықтағы бағанының шарықтай өсуі мемлекеттің кедендік
саясатын барынша ұтымды жүргізуді талап етеді. Қазақстан Республикасының
сыртқы экономикалық қызметтерін либерализациялау сыртқы рынокка шығушы
кәсіпорындардың, ұйымдардың және мекемелердің, сондай-ақ жекелеген
кәсіпкерлердің шеңберін кеңейте түсті. Осыған байланысты халықаралық
тауарлар, жұмыстар, қызметтер, ақпараттар, санаткерлік қызмет нәтижелерін
алмасу салаларында мемлекеттік реттеудің ролі де елеулі өсе түсуде. Сонымен
қатар, Қазақстанның БСҰ-на кіруі жолындағы келіссөз үдерісі тоқтаусыз
жүргізіліп жатыр. Республиканың сыртқы сауда режимін реттейтін заңдарының
едәуір бөлігі қазірдің өзінде БСҰ нормаларына сәйкес келтірілді немесе
парламентте талқылануы үстінде. Еліміздің осы халықаралық ұйымға енуі
Қазақстанның дүниежүзілік рыноктағы бәсекеге қабілеттілігін нығайту үшін
кең мүмкіндіктер ашатынына сенімдімін, деп Қазақстан Республикасының
Президенті ел халқына жолдауында атап өткен болатын[6]. Сондықтан мемлекет
кеден ісі және кеден саясаты түсініктерімен қамтылатын кеден шекарасы
арқылы өтетін тауарлардың және көлік құралдарының өтуінің кедендік режимін
бекітеді, кедендік төлемдерді алады, кеден ережелерін бекітеді және басқа
да көптеген басқару және реттеу қызметтерін жүзеге асырады. Кеден ісі мен
кеден саясаты сыртқы экономикалық қызмет аясындағы құрам болып қана қалмай,
басқа мемлекеттермен жаңа үлгідегі экономикалақ байланыстар қалыптастырудың
дәнекері болып табылады. Сонымен қатар, айта өтерлілігі, шикізаттық емес
тауарлардың экспорты мен жоғары технологиялық тауарлардың импортын қолдау
мен кредиттеу басымдылыққа айналуы тиіс. Бүгінгі күнде дайын өнімдер
экспортының көлемі жылына 100 млрд. АҚШ долларын құрап отыр. Шикізаттық
емес экспорт он жылдан бері осы көлемде қалып отыр. Ендігі жерде осы
көлемді үдемелі түрде ұлғайтатын уақыт жетті. Біз үздік әлемдік тәжірибеге
сүйеніп, шет елдердің экспорт-импорт агенттіктерімен ынтымақтастықты
белсенді дамытуымыз керек.
Сонымен қатар, кеден саласындағы соңғы өзгерістердің бірі мұнай
экспортына кедендік баждын енгізілуі болып отыр. Яғни ҚР Үкіметінің
Қаулысымен 2008 жылдың 17 мамырынан бастап шикі мұнай экспортына баж салығы
қолданылады. Бұл жағдай өз кезегінде кеден саласында жаңа қатынастардың
тудыруға негіз болып табылатындығы белгілі. Алдын ала болжам бойынша баждың
бұл түрінен жыл аяғына дейін республикалық бюджетке 20 млрд. АҚШ доллары
түседі деп күтілуде [7].
Жұмыстың зерттелу деңгейі. Кеңес Одағы құлап, Қазақстан тәуелсіздік
алғаннан кейін кедендік қатынастарды реттеу мәселелеріне арналған ғылыми
әдебиеттер де толыға түсті. Кедендік қатынастарды жан-жақты және терең
зерттеген әдебиеттерді экономист ғалымдар да көптеп шығарды. Мемлекеттің
кедендік қызметінің нысандары мен әдістерін, кедендік рәсімдердің
ерекшеліктерін зерттеуде бірқатар жетістіктерге қол жетті. Олардың ішінде
алыс шетелдік және ресейлік ғалымдар: Габличизде А.М., Б.Ю.Дорофеева,
Н.Н.Земцов, Н.И. Химичева, В.А.Пушина болса, қазақстандық ғалымдар
М.Сәрсенбаев, С.Т.Әлібеков, В.А. Некрасов, И.Д. Джандарбековтар және т.б.
болды. Қаржы құқығының теориясын зерттеуде Әлібеков елеулі табыстарға қол
жеткізді. Ол бұл салада бірқатар құнды еңбектерді жазып, жариялады:
С.Т.Әлібеков Қазақстан Республикасының кеден құқығы (2006 жыл),
М.Сәрсенбаев Таможенное право Республики Казахстан (1997 жыл). Сондай-ақ
кеден саласындағы істі реттеу мәселесіне арналған В.А. Некрасов, И.Д.
Джандарбеков Основы таможенного дела в Республике Казахстан көлемді
еңбектері жарық көрді. Зерттеу жұмысын жазу барысында осы аталған
ғалымдардың еңбектері, ғылыми мақалаларына жан-жақты талдау жасалынып,
Қазақстан Респубикасының нормативтік-құқықтық актілері мен Кеден Одағының
Кеден кодексі мен келісімдері зерделенді.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері: Дипломдық жұмысты жазуда бұл
тақырыпты таңдап алынуының мақсаты кеден заңдарының толықтай ішкі
құрылымдарына сәйкес кеден құқығының негізгі институты болып табылатын
тауарлардың кедендік режимін зерттеу, кеден органдары қызметтерінің
мақсаттарын, міндеттерін, құқықтық нысандары мен тәсілдерін, сондай-ақ
кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізу тәртіптерін,
кедендік төлемдер алу, жүктерді декларациялау мен рәсімдеу, кедендік және
валюталық бақылау және басқа да кедендік операциялар жүргізудің
ерекшеліктерін қарастыру болды. Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты кеден
одағындағы кедендік рәсімдеуінің құқықтық негіздерін, тауарларды келен
шекарасы арқылы өткізудің тәртібін және кедендік режимдерді жан-жақты
кешенді зерттеу болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін төмендегі
міндеттерді шешуді алға қойып отырмыз:
- Қазақстан Республикасының әлемдік экономикаға интеграциялануы
жағдайында, нарықтық экономиканың заңдылықтары орын алып отырған қазіргі
кездегі, кедендік құқықтағы кедендік рәсімдеу мен ресімдеудің ұғымының
теориялық мәселелелерін, тауарлардың кедендік режимдерінің мәселелерін
зерттеу;
- Кеден Одағының кедендік аумағына импортталатын тауарлардың кедендік
режимдерін жан-жақты зерттеу;
- Кеден Одағының кедендік аумағынан экспортталатын тауарлардың кедендік
режимдерін жан-жақты зерттеу;
- Тауарларлар транзитінің құқықтық реттелу ерекшеліктерін қарастыру.
