«Пәкістан Ұлттық Банкі» АҚ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ «ПӘКІСТАН ҰЛТТЫҚ БАНКІ»
АҚ ЕНШІЛЕС БАНКІ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ҰЙЫМДЫҚ
ҚҰРЫЛЫМЫНА СИПАТТАМА ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2. ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕНДІРУДІҢ ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... ... ..8
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
1. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ «ПӘКІСТАН ҰЛТТЫҚ БАНКІ»
АҚ ЕНШІЛЕС БАНКІ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ҰЙЫМДЫҚ
ҚҰРЫЛЫМЫНА СИПАТТАМА ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2. ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕНДІРУДІҢ ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... ... ..8
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
Кәсіптік практика оқу үрдісінің құрамдас бөлігі. Оқу процесінде алынған теориялық білімді практикада қолданып, іске асыруда кәсіптік тәжірибенің маңызы зор. Кәсіби практиканы Қазақстандағы «Пәкістан Ұлттық Банкі» АҚ Еншілес банкі экономика және бюджетті жоспарлау бөлімінде өту қабылданған білімді іс жүзінде жүзеге асыруға қол жеткізді.
Сонымен бірге диплом алдындағы кәсіптік практиканы өту барысында осы диплом жұмысы үшін қажетті талдаулар мен мәліметтер жинау жұмыстары жүргізілді.
Кәсіптік тәжірибені Қазақстандағы «Пәкістан Ұлттық Банкі» АҚ Еншілес банкі экономика және бюджетті жоспарлау бөлімінде өту кезінде келесідей мақсаттар мен міндеттер іске асырылады:
Қазақстандағы «Пәкістан Ұлттық Банкі» АҚ Еншілес банкі сипатын, құрылымын, қызметін, ұйымдық-құқықтық нысанын толығымен зерттеу;
кәсіпорынның басқару және ұйымдық құрылымы, сыртқы ұйымдармен келісім-шарт жасау тәртібін бақылау;
Қазақстандағы «Пәкістан Ұлттық Банкі» АҚ Еншілес банкі бөлімдерімен, оның ережесімен, тікелей жұмыс орнына қатысты экономика және бюджеттік жоспарлау бөлімінің қызметімен толығымен танысу;
жоғары, орта және төменгі басқару деңгейінің тікелей басшылығы орындайтын функцияларын, олардың басшылық ету стилін талдауға тырысу;
ұйымның әлеуметтік және экономикалық даму стратегиясын әзірлеу тәртібі және стратегиялық жоспарларды әзірлеуге қажетті материалдарды;
Кәсіптік практиканы өту кезінде келесі сатылар өтілді:
- Рұқсат қағаз алу, техника қауіпсіздігі бойынша нұсқау;
- Кәсіпорын бөлімшелерімен, нұсқау материалдарымен танысу;
- Бөлім басшылары мен қызметкерлерінен жете кеңес, нұсқау алу;
- банктің барлық басқару деңгейінің тікелей басшылығы орындайтын функцияларын, олардың басшылық ету стилін талдау;
- басқарушылық шешімдерді қабылдау тәртібі мен шешімдердің орындалуын бар қадағалау жүйесін (банктің кез-келген басқару деңгейінің басшылығы қабылдайтын шешімдер түрі, олардың орындалуы жөнінде қадағалау әдістері;
- банктің қызметін жоспарлау жүйесін зерттеу;
- банкте бизнес- жоспарды әзірлеу тәртібін;
- жеке тапсырмалар алу.
Қазіргі дағдарыс жағдайында мемлекеттік кәсіпорынның қызмет ету жағдайының қалай жүріп жатқандығы, оның қойылған жоспарлар бойынша қаншалықты іске асырылып, орындалып жатқандығының маңызы зор.
Сонымен бірге диплом алдындағы кәсіптік практиканы өту барысында осы диплом жұмысы үшін қажетті талдаулар мен мәліметтер жинау жұмыстары жүргізілді.
Кәсіптік тәжірибені Қазақстандағы «Пәкістан Ұлттық Банкі» АҚ Еншілес банкі экономика және бюджетті жоспарлау бөлімінде өту кезінде келесідей мақсаттар мен міндеттер іске асырылады:
Қазақстандағы «Пәкістан Ұлттық Банкі» АҚ Еншілес банкі сипатын, құрылымын, қызметін, ұйымдық-құқықтық нысанын толығымен зерттеу;
кәсіпорынның басқару және ұйымдық құрылымы, сыртқы ұйымдармен келісім-шарт жасау тәртібін бақылау;
Қазақстандағы «Пәкістан Ұлттық Банкі» АҚ Еншілес банкі бөлімдерімен, оның ережесімен, тікелей жұмыс орнына қатысты экономика және бюджеттік жоспарлау бөлімінің қызметімен толығымен танысу;
жоғары, орта және төменгі басқару деңгейінің тікелей басшылығы орындайтын функцияларын, олардың басшылық ету стилін талдауға тырысу;
ұйымның әлеуметтік және экономикалық даму стратегиясын әзірлеу тәртібі және стратегиялық жоспарларды әзірлеуге қажетті материалдарды;
Кәсіптік практиканы өту кезінде келесі сатылар өтілді:
- Рұқсат қағаз алу, техника қауіпсіздігі бойынша нұсқау;
- Кәсіпорын бөлімшелерімен, нұсқау материалдарымен танысу;
- Бөлім басшылары мен қызметкерлерінен жете кеңес, нұсқау алу;
- банктің барлық басқару деңгейінің тікелей басшылығы орындайтын функцияларын, олардың басшылық ету стилін талдау;
- басқарушылық шешімдерді қабылдау тәртібі мен шешімдердің орындалуын бар қадағалау жүйесін (банктің кез-келген басқару деңгейінің басшылығы қабылдайтын шешімдер түрі, олардың орындалуы жөнінде қадағалау әдістері;
- банктің қызметін жоспарлау жүйесін зерттеу;
- банкте бизнес- жоспарды әзірлеу тәртібін;
- жеке тапсырмалар алу.
Қазіргі дағдарыс жағдайында мемлекеттік кәсіпорынның қызмет ету жағдайының қалай жүріп жатқандығы, оның қойылған жоспарлар бойынша қаншалықты іске асырылып, орындалып жатқандығының маңызы зор.
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі, 2-ші пункті 299б.
Астана, Фолиант,2001.
2. «Қозғалмайтын мүлік ипотекасы туралы» ҚР президетінің заңды күші бар бұрығы, (23 қараша 1995 ж. № 2723).
3. «Қозғалмалы мүлік кепідігін тіркеу туралы » ҚР заңы, (30 маусым 1998.
4. Методические рекомендации по организации и порядку осуществления программ ипотечного жилищного кредитования. – А, Баспа, 2002ж.
5. 11 Ужегов А. Н. Квартира в кредит: ипотечная сделка. – Астана,
6. Экономикс, 2001ж.
7. 12 Кантарбаева А.К. Ипотека зарубежных стран//Финансы Казахстана, 2001,№5
Астана, Фолиант,2001.
2. «Қозғалмайтын мүлік ипотекасы туралы» ҚР президетінің заңды күші бар бұрығы, (23 қараша 1995 ж. № 2723).
3. «Қозғалмалы мүлік кепідігін тіркеу туралы » ҚР заңы, (30 маусым 1998.
4. Методические рекомендации по организации и порядку осуществления программ ипотечного жилищного кредитования. – А, Баспа, 2002ж.
5. 11 Ужегов А. Н. Квартира в кредит: ипотечная сделка. – Астана,
6. Экономикс, 2001ж.
7. 12 Кантарбаева А.К. Ипотека зарубежных стран//Финансы Казахстана, 2001,№5
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ПӘКІСТАН ҰЛТТЫҚ БАНКІ
АҚ ЕНШІЛЕС БАНКІ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ҰЙЫМДЫҚ
ҚҰРЫЛЫМЫНА
СИПАТТАМА ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2. ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕНДІРУДІҢ ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... ... ..8
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..23
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
КІРІСПЕ
Кәсіптік практика оқу үрдісінің құрамдас бөлігі. Оқу процесінде
алынған теориялық білімді практикада қолданып, іске асыруда кәсіптік
тәжірибенің маңызы зор. Кәсіби практиканы Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық
Банкі АҚ Еншілес банкі экономика және бюджетті жоспарлау бөлімінде өту
қабылданған білімді іс жүзінде жүзеге асыруға қол жеткізді.
Сонымен бірге диплом алдындағы кәсіптік практиканы өту барысында
осы диплом жұмысы үшін қажетті талдаулар мен мәліметтер жинау жұмыстары
жүргізілді.
Кәсіптік тәжірибені Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ
Еншілес банкі экономика және бюджетті жоспарлау бөлімінде өту кезінде
келесідей мақсаттар мен міндеттер іске асырылады:
– Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ Еншілес банкі сипатын,
құрылымын, қызметін, ұйымдық-құқықтық нысанын толығымен зерттеу;
– кәсіпорынның басқару және ұйымдық құрылымы, сыртқы ұйымдармен келісім-
шарт жасау тәртібін бақылау;
– Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ Еншілес банкі бөлімдерімен,
оның ережесімен, тікелей жұмыс орнына қатысты экономика және бюджеттік
жоспарлау бөлімінің қызметімен толығымен танысу;
– жоғары, орта және төменгі басқару деңгейінің тікелей басшылығы
орындайтын функцияларын, олардың басшылық ету стилін талдауға тырысу;
– ұйымның әлеуметтік және экономикалық даму стратегиясын әзірлеу
тәртібі және стратегиялық жоспарларды әзірлеуге қажетті материалдарды;
Кәсіптік практиканы өту кезінде келесі сатылар өтілді:
- Рұқсат қағаз алу, техника қауіпсіздігі бойынша нұсқау;
- Кәсіпорын бөлімшелерімен, нұсқау материалдарымен танысу;
- Бөлім басшылары мен қызметкерлерінен жете кеңес, нұсқау алу;
- банктің барлық басқару деңгейінің тікелей басшылығы орындайтын
функцияларын, олардың басшылық ету стилін талдау;
- басқарушылық шешімдерді қабылдау тәртібі мен шешімдердің орындалуын
бар қадағалау жүйесін (банктің кез-келген басқару деңгейінің
басшылығы қабылдайтын шешімдер түрі, олардың орындалуы жөнінде
қадағалау әдістері;
- банктің қызметін жоспарлау жүйесін зерттеу;
- банкте бизнес- жоспарды әзірлеу тәртібін;
- жеке тапсырмалар алу.
Қазіргі дағдарыс жағдайында мемлекеттік кәсіпорынның қызмет ету
жағдайының қалай жүріп жатқандығы, оның қойылған жоспарлар бойынша
қаншалықты іске асырылып, орындалып жатқандығының маңызы зор.Өйткені,
кәсіпорын мемлекеттік тапсырыстарды және өзге де ірі мұнай компанияларының
тапсырыстарын қарастырып, оларға зерттеу жүргізуде. Сонымен қатар, ұйымның
шығындарын, әсіресе мемлекеттік сатып алулар есебімен толық танысып, оны
зерттеу; мемлекет жағынан бөлінген қаржының нақты да мақсатты және үнемді
пайдаланылуының жағдайын талдау міндетті.
Практика есебінде келесідей жоспарлар, материалдар қолданылды:
- 2007 жылға арналған Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ
Еншілес банкі екінші дәрежелі банктер шоттарындағы баланс
қалдықтары туралы мәліметтер;
- 2008 жылға арналған Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ
Еншілес банкі екінші дәрежелі банктер шоттарындағы баланс
қалдықтары туралы мәліметтер;
- Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ Еншілес банкі қысқа
мерзімді бизнес-жоспары;
Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ Еншілес банкі ұзақ мерзімді
бизнес-жоспары, 2009-2013 жылдарға арналған.
Есепті дайындау барысында тарихи (экономикалық), теориялық материалдар,
есептік дерек көздері, ресми құжаттар мен заңнамалық актілер, бұйрықтар,
бекітулер қолданылды.
1. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ПӘКІСТАН ҰЛТТЫҚ БАНКІ АҚ ЕНШІЛЕС Банкі БАСҚАРУ ЖӘНЕ
ҰЙЫМДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫНА СИПАТТАМА
Пәкістан Ұлттық банкі мемлекеттің меншігіндегі Пәкістанның ірі және
жетекші коммерциялық банкі болып табылады. Банктің жалпы активі 12 млрд.
АҚШ доллар. Бұл ел ішінде және шет елде 1263 филиалы әрекет ететін, желісі
дамыған және әлемнің жетекші банктерімен агенттік қатынасы бар банк.
Алматы қаласындағы Пәкістан Ұлттық банкі АҚ Еншілес банкі 2002
жылдан бері Қазақстанда қызмет етеді, банктің толық лицензиясына ие және
төменгі мөлшерлемелер мен тарифтер бойынша заңды және жеке тұлғаларға
банктік қызметтер көрсетеді.
Банк тиімді әрі икемді шарттармен келесідей банк қызметтерін ұсынады:
– жеке және заңды тұлғалар үшін теңгемен және шетел валютасында шоттар
ашу
– бүкіл әлем бойынша халықаралық валюталық аударымдар (SWIFT) (соның
ішінде Қытайға, Түркияға, Үндістанға)
– шетел валютасына айырбастау операциялары
– кассалық операциялар (салымдар, шоттан алу)
– Қазақстан бойынша ақша аударымдар
– аккредивтер ашу және рәсімдеу
– кепілдіктер беру және растау
– мемлекеттік бағалы қағаздарға инвестициялау
– жеке және заңды тұлғаларға, кіші және шағын бизнеске несие беру,
сондай-ақ, синдицирленген несиелерге қатысу
– тұтынушыларға несие беру және ипотека
– импорт пен экспорт операциялары
Пәкістан Ұлттық банкі мемлекеттің меншігіндегі Пәкістанның ірі
және жетекші коммерциялық банкі болып табылады. Банктің жалпы активі 12
млрд. АҚШ доллар. Бұл ел ішінде және шет елде 1263 филиалы әрекет ететін,
желісі дамыған және әлемнің жетекші банктерімен агенттік қатынасы бар банк.
Алматы қаласындағы Пәкістан Ұлттық банкі АҚ Еншілес банкі 2002
жылдан бері Қазақстанда қызмет етеді, банктің толық лицензиясына ие және
төменгі мөлшерлемелер мен тарифтер бойынша заңды және жеке тұлғаларға
банктік қызметтер көрсетеді.
Банк тиімді әрі икемді шарттармен келесідей банк қызметтерін ұсынады:
– жеке және заңды тұлғалар үшін теңгемен және шетел валютасында шоттар
ашу
– бүкіл әлем бойынша халықаралық валюталық аударымдар (SWIFT) (соның
ішінде Қытайға, Түркияға, Үндістанға)
– шетел валютасына айырбастау операциялары
– кассалық операциялар (салымдар, шоттан алу)
– Қазақстан бойынша ақша аударымдар
– аккредивтер ашу және рәсімдеу
– кепілдіктер беру және растау
– мемлекеттік бағалы қағаздарға инвестициялау
– жеке және заңды тұлғаларға, кіші және шағын бизнеске несие беру,
сондай-ақ, синдицирленген несиелерге қатысу
– тұтынушыларға несие беру және ипотека
– импорт пен экспорт операциялары
– Банк жүйесіне жаңа қызмет түрлері мен жаңа есептесу әдістерін енгізу;
– банкаралық есептесулерді дамыту мақсатында шетелдік банктер мен
Қазақстан Республикасының екінші дәрежелі банктерімен жұмыс жасаудың
әр түрлі формаларын дамыту;
– операциялық қызметтерді автоматтандыру үшін техникалық тапсырмаларды
ойластыру;
– Банктегі ашық жобалар бойынша жұмыс топтарына қатысу;
– салымдық операциялар және ашық нарықтағы операциялар бойынша
банкішілік бақылау мен құжатайналымын, қосымша есптерді жүргізу;
– бөлім қызметімен байланысты барлық мәселелер бойынша шешімдер
қабылдау;
– бөлімдегі кадрлармен жұмыс жасау, бөлімнің штаттық кестесі мен
құрылым, бөлім қызметкерлерін қабылдау мен жіберу бойынша Банк
басқармасына ұсыныстар беру.
Несиелік бөлім бастығының функционалдық міндеттері:
– банктің басқа құрылымдық бөлімшелеріне бөлімге байланысты барлық
сұрақтар бойынша тәжірибелік және әдістемелік көмек көрсету;
– ссудалық шоттарды жабу мен өзгерту (жөндеу), жүргізу, ашу бойынша
бақылау жүргізу;
– өтелмеген банк займдары мен берілген реестрлерді жүргізудің
дұрыстығын қадағалау;
– бекітілген келісімдер шарттарымен Несиелік комитет шешімдерінің
кақытылы орындалуын қамтамасыз ету үшін Банктің құрылымдық
бөлімшелерінің қызметкерлері мен басшыларымен байланысу;
– қаржыландыру мақсатындағы жобалараға эксперттік қорытындыларды
дайындау мен несиелік арыздарды талдауды бекіту;
– несиелік комитетте несиелік арыздарды қарастыруға қатысады;
– жобаларды қаржыландыруды құрады;
– несиелік құжаттандыруды жүргізудің дұрыстығын қадағалайды;
– берілген несиелер мониторингі, банк займының келісімшарты шарттарын
қарызалушылардың орындауын басқарады және ссудалық қарыздарды талдауды
бекітеді;
– провизия қалыптастыру дұрыстығын қадағалайды;
– несиелік процесс аясындағы құжатайналым жүйесін ұйымдастырады;
– несиелік бөлімнің қызметкерлері үшін ішкі жағдайлар мен нұсқаулардың
болуы мен дұрыстығын тексереді;
– бөлім қызметімен байланысты барлық мәселелер бойынша шешімдер
қабылдау.
2. ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕНДІРУДІҢ ЖАҒДАЙЫ
Бұрыңғы Кеңес Одағы кезіндегі тұрғын үймен қамтамасыз ету мәселесі
туралы айтатын болсақ, ол өзінің тұрғын үй жағдайын жақсарту үшін кезекте
тұрған азаматтарға мемлекет тарапынан тегін беріліп отырылды және де
олардың құрылысына мемлекеттік орталықтандырылған бюджет тарапынан қаржы
бөлініп отырылды.
Егерде сандық көрсеткіштерге сүйенетін болсақ ҚР-дағы тұрғын үй ахуалы
ойдағыдай болып көрінеді, яғни ҚР статистикалық агентігінің 2006 жылғы
мәліметтер бойынша 15 млн. адамға 239,4 млн.шаршы метр көлемдегі тұрғын үй
сәйкес келеді. Басқаша айтқанда, әр адамға орташа 17 шаршы метрден тиеді.
Дегенмен, егерде мұқият назар аударатын болсақ бұл сферада біршама
кемшіліктердің бар екендігіне көз жеткіземіз. Мысалы, қазіргі уақытта өз
тұрғын үй жағдайын жақсарту үшін есепте тұрған 264 мың отбасын қамтамасыз
ету үшін жылына 3 – 3,5 млн. Шаршы метрден кем болмаған көлемде үй құру
қажет. Бұдан басқа, осы уақытқа дейін салынып біткен тұрғын үй көлемі
тұрғын үй қорының 0,5 % - ына ғана сай келеді және де бүкіл жарықсыз және
тұруға болмайтын үйлер көлемі ғана қамтиды. Егерде тұрғын үйлердің
көбісінің сейсмикалық қауіпті жерлерде орналасқандығын есепке алатын
болсақ, онда жүргізіліп жатқан мұндай саясаттың тығырыққа барып тірелуі
мүмкін. Құрылыс саласын қаржыландырудың нашарлауы көптеген кәсіпорындардың
экономикасына әсер етті және де соның негізінде ондағы жұмыс пен
қамтылғандардың көлемі азая бастады. Мұндай кезде құрылыс саласына оның
құлдырауының алдын алатын, жұмыспен қамтылғандардың санын артуына және
т.с.с. әлеуметтік жағдайды жақсарту үшін қызмет ететін бюджеттік емес
қаражаттарды тартудың ипотекалық несие сияқты инструменттерін енгізу
маңыздылығы жоғарылайды.
Тұрғын үйге деген сұраныс пен ұсыныс. Қазақстандағы тұрғын үйге деген
сұраныс пен ұсыныстың құрылымы мен деңгейі маңызды орынға ие. Жалпы
Республика бойынша сұраныс деңгейі жоғары болып келеді, тек қана бұл
көрсеткіш екі ірі қалада ғана, яғни бизнес жағынан ғана емес, сондай-ақ
шенеуніктер мен шетелден келген азаматтар, өндіріс пен қайта өңдеуші
кәсіпорындар көп шоғырланған Астана мен Алматыда жоғары болып келеді.
Сондай-ақ, сұранысқа әсер ететін факторлардың бірі болып отбасы табысы
есептелінеді. Қазақстан Республикасы Статистикалық Агентігінің мәліметі
бойынша 2006 жылы жанбасына шаққандағы орташа табыс мөлшері 8401 тг. немесе
57$ құраған. Қазақстанда үй шаруашылығының құрылысы орташа 3,5 адамнан
тұрады және де Республика бойынша олардың орташа айлық табысы 29404 тг.
немесе 199,5$ құраған.
Соңғы 4 жыл ішіндегі халықтың өмір сүру деңгейінің негізгі
көрсеткіштері төмендегі 1-кестеде көрсетілген.
3-кесте - ҚР-дағы халықтың тұрмыс денгейін сипаттайтын негізгі
әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер*.
2003ж. 2004ж. 2005ж. 2006ж.
Үй шаруашылықтарының жиынтық
табысы, млрд. теңге. 1367,9 1583,5 1677,8
Халықтың жан басына шаққанда,
мың теңге. 90,8 106,1 112,8
ЖІӨ, салыстырмалы пайызбен 78,9 78,5 64,5
Үй шаруашылықтарының соңғы тұтыну
деңгейі, млрд. теңге. 1370,4 1592,4 1831,2
Халықтың жан басына шаққанда,
мың теңге. 90,9 106,7 123,2
ЖІӨ, салыстырмалы пайызбен 79,0 70,4
79,1
Халықтың жан басына шаққандағы
айлық орташа ақшалай табыстары, 3224 5539 6499 8401
теңге.
Бір қызметкердің орташа айлық
атаулы жалақысы, теңге. 9683 11864 14374 17364
Халықтың орташа айлық ең төменгі
күнкөріс деңгейі, теңге. 3336 3394 4007 4596
Халықтың ең аз жалақы мөлшері
(айына орташа жан басына 2395 2605 2680 3484
шаққанда, теңге).
Деректер көзі: Қазақстан цифрларда 2007ж. статистикалық журналы
(149б.)
Кестеден көріп отырғанымыздай халықтың көп бөлігінің өз қаражаттарының
бір бөлігін салым ретінде жинақтауға мүмкіндігі жоқ. Өйткені, олардың
барлығы ағымдағы қажеттіліктеріне жұмсалынады. (Мысалы, 2006 жылы олардың
86% соған жұмсалынған). Сондай-ақ халықтың тұрғын үйге деген сұранысы
демографиялық көрсеткіштермен, яғни жаңа отбасылардың құрылуы, миграция
деңгейі және т.б. анықталады.
Мысалы ҚР Статистика жөніндегі Агенттіктің мәліметтері бойынша, 1997
жылы адамдардың көп бөлігінің Алматыдан Астанаға көшуі сұраныстың жоғары
дәрежеде өзгеруіне, сонымен бірге қозғалмайтын мүлік бағасының да өзгеруіне
алып келді. Сол кезде Алматыдан адамдардың ағылуына байланысты тұрғын
үйдің, сондай-ақ басқа да қозғалмайтын мүліктің бағасы 2 жыл көлемінде
доллармен есептегенде 10 – 15%-ға арзандап кетті. Ал Астанада болса дәл сол
кездері Алматаға қарағанда 10 – 20% арзан бағада тұрақтанып отырды. Сондай-
ақ өндірістік және қайта өңдеуші кәсіпорындар шоғырланған және табыс
мөлшері жоғары қалаларда (Қостанай, Атырау, Павлодар) тұрғын үйге деген
сұраныс салыстырмалы түрде жоғары, ал керісінше жұмыссыздық деңгейі
салыстырмалы жоғары жерлерде төмен болып келді. Соңғы 2 – 3 жыл ішінде жеке
тұрғын үймен (учаскелік) көп қабатты үйлерде орналасқан пәтерлерге деген
сұраныс артуда.
Ал тұрғын үй ұсынысына келетін болсақ, республика бойынша ол бірдей
болып келеді. Олардың көп бөлігі жаңа тұрғын үй құрылысы нарығының жақсы
дамымағандығына байланысты екінші ретті нарықта ұсынылады. Сондай-ақ соңғы
өткен 5 жыл ішінде төлемқабілетсіз сұраныстың әсерінен құрылыс саласындағы
жағдай айтарлықтай нашарлады. Алғашқы нарықтағы ұсыныс көлемінің қысқаруына
себеп болып табылатын тенденциялардың бірі ретінде жаңа құрылыстардың
көлемінің күрт төмендеуін айтуға болады. Бұл туралы толығырақ талдау жасау
үшін төмендегі 2-кестеде келтірілген мәліметтерге назар аударайық.
4-кесте - Қазақстанда тұрғын үйлерді іске қосу (жалпы көлемі мың
шаршы метр.)*
Барлық Меншік түріне қарай
іске
Жылдар қосылған
тұрғын үйлер
Халық
Мемлекеттік Мемлекеттік қаражаттары-ны
емес ң есебінен
1997 5046 3308 1738 1122
1998 3956 2202 1654 1057
1999 2322 925 1397 764
2000 1663 556 1107 628
2001 1407 293 1114 699
2002 1344 229 1115 851
2003 1132 174 958 803
2004 1105 108 997 843
2005 1110 100 1010 958
2006 1143 86 1057 1004
Қазақстан цифрларда 2007ж. Статистикалық журнал (227б.)
Сөйтіп 1999 жылы тұрғын үй құрылысының көлемі 1994 жылмен
салыстырғанда 4,5 есеге азайған. Бірақ, 2000 жылы жаңа тұрғын үй құрылысы
нарығындағы оңтайлы тенденциялардың әсерінен оның көлемінің біршама
жоғарылағанын көреміз. Сондай-ақ бұл тенденция осы көрсеткішті
республикадағы халық санына салыстырмалы есептеу кезінде де көруге болады.
5-кесте - салынған пәтерлер саны*
2003ж. 2004ж. 2005ж. 2006ж.
Барлық салынған пәтерлер 75,7 73,6 82,0 100,7
алаңы ш.м. (1000 адамға.)
Салынған пәтерлер саны 0,7 0,6 0,7
( 1000 адамға); 0,8
Барлық салынған пәтерлер, мың.10,5 90,6 10,9
12,4
Пәтердің орташа мөлшері, ш.м. 107,8 114,9 111,5
120,9
Салынып біткен үйлердегі
пәтерлер саны, 100 100 100 100
(жатақханадан тыс).
Пәтер түрі бойынша
жалпы қорытындыдан %-бен
Бір бөлмелі 7 6,1 8,6
6,2
Екі бөлмелі 20 16,3 17,2
18,3
Үш бөлмелі 32 32,7 36,2
37, 2
Төрт бөлмелі және одан көп 41 44,9 38,0
38, 3
Қазақстан цифрларда 2007ж. Статистикалық журнал (228б.)
Сонымен құрылыс саласы бойынша статистикалық көрсеткіштердің ішінде
айтарлықтай дәрежеде жақсы болып табылатын екі-ақ тенденцияны оңтайлы деп
айтуға болады.
Біріншісі – жеке және өз бетінше үй құрушылардың үлесі басым болып
табылатын мемлекеттік емес секторға тән тұрғын үй үлесінің тұрақты өсімі.
Екіншісі – бұл құрылып жатқан пәтерлердің орташа көлемінің
жоғарылауы. Қазіргі уақыттағы тұрғын үй жағдайына толық талдау жүргізу үшін
Алматы қаласындағы пәтерлердің құны төмендегі 6-кестеде көрсетілген.
6-кесте - Алматы қаласындағы тұрғын үй құны (2006ж.)*
Алматы қаласындағы пәтерлер құны
Тұрғын үйдің екінші Тұрғын үйдің алғашқы нарығы
ретті нарығы
Бір бөлмелі $50000-130000 $100000-170000
Екі бөлмелі $60000-200000 $150000-300000
Үш бөлмелі $100000-350000 $200000-500000
Төрт бөлмелі $150000-600000 $300000-1000000
және одан көп
www. af.kz
Жүргізілген талдауға сәйкес, тұрғын үй құрылысы жыл сайын өсіп келеді,
бірақ, алғашқы нарықта пәтерлердің бағасының қымбат болуына байланысты (1,5
– 2,5 есе) халықтың көп бөлігі үйді екінші ретті нарықтан сатып алады.
Дегенмен, тұрғын үйге деген сұраныс көлемі оншалықты жоғары емес, себебі
олардың табысының үлкен бөлігі ағымдағы қажеттіліктеріне жұмысалады. Жалпы
адамдардың көбісінің осы екінші ретті нарықтан да үй сатып алуға мүмкіндігі
жоқ.
Қорыта айтқанада, ипотекалық несиелендіру механизмі – бұл төлем
қабілетті сұранысты және де тұрғын үйге халықтың барлық тобына қол
жеткізетіндей дәрежеге көтеруге мүмкіндік беретін нарық инструменті болып
табылады.
Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелендіруді дамыту мәселелері
мен келешегі
2000 жылы Қазакстанда ұзақ мерзімді тұрғын үйді ипотекалық
несиелендіру жүйесін қалыптастыру мен тиісті деңгейде дамытудың негізі
қаланып, келешекте ипотеканы дамыту арқылы әр түрлі материалдық өндіріс
салаларына, өнеркәсіпке, ауыл шаруашылығына, сондай-ақ шағын кәсіпкерлік
пен қызмет салаларына қаржылай ресурстарды тарту мәселесі қолға алына
бастады. Көптеген елдердің тәжірибесі көрсеткендей, мемлекетіміздегі тұрғын
үй саласының дәл қазіргі ахуалы тұрғын үй құрылысында айтарлықтай игі
нәтижелерге қол жеткізуге болатынын пайымдайды. Себебі Қазақстанда жаңа
тұрғын үйге деген қажеттілік өте жоғары, бірақ халықтың несие ресурстарын
қолданбастан өз қаражаты есебінен осы қажеттіліктерін қанағаттандыруы тіпті
қиынға соғып отыр. Сондықтан тұрғын үй құрылысына баса мән беріп, өндіріс
алаңдарының да құрылысын жүзеге асыруға бағдарлану қажет.
Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелеу жүйесін қалыптастырудағы
ең басты жетістікке 2000 жылы 21-тамызда Қазақстан Республикасында
ипотекалық несиелеу жүйесін дамыту және ұзақ мерзімді тұрғын үй құрылысын
қаржыландыру туралы Тұжырымдаманы қабылдау нәтижесінде қол жеткізілді.
Аталмыш тұжырымдамаға сәйкес мемлекеттегі ипотекалық несиелеу жүйесін
дамытуда жоғарыда жұмыс істеу қағидалары айтылып өтілген малайзиялық үлгі
негізге алынатын болды. Дегенмен, Қазақстан – Малайзия емес, оның
тәжірибесін толығымен республикамызда қолдану мүмкін емес. Әлемдік елдердің
тәжірибелері қаншалықты егжей-тегжейлі зерттелсе де, қазақстандық нарықтың
ерекшеліктері ипотекалық несиелеуді жүзеге асыратын банктердің алдына әр
түрлі сипаттағы қиыншылықтарды жою жөнінде жаңа міндеттер қойып отыр.
Банктер де өз мүмкіншіліктерінің шегінде осы міндеттер мен проблемаларды
шешуге тырысуда.
Ипотекалық несие берудің халықаралық тәжірибесімен және Қазақстандағы
банктердің осындай несие беру қызметтерімен таныса келе, ипотекалық несие
берудің қазақстандық үлгісін сараптап, ең үлкен кемшіліктің ипотекалық
несиелер бойынша төленетін өсімақы (сыйақы) мөлшерінің тым жоғары
екендігіне көз жеткізуге болады. Мысалы, ҚР Статистика жөніндегі
агенттігінің мәліметтеріне сәйкес 2002 жылдың соңында 3 адамнан тұратын
отбасының орташа айлық табысы 199,5 АҚШ долларын құраған. Ипотекалық несие
берудің шарты бойынша отбасының айлық төлемдерін төлегеннен кейін әр бір
ересек мүшесі үшін 100, ал кәмелетке толмаған мүшесі үшін 50 АҚШ долларынан
қалуға тиіс.
Олай болса, 3 адамнан тұратын отбасының орташа айлық табысы ең кем
дегенде 350 $ болу керек. Әсіресе, болмашы жалақы алатын бюджеттік
мекемелердің жұмысшылары үшін ипотекалық несие алу тіптен қиын. Олар үшін
тұрғын үй сатып алуға арнайы мемлекеттік жәрдемақы және дотация берілуі
қажет. Мысалы, Еуропа елдерінде ипотекалық несиелеу барысында мемлекет
тарапынан тұрғын үй құнының 10 пайызы мөлшерінде ақшалай көмек беріледі.
Алайда, ҚР Үкіметі әзірге ипотекалық несиелеудің экономиканы едәуір жоғарғы
даму деңгейіне жеткізетін локомотив екенін ұғынбай отырған сияқты.
Сондықтан, жақын арада несие алушыларға ешқандай дотация да, салық
жеңілдіктері де көрсетілмейді. Сол себептен, қазіргі таңда көпшіліктің
ипотекалық несие алу қабілетін арттырудың бірден-бір жолы – өсімақы
мөлшерін төмендету болып табылады.
Сондықтан, ипотекалық несие беру шарттарының біркелкілігі – келесі бір
кемшіліктің негізін құрайды. Мемлекетте ипотекалық несиелер, негізінен,
дайын тұрғын үйді сатып алуға беріледі. Тек кейбір банктер ғана тұрғын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ПӘКІСТАН ҰЛТТЫҚ БАНКІ
АҚ ЕНШІЛЕС БАНКІ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ҰЙЫМДЫҚ
ҚҰРЫЛЫМЫНА
СИПАТТАМА ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2. ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕНДІРУДІҢ ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... ... ..8
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..23
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
КІРІСПЕ
Кәсіптік практика оқу үрдісінің құрамдас бөлігі. Оқу процесінде
алынған теориялық білімді практикада қолданып, іске асыруда кәсіптік
тәжірибенің маңызы зор. Кәсіби практиканы Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық
Банкі АҚ Еншілес банкі экономика және бюджетті жоспарлау бөлімінде өту
қабылданған білімді іс жүзінде жүзеге асыруға қол жеткізді.
Сонымен бірге диплом алдындағы кәсіптік практиканы өту барысында
осы диплом жұмысы үшін қажетті талдаулар мен мәліметтер жинау жұмыстары
жүргізілді.
Кәсіптік тәжірибені Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ
Еншілес банкі экономика және бюджетті жоспарлау бөлімінде өту кезінде
келесідей мақсаттар мен міндеттер іске асырылады:
– Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ Еншілес банкі сипатын,
құрылымын, қызметін, ұйымдық-құқықтық нысанын толығымен зерттеу;
– кәсіпорынның басқару және ұйымдық құрылымы, сыртқы ұйымдармен келісім-
шарт жасау тәртібін бақылау;
– Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ Еншілес банкі бөлімдерімен,
оның ережесімен, тікелей жұмыс орнына қатысты экономика және бюджеттік
жоспарлау бөлімінің қызметімен толығымен танысу;
– жоғары, орта және төменгі басқару деңгейінің тікелей басшылығы
орындайтын функцияларын, олардың басшылық ету стилін талдауға тырысу;
– ұйымның әлеуметтік және экономикалық даму стратегиясын әзірлеу
тәртібі және стратегиялық жоспарларды әзірлеуге қажетті материалдарды;
Кәсіптік практиканы өту кезінде келесі сатылар өтілді:
- Рұқсат қағаз алу, техника қауіпсіздігі бойынша нұсқау;
- Кәсіпорын бөлімшелерімен, нұсқау материалдарымен танысу;
- Бөлім басшылары мен қызметкерлерінен жете кеңес, нұсқау алу;
- банктің барлық басқару деңгейінің тікелей басшылығы орындайтын
функцияларын, олардың басшылық ету стилін талдау;
- басқарушылық шешімдерді қабылдау тәртібі мен шешімдердің орындалуын
бар қадағалау жүйесін (банктің кез-келген басқару деңгейінің
басшылығы қабылдайтын шешімдер түрі, олардың орындалуы жөнінде
қадағалау әдістері;
- банктің қызметін жоспарлау жүйесін зерттеу;
- банкте бизнес- жоспарды әзірлеу тәртібін;
- жеке тапсырмалар алу.
Қазіргі дағдарыс жағдайында мемлекеттік кәсіпорынның қызмет ету
жағдайының қалай жүріп жатқандығы, оның қойылған жоспарлар бойынша
қаншалықты іске асырылып, орындалып жатқандығының маңызы зор.Өйткені,
кәсіпорын мемлекеттік тапсырыстарды және өзге де ірі мұнай компанияларының
тапсырыстарын қарастырып, оларға зерттеу жүргізуде. Сонымен қатар, ұйымның
шығындарын, әсіресе мемлекеттік сатып алулар есебімен толық танысып, оны
зерттеу; мемлекет жағынан бөлінген қаржының нақты да мақсатты және үнемді
пайдаланылуының жағдайын талдау міндетті.
Практика есебінде келесідей жоспарлар, материалдар қолданылды:
- 2007 жылға арналған Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ
Еншілес банкі екінші дәрежелі банктер шоттарындағы баланс
қалдықтары туралы мәліметтер;
- 2008 жылға арналған Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ
Еншілес банкі екінші дәрежелі банктер шоттарындағы баланс
қалдықтары туралы мәліметтер;
- Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ Еншілес банкі қысқа
мерзімді бизнес-жоспары;
Қазақстандағы Пәкістан Ұлттық Банкі АҚ Еншілес банкі ұзақ мерзімді
бизнес-жоспары, 2009-2013 жылдарға арналған.
Есепті дайындау барысында тарихи (экономикалық), теориялық материалдар,
есептік дерек көздері, ресми құжаттар мен заңнамалық актілер, бұйрықтар,
бекітулер қолданылды.
1. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ПӘКІСТАН ҰЛТТЫҚ БАНКІ АҚ ЕНШІЛЕС Банкі БАСҚАРУ ЖӘНЕ
ҰЙЫМДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫНА СИПАТТАМА
Пәкістан Ұлттық банкі мемлекеттің меншігіндегі Пәкістанның ірі және
жетекші коммерциялық банкі болып табылады. Банктің жалпы активі 12 млрд.
АҚШ доллар. Бұл ел ішінде және шет елде 1263 филиалы әрекет ететін, желісі
дамыған және әлемнің жетекші банктерімен агенттік қатынасы бар банк.
Алматы қаласындағы Пәкістан Ұлттық банкі АҚ Еншілес банкі 2002
жылдан бері Қазақстанда қызмет етеді, банктің толық лицензиясына ие және
төменгі мөлшерлемелер мен тарифтер бойынша заңды және жеке тұлғаларға
банктік қызметтер көрсетеді.
Банк тиімді әрі икемді шарттармен келесідей банк қызметтерін ұсынады:
– жеке және заңды тұлғалар үшін теңгемен және шетел валютасында шоттар
ашу
– бүкіл әлем бойынша халықаралық валюталық аударымдар (SWIFT) (соның
ішінде Қытайға, Түркияға, Үндістанға)
– шетел валютасына айырбастау операциялары
– кассалық операциялар (салымдар, шоттан алу)
– Қазақстан бойынша ақша аударымдар
– аккредивтер ашу және рәсімдеу
– кепілдіктер беру және растау
– мемлекеттік бағалы қағаздарға инвестициялау
– жеке және заңды тұлғаларға, кіші және шағын бизнеске несие беру,
сондай-ақ, синдицирленген несиелерге қатысу
– тұтынушыларға несие беру және ипотека
– импорт пен экспорт операциялары
Пәкістан Ұлттық банкі мемлекеттің меншігіндегі Пәкістанның ірі
және жетекші коммерциялық банкі болып табылады. Банктің жалпы активі 12
млрд. АҚШ доллар. Бұл ел ішінде және шет елде 1263 филиалы әрекет ететін,
желісі дамыған және әлемнің жетекші банктерімен агенттік қатынасы бар банк.
Алматы қаласындағы Пәкістан Ұлттық банкі АҚ Еншілес банкі 2002
жылдан бері Қазақстанда қызмет етеді, банктің толық лицензиясына ие және
төменгі мөлшерлемелер мен тарифтер бойынша заңды және жеке тұлғаларға
банктік қызметтер көрсетеді.
Банк тиімді әрі икемді шарттармен келесідей банк қызметтерін ұсынады:
– жеке және заңды тұлғалар үшін теңгемен және шетел валютасында шоттар
ашу
– бүкіл әлем бойынша халықаралық валюталық аударымдар (SWIFT) (соның
ішінде Қытайға, Түркияға, Үндістанға)
– шетел валютасына айырбастау операциялары
– кассалық операциялар (салымдар, шоттан алу)
– Қазақстан бойынша ақша аударымдар
– аккредивтер ашу және рәсімдеу
– кепілдіктер беру және растау
– мемлекеттік бағалы қағаздарға инвестициялау
– жеке және заңды тұлғаларға, кіші және шағын бизнеске несие беру,
сондай-ақ, синдицирленген несиелерге қатысу
– тұтынушыларға несие беру және ипотека
– импорт пен экспорт операциялары
– Банк жүйесіне жаңа қызмет түрлері мен жаңа есептесу әдістерін енгізу;
– банкаралық есептесулерді дамыту мақсатында шетелдік банктер мен
Қазақстан Республикасының екінші дәрежелі банктерімен жұмыс жасаудың
әр түрлі формаларын дамыту;
– операциялық қызметтерді автоматтандыру үшін техникалық тапсырмаларды
ойластыру;
– Банктегі ашық жобалар бойынша жұмыс топтарына қатысу;
– салымдық операциялар және ашық нарықтағы операциялар бойынша
банкішілік бақылау мен құжатайналымын, қосымша есптерді жүргізу;
– бөлім қызметімен байланысты барлық мәселелер бойынша шешімдер
қабылдау;
– бөлімдегі кадрлармен жұмыс жасау, бөлімнің штаттық кестесі мен
құрылым, бөлім қызметкерлерін қабылдау мен жіберу бойынша Банк
басқармасына ұсыныстар беру.
Несиелік бөлім бастығының функционалдық міндеттері:
– банктің басқа құрылымдық бөлімшелеріне бөлімге байланысты барлық
сұрақтар бойынша тәжірибелік және әдістемелік көмек көрсету;
– ссудалық шоттарды жабу мен өзгерту (жөндеу), жүргізу, ашу бойынша
бақылау жүргізу;
– өтелмеген банк займдары мен берілген реестрлерді жүргізудің
дұрыстығын қадағалау;
– бекітілген келісімдер шарттарымен Несиелік комитет шешімдерінің
кақытылы орындалуын қамтамасыз ету үшін Банктің құрылымдық
бөлімшелерінің қызметкерлері мен басшыларымен байланысу;
– қаржыландыру мақсатындағы жобалараға эксперттік қорытындыларды
дайындау мен несиелік арыздарды талдауды бекіту;
– несиелік комитетте несиелік арыздарды қарастыруға қатысады;
– жобаларды қаржыландыруды құрады;
– несиелік құжаттандыруды жүргізудің дұрыстығын қадағалайды;
– берілген несиелер мониторингі, банк займының келісімшарты шарттарын
қарызалушылардың орындауын басқарады және ссудалық қарыздарды талдауды
бекітеді;
– провизия қалыптастыру дұрыстығын қадағалайды;
– несиелік процесс аясындағы құжатайналым жүйесін ұйымдастырады;
– несиелік бөлімнің қызметкерлері үшін ішкі жағдайлар мен нұсқаулардың
болуы мен дұрыстығын тексереді;
– бөлім қызметімен байланысты барлық мәселелер бойынша шешімдер
қабылдау.
2. ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕНДІРУДІҢ ЖАҒДАЙЫ
Бұрыңғы Кеңес Одағы кезіндегі тұрғын үймен қамтамасыз ету мәселесі
туралы айтатын болсақ, ол өзінің тұрғын үй жағдайын жақсарту үшін кезекте
тұрған азаматтарға мемлекет тарапынан тегін беріліп отырылды және де
олардың құрылысына мемлекеттік орталықтандырылған бюджет тарапынан қаржы
бөлініп отырылды.
Егерде сандық көрсеткіштерге сүйенетін болсақ ҚР-дағы тұрғын үй ахуалы
ойдағыдай болып көрінеді, яғни ҚР статистикалық агентігінің 2006 жылғы
мәліметтер бойынша 15 млн. адамға 239,4 млн.шаршы метр көлемдегі тұрғын үй
сәйкес келеді. Басқаша айтқанда, әр адамға орташа 17 шаршы метрден тиеді.
