Коммерциялық банктердің несиелік қызметінің теориялық негіздері

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

: 1

КІРІСПЕ: Коммерциялық банктердің несиелік қызметінің теориялық негіздері

3: 6

: 1. 1

КІРІСПЕ: Несиенің экономикалық мәні және негізгі қағидалары

3: 6

: 1. 2

КІРІСПЕ: Коммерциялық банктердің несиелік операциялары

3: 12

: 1. 3

КІРІСПЕ: Несиенің экономикадағы ролі мен оны қолдану шектері

3: 17

: 2

КІРІСПЕ: ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫҢ ТҰРАҚСЫЗДЫҒЫ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІ

3: 22

: 2. 1

КІРІСПЕ: Қаржылық дағдарыс жағдайында Қазақстанның коммерциялық банктерінің қызметін талдау

3: 22

: 2. 2

КІРІСПЕ: Коммерциялық банктердің несиелеу қызметі және оның экономика дамуына ықпалы

3: 28

: 2. 3

КІРІСПЕ: Жоғары оқу орындарының студенттерін несиелеу және оның ерекшеліктері

3: 32

: 3

КІРІСПЕ: Коммерциялық банктердің несиелеу қызметін жетілдіру жолдары және болашағы

3: 37

: 3. 1

КІРІСПЕ: Қазақстандық коммерциялық банктердің несиелеу мәселелері, шешу жолдары

3: 37

: 3. 2

КІРІСПЕ: Қазақстан Республикасының ақша-несие саясатын жетілдіру бағыттары

3: 44

КІРІСПЕ: Қорытынды

3: 52

КІРІСПЕ: Пайдаланған әдебиеттер ТІЗІМІ

3: 54

КІРІСПЕ: Қосымшалар

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі . Әлемдік қаржылық және экономикалық дағдарыс кезеңінде елдегі өндірістік және инвестициялық белсенділікті қолдау мен ынталандыруда мемлекеттік ресурстардың атқаратын ролі артып келеді. Бұл жағдайларда негізгі қызметінің бағыты өңдеуші өнеркәсіп салаларына және инфрақұрылымға инвестициялық несие беру, жеке капиталды экономиканың шикізаттық емес басым секторларына тарту болып табылатын, Қазақстанның банктары ерекше маңыздылықты иеленеді.

2008 жыл банктер үшін оңай жыл болмады. Сонымен бірге, 2007 жылдың аяғындағы бірінші дағдарыс толқыны барысында алынған тәжірибе, біздің аса ауқымды қиындықтарға дайындалуымызға мүмкіндік берді. Біз биылғы жылы тәуекелдерді басқару жүйесін қайта құрып, инвестициялық саясатты дәлдеп түзетіп, және ең бастысы, қор дайындықтарын жасап, «турбуленттілік аймағына» кірдік.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев өзінің «Қазақстан-2030» атты халыққа жолдауында үшінші ұзақ мерзімді басымдық ретінде шетел инвестицияларының деңгейі жоғары, дамыған нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсуді көрсетеді. Бұл басымдықты жүзеге асыру үшін инфляцияны қолайлы деңгейге түсіре отырып, стратегиялық күшті ілгерілуге бағытталу көрсетіледі. Бұл орайда, таяудағы жылдарда біз назарымызды экономиканың нақты секторына, оны сауықтыруға, фискальды және монетарлық қатаң шектеулер жағдайындағы өсу мен күшті әлеуметтік саясатқа аударамыз деп көрсетілген.

Қазақстанның алдыңғы қатарлы коммерциялық банктері өзінің табыс базасын кеңейту үшін, табыстылықты және бәсекелік қабілеттілігін жоғарлату үшін өзінің клиенттеріне кең ауқымды операциялар мен қызметтер көрсетуге ұмтылатыны белгілі. Бұл жерде есте ұстайтын жағдай, банк қызметінің дамуы клиенттер және банктің өзі үшін минималды шығындармен банк қызметтерін көрсетуді, клиенттерге қажетті қызметтерге қолайлы бағаларды пайдалануды білдіреді.

Коммерциялық банктер өз клиенттерінің ақшаларын сақтауға қолайлы әртүрлі депозиттерді ұсынады, бұл бір жағынан өтімділікке деген клиенттерінің қажеттілігін қанағаттандырады. Көптеген клиенттер үшін облигациялар немесе акциялар жұмсағанға қарағанда, мұндай ақшаны сақтау формасы тиімді болып табылады.

Банк операцияларының тиімді, икемді жүйесі кең ауқымды клиенттерімен ішкі жинақтарды шоғырландыруға жағдай жасау керек. Осыған байланысты өзгермелі экономиканың қалыптасып келе жатқан қажеттілігіне жауап бере алатын икемді банктік қызмет көрсету мәселесі ерекше мәнге ие болып отыр.

Қазіргі дамып жатқан ақпараттық технологиялар заманында өз шаруашылығын жалғастыру үшін, қызмет ауқымын кеңейтіп, жоғары пайдаға қол жеткізу үшін көптеген кәсіпорындар тауардың жаңа түрін шығаруға, жаңа қызметтерді ұсынуға ұмтылуда. Осыған орай банктер де жаңа қызметтерді ендіруге және бұрынғы қызметтерді жетілдіруге үлкен назарын аударып отыр.

Жаңа қызметтерге пластикалық карточкалар, банкаралық электрондық есеп-айырысулар, элемдік Интернет байланыс жүйесіндегі қаржы нарығының құрылуы жатады.

Біздің еліміздегі қазіргі банктік институттар аталған жаңа қызметтерді атқара бастады. Клиенттің заказы бойынша маркеингтік зерттеуді, валюталық операцияларды, басқа да қызметтерді, соның ішінде, трасталық, ақпараттық-анықтамалық консультациялық, қор және т. б. жүргізеді.

Халыққа қызмет көрсетіп жүрген банктер ролін жандандырудың мәні мынада: шығынды азайта отырып, барынша жоғары нәтижеге қол жеткізуге, банктік қызмет көрсетуінде клиенттер қажеттіліктерін толықтай қанағаттандыруға, жеке тұлғаларға банктік қызмет көрсету сапасын жақсартуға, банктік қызметтер спектрін кеңейтуге және олардың өзіндік құнын төмендетуге жағдай жасау.

Коммерциялық банктердің несиелеу қызметі ғылыми негізіне тереңнен қалам тартқан батыс елдерінің осы салада зерттеулер жүргізген маман-ғалымдардың еңбектері кеңінен қолданылды. Атап айтқанда, Д. Кейнс, Р. Кэмпбелл, К. Кондратьев, А. В. Чаянов, Й. Шумпетер, П. С. Роуз, М. А. Гольцберг, Дж. Р. Брик, Э. Дж. Долан. Сонымен қатар, жұмыста Ресей мен Қазақстанның іргелі зерттеушілерінің еңбектері, оның ішінде Е. Ф., Жуков, Л. Н. Красавина, О. И. Лаврушин, О. Б. Баймұратов, Г. Т. Қалиева, Қ. Қ. Ілиясов, Н. Қ. Мамыров, Ғ. С. Сейітқасымов, М. С. Саниев, Н. Н. Хамитов, С. Мақыш сияқты ғалымдардың және көптеген басқа да отандық экономистердің еңбектері кеңінен пайдаланылды.

Дегенмен, аталған еңбектерде несиелеудің әдістері мен тәсілдері бүгінгі күннің талабына сай жан-жақты қарастырылған деп айту мүмкін емес. Жалпы несиелеу үдерісінде көптеген мәселелер көтеріліп жатқанымен, несиелеу мәселелері әлі де болса ғылыми тұрғыда терең негіздеуді талап етеді.