Зерттеу объектісі мен пәні. Қазақстан Республикасының кедендік құқығы,
кедендік құқықтық қатынастар, кеден ісі мен кеден ісін реттейтін заңнама.
Зерттеу пәні болып Кеден одағындағы кеден ісі, кеден ісі саласындағы
мемлекеттік басқару және мемлекеттің кеден саясаты болып табылады.
Зерттеудің әдіснамалық нормативтік-құқықтық және теориялық негізі.
Зерттеудің әдіснамалық негізі ғылыми танымның жалпы және арнайы әдістері
болып табылады. Диссертациялық зерттеудің дерекнамалық базасын ғылыми
танымның диалектикалық әдісі, теориялық талдау әдісі құрайды: салыстырмалы-
құқықтық, тарихи, жүйелі-құрылымдылық, функционалдық, логикалық-құқықтық,
нақтылы-әлеуметтік.
Зерттеудің нормативтік-құқықтық негізін Қазақстан Республикасының
Конституциясы, Кеден Одағының және Қазақстан Республикасының кеден
заңнамасы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының өзге де құқық салаларының
кедендік қатынастарды реттеуге бағытталған нормалары мен Қазақстан
Республикасы бекіткен халықаралық шарттар мен келісімдер құрайды.
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Жұмыстың құрылымы зерттеудің мақсаты мен
сипатына қарай құрылған. Дипломдық жұмыс көлемі 67-бет. Кіріспеден,
негізгі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер мен нормативтік-
құқықтық актілер тізімінен тұрады. Дипломдық жұмыстың негізгі бөлімі алты
тармақшаны қамтыған екі бөлімнен тұрады.
1. КЕДЕН ОДАҒЫНДАҒЫ ТАУАРЛАРДЫ КЕДЕНДІК РЕСІМДЕУДІҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ
ТАУАРЛАРДЫ ДЕКЛАРАЦИЯЛАУ ТӘРТІБІ
1. Тауарларды кедендік ресімдеудің түсінігі
Жалпы кедендік ресімдеу – Кеден Одағының кеден шекарасы арқылы
тауарлардың және көліктерінің жылжуына байланысты Қазақстан Республикасы
кеден органдарымен және тұлғалармен жүзеге асатын істердің жиынтығы және
процедурасы.
Кедендік заңға сәйкес кедендік ресімдеу — бұл тауарлар мен көлік
құралдарының анықталған кедендік режимде орналасуы және сол режим
әрекетінің аяқталу тәртібі. Тиімді кедендік бақылауды жүзеге асыру
мүмкіндігі тауарлар мен көлік құралдарына ресімдеу функциясын орындау
барысында құрылады.
Осы функцияның тағайындалуы есеп жүргізу мен мәліметтерді тіркеу
тауарлар мен көлік құралдарының өтуі туралы мақсатында толық және дұрыс
ақпаратты негіздердің қалыптасуы: тиімді құжаттық және нақты кедендік
бақылау үшін шарттарды қамтамасыз ету, сонымен қатар, валюталық,
экспорттық, ветеринарлық, экологиялық және басқа бақылау түрлері, сыртқы
сауданың кедендік статистикасы мен арнайы кедендік статистиканы жүргізу,
сыртқы экономикалық қызмет қатысушыларының кедендік режимге сәйкес дұрыс
таңдауға, соған қатысты тауарлар мен көлік құралдарын орналастыруға, сол
режимді сақтауға және оның әрекетінің уақтылы аяқталуына көмек көрсету
болып табылады.
Кедендік ресімдеуді жүргізудің тәртібі мен технологиясы мыналарға:
1) Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін
тауарлардың санаттарына;
2) осындай өткізу үшін пайдаланылатын көлік түріне;
3) тауарларды өткізетін тұлғаларға байланысты сараланған.
Тауарларды және көліктердің кедендік рәсімдеу, порттарда,
аэропорттарда, теміржол бекеттерінде, автомобильді өткізу пунктарында,
шекарадағы барлық өткізу пунктарында орналасқан кеден мекемелерінде
жүзеге асады.
Тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеу - кедендік шекара
арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарына қатысты құжаттарды кеден
органына берген, ал осы Кодексте көзделген жағдайларда тұлғаның ауызша
мәлімдеуі не кедендік ресімдеуді жүзеге асыру ниетін куәландыратын өзге де
іс-әрекеттер жасаған кезінен басталады.
Ветеринариялық, фитосанитариялық және мемлекеттік бақылаудың басқа да
түрлеріне қатысты кедендік ресімдеу осындай бақылауды жүзеге асыратын
тиісті уәкілетті мемлекеттік органдармен келіскеннен кейін ғана аяқталуы
мүмкін.
Кедендік ресімдеу тауарларды кедендік режимге орналастыру үшін осы
Кодекске сәйкес қажетті кедендік операциялар жасалғаннан кейін, сондай-ақ
кедендік төлемдер және салықтар есептеліп, өндіріліп алынғаннан кейін
аяқталады.
Кеден құжаттарын толтыру үлгісі және ережелері Қазақстан Республикасы
Кеден бақылау Агенттігі Төрағасының 2003 жылғы 20 мамырдағы Тауар және
көлік құралдарын декларациялау туралы Бұйрығында көрсетілген.
Кедендік мақсаттар үшін құжаттарды толтыруды қоса алғанда, кедендік
ресімдеу мемлекеттік тілде және орыс тілінде жүргізіледі.
Кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган шет тілдерінде жасалған
құжаттар мен мәліметтерді кедендік мақсаттар үшін кеден органдарының
қабылдауы және пайдалануы мүмкін жағдайларды белгілеуге құқылы.
Кедендік рәсімдеу қызметі мыналарды қамтиды:
• Кез-келген тәртіпте жүктерге кедендік тазалау жүргізу;
• Экспорт;
• Импорт;
• Транзит;
• СЭҚ ТН кодтарын анықтау;
• Кедендік төқлемдерді есептеу;
• Кедендік қоймалар мен уақытша сақтау қоймаларында жүкті сақтау;
• Кедендік заңдар бойынша кеңес.
Тауарлармен жасалатын жүк және өзге де операциялар:
Егер Кеден Кодексінде өзгеше көзделмесе, тауарлармен жасалатын жүк және
өзге де операциялар кеден органдарының рұқсатымен ғана жүргізілуі мүмкін
және кеден органы үшін қандай да бір қосымша шығыстарға әкеп соқпауға тиіс.