Дегенмен, егерде мұқият назар аударатын болсақ бұл сферада біршама
кемшіліктердің бар екендігіне көз жеткіземіз. Мысалы, қазіргі уақытта өз
тұрғын үй жағдайын жақсарту үшін есепте тұрған 264 мың отбасын қамтамасыз
ету үшін жылына 3 – 3,5 млн. Шаршы метрден кем болмаған көлемде үй құру
қажет. Бұдан басқа, осы уақытқа дейін салынып біткен тұрғын үй көлемі
тұрғын үй қорының 0,5 % - ына ғана сай келеді және де бүкіл жарықсыз және
тұруға болмайтын үйлер көлемі ғана қамтиды. Егерде тұрғын үйлердің
көбісінің сейсмикалық қауіпті жерлерде орналасқандығын есепке алатын
болсақ, онда жүргізіліп жатқан мұндай саясаттың тығырыққа барып тірелуі
мүмкін. Құрылыс саласын қаржыландырудың нашарлауы көптеген кәсіпорындардың
экономикасына әсер етті және де соның негізінде ондағы жұмыс пен
қамтылғандардың көлемі азая бастады. Мұндай кезде құрылыс саласына оның
құлдырауының алдын алатын, жұмыспен қамтылғандардың санын артуына және
т.с.с. әлеуметтік жағдайды жақсарту үшін қызмет ететін бюджеттік емес
қаражаттарды тартудың ипотекалық несие сияқты инструменттерін енгізу
маңыздылығы жоғарылайды.
Тұрғын үйге деген сұраныс пен ұсыныс. Қазақстандағы тұрғын үйге деген
сұраныс пен ұсыныстың құрылымы мен деңгейі маңызды орынға ие. Жалпы
Республика бойынша сұраныс деңгейі жоғары болып келеді, тек қана бұл
көрсеткіш екі ірі қалада ғана, яғни бизнес жағынан ғана емес, сондай-ақ
шенеуніктер мен шетелден келген азаматтар, өндіріс пен қайта өңдеуші
кәсіпорындар көп шоғырланған Астана мен Алматыда жоғары болып келеді.
Сондай-ақ, сұранысқа әсер ететін факторлардың бірі болып отбасы табысы
есептелінеді. Қазақстан Республикасы Статистикалық Агентігінің мәліметі
бойынша 2006 жылы жанбасына шаққандағы орташа табыс мөлшері 8401 тг. немесе
57$ құраған. Қазақстанда үй шаруашылығының құрылысы орташа 3,5 адамнан
тұрады және де Республика бойынша олардың орташа айлық табысы 29404 тг.
немесе 199,5$ құраған.
Соңғы 4 жыл ішіндегі халықтың өмір сүру деңгейінің негізгі
көрсеткіштері төмендегі 1-кестеде көрсетілген.
3-кесте - ҚР-дағы халықтың тұрмыс денгейін сипаттайтын негізгі
әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер*.
2003ж. 2004ж. 2005ж. 2006ж.
Үй шаруашылықтарының жиынтық
табысы, млрд. теңге. 1367,9 1583,5 1677,8
Халықтың жан басына шаққанда,
мың теңге. 90,8 106,1 112,8
ЖІӨ, салыстырмалы пайызбен 78,9 78,5 64,5
Үй шаруашылықтарының соңғы тұтыну
деңгейі, млрд. теңге. 1370,4 1592,4 1831,2
Халықтың жан басына шаққанда,
мың теңге. 90,9 106,7 123,2
ЖІӨ, салыстырмалы пайызбен 79,0 70,4
79,1
Халықтың жан басына шаққандағы
айлық орташа ақшалай табыстары, 3224 5539 6499 8401
теңге.
Бір қызметкердің орташа айлық
атаулы жалақысы, теңге. 9683 11864 14374 17364
Халықтың орташа айлық ең төменгі
күнкөріс деңгейі, теңге. 3336 3394 4007 4596
Халықтың ең аз жалақы мөлшері
(айына орташа жан басына 2395 2605 2680 3484
шаққанда, теңге).
Деректер көзі: Қазақстан цифрларда 2007ж. статистикалық журналы
(149б.)
Кестеден көріп отырғанымыздай халықтың көп бөлігінің өз қаражаттарының
бір бөлігін салым ретінде жинақтауға мүмкіндігі жоқ. Өйткені, олардың
барлығы ағымдағы қажеттіліктеріне жұмсалынады. (Мысалы, 2006 жылы олардың
86% соған жұмсалынған). Сондай-ақ халықтың тұрғын үйге деген сұранысы
демографиялық көрсеткіштермен, яғни жаңа отбасылардың құрылуы, миграция
деңгейі және т.б. анықталады.
Мысалы ҚР Статистика жөніндегі Агенттіктің мәліметтері бойынша, 1997
жылы адамдардың көп бөлігінің Алматыдан Астанаға көшуі сұраныстың жоғары
дәрежеде өзгеруіне, сонымен бірге қозғалмайтын мүлік бағасының да өзгеруіне
алып келді. Сол кезде Алматыдан адамдардың ағылуына байланысты тұрғын
үйдің, сондай-ақ басқа да қозғалмайтын мүліктің бағасы 2 жыл көлемінде
доллармен есептегенде 10 – 15%-ға арзандап кетті. Ал Астанада болса дәл сол
кездері Алматаға қарағанда 10 – 20% арзан бағада тұрақтанып отырды. Сондай-
ақ өндірістік және қайта өңдеуші кәсіпорындар шоғырланған және табыс
мөлшері жоғары қалаларда (Қостанай, Атырау, Павлодар) тұрғын үйге деген
сұраныс салыстырмалы түрде жоғары, ал керісінше жұмыссыздық деңгейі
салыстырмалы жоғары жерлерде төмен болып келді. Соңғы 2 – 3 жыл ішінде жеке
тұрғын үймен (учаскелік) көп қабатты үйлерде орналасқан пәтерлерге деген
сұраныс артуда.
Ал тұрғын үй ұсынысына келетін болсақ, республика бойынша ол бірдей
болып келеді. Олардың көп бөлігі жаңа тұрғын үй құрылысы нарығының жақсы
дамымағандығына байланысты екінші ретті нарықта ұсынылады. Сондай-ақ соңғы
өткен 5 жыл ішінде төлемқабілетсіз сұраныстың әсерінен құрылыс саласындағы
жағдай айтарлықтай нашарлады. Алғашқы нарықтағы ұсыныс көлемінің қысқаруына
себеп болып табылатын тенденциялардың бірі ретінде жаңа құрылыстардың
көлемінің күрт төмендеуін айтуға болады. Бұл туралы толығырақ талдау жасау
үшін төмендегі 2-кестеде келтірілген мәліметтерге назар аударайық.
4-кесте - Қазақстанда тұрғын үйлерді іске қосу (жалпы көлемі мың
шаршы метр.)*
Барлық Меншік түріне қарай
іске
Жылдар қосылған
тұрғын үйлер
Халық
Мемлекеттік Мемлекеттік қаражаттары-ны
емес ң есебінен
1997 5046 3308 1738 1122
1998 3956 2202 1654 1057
1999 2322 925 1397 764
2000 1663 556 1107 628
2001 1407 293 1114 699
2002 1344 229 1115 851
2003 1132 174 958 803
2004 1105 108 997 843
2005 1110 100 1010 958
2006 1143 86 1057 1004
Қазақстан цифрларда 2007ж. Статистикалық журнал (227б.)
Сөйтіп 1999 жылы тұрғын үй құрылысының көлемі 1994 жылмен
салыстырғанда 4,5 есеге азайған. Бірақ, 2000 жылы жаңа тұрғын үй құрылысы
нарығындағы оңтайлы тенденциялардың әсерінен оның көлемінің біршама
жоғарылағанын көреміз. Сондай-ақ бұл тенденция осы көрсеткішті
республикадағы халық санына салыстырмалы есептеу кезінде де көруге болады.
5-кесте - салынған пәтерлер саны*
2003ж. 2004ж. 2005ж. 2006ж.