Жоғарыда аталған көптеген мәселелердің шешу жолдарын табу үшін оған терең үңіліп, барлық тақырыпшаларға жеке - жеке тоқталып, ашатындай етіп, кешенді түрде қарастыру қажет.

Жұмыстың басты мақсаты - Қазақстандағы коммерциялық банктің несиелеу қызметін талдау және дағдарыс жағдайында мәселелерін анықтап, даму болашағын ашу болып табылады.

Аталған мақсатқа жету үшін мынадай міндеттерді орындау шарт:

несиенің экономикалық мәні мен қағидаларын анықтау; банктердің несиелік операцияларын қарастыру; экономиканың дамуындағы несиенің алатын рөлін көрсету және оның мазмұнын ашу; экономикалық дағдарыстың коммерциялық банктердің қызметіне әсерін зерттеу; коммерциялық банктердің несиелеу қызметін талдау және оның экономика дамуына ықпалын көрсету; жоғарғы оқу орындарының студенттеріне несие беру мүмкіндіктері мен ерекшеліктеріне баға беру; қазіргі кезеңдегі коммерциялық банктердің несиелеу мәселелеріне қарастырып, шешу жолдарын анықтау; Қазақстандағы ақша-несие саясатының жетілдіру бағыттары бойынша ұсыныстар мен тұжырымдар жасау.

Диплом жұмысының пәні - қазіргі қаржылық дағдарыс жағдайында коммерциялық банктердің несиелік қызметін жетілдіруін талдау.

Диплом жұмысының құрылымы : кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады. Бірінші тарауда коммерциялық банктердің несиелік қызметінің теориялық негіздері қаралса, екінші тарауда ұлттық экономиканың тұрақсыздығы жағдайындағы коммерциялық банктердің қызметі, ал үшінші тарауда коммерциялық банктердің несиелеу қызметін жетілдіру мәселелері зерттелген.

Диплом жұмысының ақпараттық базасын Қазақстан Республикасының заңдық актілері, отандық және шетелдік ғалымдардың экономика, құқық және білім беру саласындағы әдебиеттері, Қазақстанда және шетелдерде жарыққа шығатын газеттер мен журналдар құрады.

1 Коммерциялық банктердің несиелік қызметінің теориялық негіздері

1. 1 Несиенің экономикалық мәні және негізгі қағидалары

Несиенің қазіргі тұжырымын теориялық тұрғыдан қарастырудан бұрын, жоспарлы экономика және қайта құру тұсында қызмет еткен несиенің нарықтық экономикаға қызмет ету байланыстарын ескеру қажет [1, 20 б. ] .

Несие - ақша сияқты тарихи экономикалық категория болып табылады. “Несие” деген сөз, “қарыз”, “kredo” - сенемін деген мағынаны беретін латынша “kreditum” деген сөзден шығады. Ол экономикалық категория ретінде әр түрлі экономикалық қоғамдарда қызмет етеді. Ол тауар өндірісінің пайда болған кезінен бастап қарапайым формаларында: бай және кедей қоғамдарда көрінеді. Несие қатынастары ақша қатынастары сияқты үнемі даму үстінде. Алғашқы несие табиғи түрде (астық, мал, еңек құралдары және т. б. ) қоғамның дәулетті топтарынан мүліксіз шаруалар мен кәсіпкерлерге тұтыну мұқтаждығы мен қарыздарды өтеу үшін ұсынылған. Тауар-ақша қатынастарының дамуымен несие ақша түріне көшті [1, 22 б. ] .