Кедендік ресімдеу сыртқы экономикалық қызмет қатысушыларымен барлық
тауарлар мен көлік құралдарын міндетті түрде декларациялау туралы заң
талаптарын орындалуымен базаланады. Декларациялау кедендік декларацияның
ауызша, электронды немесе жазбаша нысанда ұсынуымен және кедендік
ресімдеуге қажетті басқа құжаттар мен мәліметтердің ұсынуымен көрсетіледі.
Тауарлар мен көлік құралдарының әкетілуі мен әкелінуі және транзиті кезінде
декларанттың түрлі жағдайларда болуына байланысты декларациялау тәртібі,
сонымен бірге, декларантпен таңдалған кедендік режимге байланысты қатты
ерекшелінуі мүмкін. Осыған сәйкес, кедендік ресімдеу тәртібі де әрбір нақты
жағдайда арнайы болады, бірақ та, барлық жағдайда оның түсінігі
өзгертілмейді — тауарлар туралы мәліметтерді құжатты фиксациялау, олардың
кедендік шекара арқылы өтуі туралы шешім қабылдауы болып табылады. Тауарлар
мен көлік құралдарына кедендік ресімдеу өзіне келесі әрекеттерді тексереді:
- барлық қажетті тауарлар мен көлік құралдар периметрінің кедендік
мақсатта мәліметі бар және олардың өтуі (көліктік, тауар жолдамалы, басқа
коммерциялық құжаттар, жүктік кедендік декларация немесе басқа қысқа
декларацияның) ауызша өтініштерді фиксациялауын, құжаттардың есеп
жүргізуін және тіркеуін, электронды көшірменің декларантпен алынуын;
- кедендік декларация мен басқа да әрбір кедендік режим үшін бекітілген
тәртіпке сәйкес анықталған мәліметтерді енгізуін, кеден органдарының
лауазымды тұлғасының сол мәліметтерге қолтаңба мен оның нөмірлі мөрімен
басуын;
- түрлі құжаттардың құруын;
- тауарларды уақытша сақтау қоймасына түсу есебін қабылдауын және
беруін ресімдеуді;
- уақытша сақтау қоймаларындағы тауарлар мен көлік құралдарынан сынама
және үлгілерді алу туралы құжаттарды ресімдеуін;
- шешімдерді қабылдау және оларды тауарлар мен көлік құралдарына
байланысты фиксациялау;
- тауарлар мен көлік құралдарына кедендік бақылау және кедендік
ресімдеудегі құжат ішіндегі фактіні аяқтаудың мақұлдауын кіргізеді.
Кедендік ресімдеуді ұйымдастыру — тауарлар мен көлік құралдарының кеден
шекарасы арқылы өтуіне байланысты кеден органдарымен жүргізілетін шаралар
кешені. Бұл кешен көрсетілген жерлер мен оларды жүзеге асыру сияқты
кедендік бақылауға жататын тауарлар мен көлік құралдардың орналасқан басқа
жерлерінің кедендік ресімдеуін қамтамасыз ететін кедендік және кеден жаны
инфрақұрылымын өзіне қосады. Бұдан басқа кедендік ресімдеуді ұйымдастыру
келесі мәселелерді шешеді:
- кеден шекарасынан өтудің нақты орындары мен уақыты туралы;
- кедендік ресімдеуді жүзеге асырудың орындары мен уақыты туралы;
- экспортты немесе импортты операцияларды жүзеге асыру үшін сыртқы
экономикалық қызмет қатысушылармен хабарлау тәртібі туралы;
- тауарлар мен көлік құралдарын ұсыну мен көрсету, жеткізу әдісі уақыты
мен орны және оларға арналған құжаттарды кеден органдарына беру туралы;
- тауарлар мен көлік құралдарын кедендік бақылауға алу, оларды уақытша
сақтау қоймаларына орналастыру тәртібі туралы.
Декларациялау рәсімі тауарлар мен көлік құралдардың кеден органдарына
ұсыну кедендік ресімдеудің негізгі бөлігі болып табылады.
Жүктік кедендік декларацияны ұсыну кезінде кеден органдарында келесі
құжаттарды ұсыну қажет:
1. Жүктік кедендік декларациясын беруде декларанттың құзыретін
растайтын құжаттар: кеденге құжаттар мен жүктерді ұсынатын жеке
тұлғалардың сенімхаты, клиентпен келісім құжаты; бағдарламаға сертификат,
декларанттың квалификациясын растайтын құжат.
2. Ресімделетін тауарларға коммерциялық құжаттар:
а) тауарларды жеткізу үшін негіз болатын құжат: сатып алу-сату
контрактысы;
ә) бартер кезіндегі контракт;
б) тауарлардың құнын растайтын құжаттар:
в) спецификация;
г) шот-фактура
3. Тауаркөліктік құжаттар:
- тауаркөліктік накладнаясы;
- коносамент - теңіздік көлікпен жүкті жеткізу кезінде;
- халықаралық автокөлік накладнаясы;
- авианакладная - жүкті авиакөлікпен жеткізу кезінде;
- теміржол накладнаясы - жүкті теміржол көлігімен жеткізу кезінде;
- жүктік ведомость;
- жүктік квитанция;
- қораптау қағазы;
- тиеу актісі;
4. Кедендік ресімдеудің өндірісі үшін тікелей ұсынылатын құжаттар:
- тауарларды жеткізу бойынша бақылаудың құжатгары;
- МДП кітабы;
- кедендік тасымалдаушының лицензиясы;
- тауарларды қайта өндіруге берілетін лицензия;
- ресімделетін тауар партиясына жүктік кедендік декларация;
- кедендік құн декларациясы;
- кедендік міндеттеу;
- квитанция - банк немесе кеден кассасына қолма-қол ақшаны төлеу
өндіріледі;
- кепіл келісімі;
- банктың кепілдігі;
- СТ-1 нысаны бойынша тауардың шығу елі туралы сертификат;
- А нысаны бойынша тауардың шығу елі туралы сертификат [8].
Қазақстан Республикасының кеден органы кедендік ресімдеудің мақсаттары
үшін қажетті қосымша құжаттарды ұсынуды талап етуге және мерзімдерді
белгілеуге құқылы.
Кедендік ресімдеу нақты орындарда тауарларды жөнелтуші мен қабылдаушы
немесе оның құрылымдық бөлімшелері орналасқан кедендік органдар қызмет
аймақтарында және осыған рұқсат берген кедендік органдардың жұмыс уақытынан
тыс жүргізіледі.
