Қазақстан табитағы

Қазақстан табиғаты мейлінше бай әрі сан алуан болып келеді. Оның оңтүстігі мен шығысы биік тау сілемдерімен көмкеріліп жатса, орталық бөлігі кең жазираға ұласады. Ал батысы Каспий теңізіне барып тірелсе, солтүстігі Сібірмен шектесіп жатыр. Қазақстанның жер бедері алуан түрлі және күрделі. Республикамыздың жер бедері мен жер қыртысының дамуы жердің геологиялық даму тарихы барысында қалыптасып, қазіргі қалпына келгенше үздіксіз өзгеріп отырған. Жер бедері мен қыртысының дамуы қазір де жүріп жатқан процесс.
Картаға қарағанда, Қазақстан жерінің шығыстан батысқа және оңтүстіктен солтүстікке қарай бірте-бірте төмендейтінін байқауға болады. Қазақстанның солтүстік-батысында теңіз деңгейінен -28 м. төмен Каспий маңы ойпаты жатыр. Оңтүстігінде теңіз деңгейінен -132 м. төмен жатқан Қарақия, -57 м. төмен жатқан Қауынды ойыстары орналасқан. Маңғыстау түбегінің шығысынан Арал теңізіне дейінгі аралық үстіртті келеді. Арал теңізінің маңы Қарақұм, оңтүстікке қарай Қызылқұм шөлімен жалғасады. Қызылқұм шөлі Тянь-Шань таулы өлкесіне дейінгі кең алқапты алып жатыр. Тянь-Шань таулы өлкесіне Талас Алатауы, Өгем, Қаратау жотасы кіреді. Қаратаудың шығыс жағындағы Мойынқұм шөлі солтүстігінде Бетпақдалаға жалғасады. Балқаш көлінің солтүстігінен Батыс Сібір ойпатына дейінгі аралықты ұсақ шоқылы сарыарқа алып жатыр. Республикамыздың шығысында Алтай тауының сілемдері жеке жоталарға тарамдалған.
Қазақстан жерін көне заманан бері бірнеше рет теңіз басып, кейіннен құрлыққа айналған. Сонымен қатар жер бедері көтеріліп, таулар түзілген және керісінше, төмен түсіп, ойыстар пайда болған.
Республика жер көлемінің үлкендігі, геологиялық даму тарихы оның жер беті құрылысының өзіндік ерекшелігін де айқындайды. Биік және аласа таулар, шоқылар мен қыраттар, ойпаттар мен ойыстармен алмасып отырады. Жер бедерінің мұндай құрылысы оның климаты мен табиғи ландшафтарының қалыптасуына өз әсерін тигізеді.
Қазқстан Республикамыздың климаты негізінен континентті келеді, оның солтүстік аймағының қысы суық, жазы қоңыржай, ал оңтүстігінде қыс онша қатты болмайды, жазы ыстық, қуаңшыл. Ауа райының ерекшелігіне қарай 4 климаттық зона мен 15 климаттық ауданға бөлінген. Территорияның негізгі бөлігі қуаң, шөлейт және шөлді аймақта орналасқанмен, республикада су қоры мол. Солтүстік облыстар көлдерінің саны жағынан елімізде алдыңғы орындардың бірінде. Қазақстанда Балқаш, Алакөл, Зайсан, Теңіз, Марқакөл, Шалқар сияқты ірі көлдер бар. Сондай-ақ Республика жерінен Ертіс, Жайық,Сырдария, Іле, Шу, Есіл, Тобыл сияқты ірі өзендер ағады. Жалпы климаттың қалыптасуына географиялық ендік, күн радиациясымен қатар атмосферада жүріп жататын күрделі процестер әсер етеді. Қазақстанның климатына Солтүстік Мұзды мұхит үстінде қалыптасатын арктикалық ауа массалары көктемнің соңғы, жаздың алғашқы айларында бау-бақшаға үсік әкеледі.