Несиенің мүмкіндігін шындыққа айналдыру үшін белгілі бір талаптар бар. Біріншіден, несие келісімінің қатысушылары - несие беруші мен қарызға алушы - экономикалық байланыстардан туындайтын міндеттемелердің орындалуын өз мойнына алуға материалдық жағынан кепілдік беретін дербес заңды субъектілер болуы керек. Екіншіден, егер несие беруші мен несие алушы мүдделері бір жерден шықса, онда бұл жағдайға несие өте қажет болады. Несие келісімін жүзеге асыру үшін оның қатысушылары міндетті түрде несиеге өзара қызығушылық танытулары керек. Ф. Энгельс: “Әрбір қоғамның экономикалық мүддесі, ең алдымен мүдде ретінде алға шығуы керек” деп жазды [2, 15 б. ] .

Несие беруші мен қарызға алушының арасында мүдделік бірдей болған кезде, бір жағынан, несиеге ақшалай қаражатты ұсынуда, екінші жағынан - оны алуда несиелік қарым-қатынастар туындайды [2, 17 б. ] .

Жоғарыдағы айтылғандарды негізге ала отырып, қазіргі несиелеу талаптарына сай келетін, нарықтық қатынастарға толық жауап беретін, қазіргі несие тұжырымын жасауға болады.

Несие - бұл пайыз төлеу және қайтару шартында уақытша пайдалануға (қарызға) берілетін ссудалық капитал қозғалысы.

Несие ақшалай капиталдың ссудалық капиталға өтуін қамтамасыз ете отырып, несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы несиелік қатынасты бейнелейді. Несиенің көмегімен заңды және жеке тұлғалардың уақытша бос қаражаттары мен табыстары экономикалық жүйе төңірегінде жинақтала отырып, уақытша және ақылы негізде пайдалануға берілетін ссудалық капиталға айналады.

Несиенің мәнін анықтаған кезде бірқатар әдістемелік қағидаларды ұстану керек, несиелердің барша түрі формалардан тәуелсіз оның мәнін көрсетуі керек:

- несие келісімі тұтасымен алғанда несиенің мәнін ашуы керек. Егер бір келісімде несие қайтарылмаса, онда бұл өзінің қайтарылатын қасиетін жоғалтатынын білдіреді;

- несиенің мәнін талдауда несиенің құрылымын, қозғалыс сатыларын, несиенің негізін қарастырған жөн.

Несиеде өзгермейтін, тұрақты болып қалатын жәйт - құрылым. Өзге экономикалық категориялар сияқты несие де бір бірімен өзара әрекетке түсетін бірнеше элементтен тұрады. Ондай элементтерге ең алдымен несиелік қатынастың барлық субъектілері, яғни несие беруші мен несие алушылар жатады. Оларды бөлуге және бөлек қарастыруға болмайды. Оларды бірге қарастырған жағдайда ғана несиенің мәнін анықтауға болады [2, 13 б. ] .

Несие беруші - несиелік келісімнің қарыз ұсынатын жағы. Мұны іске асыру үшін онда ақшалай қаражаттың белгілі бір қоры болуы керек. Ол ақша өзінікі болуы немесе басқа біреуден қарызға алған болуы да мүмкін.

Қазіргі уақытта қарызға ақша ұсынатын негізгі несие беруші - банк болып табылады. Ол кәсіпорындардың, ұйымдардың, кеңселер мен халықтың уақытша бос қаражаттарын шоғырландырып, оларды қарызға алушыға уақытша пайдалану үшін несие түрінде ұсынады. Бұл ретте банктен алған несиені тек қарызға алушы ғана емес, сондай-ақ соңғысы да меншік иесіне (кәсіпорынға, халыққа) тартылған ресурстарды (ақшаларды) қайтаруға міндетті. Бұл арада банк бір жағдайға несие беруші болса, екінші жағдайда - несие алушы болып көрінеді.

Несие алушы - несиелік қатынастар жағы, несие алып, алған қарызды қайтаруға міндетті жағы. Қосымша ақшалай қаражатқа уақытша мұқтаждығы туғандар қарызға ақша алушылар болып табылады. Қазіргі заман талабына сай несие алушылар -кәсіпорындар, кәсіпкерлер, халық, мемлекеттер мен банктер болуы мүмкін. Алайда, несие алушы қарызға алынған қаражаттың меншік иесі болып табылмайды, өндіріс саласында, айналымда оны ол өз қалауымен қолданады. Бұл жағдайда ол алынған ақшадан гөрі, яғни шаруашылықта ауыспалы айналым қоры таусылғаннан кейін оны іске асырып, пайдаланғаны үшін өсімақы төлеп, қарызды артық көлемде төлейді [2, 14 б. ] .

Несиелік мәміледе несие алушы несие берушіге тәуелді, оған несие беруші өз талаптарын қояды. Алайда, несие алушы мен несие беруші несие қатынастарының толық құқықты жақтары болып табылады. Олар міндетті түрде қатысуы керек. Және бұл жағдайда олар орындарын ауыстыруы мүмкін. Несие беруші- қарызгер (кәсіпорындар мен халық бос каражаттарын есеп және депозиттік шоттарға сақтай отырып) болуы мүмкін. Несие беруші мен несие алушы өзара іс әрекеттерінде қарама-қайшылықтың бірлігі сипатын көрсетеді. Несиелік мәміленің қатысушылары ретінде олар оның қарама-қарсы жақтарында тұрады. Олардың мүдделері де бөлек, несие беруші неғұрлым жоғары пайыздық несие бергісі келсе, несие алушыға мүмкіндігінше арзан несие алып, қосымша қаржылар табу мүддесі болады.

Несие берушілер мен несие алушылардан басқа несие қатынасы құрылымының элементі - алыс-берістің объектісі - несиетелген құн болып табылады.

Несиеленген құн ұдайы өндіріс үдерісін жылдамдататын ерекшелікке ие. Себебі, несие алушының қайсыбір маусымдық жұмыстарды жүргізуге және болжанбаған шығындарға қажет меншікті қорларын жинақтаудың қажеттігі жоқ. Сондықтан, бұл қосымша кажеттіліктер несие есебінен қанағаттандырылады.

Осылайша, несиеленген құн өндірістік қорлардың ауыспалы айналымының үздіксіз болуын қамтамасыз етеді және олардың қозғалысындағы іркілістерді жояды. Бұл жағдайда бастапқы несиеленген құн ғана емес, сонымен қатар өскен пайызбен қоса, несиенің қайтарымдылығы қамтамасыз етіледі. Несие өз құнын осылайша бүкіл қозғалысында: басынан бастап, оның банкке қайтарылуына дейін сақтайды [2, 23 б. ] .

Несиенің қарастырылған құрылымы оның біртұтастығын айқындайды. Ол элементтерінің бірлігін болжайды.

Несиеленген құн қозғалысының сатыларын қарастырсақ, келесідей көрсетіледі:

Но- Нак- Н _п . . . Рб . . . Н _к . . . - Бқ,

мұндағы:

Но- несие орналастыру;

Нак- несие алушының несиені алуы;

Н _п - несиенің пайдаланылуы;

Р ₆ - ресурстарды босату;

Н _к - несиенің қайтарылуы;

Бқ - банктің аталмыш қарызды қайтаруы.

Несиеленген құнды орналастыру (несиенің ұсынылуы) .

Но - несие қозғалысының алғашқы баспалдағы болып табылады. Оған құнның жиынтықталуы (аккумуляциясы), яғни уақытша бос қаражаттар себепкер болады. Несие беруші несие алушыға белгіленген мерзімде пайызбен төлейтініне сенімді болған кезде ғана несие бере алады.

Несие алу (Нак) қарыз алушының уақытша қажеттіліктерін қанағаттандырады, өйткені несиелік қатынастың басқа тарапы оны белгілі бір уақытқа ғана береді.

Несиені пайдалану (Н _п ) қарыз алушының оны өз шаруашылығында пайдаланып, несие берушіге несиенің қайтарылуын қамтамасыз ету керектігін білдіреді. Ресурстардың босатылуы (Б _р ) несие алушының шаруашылығында құнның ауыспалы айналымның аяқталу актісін, несие алушының уақытша қажеттіліктерін қанағаттандыру мүддесінде құнның пайдаланылу үдерісін сипаттайды. Несие қозғалысының бұл сатысы оның келесі кезеңге өтуі үшін материалдық база болып табылады.

Несиенің қайтарылуы (Нқ) уақытша пайдаланылған құнның несие алушыдан несие берушіге қайтуын көрсетеді. Несие алушының шаруашылығында белгілі бір ауыспалы айналымда жүзеге асқан құн өзінің уақытша иесінен кетіп, несие берушіге өтсді.

Уақытша пайдаланылғаннан кейін (Н _п ) кұнды несие берушінің алу актісі несие қозғалысының аяқталу сатысы болып табылады. Уақыт бойынша несиенің қайтарылуы (Нқ) және несие берушінің алған қаражаты (несиеге бергені) Нақ сәйкес келуі мүмкін. Аталмыш сатыларды сөз болып отырған сол бір құнның сомалары біріктіреді: несие алушы қарыздың белгілі бір бөлігін несие берушіге қайтарады, ал ол дәл осы соманы алады [3, 65 б. ] .

Осы қарастырылған кезендер несиеленген құнның толық айналымының бір бөлігі болып саналатын несиенің қозғалысын көруге болады, ол тек несиеге ғана қатысты емес. Белгілі болып отырғандай, несиелік қатынастар айналым шеңберінде ғана туындайды, сондықтан несиеге несие берушіден несие алушыға құнның актісінің ауысуы және керісінше деп қараған жөн [3, 67 б. ] .

Несиенің мәнін тану үшін оның негізін ашу керек, яғни несиелік қатынастар туындайтын базаны қарау керек. Несиенің мәнін ашып көрсететін, несиенің негізін құрайтын негізі (база) неден тұрады? О. И. Лаврушкин ондай негіз несиенің қайтарылуын есептейді. Ол несие қозғалысының бір сатысы бола тұрып, бір мезгілде несиеленген құн қозғалысының барлық сатыларын қамтиды. Несие ақшасын жарату (орналастыру), алу және оны пайдалану - қайтарым негізінде жүзеге асады. Несиеленген құнның қайтарылу кезеңі оның жалпы ауыспалы айналымын ғана аяқтайды. Қайтарымдылық - несиелік катынасқа тән белгіні анықтайтын өзіндік ерекшелікті көрсетеді [4, 76 б. ] .

Несиенің қайтарылуы - уақытша пайдаланған несиеленген құнды несие берушіге қайтару үдерісі. Ол өзінен-өзі туындамайды. Ол құнның ауыспалы айналымында аяқталатын материалдық үдерістерде негізделеді. Алайда, бұл тек қайтарымның негізін жасайды. Уақытша пайдалануға алған ақшалай қаражатты қайтаруға босаған қаражаттар несие алушыға мүмкіндік берген кезде ғана несиені қайтару басталады. Несиенің қайтарылуы объективті үдеріс болып табылады, яғни оны мәміленің табиғатын өзгертпей, кейінге қалдыруға болмайды. Несие беруші мен несие алушы бекіткен келісімшартқа сәйкес ол занды бекітілген сипат алады. Халық шаруашьшығы деңгейінде несиенің қайтарылуы тұтас алғанда қайтарудың жиынтығын көрсетеді. Бұл жерде ол алынған несиенің бір ғана белгісін көрсетпейді, экономикалық категория сияқты бар несиенің тұтастығын көрсетеді [4, 83 б. ] .

Несиенің әлеуметтік-экономикалық негізі оның қоғамдық сипатқа тән екендігінде.

Банкке, несие берушіге несие алушының несиені қайтаруы соңғысына кез келген сәтте өзіне несие берушілерге (өздерінің уақытша бос қаражаттарын депозиттік шоттарда сақтаған заңды және жеке тұлғаларға) талап етуі бойынша мүмкіндік береді. Несиенің кайтарылуы қосарлы қайтарылу сияқты.

Несиенің құрылымын, қозғалыс кезендерін және негізін талдау нәтижесінде несиенің мәнін толық аныктамасы дей отырыл, былайша айтуға болады: «несие беруші мен несие алушының несиелік құнның төлем мен жеделдікке негізделген қозғалысынан туатын экономикалық қатынастар» - деп [5, 231 б. ] .

Несиенің тағы да көп анықтамалары бар. Мысалы, несие - бұл несие капиталының қозғалысы. Несие капиталы - бұл қайтару талабымен пайызбен төленетін, меншік иелеріне несиеге ұсынылатын ақша капиталы. Ал, капитал - бұл өз-өзінен өсетін құн. Оның басқа ақшалардан сапалы ерекшелігі сол. Ал, капитал - өзінен-өзі өсетін кұн, оның ақшадан сапалық айырмашылығы - несие капиталының өзінен-өзі өсетін құнның бір түрі, ал ақша болса, өзінен-өзі өсім бере алмайды [6, 53 б. ] .

Несиеге толық анықтама беруге тырысып көрейік. Несие - кеңейтілген қайта өндіру мақсатында экономиканың, халықтың бос ақшалай қаражаттарын жұмылдырып қамтитын несие капиталының қозғалысы себепті экономикалық қарым-қатынасты көрсетеді [5, 237 б; 6, 55б. ] .

Несиелік қатынастардың мәні несиенің - қайтару, төлемдік, мерзімдік, қамтамасыз етілу, мақсатты сипат сияқты маңызды қағидаларымен анықталады.

Бұл қағидалар несиенің алғашқы даму кезеңдерінен бастап қалыптасты, ол кейіннен занды түрде бекітілді [7, 11 б. ] .

Несиенің қайтарылу қағидасы - несие алушыньщ несиені пайдаланғаннан кейін несие берушіге уақытында қайтару қажеттілігімен сипатталады. Ол банктің несие қорын жаңғыртып отыруды қамтамасыз ететін несиені пайызбен өтеуде өзінің іс жүзіндегі орнын анықтайды. Бұл несие капиталының қозғалысына қажетті талап болып табылады. Ол белгілі бір мерзімге берілген соманың толық қайтарылуын қамтамасыз етеді.

Несиенің төлемділігі - несие алушыға берілген несиенің уақытында қайтарылуын және одан табыс түсіруге несие беруші де, оның тиімді пайдаланылуына несие алушы да ынталы болады.

Несиенің жеделдік қағидасы - қарыз алушыға кез келген тиімді уақытта емес, несие келісімшартында белгіленген уақытта қайтару қажеттін көрсетеді. Белгіленген мерзімді бұзу - несие беруші үшін несие алушыға өңдіріп алынатын пайызды көбейтілген түрде несиені пайызбен мерзімінен бұрын өндіріп алуға саятын экономикалық санкция қолдануға жеткілікті негіз болып табылады.

Несиенің қамтамасыз етілу қағидасы - несие келісімшартында несие алушы өз мойнына алған міндеттемелерді бұзуы мүмкін жағдайда несие берушінің мүліктік мүддесін қорғауды қамтамасыз етудің қажеттілігін көрсетеді. Бұл қағида жалпы экономикалық тұрақсыздық кезеңінде өзекті мәселе болып табылады [7, 14 б. ] .

Несиенің мақсатты сипаты - несие берушіден алынған қаражаттың мақсатқа сай пайдалану қажеттілігін білдіреді. Несие келісімшартындағы сәйкес бөлімде берілетін несиенің нақты мақсаты, сондай-ақ банктің бақылау үдерісінде бұл талапты несие алушының сақтауы белгіленеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.