Декларациялау кеден органына тауарлар туралы, олардың кедендік режимі
туралы дұрыс мәліметтерді және кедендік мақсаттар үшін қажетті басқа да
мәліметтерді белгіленген нысан бойынша (жазбаша, ауызша, конклюденттік,
электрондық) мәлімдеу жолымен жүргізіледі.
Кеден органдарына тауарлар мен көлік құралдарын декларациялау және
сақтау мақсатында, оларды ұсыну орындары тауарлардың шығарылуына дейін, не
пайдалануда тұлғаға ұсынуда таңдалған кедендік режимге сәйкес, кеден
органдарымен, не қазақстандық занды тұлғалармен құрылған уақытша сақтау
қоймалары болып табылады. Тауарлар мен көлік құралдарының келу орны мен
жеткізу орны кедендік заңға сәйкес уақытша сақтау қоймасы ғана болуы
мүмкін. Сондықтан да аэропорттарда, порттарда, халықаралық қатынас үшін
ашық жүктік аумақтарда, қоймаларда және кедендік шекара арқылы өтетін
тауарларды қабылдау, тиеп алу, түсіру, беруді жүзеге асыратын теміржол
станциялар жерлерінде, халықаралық автокөлік қатынастарды жүзеге асыратын
мемлекеттік немесе кедендік шекара арқылы жіберу бекеттерінде уақытша
сақтау қоймалардың қажет болуы міндетті болып табылады. Тауарлар мен көлік
құралдарын уақытша сактау қоймаларына орналастыру негізгі кедендік
ресімдеудің алдын ала операцияларына жатады, яғни оларды декларациялауы мен
оларға белгілі кедендік режим қолдануы жатады. Алдын ала операциялар осы
рәсімдердің өндірісін жеңілдету мен жеделдетуге арналған және шектеу
қойылған тауарлар мен көлік құралдарды әкелу мен әкетуге жібермеуге
бағытталған, сонымен қатар, кедендік мақсатта сол тауарлар мен көлік
құралдарын бірдейлендіруге бағытталған.
Көлік құралдар жөнелтілетін тауарлар құрамында декларацияланады, ал
олардың кедендік ресімдеуі тауарларды кедендік ресімдеу орындарында жүзеге
асырылады. Кедендік шекарада кедендік ресімдеуге теңіздік, өзендік және әуе
кемелері, салтаң көлік құралдары мен жолаушыларды таситын көлік құралдар
жатады. Олардың декларациясы кеден органдарына мемлекеттік тіркеу фактісін
растайтын көлік құралдарының және олардың құжаттарын ұсынумен жүзеге
асырылады.
Кедендік заңға сәйкес кеден шекарасының өту орны және тауарлар мен
көлік құралдарының кедендік ресімдеуін жүзеге асыратын орны кедендік
бақылау аймағы болып табылады, ал тауарлар, көлік құралдары мен
тұлғалардың, оның ішінде, басқа мемлекеттік органдардың лауазымды
тұлғаларының шекара арқылы мұндай аймақтармен кеден органдарының
рұқсатымен, олардың бақылауына жіберіледі.
Белгіленген тәртіпке сәйкес және кедендік ресімдеу үрдісі негізінде
шарттарға байланысты тауарлар мен көлік құралдардың кедендік шекара арқылы
өтуінде екі саты ажыратылады: алдын ала операцияларды жүзеге асыру және
негізгі кедендік ресімдеуді жүзеге асыру.
Алдын ала операциялар негізгі кедендік ресімдеудің жүргізуін жеңілдету
және жеделдетуге арналған. Негізгі кедендік ресімдеу тауарлар мен көлік
құралдарын, олардың декларациялау үрдісінде сәйкес кедендік режимге
орналастырумен түсіндіріледі. Тауарлар мен көлік құралдарының кедендік
ресімдеуі кеден органдарының лауазымды адамы осы рәсімді жүзеге асыруда
өзінің дайындығы туралы өтініш білдіргеннен кейін 30 минуттан кешікпей
басталу керек. Сонымен қатар, кеденге және кедендік бекеттерге кедендік
ресімдеуді келесі жұмыс күннің аяқталуына дейін ұсынады. Осы мақсаттарда
кеден органдарына тауарлар мен көлік құралдарын ұсынудың ақырғы уақыты
белгіленген.
Декларацияны беру уақыты тауарлар мен көлік құралдарын және таситын
тауарларды ұсыну уақытынан бастап 15 күннен аспау керек. Салтаң көлік
құралдары шығу немесе кіру кезінде кедендік шекарадан өткеннен кейін 3
сағаттан кешікпей декларациялауға жатады.
Кедендік ресімдеу үрдісінде декларациялаудан және келесі көрсетілетін
операциялардан басқа маңызды түрлі әрекеттер жүзеге асырылады. Бұларды
дұрыс және уақтысында орындамаса, негізгі кедендік ресімдеу бойынша
шешімдер қабылдау қиынға соғады.
Кедендік іске қатысы бар барлық әрекеттер, кедендік ресімдеуге,
кедендік заңға сәйкес алдын ала операциялар әр түрлі, маңызы және негізгі
кедендік ресімдеу мақсаттары үшін өте қажет.
Олардың ең маңыздылары мыналар: кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын
субъект ретінде тұлғаны тіркеу және кеден органдарына сәйкес құжаттарды
алу; сыртқы экономикалық қызмет қатысушыларының лицензиясы және кедендік
төлемдерді төлеуін растайтын немесе оған кепілдік беретін басқа рұқсат
ететін құжаттарды; кеден органдарының классификационды шешімдерін;
кедендік мақсатқа қажетті басқа құжаттарды алу; тауарлар мен көлік
құралдарының кедендік шекарадан тыс шығаруы туралы немесе олардың кедендік
шекарадан өтуі туралы кеден органдарын хабардар ету; сәйкес жағдайда
кедендік төлемдерді төлеу туралы үшінші тұлғаның кепілдігін кеден
органдарына ұсыну немесе қажетті сомаларда кеден органдарының депозитіне
аудару; жеткізілім, тасымалдау келісімдерін қорытындылау, көліктік
экспедицияны декларациялау; тауарды бірдейлендіру мақсатында сынамалар мен
үлгілерді алу; кедендік жүктік декларацияны немесе уақытша және қысқа
декларацияларды кеден органдарына ұсыну; уақытша сақтау қоймаларына
тауарларды орналастыру; тауарлар мен көлік құралдарының кедендік шекара
арқылы өтуін жүзеге асыратын барлық басқа әрекеттер.
Айтып кеткендей, алдын ала кедендік ресімдеу тауарлар мен көлік
құралдарының кедендік шекара арқылы өтуін жеделдетуге және кедендік шекара
арқылы өтетін тыйым салынған тауарлар мен көлік құралдарын әкелу және
әкетуіне бермеуге, сондай-ақ бірдейлендіруге бағытталған.
Кедендік шекара арқылы өтетін тауарлар мен көлік құралдарына қатысты
барлық күштерді біріктіру кедендік бақылау мақсатына жету үшін өз құзыреті
шегінде — негізгі кедендік ресімдеу алдындағы алдын ала операциялардың
негізгі міндеті болып табылады. Кеден органдарының келісімі бойынша негізгі
кедендік ресімдеу мен алдын ала ресімдеу сатысында пайда болатын басқа
мәселелерді жүзеге асыру орны, уақыты мен тәртібі декларанттың, не кедендік
брокердің, тасымалдаушы мен тікелей кеден органдарының құзыретіне жатады.
Алдын ала операцияларды іске асыратын барлық қатысушы тұлғаларды
әрекеттестігі нәтижесінде ғана оларды жүзеге асыру мақсатында тиімділікке
жету мүмкін.
Оның ішінде, алдын ала операцияларға нақты мән-жайлар пайда болған,
оларды қолданумен байланысты ерекше тағайындалу мен іске асыру тәртібі
шартталған. Ең алдымен, бұл мән-жайлар тауарлар мен көлік құралдары әкелу
кезінде кедендік бақылау астына алу үшін кедендердің жіберулерімен
көрсетіледі, сәйкес кеден органдарына кедендік бақылау астына алу
тағайындалуы үшін жеткізу туралы шешім қабылдайды.
Кедендік бақылау астындағы жеткізу рәсімінің мәні тауарлар, көлік
құралдарымен, олардың құжаттарын, яғни бақылаудың жеткізу құжаты деп
аталатын құжатты жеткізуін жүзеге асыратынымен қорытындыланады. Бұл құжат
атының негізгі тағайындалуы — жеткізудегі бақылауды қамтамасыз ететін
кеденнен бастап тағайындау кеденіне дейін, яғни бұл үрдіске декларант пен
тасымалдаушыны тарту негізінде және олар арасында кеден органдарының
алдындағы жауапкершілігін, кедендік төлемдерді төлеуді бейнелейді.
Әкелінетін тауарларды жеткізу рәсімі кедендік бақылаудан шығатын
міндеттерді іске асыру, сонымен қатар, негізгі кедендік ресімдеу үрдісінде
тауарларға салынатын барлық орнатылған төлемдерді төлетуді қамтамасыз етуге
арналған. Кедендік төлемдердің құрылысы тауар орналасқан кедендік режиміне
байланысты болады, ол жайлы кеден органдарына декларациялау кезіндегі
негізгі кедендік ресімдеуді жүргізу сатысында ғана айтылады. Тауаркөліктік
және тауармен бірге жөнелтілетін құжаттарда бейнеленген тауарлардың құн
сипаттамасы кедендік құнды анықтау үшін ресми мәлімет ретінде кеден
органдарымен көрсетіле алмайды. Кедендік құн кедендік шекара арқылы өтуге
байланысты кеден органдарымен алынатын барлық кеден төлемдерінің түрін
есептеу үшін негіз болып табылады. Кедендік бақылау астындағы
жеткізілімдерге, сондай-ақ негізгі кедендік ресімдеу аяқталғаннан кейінгі
тауарлар бұл жағдайда кедендік бақылау астындағы жеткізілім рәсімі алдын
ала операцияларға жатпайды, өйткені негізгі кедендік ресімдеу аяқталған
тауарлар жеткізіліміне қатысты жүзеге асырылады.
Әкетілетін тауарларға қатысты бақылауды жеткізу құжатын қолдану
ерекшелігі — бұл құжатты толтыру үшін барлық қажетті ақпарат жүктік
кедендік декларацияларда бар. Экспорт режимінің астына орналасқан
тауарларға жүктік кедендік декларация қолданылмайды.
Негізгі кедендік ресімдеу алдындағы алдын ала операциялармен бірге
кеден органдар қызметінде кеден органдарымен алдын ала шешімдерді қабылдау
бағыты қолданылады. Алдын ала операциялар - сияқты мұндай шешімдерді
қабылдау кедендік шекара арқылы өтетін тауарларға қатысты заңдылық
актілерін орындау мен қолдануды қамтамасыз етуге бағытталған. Алдын ала
шешімдерді қабылдаудың алдын ала операцияларды жүзеге асыруымен тікелей
байланысы сәйкес кеден органдарьшан шешімді алу қажеттілігімен және оның
құжаттық бейнесін негізгі кедендік ресімдеудің басына дейін
қорытындыланады.
Алдын ала шешімдер, алдымен Қазақстан Республикасының экономикалық
ынтасын сақтауға бағытталған, сонымен қатар, фискалды функция атқарады және
ТМД сыртқы экономикалық қызметінің тауарлық номенкларурасына сәйкес
тауарлардың жіктелуіне және тауарлардың шығу мемлекетін анықтауына
таратылады.
Бұл саладағы заңсыз әрекеттерді айқындау және болдырмау мақсатында
кедендік заңмен кеден органдарының шығу мемлекетіне, кедендік құнға,
кедендік төлемдердің өлшеміне, сыртқы экономикалық қызметтің тауарлық
номенклатурасына қатысты тауарлар жіктеуі туралы және нақты тауарға қатысты
кеден ісі актілерін қолдану мәселелері бойынша алдын ала шешім қабылдау
мүмкіндігі қарастырылған.
Алдын ала шешімдерді қабылдау тауарлар жіктеуіне қатысты, олардың шығу
мемлекетін, кедендік төлемдердің өлшемін анықтау Орталық кеден органдарының
- кедендік бақылау Агенттігі, кедендік бақылау Департаменттері, сонымен
қатар, Орталық кеден органдарымен анықталатын бөлек кедендер құзыретіне
жатады.
Сондықтан алдын ала операциялар сияқты, алдын ала шешімдер де негізгі
кедендік ресімдеуге дейін жүзеге асырылады, сонымен бірге, оны жүргізудің
маңызды дайындық рәсімі болып табылады.
1.2. Кедендік декларациялаудың тәртібі
Тауарларды декларациялау кезінде кедендік декларациялардың мынадай
түрлері қолданылады:
1) жүктің кедендік декларациясы;
2) жолаушының кедендік декларациясы.
- Жүктің кедендік декларациясы - декларант беретін және тауарлар мен
көлік құралдары туралы, олардың кедендік режимі туралы мәліметтерді және
кедендік мақсат үшін қажетті басқа да мәліметтерді қамтитын құжат. Жүктің
кедендік декларациясы мынадай жағдайларда, егер:
1) тауардың декларацияланатын легінің кедендік құны тиісті қаржы жылына
арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген тоқсан айлық есептік
көрсеткіштен асса;
2) тауарлардың қауiпсiздiгi жөніндегі талаптарды қоспағанда, тауарларға
қатысты тарифтік емес реттеу шаралары белгіленсе;
3) осы Кодекске сәйкес көзделген өзге де жағдайларда беріледі.
Жүктің кедендік декларациясы алдын ала декларациялау кезінде, сондай-ақ
уақытша , толық емес немесе мерзімдік кедендік декларация ретінде
қолданылуы мүмкін.
еркін нысанда жасалған өтінішті және (немесе) тауарларды бірдейлендіру
және шығару үшін қажетті мәліметтері бар көліктік, коммерциялық құжаттарды
жүктің кедендік декларациясы немесе уақытша кедендік декларация ретінде
пайдалануға жол беріледі. Бұл орайда кедендiк баждар мен салықтар төленген
жағдайда кеден органының лауазымды адамы кедендік кірiс ордерін ресiмдеудi
жүргізедi.
-Жолаушының кедендік декларациясы - оңайлатылған немесе жеңілдетілген
тәртіпті қолданып, тауарлар мен көлік құралдарын Қазақстан Республикасының
кедендік шекарасы арқылы өткізетін жеке тұлға толтырып, кеден органына
беретін құжат.
- Кедендік декларациялардың нысандарын және оларды толтыру тәртібін
кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Жүктің кедендік декларациясын беру мерзімі
Қазақстан Республикасының кедендік аумағына әкелінетін тауарларға
жүктің кедендік декларациясы тауарды межелі кеден органына табыс ету күнін
қоса есептегенде күнтізбелік отыз күннен кешіктірілмей беріледі.
Егер жүктің кедендік декларациясын беру мерзімінің аяқталуы кеден
органының жұмыс істемейтін күніне орайлас келсе, кеден органының одан
кейінгі жұмыс күні осы мерзімнің аяқталу күні болып саналады.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге
әкетілетін тауарларға жүктің кедендік декларациясы оларды нақты әкетуге
дейін беріледі.
Декларанттың дәлелді өтініші бойынша кеден органы жүктің кедендік
декларациясын беру мерзімін ұзартады. Жүктің кедендік декларациясын беру
мерзімін ұзарту әкелінетін тауарларға кедендік төлемдер және салықтар
төленген не төленуі қамтамасыз етілген жағдайда кедендік ресімдеу
жүргізілетін кеден органдарында жүзеге асырылады.
Жүктің кедендік декларациясын беру мерзімін ұзарту тауарларды уақытша
сақтау мерзімін бұзуға әкеп соқпауға тиіс.
Қазақстан Республикасының кедендiк аумағына кеден ережелерін бұза
отырып әкелiнген тауарларға жүктiң кедендiк декларациясы:
1) соттың тұлғаны қылмыстық (әкiмшiлiк) жауаптылыққа тарту туралы не
қылмыстық (әкiмшілік) жауаптылықтан босату туралы;
2) уәкілеттi органның (лауазымды адамның) тұлғаны әкімшілiк
жауаптылыққа тарту туралы не әкiмшілік жауаптылықтан босату туралы;
3) соттың немесе уәкілетті органның (лауазымды адамның) кеден
ережелерiнiң бұзылу фактiсi бойынша iстi тоқтату туралы шешiмi заңды күшіне
енген күннен бастап күнтізбелiк отыз күн iшiнде берiледі.
Есепке алу мақсатында құжаттар беру
Сыртқы экономикалық қызметке қатысушы ретінде есепке қою кезінде
ресімделетін сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасы
сыртқы экономикалық қызметке қатысушының санатын және кеден органдарында
есептік тіркелгенін растайтын құжат болып табылады.
Сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасын кеден органы
мынадай құжаттарды:
1) заңды тұлғалар:
заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің нотариат куәландырған
көшірмесін немесе оның құрылымдық бөлімшесі үшін есептік тіркеу куәлігін;
статистикалық басқарма беретін статистикалық карточканың көшірмесін;
заңды тұлғаның банк шоты ашылғаны туралы банктен алынған анықтаманы;
салық органы берген салық төлеуші куәлігінің көшірмесін;
2) декларациялау кезінде жүктің кедендік декларациясы қолданылуға тиіс
тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізуді
жүзеге асыруға ниеттенген жеке тұлғалар:
жеке тұлғаның жеке куәлігін;
салық органы берген салық төлеуші куәлігінің көшірмесін;
егер жеке тұлғаның банкте шоты болса, банк шотының ашылғаны туралы
банктен алынған анықтаманы тапсырған жағдайда бір жұмыс күні ішінде береді.
Есепке алу үшін табыс етілетін құжаттардағы мәліметтер өзгерген кезде,
декларант өзгерген мәліметтерді растайтын құжаттарды сыртқы экономикалық
қызметке қатысушының есеп карточкасын берген кеден органына күнтізбелік он
бес күн ішінде табыс етуге міндетті. Тауарларды декларациялау кезінде
құжаттар беру Жүктің кедендік декларациясын беру кеден органына оның
электрондық көшірмесін және осы бапта көзделген кедендік мақсат үшін
қажетті құжаттарды тапсырумен қатар жүргізілуге тиіс. Жүктің кедендік
декларациясының электрондық көшірмесінің құрылымын кеден ісі мәселелері
жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Тауарларды шығару туралы шешім қабылдау үшін құжат міндетті болып
табылса, кедендік декларацияны тексеру мерзімінің ішінде декларант салық
органына тиісті құжатты беру туралы міндеттеме табыс ете отырып,
мәлімделген мәліметтерді растайтын құжаттардың көшірмесін беруі мүмкін.
Жекелеген құжаттар декларанттың дәлелді өтініші бойынша көрсетілген
мерзімде табыс етілмейтін жағдайда кеден органдары осындай құжаттарды алу
үшін қажетті мерзімде бірақ кедендік декларацияны тіркеуден кейін
күнтізбелік отыз күннен кешіктірмей осындай құжаттарды табыс ете отырып
олардың көшірмесін беруге рұқсат етеді. Декларант белгіленген мерзімдерде
құжаттарды өткізбегені не бұрын өткізген құжаттардың көшірмелерінде дұрыс
емес мәліметтерді мәлімдегені үшін жауапты болады.
Кеден органының істерінде тауарларды шығару туралы шешім қабылдау үшін
міндетті құжаттар қалған жағдайда, декларант үшін кеден органы осы
құжаттардың көшірмелеріне осындай құжаттар қалатын кеден органын көрсете
отырып жазба жасайды. Бұл жазба кеден органы лауазымды тұлғасының жеке
нөмірлік мөрімен куәландырылады.
Келісім-шарттар, шот-фактуралар (инвойстар), көлік құжаттары, кедендік
төлемдердің және салықтардың төленгенін растайтын құжаттар, Қазақстан
Республикасы Ұлттық Банкінің лицензиясы тауарларды шығарғаннан кейін
декларантқа қайтарылуға тиіс және жүктің кедендік декларациясы тіркелген
күннен бастап бес жыл бойы сақталады. Бұл орайда кедендік ресімдеу
мақсаттары үшін осы құжаттармен бірге декларант куәландырған көшірме
тапсырылуға тиіс.
Жүктің кедендік декларациясын беру осылардың негізінде жүктің кедендік
декларациясы толтырылып, мыналарды растайтын қажетті құжаттар кеден
органына қатар табыс етілуімен жүргізілуге тиіс: декларанттың өз атынан
жүктің кедендік декларациясын беруге өкілеттігін растайтын декларанттың
штатындағы жеке тұлғаға сенімхат не брокерлік қызмет көрсетуге шарт және
кедендік ресімдеу бойынша маманның біліктілік аттестаты; кедендік
ресімдеуге жататын тауарларға меншік, билік ету немесе пайдалану құқығын
растайтын сатып алу-сатуға немесе айырбасқа сыртқы сауда шарты (келісім-
шарты), кедендік ресімдеуге жататын тауарларға билік ету немесе пайдалану
құқығына келісім не өзге құжат; Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы
арқылы тауарларды өткізуді растайтын көлік құжаттары; тауарлардың кедендік
құнын растайтын - шот-фактура (инвойс), шот-проформа, арнайы тізбе және
Кодекстің 39-тарауына сәйкес тауарлардың кедендік құнын анықтау және
мәлімдеу үшін көзделген өзге де құжаттар; тауарлардың шығуын растайтын -
Кеден Кодекстің 39 және 40-баптарына сәйкес тауарлардың шығуы туралы
декларация не тауарлардың шығуы туралы сертификат; кедендік режимнің
талаптарына және кедендік төлемдерді және салықтарды төлеу бойынша
жеңілдіктің болуына қарай кедендік төлемдерді және салықтарды төлеуді
немесе олардың төленуін қамтамасыз етуді растайтын:
қолма-қол ақшасыз тәртіпте төлемнің орындалуы туралы банктің белгісімен
төлемдік тапсырманы немесе қолма-қол ақшамен төлеу кезінде кеден органының,
банктің кассалық кіріс ордеріне берілетін түбіртек . Алдын ала
декларациялау рәсімі қолданылған жағдайда аталған құжаттар тауарлар мен
көлік құралдары шығарылғанға дейін беріледi, ал Кеден Кодексiнің 470-бабына
сәйкес ең төменгі деңгейдегі тәуекел санатына жатқызылған сыртқы
экономикалық қызметке қатысушыларға қатысты мерзiмдік декларациялау рәсімі
қолданылған жағдайда жүктiң толық кедендiк декларациясы бойынша тауарлар
мен көлiк құралдары шығарылғанға дейiн берiледi,тауарларды межелі жерге
жеткізуді растайтын - Кодекстің 12-тарауында көзделген тауарлар жеткізуді
бақылау құжаты не Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарға
сәйкес өзге де құжаттар; валюталық бақылау саласындағы талаптардың
сақталуын растайтын Қазақстан Республикасының валюта заңдарына сәйкес талап
етілетін құжаттар; мәлімделген кедендік режимдерге қарамастан, тауарларды
әкелу кезінде стандарттардың міндетті талаптарына сәйкестігін растайтын
фитосанитариялық (карантиндік) сертификат, ветеринариялық сертификат.
Көрсетілген сертификаттар оларға сертификаттар беру міндетті тауарлар үшін
Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген
жағдайларда ғана беріледі; сыртқы экономикалық қызметке қатысушының санатын
растайтын сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасы.
Жүктің кедендік декларациясын қабылдау және тіркеу Декларант
белгіленген тәртіппен толтырылған жүктің кедендік декларациясын оның
электрондық көшірмесімен бірге, сондай-ақ кедендік мақсат үшін қажетті
құжаттарды кеден органына береді.
Жүктің кедендік декларациясы мен кедендік мақсат үшін қажетті
құжаттарды кеден органының қабылдаған күні мен уақыты кеден ісі мәселелері
жөніндегі уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен ресімделіп, қоса берілетін
құжаттардың тізімдемесінде көрсетіледі және кеден органы лауазымды
тұлғасының жеке нөмірлік мөрімен куәландырылады. Куәландырылғаннан кейін
тізімдеме декларантқа қайтарылады.
Кеден органының:
1) декларацияны декларант болып табылмайтын тұлға берген;
2) декларацияда Кодекстің 379-бабының 4-тармағында белгіленген тәртіпке
сәйкес талап етілетін мәліметтер көрсетілмеген;
3) декларацияға қол қойылмаған не тиісінше куәландырылмаған немесе
белгіленген нысан бойынша жасалмаған;
4) декларацияланатын тауарларға қатысты алдын ала декларациялау рәсiмi
қолданылған, кедендік баждар және салықтарды төлеу мерзімін ұзарту немесе
мәулеттік төлеу мерзімін беру, сондай-ақ есепке алу әдісімен қосылған құн
салығын төлеу кезіндегі жағдайларды қоспағанда, кедендік төлемдер және
салықтар төленбеген не олардың төленуі қамтамасыз етілмеген;
5) олар туралы мәліметтер жүктің кедендік декларациясының арнаулы
бағанында көрсетілетін құжаттар түгел берілмеген жағдайларды қоспағанда,
жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тартуға құқығы жоқ.
Жүктің кедендік декларациясын тіркеу немесе тіркеуден бас тарту жүктің
кедендік декларациясын қабылдаған кезден бастап екі сағаттан аспайтын
мерзімде жүргізіледі.
Жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тартқан жағдайда кеден
органының лауазымды адамы жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тарту
парағын толтырады және берілген құжаттармен бірге, көрсетілген бас тарту
парағын жүктің кедендік декларациясын берген тұлғаға тапсырады. Жүктің
кедендік декларациясын тіркеуден бас тарту парағын ресімдеу нысаны мен
тәртібін кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Қабылданған жүктің кедендік декларациясы тіркелген уақыттан бастап
заңды күші бар құжат болып табылады.Жүктің кедендік декларациясында
мәлімделген мәліметтерді өзгерту, толықтыру және жүктің кедендік
декларациясын қайтарып алу Кеден органының рұқсатымен және декларанттың
дәлелді жазбаша өтініші бойынша жүктің кедендік декларациясында мәлімделген
мәліметтер өзгертілуі немесе толықтырылуы мүмкін, ал кеден органы
қабылдаған жүктің кедендік декларациясы қайтарып алынуы мүмкін. Кеден
органы декларанттың өтінішін алған кезде жүктің кедендік декларациясын
тексеруді аяқтамаған немесе тауарларды қарауды бастамаған жағдайда жүктің
кедендік декларациясында мәлімделген мәліметтерді өзгертуге және
толықтыруға рұқсат етеді.
Жүктің кедендік декларациясын өзгерту немесе толықтыру оның қолданылу
саласын кеңейте немесе қысқарта алмайды, кеден органы қабылдаған жүктің
кедендік декларациясында көрсетілген тауарлар туралы мәліметтерден басқа
мәліметтерді беруге әкеп соқпайды.
Декларанттың ауызша өтініші бойынша жүктің кедендік декларациясындағы
кеден органдарының кедендік ресімдеу кезінде шешімдер қабылдауына әсер
ететін негізгі деректерді өзгертпейтін қате жазуларды, техникалық немесе
грамматикалық қателерді (үш жағдайдан аспайтын) қате деректерді сызу немесе
тиісті мәліметтерді үстінен жазуын түзетуге жол беріледі. Әрбір мұндай
түзету уәкілетті тұлғаның қол қоюымен және декларанттың мөрімен
куәландырылады.
Кеден органдарының құзыретіне жататын мәліметтерді жүктің кедендік
декларациясына енгізуді қоспағанда, кеден органдары лауазымды адамдарының
өз бастамасы, тұлғаның тапсырмасы немесе өтініші бойынша жүктің кедендік
декларациясын толтыруға, жүктің кедендік декларациясында көрсетілген
мәліметтерді өзгертуге немесе толықтыруға құқығы жоқ.
Декларанттың дәлелді өтініші бойынша жүктің кедендік декларациясы тауар
шығарылғанға дейін қайтарып алынуы мүмкін. Кеден органы жүктің кедендік
декларациясы қайтарылатын кезде жүктің жаңа кедендік декларациясын беру
үшін мерзім белгілейді, тауарларды уақытша, алдын ала, мерзімдік
декларациялау рәсімін пайдалану жағдайларын қоспағанда, ол қайтарып алуға
рұқсат берілген күннен бастап күнтізбелік он бес күннен аспауға тиіс.
Жүктің кедендік декларациясын қайтарып алу кедендік баждарды және
салықтарды төлеу мерзімдерін ұзартпайды. Бұл ретте керi қайтарып алынған
жүктiң кедендiк декларациясы кеден iсi мәселелерi жөнiндегі уәкiлеттi орган
айқындайтын тәртiппен жойылуға тиiс.
Қайтарып алынатын жүктің кедендік декларациясы тауарларды Қазақстан
Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге әкету мақсаты үшін
оларға берілген жағдайда, жүктің кедендік декларациясы тауарларды Қазақстан
Республикасының кедендік шекарасынан тысқары жерлерге нақты әкеткенге дейін
қайтарып алынуы мүмкін. Осы тауарларға жүктің жаңа кедендік декларациясын
беру үшін мерзім белгіленбейді. Бұл орайда, қайтарып алынған жүктің
кедендік декларациясы жойылуға тиіс.
Тауарларды декларациялаудың түрлері
Алдын ала декларациялау
Егер декларант тауарларды кедендік ресімдеу үшін қажетті құжаттарды
берсе, тауарларға қатысты жүктің кедендік декларациясы тауарлар межелі
кеден органына табыс етілгенге дейін күнтізбелік отыз күннен ерте берілмеуі
мүмкін. Кедендiк баждар мен салықтар тауарлар мен көлiк құралдары
шығарылғанға дейiн төленедi.
Егер кедендік мақсат үшін тауарлардың ілеспе көлік немесе коммерциялық
құжаттары пайдаланылуға тиіс болса, кеден органы осы құжаттардың декларант
куәландырған көшірмелерін немесе осы құжаттардан алынған мәліметті
қабылдайды және тауарлар келгеннен кейін көрсетілген мәліметтерді
құжаттардағы мәліметтермен салыстырады.
Егер алдын ала декларацияны тіркелген күнінен бастап күнтізбелік отыз
күн ішінде оны қабылдаған кеден органына тауарлар берілмесе, жүктің
кедендік декларациясының күші жойылуға жатады.
Тауарларды алдын-ала декларациялаған кезде кеден органы жүктің кедендік
декларациясын тіркеген күні қолданыста болған нормативтік құқықтық актілер
қолданылады.
Бұрын мәлімделгеннен (тауарға ілеспе құжаттардың көшірмелері негізінде
бұрын берілгеннен) өзгеше құндық, сан немесе салмақ көрсеткіштері өзгерген
жағдайда, тауардың құны, саны немесе салмағы өзгергенін растайтын құжаттар
(коммерциялық актілер, сауда-өнеркәсіп палатасының актілері) міндетті түрде
ұсынылады.
Егер тауарлар келгеннен кейін бұрын мәлімделгеннен өзгеше құн, сан
немесе салмақ көрсеткіштері сәйкес келмейтіндігін анықтаса, декларант осы
Кодексте көзделген тәртіппен жүктің алдын ала берілген кедендік
декларациясын қайтарып алуға құқылы.
Алдын ала декларациялау рәсімін қолдану кезінде кеден органының арнайы
рұқсаты талап етілмейді. Тауарларды алдын ала декларациялау рәсімін қолдану
кезінде жүктің кедендік декларациясын толтыру тәртібін кеден ісі мәселелері
жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Уақытша кедендік декларация
Тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы құбыр
желісін пайдалана отырып не электр беру желілері бойынша өткізу кезінде,
сондай-ақ кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейтін өзге
де жағдайларда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz