Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдаланған қылмыс құрамының ұғымы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 82 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе.

1 Тарау. Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалану қылмыс құрамының ұғымы. 6

Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдаланудың объектісі және объективтік жағы.
Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдаланудың субьектісі және субьективтік жағы 18

2 Тарау Лауазымды қылмыстардың криминологиялық сипаттамасы және сыбайлас жемқорлық қылмыстылығынан сақтандыру 26

2. 1. Сыбайлас жемқорлық қылмыс жасайтын адамның тұлғасы 31

3 Тарау. Сыбайлас жемқорлық немесе мемлекеттік қызмет және мемлекеттік басқару мүдделеріне қарсы өзге де қылмыстар 47

Қорытынды. 88

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. 91

Кіріспе.

Қазақстан Республикасының Конституциясы (Негізгі заң) азаматтардың құқықтарына және бостандықтарына басымдық бере отырып, демократиялық қоғам және құқықтық мемлекет құратындығын жариялайды. Осыған сәйкес Қазақстан Республикасының Конституциясының 60 бабында, мемлекет, оның органдары және лауазымды тұлғалары заңмен белгіленген өкілеттіктердің шеңберінде әрекет етеді. Конституцияның 61 бабында «Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызмет Республика халқының және оның әр азаматының алдында мемлекеттік қызметшілердің жауаптылығына, мемлекеттік қызметке тұруда тең құқықтылығына негізделеді. Мемлекеттік қызметшілер азаматтардың құқықтары және бостандықтарын, мемлекет және оның органдарының беделі қолдауды қамтамасыз етуге тиісті.

Қазақстан Республикасы Президентінің 9 маусым 1994 жылғы «Заңдылық және құқық тәртіпті қамтамасыз етудің қосымша шаралары туралы» Қаулысында, Республика аумағында заңдылықты және құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуге байланысты мемлекеттік билік және басқару органдары қабылдаған шаралардың төменгі тиімділігі, әлеуметтік - экономикалық өзгерістер және қылмыстылықтың, сыбайлас жемқорлықтың, талан-тараждың, лауазымды тұлғалар тарапынан теріс пайдаланудың конституциялық нысандарын жүргізу үшін елеулі кедергілер тудырады. ¹

Қазақстан Республикасы Президентінің 9 маусым 1994 жылғы Қаулысында, мемлекеттік басқару органдарының лауазымды тұлғаларының жауаптылығын арттыру мақсатында заңдылық және құқықтық тәртіп жағдайы үшін, қылмыстылықпен және басқа да құқық бұзушылықтармен күресті күшейтуге байланысты ұйымдастырушылық және құқықтық шаралар анықталды.

Нақтырақ айтқанда, қаулыда былай делінеді : «Мемлекеттік басқару органдарының лауазымды тұлғаларын заңдылық және құқықтық тәртіпті нығайтуға байланысты шаралар қабылдау үшін міндеттеледі. Министрліктер, мемлекеттік комитеттер және ведомстволар жергілікті әкімшілік басшыларын қоғамдық тәртіпті және мемлекеттік меншікті қамтамасыз ету үшін және жауапкершілікке тартылатындығын ескертілуі тиіс», - деді. Лауазымын теріс пайдалану Республикада кеңінен тараған, олармен күресу өзекті мәселелердің қатарында танылады. Аталынғандар мен қылмыстық - құқықтық күресу басты назарда.

1 Тарау. Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдаланған қылмыс құрамының ұғымы .

1. 1. Лауазымды қылмыстың ұғымы.

Ең алдымен лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалану құрамының ұғымын қарамастан бұрын және талдау жүргізбей отырып, лауазымды қылмыс ұғымы жөніндегі мәселені қысқа тұрғыдан болса да қарау маңызды деп санаймыз.

Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалану деп, өзінің қызметтік өкілеттіктерін жүзеге асырумен байланысты құқықтары және міндеттерімен туындайтын, атқарып отырған лауазымдық іс-әрекетіне байланысты лауазымды тұлғаның лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалануы ( 30 наурыз 1990 жылғы КСРО Жоғарғы сот Пленумының «Билікті немесе қызметтік өкілеттіктерін теріс пайдалану, билікті немесе қызметтік өкілеттіктерін асыра пайдалану, салақтық және лауазымдық жалғандық жасау туралы» №4 Қаулысы ( БВС КСР, 1990 ж. №3) .

Норманың жаңа редакциясы лауазымды тұлғаның иеленіп отырған лауазымын, қызметтік байланыстарына қарай пайдалануға байланысты қылмыстық жауаптылықты жоққа шығарады. Лауазымды қылмыстардың мәніне ұқсас мәселе қылмыстық-құқықтық әдебиетте беріледі.

В. Ф. Кириченконың ойынша « Лауазымды қылмыс деп өзінің қызметтік міндетін пайдаланумен байланысты, осы лауазымды тұлға аппаратының, мемлекеттік аппараттың қалыпты қызметіне қол сұғуды айтамыз». ¹

Қазақ КСР-інің қылмыстық құқық оқулығында лауазымды қылмыстар деп «қылмыстық заңмен көзделінген қызметтік парызынан тыс өзінің қызметтік өкілеттігін теріс пайдаланатын немесе мемлекеттік әлде қоғамдық аппараттың дұрыс іс-қызметін елеулі зиян келтіретін қоғамға қауіпті әрекеті немесе әрекетсіздігі» ² . «Лауазымды қылмыстар. Ұғымы және оны саралау» деп аталатын жұмысында Б. В. Здровомыслов лауазымды қылмыстарға келісідей анықтама береді: лауазымды қылмыстар деп қызметтік міндетін атқарумен байланысты қызметтік мүдделерінен тыс лауазымды тұлғалар танылады. Кеңестік мемлекеттік немесе қоғамдық аппаратының дұрыс іс-қызметіне қасақана немесе абайсызда жасаған қоғамға қауіпті қол сұғушылық іс-әрекеті (әрекет немесе әрекетсіздік ) танылады. ³

Жоғарыда айтылған анықтамаларда барлық лауазымды қылмыстарға тән неғұрлым елеулі белгілер көрсетіледі: топтық объект ( мемлекеттік немесе қоғамдық аппараттың дұрыс іс-қызметі) ; арнаулы субъект ( лауазымды тұлға) ; іс-әрекет ерекшелігі ( тек қана кінәлінің қызметтік жағдайына байланысты жасалуы мүмкін) .

Аталған белгілердің жиынтығы лауазымды қылмыстың мазмұнын құрайды.

1. 2. Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалану объектісі.

Қылмыстық құқық ғылымында қылмыстық топтық, жалпы және тікелей объектілер деп ажыратылады. Объектілерді осылай топтастырумен көптеген ғалымдар келіседі. ¹

Қылмыстық Кодекстің Ерекше бөлімінің жүйесін құрау үшін, қылмыстарды, іс-әрекеттің қоғамға қауіптілік сипатын топтастыру, қылмыстың топтық және тікелей объектілерін нақты анықтау үшін үлкен маңызға ие.

Кеңестік қылмыстың құқық курсының авторлардың пікірінше, топтық объект біртектес өзара байланысты неғұрлым тар немесе кең шеңбердегі қоғамдық қатынастарды біріктіреді. ²

Топтық объект қылмыс құрамдарына жүйелеу және Қылмыстық Кодекстің Ерекше бөлімінің жүйесін құрау үшін пайдаланылады.

Лауазымды қылмыстарды зерттеген көптеген авторлар, топтық объект деп мемлекеттік немесе қоғамдық аппараттың дұрыс іс-қызметінің жұмысын есептейді. ³

А. Б. Сахаров болса лауазымды қылмыстардың топтық объектісі ретінде «Халықтың мүддесіне толық бағындырыла отырып, еңбекшілердің мемлекеттік аппаратпен ажырамас байланысымен сипатталған кеңестік мемлекеттік аппараттың ажырамас сапасы ретінде, социалистік заңдылықты барлық органдар және звенолардың жедел, үнемді және рептобельді қызмет етуі. ⁴

В. Д. Меньшагин, сонымен қатар В. И. Соловьевтің пікірінше, «сапа» қол сұғушылық объектісі бола алмайды, өйткені ол қоғамдық қатынас болып табылмайды. ⁵

Біздің пікірімізше, лауазымды қылмыстардың топтық объектісінің дұрыс шешілуін В. Д. Меньшагин және басқа да бірқатар авторлар мемлекеттік немесе қоғамдық аппараттың дұрыс іс-қызметі ретінде береді, өйткені ең

алдымен осы объектіге лауазымды қылмыстар туралы ҚК көзделген тарауға барлық лауазымды қылмыстар.

Қылмыс құрамының тікелей объектісі - аталған нақты қылмысқа тікелей және жанама түрде нақты қылмысқа бағытталған қоғамдық қатынастар. Ол топтық объектіні нақтылайды және бір қылмысты басқасынан шектеу барысында мәселені шешу кезінде негізгі рөлді ойнайды.

Қылмыстық топтың және тікелей объектілерінің арақатынасы толық және бір бөлігіндегі қатынасы ретінде логикалық тұрғыдан қарастырылады.

Жекелеген авторлардың санауынша, лауазымды қылмыстарға қатысты қол сұғушылықтың топтық және тікелей объектілері ұқсайды. ¹

Көптеген авторлар лауазымды қылмыстардың топтық және тікелей объектілерін, соның ішінде лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалануды да ажыратып қарайды.

Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдаланудың тікелей объектісі болып мемлекеттік немесе қоғамдық аппараттың жекелеген звеносының қалыпты жұмысының мазмұнын құрайтын нақты қоғамдық қатынастар танылады. Осындай көзқарасты көптеген криминалистер ұстанады. ²

Квинцина А. К. Айтуынша « Билікті немесе қызметтік жағдайын теріс пайдалану лауазымды тұлғалардың өзінің өкілеттіктерін қызмет мүддесіне орындау міндетіне қол сұғатын жағдай жатқызылады. Лауазымды тұлғалардың қызметтік жағдайын кез келген жолмен пайдалану, ГКСР ҚК-нің 166- бабында көрсетілген, зардаптары болуы барысында, пайдакүнемдік немесе басқа да мүдделер орнын лауазымды тұлғаның заңсыз іс-әрекеттерімен көрінеді. ³

Лауазымды тұлғалардың өзінің қызмет мүддесі міндетінің шеңберінде лауазымды өкілеттіктерді теріс пайдаланудың тікелей объектісі ретінде жоғарыда айтылған осы қылмыстық объектісіне қарама -қайшы келмейді.

2. Лауазымды өкілеттерін теріс пайдалану құрамының объективтік жағы.

Қылмыстық құқық теориясында қылмыс құрамдарының формальды және материалды түрлері деп ажыратылады. Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалану материалды құрамдарға жатады, осы құрамның объективтік жағы келесідей белгілермен сипатталады:

Қызметтік парыз талаптарын бұзу қызмет мүддесінен тыс өзінің қызметтік өкілеттіктерін лауазымды тұлғаны пайдалану түріндегі іс -әрекет.
Мемлекет немесе қоғам мүддесінен заңдармен қорғалған азаматтар немесе ұйымдардың құқықтарын және заңды мүдделерін елеулі бұзу түрін салдарлардың туындауы.

Аталған қылмыс құрамы объективтік жағынан жоғарыда көрсетілген үш белгілердің болуы шарт, олардың біреуінің болмауы лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалану құрамын жоққа шығарады. Лауазымды тұлғаның іс-әрекеті деп, тек қана өзінің иеленіп отырған қызметтік жағдайымен жасалынатын әрекетті айтамыз.

Лауазымды тұлғаның өзінің иеленіп отырған лауазымына, қызметтік байланысын пайдаланумен байланысты қылмыстық жауаптылықты жоққа шығаратын норманың жаңа редакциясынан көрінеді. Қызметтік жағдайын пайдаланумен байланысты емес іс-әрекет лауазымды тұлғаның іс-әрекеті ретінде қарастырылмауы мүмкін.

Лауазымды тұлғаның іс-әрекеті лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалану ретінде қарастырылады, егер ол қызмет мүдделерін бұзса, яғни аталған қызметкердің лауазымды өкілеттіктеріне қарама-қайшы бұзушылықтар, яғни мекеме ұйым тікелей алдында тұрған құзіреттерге қайшы келсе.

Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалану дегеніміз өзінің құзіретінің шегінде қызметі бойынша лауазымды тұлғаның жасаған іс-әрекеті. Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдаланудың міндетті белгісі болып қоғам және мемлекеттің құқықтары және заңды мүдделерін елеулі бұзу түріндегі салдар туындайтын іс-әрекеттер. Зиян тек материалдық емес, басқа да түрде болуы мүмкін: азаматтардың конституциялық құқықтарын және бостандықтарын бұзу, мемлекеттік органдардың, мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың беделін бұзу, жұмысына кедергі келтіру, қоғамдық тәртіпті бұзу, ірі талан-тараждарды, басқа да ауыр қылмыстарды жасыру және т. б.

Аталған мәселені шешу кезінде, келтірілген зиянды елеулі деп санау үшін, кәсіпорынның, ұйымның, мекеменің қалыпты қызметіне кері ықпал ету үшін келтірілген азаматтарға, моральдық, физикалық немесе мүліктік зиян келтіру және т. б. ¹

Ақтау қалалық соты ҚР ҚК 307-бабы бойынша «Строймонтаж» бас бухгалтер болып жұмыс істейтін Н. өзінің қызметтік жағдайын теріс пайдалана отырып, 2001 жылы ПМУ «Строймонтаж» есептік шотының «Маңғышлақ» тур-клубының есеп шотына 125740 теңге сомасында мемлекеттік ақшаларды аударды. Жолаев Кульбаевтың «Маңғышлақ» есеп -тур клубына берілген жасанды сенімхатымен туристік жолдаманы алып, Германияға сапар шекті.

Сот Кульбаевтың әрекеттерінің нәтижесінде мемлекет мүддесіне елеулі зиян келтірілді деп тапты.

Мемлекеттік немесе қоғамдық, әлде азаматтардың мүдделі заңмен қорғалатын құқықтары қарастырылып жатқан қылмыс құрамын жоққа шығарады.

Лауазымды тұлғаның қызмет мүддесінен тыс азаматтар немесе ұйымдардың құқықтары және заңды мүдделерін елеулі бұзуға байланысты, ҚР ҚК 307-бабында көрсетілген әрекеттерге сәйкес себепті байланыс болуы шарт.

Себепті байланыстың болмауы қылмыстық жауаптылықты жоққа шығарады және қылмыстық істі қылмыс құрамының болмауына байланысты тоқтату үшін негіз болып танылады.

ҚР ҚК (307-бабы) лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалану құрамының объективтік жағының редакциясы елеулі түрде өзгертілген. ҚК-тің 307-бабында айтылғандай « егер бұл іс-әрекет пайдакүнемдік немесе жеке мүдделілік арқылы қоғам немесе мемлекеттің заңмен қорғалған мүдделері азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары және заңды мүдделерін елеулі түрде бұзуға алып келетін жағдайлар жатады.

« Лауазымды тұлғалардың өзінің қызметтік өкілеттіктерін қызмет мүдделерінен тыс пайдалануы лауазымды тұлғаның әрекетін ғана емес, әрекетсіздігін де қамтиды. ҚК лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдаланудың объективтік жағына енетін іс-әрекеттер шеңберін кеңейтеді.

3. Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдаланудың субъективті жағы.

Айыпты қоғамға қауіпті іс-әрекет ( әрекет немесе әрекетсіздік) және кінәліге қатысты белгіленген қоғамға қауіпті зардаптар үшін қылмыстық жауаптылыққа тартылады ( ҚР ҚК-нің 19-бабы) .

Кінә - қасақана немесе абайсыздық нысанындағы қоғамға қауіпті іс-әрекет және қоғамға қауіпті зардап түріндегі адамның психикалық қатынасы.

Қасақаналық және абайсыздықтың мазмұны Қазақстан Республикасы ҚК-нің 20 және 21 баптарында толық ашылады. Қылмыстық заңда адамның қоғамға қауіпті іс-әрекетіне психикалық қатынасының нысаны және сипаты туындаған қоғамға қауіпті зардаптарға сәйкес келмейтін құрамдар кездеседі. Қылмыстық құқық теориясында, осыған байланысты кінәнің «аралас» немесе «екіжақты» нысаны кездеседі.

Бірақ та кінәнің «аралас», «екі» нысаны мәселесі біржақты шешімге ие болмады. Ғалымдардың бір тобы кінәнің аралас ( екі жақты) нысаны бар деп санайды, ¹ басқалары мұндай кінәні жоққа шығарады. ²

Дагель П. С. жазуынша: « Кінәнің аралас нысаны, қасақаналық және абайсыздықтың ұғымына толықтай кіргізілместен, осы белгілердің шеңберінен шықпайды. Сондықтан оның өмір сүруі, жұмыс істеп тұрған заңдармен жоққа шығарылмайды» ³ . Осындай позицияны А. А. Паповта ұстанады. ⁴

Криминалистердің көпшілігінің ойынша лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдаланудың субъективтік жағы « кінәнің аралас нысанымен» сипатталады.

Іс-әрекетке қатысты (ҚР ҚК 307 бабы) тікелей және жанама қасақаналық, ол зардаптарға қатысты - кінәнің барлық нысандары және түрлері - қасақаналық, сонымен қатар абайсыздық. ⁵ Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдаланудың субъективтік жағы зардаптарға (қылмыстық менмендік немесе қылмыстық немқұрайлылық) қатысты толықтай алғанда қасақана жасалған қылмыс болып саналады.

Б. В. Здровомысловтың көрсетуінше: « Қызметтік жағдайын теріс пайдалану әрқашанда қасақана қылмыс болып танылады».

Қасақаналық тікелей де жанама да жүзеге асырылуы мүмкін. Субъект лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалана отырып, қоғамға қауіптілікті тудырады, яғни қызмет мүддесінен тыс әрекеттерді жасайды, мемлекет және қоғам мүддесі заңмен қорғалатын азаматтар немесе ұйымдардың құқықтары

және заңды мүдделеріне елеулі түрде зиян келтіру мүмкіндік болжайды, бірақ та аталынғандарға сапалы түрде жол береді немесе оларға бей-жай қарайды.

ҚР ҚК 307 бабында көзделген құрамдағы ниеттің болуы міндетті. Ол заңды пайдакүнемдік немесе жеке мүдделік түрде көрініс тапқан.

Пайдакүнемдік мүдделілік субъектінің лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалану жолымен әлде мемлекеттік қаржыны өзінің меншігіне немесе басқа біреулердің меншігін заңсыз қайтармау өлу жолымен жүзеге асырылады. Басқа да жеке мүдделілік лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалану ниеті ретінде субъектінің мүліктік сипаттағы, бастығына жағыну, мансапқорлық және т. б. да әрекеттерінен көрінеді.

1. 3. Лауазымды өкілеттіктерін теріс пайдалану субъектісі.

Субъектінің жалпы белгілерімен қатар адам ( қылмыстық жауаптылық және есі дұрыстық), сонымен қатар аталған қылмыс құрамына міндетті қосымша белгілерді, «арнаулы субъекті» деп атаймыз.

Лауазымды қылмыстардың субъектісі болып тек қана арнайы субъектілер танылады.

В. Д. Меньшагиннің жазуынша : «Лауазымды тұлғалар деп мемлекеттік ұйымда, кәсіпорында немесе қоғамдық ұйымдарда белгілі бір лауазымдарды иеленетін, сонымен бірге өзінің лауазымына байланысты әкімшілік, ұйымдастырушылық, шаруашылық құзіреттерді атқарады. » ¹

В. Ф. Кириченко ойынша, лауазымды тұлғалар деп мемлекеттік немесе қоғамдық ұйымдарды немесе кәсіпорындарда жедел болу және әкімшілік - шаруашылық құзіреттерді атқарады. ²

Жоғарыда айтылғандардан лауазымды тұлғаның ұғымына иеленіп отырған лауазымы емес, иеленіп отырған құқығы және құзіреттеріне баса назар аударылады.

Ең алдымен осы белгісі Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінде көрініс тапты. ҚР ҚК- нің 307- бабының ескерту, лауазымды тұлғалар деп осы кодекспен белгіленген тұрақты, уақытша немесе арнайы өкілеттіктер құзыретін жүзеге асыратын билік өкілі әлде ұйымдастырушылық әкім немесе әкімшілік - шаруашылық құзіреттерді мемлекеттік органдарда, жергілікті өзін -өзі басқару органдарында, ҚР Қарулы күштерінде, басқа да әскерлерде және әскери құрамаларда жүзеге асырады.

ҚР ҚК - нің 307-бабының екінші бөлігінде көрсетілгендей, аталған бапқа мемлекеттік лауазымы жауаптылығын иеленетін тұлғалар жатады.

Жауапты мемлекеттік лауазымды иеленетін тұлғалар деп Қазақстан Республикасы субъектілерінің мемлекеттік билік құзіреттерін және жергілікті өзін -өзі басқару органдарының билік өкілеттіктерін жүзеге асырады. Билік өкілдерінің ерекшеліктері ретінде, олар өздерінің құзіреттерінің шеңберінде азаматтар немесе ведомстволар бағыныштылығына және меншік нысанына қарамастан мекемелермен, ұйымдармен, талап қоюға және шешім қабылдауға міндетті. Билік өкілдерінің қызметі өзінің қызметтік бағыныштылығында болмаған өзара қатынастармен анықталады. Билік өкілдерінің көпшілігі қызметі бойынша бағынышты емес, бірақ та кең мағынадағы, анықталмаған тұлғаларға қатысты билік өкілеттіктерін иеленеді.

Заң шығарушы билікті Республика дәрежесіндегі тиісті мемлекеттік билік органдарының депутаттары жүзеге асырады. Атқарушы билікті ҚР Үкіметі жүзеге асырады, жергілікті өзін - өзі басқару органдарының жетекшілері, сондай-ақ заңдарды атқаруға қадағалауды жүзеге асыратын билік құрылымдары қоғамдық тәртіпті қолдауға, қылмыстылықпен күрес жүргізуге, мемлекеттік, радиациялық, өрт және эпидемиологияға қарсы және басқа да қауіпсіздікті қамтамасыз етеді ( ІІБ, ҰҚК, прокуратура, кедендік комитет, салық полициясының Департаменті, Салық комитеті және т. б. ) . Сот билігін Жоғарғы сот судьялар, аумақтық соттар жүзеге асырады.

Әкімшілік - шаруашылық құзіреттер - бұл мемлекеттік мүлікті басқару және жұмсау жөніндегі өкілеттіктер: оны сақтаудың, қайта өңдеудің, жүзеге асыру, материалдық құндылықтарды жұмысауды тіркеу және бақылау, ақша қаражаттарын және құжаттарды алу және беру.

Сол немесе басқа да көлемде мұндай өкілеттіктерді - шаруашылық, қамтамасыз ету, қаржы бөлімдері және қызмет және олардың орынбасарлары және т. б. ( 30 наурыз 1990 жылғы № 4 КСРО Жоғарғы Соты Пленумы қаулысы тар 2 «в» ) .

Қоғамдық бірлестіктерде, партияларда, коммерциялық құрылымдарда осындай құзіреттерді атқаратындар лауазымды қылмыстардың субьектісі болып танылмайды. Осындай санаттағылар үшін қылмыстық жауаптылық «Коммерциялы және басқа да ұйымдардың қызмет мүдделеріне қарсы қылмыстар» деп аталатын ҚК-тің 8- тарауында көрсетілген.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотында кафедрада ҚК-тің 145- бабы 2- бөлігі бойынша сотталған аға лаборант болып жұмыс істеген Т-ны лауазымды тұлға болмағандығы үшін қылмыстық істі қысқартқан. ¹

Практикада нақты кәсіби немесе техникалық құзіреттерді атқаратын, өзінің сиаты бойынша ұйымдастырушылық - бөлу немесе әкімшілік -шаруашылық міндеттері атқаратын қосымша өкілеттіктерді жүзеге асыратын лауазымды тұлғаларды мүмкіндігі жөніндегі мәселелер туындайды.

Н. есімді мұғалім, сабақ уақыты кезінде, сондай-ақ ұзартылған уақытта дене жарақатын келтіретіндей етіп оқушыларды үздіксіз ұрып - соқты, осы әрекеті үшін РКФСР ҚК-нің 171 бабы 2 бөлігі бойынша сотталды. Соттың үкімінде, мұғалім сыныпта тәртіптік сақтау үшін тек қана кәсіптік қана емес, ұйымдастыру - бөлу міндеттерін көрсете отырып, ол лауазымды қылмыстар ретінде жауапкершілікке тартылуы қажет. Қадағалау тәртібімен қарастырылған үкімде іс қысқартылған, қадағалау сатысындағы соттың пікірінше Н. лауазымды тұлға болып танылмайды. Бірақ та РКФСР Жоғарғы Соты мұндай шешімді қате деп тауып, оны тоқтатты және үкімді күшінде қалдырды.

Пионер лагері отрядының тәрбиешісі салақтық үшін сотталған және лауазымды қылмыстың субъектісі болып танылған, бір күндік жол сапар кезінде балаларды қараусыз қалдырған, нәтижесінде бір қыз қайтыс болды. КСРО Жоғарғы Соты Пленумы мұндай практиканы заңға сәйкес, дұрыс деп тапты ² және Қаулының 4 тармағында көрсетті, лауазымды қылмыс үшін жауаптылық, мәселен еңбекке қабілетсіз парақтарды берумен байланысты немесе ВТЭК -тің жұмысына қатысқаны үшін лауазымын теріс пайдаланған дәрігер, сыныптан тыс шараларды немесе сабақтарды жүргізу тәртібін қамтамасыз ету міндеттері және қауіпсізді жүктелген міндеттерді бұзған мұғалімдер де жатқызылады.

Пленум былай деп түсіндірді «егер материалды жауапты тұлға (лауазымды болып танылмайтын) мүлікті тікелей сақтау міндеттерінен басқа оны басқару немесе жұмсау құзіреттерін атқарады, яғни лауазымды қылмыстың субъектісі болып танылады. » ³

Осындай түсіндірулер бере отырып, Пленумда айтылған ситуациялар істің мәні бойынша заңдарда көзделген нұсқалардың ісі болып танылады, яғни лауазымды тұлға өзінің нақты кәсіби құзіреттерінен басқа қосымша арнайы өкілеттігі бойынша ұйымдастырушылық - бөлу немесе әкімшілік - шаруашылық міндеттерді атқарады.

Пленум қаулысында мынадай түсініктеме беріледі, анықталған лауазымы бойынша міндеттерін уақытша атқаратын лауазымды тұлға немесе ұйымның

субъектісі, аталған жұмыскерді лауазымды тұлға деп тану үшін негіз болып танылмайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.