Қазіргі заман экономикасындағы минералдық шикізаттардың ролі

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІШМ МИНИСТРШГІ

Қ. И. СӘТБАЕВ атындағы ҚазҰТУ

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: " Қазіргі заман экономикасындағы минералдық шикізаттардың ролі ".

Орындаған: Джангабылов Т. М

Тобы: КСУ- 00- 1к

Тексерген: Бекбосынова Б Ж

АЛМАТЫ 2003

МАЗМҮНЫ

Кіріспе

1) Қазіргі заман экономикасындағы миниралды ролі

а) Экономика туралы түсінік . . . 4

б) Минералдық шикізаттар . . . 5

в) Минералдық шикізаттардың Қазақстан экономика-

сындағы орны . . . 7

г) Кәсіпорынның экономикалық ресурстары . . . 8

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 12

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 13

Кіріспе

"Қор нарығындағы опциондарды бағалау" тақырыбының өзектілігі -еліміз нарықтық экономикаға көшумен байланысты эканомикамыздың реттелуінде көптеген өзгерістер жүріп жатты. Соның бірі мемлекеттік бағалы қағаздары, бағалы қағаздар нарығының дамуы тенденциялары ерекше сипатқа ие болды. Бағалы қағаздарды қолданысқа енгізе отырып, оның тиімділігіне көзіміз жеткен сыңайлы және де осы орайда қор нарығындағы шығындарды жабу мақсатында бірқатар бағалы қағаздарға жүгіндік. Соның ішінде опциондардың алар роліне ерекше мән беріледі.

Курстық жұмыстың мақсаты: туынды бағалы қағаз ретінде нарықта орын алған опционның түсінігі, олармен жасалатын операциялар, келісім-шарт жасайтын қатысушылардың мақсаттары және опционды бағалау әдістеріне ерекше зерттей талдау жүргізу.

Курстық жүмыстың міндеті: бағалы қағаздың дамуына байланысты жазылған оқулықтар, әдебиеттер және баспасөз беттері мәліметтеріне сүйене отырып, тақырыпты жан-жақты зарделей ашу.

Курстық жүмыс отандық және шетел ғалымдар еңбегіне сүйене отырып жазылған.

Зерттеу объектісі: бағалы қағаздар нарығындағы опциондық келісім-шарттар және жалпы опциондар.

Курстық жүмыс қүрамына келер болсақ, жүмыс үш бөлімнен түрады (кіріспеден, негізгі бөлімнен, қортындыдын) .

Курстық жүмыс 18 бет, 1 сызба, 3 сурет бар.

Бірақ барлық опциондар бір нәрсеге ғана негізделеді: опционды соңғы сатып алушылыр үшін, біріншіден, жағымсыз оқиғалардың келіп түсуінен (ең алдымен, активтің курстық қүнының өсуі немесе төмендеуі) сақтандыру механизмі болып табылады, екіншіден, - опционды сатып алушылар өсім мүмкіндігін сатып алады. Опциондарды сатушыларға келсек болсақ, онда олардың қозғалмалы мотиві болып сатп алушылар үшін жағымды мәліметтердің келіп түсуіне үміті табылады, яғни соңғылары опционды орындамайды, не алынған пайда міндеттемелер бойынша төленетін сананы арттыруға үміттің болуын көрсетеді. 1) 100-бет

Опциондармен жасалған операциялар.

Барлық жағдайларда, компания қарыз берген кезде ол опционды жасайды, себебі қарыз алушының қарызды ескертілген мерзім ағымы ішінде өтеуіне мәжбүрлеу керек. Егер компанияның активтерінің қүны қарыз мөлшерінен төмен болса, компания өзінің міндеттемелерін төлеуін дүрыс деп шепіеді. Сондықтан компанияқарыз береді, несие алушы компания активтерін қолданады, ал акционерлер қарызды өтеу жолымен оларды сатып алуға опцион алады.

Жоғары аталғандарға қосуға болады:

1) опциондардың көмегімен түрлі қаржылық ағымдарды модельдеуге болады (мысалға кез келгені, опцион инвестицияны жалғастырады, егер де жүзеге асырылатын опцион жақсы болса, опцион жабадан бас тартады, опционкүтуге және инвестициялықжобаның оңтайлы мерзімін таңдау) және де инвестиция кезінде дисконт мөлшерінің біркелкілігін анықтау мүмкіндігі берілмейді (мысалы, ол өте қатты ауытқуға үшырайды) таза дисконттық ағыммен (NPV - критерийі) салыстырғанда опциондық баға белгілеу механизмі баламасы түрде қолданылады.

2) биржалық опцион шартының болмауында компаниялармен екі жақты негізінде оларды жасауға болады (мысалға форвардтық шарттар) . Сондықтан да опциондық шарттарды бір компанияның ішінде қүруға (модельдеуге) активтерді иелену арқылы жүргізуге болады, яғни қарыздарды қолдануға және активтерді "қысқа" сату арқылы жүргізуге болады.

3) опциондар фьючерстер сияқты, оларды активтерді мерзіміне жеткізбей қолдануға да болады. Ол үшін алдымен қандай-да бір опционды сату немесе сатып алу позициясы ашылады, одан кейін қарама - қарссы мәміледегі сату және сатып алу позициясымен жабылады.

I тарау. Қор нарығындағы опциондардың алатын ролі туралы

1. 1 Бағалы қағаздар нарығы

Бағалау қағаздары бұл белгілі бір өзіндік формада шығарылатын мүліктік құқықтық міндетті көрсеткіштері көрсетілетін шығарушы мен оларды иеленушілер арасындағы қарым - қатынасты бейнелеп, қолдан қолға сатылатын, сондай-ақ мәлімдеу барысында төлемдерді алуға қүқық беретін, қандай-да бір қаражат салғандығын куәландыратын ақшалай қаражатты білдіреді.

Бағалы қағаздардың мәні мынада, яғни капиталды иеленушінің қолында капиталдың өзі емес, бағалы қағаз түріндегі жалған капитал формасы болады.

Жалған капитал деп бағалы қағаздың аталуы олардың өзіндік ішкі қүндарының болмауын айтады.

Бағалы қағаздар экономикада мынандай қызметтер атқарады:

1. Қайта бөлу қызметі, яғни бағалы қағаздың көмегімен экономиканың салалары арасында, аймақтар мен елдердің арасында, халық пен эканомиканың салалары арасында, халық пен мемлекет арасында және т. с. с. уақытша бос ақша қаражаттары бөлінеді.

2. Қүқықтық қамтамасыз ету қызметі, басқару ісіне араласуға, эмитенті туралы оның қаржылық жағдайы туралы ақпарат алуға, табыс алуға қүқық береді.

3. Айналым шығынын үнемдеу қыметі. Ақшалық төлем қүралы қызметін атқаратын бақылау туралы түріне байланысты.

Бағалы қағаздар өзіне тән белгілеріне байланысты төмендегідей жіктеледі:

1) Эмитентіне байланысты:

- мемлекеттік бағалы қағаздар (Үкімет, Қаржы министірлігі (қазынашылық түлғасында), Үлттық банк, жергілікті басқару органдары эмитенті бола алады) ;

- мемлекеттік емес бағалы қағаздар (ашық және жабық акционерлі қоғамдар, соның ішінде өнеркәсіптік кәсіпорын, сауда үйымдары, коммерциялық банктер, зейнетақы қорлары, сақтандыру компаниялары, қор биржалары, брокерлік фирмалар, ЖШС; шетелдік қаржы - несие үйымдары және т. б. ) ;

2) Экономика табиғатына байланысты:

- үлестік бағалы қағаздар (үлес қосқандығын куәландыратын акциялар ғана) ;

- борыштық бағалы қағаздар (қарыз бергендігін, алғандығын куәландыратын облигациялар, вексель, чек) ;

- төлемді, туынды бағалы қағаздар, бүл екінші ретті бағалы қағаздар;

3) Операция сипатына қарай:

- негізгі бағалы қағаздар (акция, облигация) ;

- қосымша бағалы қағаздар (чек, вексель, сертификат) ;

- туынды бағалы қағаздар (қалғандары) ;

4) Айналым мерзіміне байланысты:қолданылатын табиғи минералдық түзілімдер. Қатты ( рудалар, бейруда шикізаттар, көмір ) , сұйық ( мүнай, су ) , газ ( табиғи жанғыш және инерттік газдар ) күйлерінде кездеседі.

Минералдық шикізат геологиясы жер қыртысының бүкіл тарихын-да үздіксіз өтетін экдогендік, экзогендік процестер нәтижесінде тарала-ды. Магмалық заттар ( түрлі қүрамды балқымалар, сүйық, газ тәрізді ерітінділер ) түрінде жер қыртысының жоғарғы мантиясында не жер беті жыныстарының мүжіліп, шайылып бір орынға жиылуынан қалыптасады. Магма жер қыртысына еніп, суынғанда түрлі қүрамды интрузиялар түзі-леді. Магмалық кендердің жаратылуы осы интрузияларға байланысты.

Интрузиялардың негіз қүрамдылармен Сг, Ғе, Ті және платиниодтар-дың рудалары, сілтілермен Р, Та, Nb, Zr сирек жер элементтерінің руда-лары, гранит пегматиттері мен слюдалар, дала шпаттары, асыл тастар, Be, Li, Cs, Nb байланысты келеді. Минералды шикізаттардың шөгінді кендері көне теңіздердің, көлдердің, өзендердің түбінде жиылады, әр түр-лі қабаттар, иірімдер түрінде кездеседі. Қорымды кендер химиялық әрекеттерге берік, бағалы, ауыл металдар мен минералдардың (алтын, пла-тина, алмас және т. б. ) жағалауық шөгінділерде жиылуынан қалыптасады. Көне және қазіргі үгілу қыртысымен байланысты үгілу кендерінің мыса-лына уранның, мыстың, сап күкірттің инфильтрациялық, темірдің, никельдің, марганецтің, каолиннің қалдық кендері жатады.

Метаморфогендік кендер жоғарғы температура мен қысым әсерінен түрлі тау тау жыныстары қасиеттері өзгеруінен жаралады.

Қазақстан жерінде минералдық шикізаттардың осы аталған типтерініңбәрі кездеседі. Минералдық шикізаттар кендері-нің ашылу ықтималдығын болжау және олардың орналасу заңдылықта-рын анықтап, өндірістік келешегін бағалау үшін сол өңірдегі белгілі кен-дердің өзара байланысы, бүлардың геологиялық құрылысы мен геология-лық тарихының басты сипаттары, осы ауданның геохимиялық, гидрогео-логиялық, геоморфологиялық ерекшеліктеріндегі байланыстар зерттеледі. Аумағында кендердің белілі түрлері іана орналасқан, географиялық және геологиялық жағынан өзгелерден біршама оқшау жатқан территория пай-далы өазындылар провинциялары деп аталады.

Пайдалы қазынды провинцияларының қалыптасуы геосинклинальдар мен платформалаодың типі, бүлардың геологиялық жасы пайдалы қазын-дылардың дәуірі, геологиялық дамудың геосинклинальдық, платформалық этаптарындағы сатылардың толықтығы және мүнда магмалық, метаморф-тық, шөгінді жыныстар формацияларының тарағандығы, эрозияның терең-дігі т. б. бойынша анықталады. Пайдалы қазындылардың рудалы провин-циялары рудалы облыстарға, бүлар рудалы аудандарға, олар рудалы өндірістерге, руда өндірістері рудалы кендерге, соңғылары руда денелері-не бөлінеді. Өзгелерден басым келетін тау- жыныстарының формацияла-рына және бүлардағы пайдалы қазынды кендерінің түріне байланысты пайдалы қазынды провинциялары фемикалық, сиалдық типтерге ажыратылады.

Минералдық шикізаттардың Қазақстан экономикасындағы орны.

Қазақстан экономикасында өнеркәсіптік өндірістің басты салалары энергетика ( энергетика, қара және түсті металлургия, химия, құрылыс) дамуының негізі болып табылатын минералдық шикізаттардың немесе пайдалы қазындылардың жер қойнауындағы жиынтығы. Өндіріс салала-рында қолданылуына байланысты минералдық шикізаттар отындық- энергетикалық ( мұнай, табиғи газ, қазба көмірлер, уран рудалары, жан-ғыш тақта тас, шымтезек ), рудалық ( хромиттер, бокситтер, темір мен марганец, мыс, қорғасын- мырыш ) , химиялық шикізаттар ( фосфориттер, апатиттер, ас тұзы, калий ) , құрылыс материалдары, әшекей және асыл тастар, техникалық тастар ( мәрмәр, гранит, яшма, агат, тау хрусталы, корунд, алмас т. б. ), жер асты сулары болып ажыратылады.

Осындай минералдық шикізаттар қоры біздің елімізде орасан зор қа-лыптасқан. Мысалы, Сарыарқада, Солтүстік Қазақстанда, Кенді Алтайда, Торғайда, Қаратауда түсті металдардың, қара металдардың, асбестің, бок-ситтің, хромиттің, көмірдің ірі кендері бар. Батыс Қазақстан мүнай мен газға бай. Темір рудаларының барланған қоры Кеңес одағындағы ресурстарының 40 % - тейі, біздің жерімізде шоғырланған. Тас түзы, боксит, қүрылыс материалдарының айтарлықтай ресурстары ашылды.

Пайдалы қазындылардың минералдық ресурстарының басқа табиғи байлықтардан айырмашылығы- бүның пайдаланған қорының орны еш-уақытта қайтадан толмайтындығы. Сондықтан пайдалы қазындылардың барлық түрін тиімді және комплексті пайдалану маңызды проблема болып саналады.

Кәсіпорындағы экономикалық ресурстар.

Кәсіпорын өзінің іс- әрекетін жүзеге асыру үшін нақты жинақтал-ған экономикалық экономикалық ресурстары немесе өндіріс фактор-лары болуы қажет. Экономикалық ресурстар дегеніміз- тауарларды өн-діру және қызмет көрсету үшін пайдаланылатын барлық табиғи, адам-дар және адамдардың өндіретін ресурстары. Түрліше барлық ресурстар-ды әр- түрлі көзқарастарға сәйкес топтастыруға болады:

1. Материалдық ресурстар-жер немесе шикізат материалдары және капитал.

2. Адам ресурстары - еңбек және кәсіпкерлік қызмет.

Жер үғымына жататын барлық табиғи ресурстар, егістік жерлер, орман, пайдалы қазба, кен орындары, су ресурстары.

Капитал немесе инвестициялық ресурстар үғьімы- тауар өндіру және қызмет көрсету, оларды түпкілікті түтынушыларға жеткізуге пайдалануға арналған барлық өндірістік қүралдары ( ғимараттар, қүры-лыс, жабдықтар және т. б. ) .

Өндіріс процесін және өндіріс қүрал- жабдықтарының қорлануын инвестициялау, яғни қаражат жүмсау деп аталады.

Еңбек - үғымы тауар өндіруде және қызмет көрсетудегі барлық де-не және адамдардың ақыл- ой қабілеттілігін көрсетеді.

Барлық экономикалық ресурстар немесе өндіріс факторлары жалпы бір қасиетке ие: олар сирек немесе өлшеулі мөлшерде болады. Бүл қа-ғида бойынша қазіргі деңгейдегі экономикалық дамуда барлық қажетті-ліктерді қамтамасыз етуде ресурстардың әлі де болса кем екендігін білдіреді, егістік жерлердің, пайдалы қазба байлықтардың, өндіріс қү-ралдарының, жүмыс қолдарының белгілі бір шегі болады.

Ресурстардың сирек кездесетіні салдарынан өндірістің өнімі де мардымсыз болып, осыдан қоғам тауарлар мен қызмет көрсетудің мәже-лесін барлық мөлшерін ала алмайды.

Кез-келген кәсіпорынның өндірістік-экономикалық іс-әрекеті өндірістік ресурстарды заттай және ақшалай нысаны түрінде қалыптастырудан баста-лады. Көрсетілген ресурстар оларды пайдалануда қандай міндет жүктесе, солай уақытына қарай бір-бірімен айрықшаланады.

Кәсіпкерлік қабілеті

Өндірістің бұл факторы жер, еңбек, капитал ресурстарын біркәсіпорында біріктіреде.

Экономикадағы өндірістің орны.

Тарихи дамудың қандай сатысында болмасын, адамзат қоғамында, адамдар өмір сүру үшін қажет тамақ, киім, тұрғын үй және басқа материалдық игіліктер болуы керек. Адамдардардың өмір сүруіне қа-жет заттар өндірілуге тиісті. Бүлар өндіріс процесінде жасалады.

Өндіріс бүл қоғам дамуына қажет материалдық игіліктер мен қыз-меттер жасау мақсатпен табиғат заттарына адамның ықпал ету процесі. Бүл процестің дамуы үзақ мерзімді қамтиды-жабайы өнімдер өндіруден өте күрделі техникалық жүйелер, өзгерістерге икемді ке-шендер, есептеу машиналар өндірістеріне дайын. Өндіріс процесінде игіліктер мен қызметтер жасау тәсілдері және түрлері өзгеріп қоймай-ды, осымен бірге адамның өзінің өнегелігі дамып жетіле түседі.

Өндіріс процесінде экономикалық өсудің бастапқы негізі қалыптаса-ды. Бүл жалпы үлттық масштабтағы дамуда басты экономикалық көр-сеткіштердің біреуіне айналады. Сонымен, қоғамның қандайында болмасын өндіріс түбінде қажеттіктерді қанағаттандыру үшін қызмет етеді.

Қажеттіктер- бүл жеке адамның, әлеуметтік топтардың немесе түтас қоғамның тіршілік іс-әрекеттерін қолдап орындау үшін керектер болып табылады. Қажеттіктер белсенді іс-қимылдардың ішкиім пульсі. Тек осылар өндірістің дамуының бағыттауын болжап отырады. Қандай жүйеде болмасын өндіріс қоғамның табиғатпен қатынасы, байланысы болып табылады. Осы қатынастар өндірістік ресурстар ар-қылы бөлінеді: экономикалық теорияда "ресурс" деген түсінік өндірістің әр түрлі элеметтерінің жиынтығы болып табылады, бүлар материалдық және рухани игіліктер мен қызметтер жасауға қолданылуы мүмкін.

Табиғат ресурстары- бүлар адамның өмір сүруінің табиғаттың шарттарының жиынтығының бөлшегі, өндіріс процесінде қолдануға болатын қоршаған ортаның өте маңызды компоненттері. Мысалы, күн қуаты, су ресурстары, пайдалы қазбалар.

Табиғи ресурстар сарқылмайтын және сарқылатьш болып бөлінеді. Сарқылмайтын өз кезегімен жаңғыртылмалы және жаңғыртылмалы емеске болып бөлінеді. Адамзатқа қарсы кездескен мәселелердің ең күрделісі, ең ауыры және жауапкершілігінің ең жоғарысы- ол табиғи ресурстардың көбінің барған сайын сарқылуы мен жаңғыртылмастық мәселесінің ықтималдығы. Адамдар өзінің іс-әрекеттері үшін таби-ғи ресурстарды көбейте қолданады. Нәтижесінде биосфера ресурс-тарының елулі бөлшектерінің тепе-тіңдігі жойылады, Осылай көп алуан өмір формалары бүзылады және күнкөріс ортаның сапасы төмендейді.

Қорытынды

Нарықтық экономикаға өтудің негізгі сипаты ретінде экономикамызда қор биржасындағы бағалы қағаздардың дамуы, оның қолданысқа енуі ерекше роль алады.

Қор нарығының қаржылық құралы ретінде орын алатын опциондардың маңызы үлкен екендігіне тоқталып өттік. Қор биржасындағы бағалы қағаздардың дамуы қалай жүріп жатыр? Біздің бағалауымыздағы опционның ролі қандай? Жалпы опционның қандай түрлері бар және олардың жалпы бағалау модельдері қандай соларға біршама тоқталып өттік.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.