Барлық салынған пәтерлер 75,7 73,6 82,0 100,7
алаңы ш.м. (1000 адамға.)
Салынған пәтерлер саны 0,7 0,6 0,7
( 1000 адамға); 0,8
Барлық салынған пәтерлер, мың.10,5 90,6 10,9
12,4
Пәтердің орташа мөлшері, ш.м. 107,8 114,9 111,5
120,9
Салынып біткен үйлердегі
пәтерлер саны, 100 100 100 100
(жатақханадан тыс).
Пәтер түрі бойынша
жалпы қорытындыдан %-бен
Бір бөлмелі 7 6,1 8,6
6,2
Екі бөлмелі 20 16,3 17,2
18,3
Үш бөлмелі 32 32,7 36,2
37, 2
Төрт бөлмелі және одан көп 41 44,9 38,0
38, 3
Қазақстан цифрларда 2007ж. Статистикалық журнал (228б.)
Сонымен құрылыс саласы бойынша статистикалық көрсеткіштердің ішінде
айтарлықтай дәрежеде жақсы болып табылатын екі-ақ тенденцияны оңтайлы деп
айтуға болады.
Біріншісі – жеке және өз бетінше үй құрушылардың үлесі басым болып
табылатын мемлекеттік емес секторға тән тұрғын үй үлесінің тұрақты өсімі.
Екіншісі – бұл құрылып жатқан пәтерлердің орташа көлемінің
жоғарылауы. Қазіргі уақыттағы тұрғын үй жағдайына толық талдау жүргізу үшін
Алматы қаласындағы пәтерлердің құны төмендегі 6-кестеде көрсетілген.
6-кесте - Алматы қаласындағы тұрғын үй құны (2006ж.)*
Алматы қаласындағы пәтерлер құны
Тұрғын үйдің екінші Тұрғын үйдің алғашқы нарығы
ретті нарығы
Бір бөлмелі $50000-130000 $100000-170000
Екі бөлмелі $60000-200000 $150000-300000
Үш бөлмелі $100000-350000 $200000-500000
Төрт бөлмелі $150000-600000 $300000-1000000
және одан көп
www. af.kz
Жүргізілген талдауға сәйкес, тұрғын үй құрылысы жыл сайын өсіп келеді,
бірақ, алғашқы нарықта пәтерлердің бағасының қымбат болуына байланысты (1,5
– 2,5 есе) халықтың көп бөлігі үйді екінші ретті нарықтан сатып алады.
Дегенмен, тұрғын үйге деген сұраныс көлемі оншалықты жоғары емес, себебі
олардың табысының үлкен бөлігі ағымдағы қажеттіліктеріне жұмысалады. Жалпы
адамдардың көбісінің осы екінші ретті нарықтан да үй сатып алуға мүмкіндігі
жоқ.
Қорыта айтқанада, ипотекалық несиелендіру механизмі – бұл төлем
қабілетті сұранысты және де тұрғын үйге халықтың барлық тобына қол
жеткізетіндей дәрежеге көтеруге мүмкіндік беретін нарық инструменті болып
табылады.
Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелендіруді дамыту мәселелері
мен келешегі
2000 жылы Қазакстанда ұзақ мерзімді тұрғын үйді ипотекалық
несиелендіру жүйесін қалыптастыру мен тиісті деңгейде дамытудың негізі
қаланып, келешекте ипотеканы дамыту арқылы әр түрлі материалдық өндіріс
салаларына, өнеркәсіпке, ауыл шаруашылығына, сондай-ақ шағын кәсіпкерлік
пен қызмет салаларына қаржылай ресурстарды тарту мәселесі қолға алына
бастады. Көптеген елдердің тәжірибесі көрсеткендей, мемлекетіміздегі тұрғын
үй саласының дәл қазіргі ахуалы тұрғын үй құрылысында айтарлықтай игі
нәтижелерге қол жеткізуге болатынын пайымдайды. Себебі Қазақстанда жаңа
тұрғын үйге деген қажеттілік өте жоғары, бірақ халықтың несие ресурстарын
қолданбастан өз қаражаты есебінен осы қажеттіліктерін қанағаттандыруы тіпті
қиынға соғып отыр. Сондықтан тұрғын үй құрылысына баса мән беріп, өндіріс
алаңдарының да құрылысын жүзеге асыруға бағдарлану қажет.
Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелеу жүйесін қалыптастырудағы
ең басты жетістікке 2000 жылы 21-тамызда Қазақстан Республикасында
ипотекалық несиелеу жүйесін дамыту және ұзақ мерзімді тұрғын үй құрылысын
қаржыландыру туралы Тұжырымдаманы қабылдау нәтижесінде қол жеткізілді.
Аталмыш тұжырымдамаға сәйкес мемлекеттегі ипотекалық несиелеу жүйесін
дамытуда жоғарыда жұмыс істеу қағидалары айтылып өтілген малайзиялық үлгі
негізге алынатын болды. Дегенмен, Қазақстан – Малайзия емес, оның
тәжірибесін толығымен республикамызда қолдану мүмкін емес. Әлемдік елдердің
тәжірибелері қаншалықты егжей-тегжейлі зерттелсе де, қазақстандық нарықтың
ерекшеліктері ипотекалық несиелеуді жүзеге асыратын банктердің алдына әр
түрлі сипаттағы қиыншылықтарды жою жөнінде жаңа міндеттер қойып отыр.
Банктер де өз мүмкіншіліктерінің шегінде осы міндеттер мен проблемаларды
шешуге тырысуда.
Ипотекалық несие берудің халықаралық тәжірибесімен және Қазақстандағы
банктердің осындай несие беру қызметтерімен таныса келе, ипотекалық несие
берудің қазақстандық үлгісін сараптап, ең үлкен кемшіліктің ипотекалық
несиелер бойынша төленетін өсімақы (сыйақы) мөлшерінің тым жоғары
екендігіне көз жеткізуге болады. Мысалы, ҚР Статистика жөніндегі
агенттігінің мәліметтеріне сәйкес 2002 жылдың соңында 3 адамнан тұратын
отбасының орташа айлық табысы 199,5 АҚШ долларын құраған. Ипотекалық несие
берудің шарты бойынша отбасының айлық төлемдерін төлегеннен кейін әр бір
ересек мүшесі үшін 100, ал кәмелетке толмаған мүшесі үшін 50 АҚШ долларынан
қалуға тиіс.
Олай болса, 3 адамнан тұратын отбасының орташа айлық табысы ең кем
дегенде 350 $ болу керек. Әсіресе, болмашы жалақы алатын бюджеттік
мекемелердің жұмысшылары үшін ипотекалық несие алу тіптен қиын. Олар үшін
тұрғын үй сатып алуға арнайы мемлекеттік жәрдемақы және дотация берілуі
қажет. Мысалы, Еуропа елдерінде ипотекалық несиелеу барысында мемлекет
тарапынан тұрғын үй құнының 10 пайызы мөлшерінде ақшалай көмек беріледі.
Алайда, ҚР Үкіметі әзірге ипотекалық несиелеудің экономиканы едәуір жоғарғы
даму деңгейіне жеткізетін локомотив екенін ұғынбай отырған сияқты.
Сондықтан, жақын арада несие алушыларға ешқандай дотация да, салық
жеңілдіктері де көрсетілмейді. Сол себептен, қазіргі таңда көпшіліктің
ипотекалық несие алу қабілетін арттырудың бірден-бір жолы – өсімақы
мөлшерін төмендету болып табылады.
Сондықтан, ипотекалық несие беру шарттарының біркелкілігі – келесі бір
кемшіліктің негізін құрайды. Мемлекетте ипотекалық несиелер, негізінен,
дайын тұрғын үйді сатып алуға беріледі. Тек кейбір банктер ғана тұрғын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz