Отбасы құқығы, ұғымы негіздері мен принциптері жайлы ақпарат
Кіріспе
Отбасы құқығы, ұғымы негіздері мен принциптері.
Негізгі бөлім
1. Отбасы құқұғы және отбасы заңдары
2. Некеге отыру және некені айыру тәртібі мен шарттары
3. Ерлі.зайыптылардың құқықтары мен міндеттері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Отбасы құқығы, ұғымы негіздері мен принциптері.
Негізгі бөлім
1. Отбасы құқұғы және отбасы заңдары
2. Некеге отыру және некені айыру тәртібі мен шарттары
3. Ерлі.зайыптылардың құқықтары мен міндеттері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Отбасы құқығы некелесу, туыстық, бала асырап алу және баланы отбасы тәрбиесіне қабылдаудың басқада нысандарына орай, пайда болатын яғни отбасы қатынастарын, өзіндік және соған байланысты мүліктік қатынастарды, яғни отбасы қатынастарын реттейтін құқық саласы болып табылады. Отбасы құқығының пәнін құрайтын қоғамдық қатынастар өзіндік (мүлітік емес) немесе мүліктік болуы мүмкін. Мүліктік және өзіндік құқықтың басқа да саларының бірінші кезекте азаматтық құқықты реттейтін пәнін құруды мүмкін. Бірақ, аталған қатынастардың басымдығы, бір жағынан, азаматтық құқықта, екінші жағынан, отбасы құқығында бірдей емес. Азаматтық құқықтың негізгі міндеті мүліктік қатынастарды реттеу болып табылады. Ол өзіндік қатынастарды, олар мүліктік қатынастардан туындайтын болса, немесе қандай да болмасын өзіндік қатынастарды реттеу туралы арнайы нұсқау болса ғана реттейді. Бұған керісінше өзіндік қатынастарды реттеу отбасы құқығының негізгі міндеті болып табылады. Отбасы құқығының пәніне кіретін мүліктік қатынастар жеке адамның құқықтары мен міндетттеріне байланысты болады. Отбасы құқығының азаматтық құқықтан айырмашылығы да, міне, осында жатыр.
1.Отбасы құқұғы және отбасы заңдары.
Отбасы құқұғы: ұғымы, негіздері мен принциптері.
Отбасы құқығы некелесу, туыстық, бала асырап алу және баланы отбасы тәрбиесіне қабылдаудың басқа да нысандарына орай, пайда болатын, яғни отбасы қатынастарын өзіндік және соған байланысты мүліктік қатынастарды, яғни отбасы қатынастарын реттейтін құқық саласы болып табылады.
Отбасы құқығының пәнін құрайтын қоғамдық қатынастар өзіндік, немесе мүліктік болуы мүмкін. Мүліктік және өзіндік қатынастар құқығының басқа да салаларының, бірінші кезекте азаматтық құқықтың реттейтін пәнін құруы мүмкін. Бірақ, аталған қатынастардың басымдығы бір жағынан, азаматтық құқықта, екінші жағынан, отбасы құқығында бірдей емес. Азаматтық құқықтың негізгі міндеті мүліктік қатынастарды реттеу болып табылады.Ол өзіндік қатынастарды, олар мүліктік қатынастардан туындайтын болса, немесе қандай да болмасын өзіндік қатынастарды реттеу туралы арнайы нұсқау болса ғана реттейді. Бұған керісінше өзіндік қатынастарды реттеу отбасы құқығының негізгі міндеті болып табылады. Отбасы құқығының пәніне кіретін мүліктік қатынастар жеке адамның құқықтары мен міндеттеріне байланысты болады. Отбасы құқығының азаматтық құқықтан айырмашылығы да, міне,осында жатыр.
Сонымен бірге жеке қатынастардың артықшылығы жөнінде сөз қозғағанда мынаны ескерген жөн: бұл қатынастардың барлығы бірдей құқықтық реттеуге жатпайды. Профессор О.С.Иоффе атап көрсеткендей, жек отбасы қатынастарына жататын заңды тұрғыдағы нормалаудың объективтік мүмкіндіктері белгілі бір дәрежеде шектеулі болады да, сырттай бақылаудың ырқынына шығып кетеді.
1.Отбасы құқұғы және отбасы заңдары.
Отбасы құқұғы: ұғымы, негіздері мен принциптері.
Отбасы құқығы некелесу, туыстық, бала асырап алу және баланы отбасы тәрбиесіне қабылдаудың басқа да нысандарына орай, пайда болатын, яғни отбасы қатынастарын өзіндік және соған байланысты мүліктік қатынастарды, яғни отбасы қатынастарын реттейтін құқық саласы болып табылады.
Отбасы құқығының пәнін құрайтын қоғамдық қатынастар өзіндік, немесе мүліктік болуы мүмкін. Мүліктік және өзіндік қатынастар құқығының басқа да салаларының, бірінші кезекте азаматтық құқықтың реттейтін пәнін құруы мүмкін. Бірақ, аталған қатынастардың басымдығы бір жағынан, азаматтық құқықта, екінші жағынан, отбасы құқығында бірдей емес. Азаматтық құқықтың негізгі міндеті мүліктік қатынастарды реттеу болып табылады.Ол өзіндік қатынастарды, олар мүліктік қатынастардан туындайтын болса, немесе қандай да болмасын өзіндік қатынастарды реттеу туралы арнайы нұсқау болса ғана реттейді. Бұған керісінше өзіндік қатынастарды реттеу отбасы құқығының негізгі міндеті болып табылады. Отбасы құқығының пәніне кіретін мүліктік қатынастар жеке адамның құқықтары мен міндеттеріне байланысты болады. Отбасы құқығының азаматтық құқықтан айырмашылығы да, міне,осында жатыр.
Сонымен бірге жеке қатынастардың артықшылығы жөнінде сөз қозғағанда мынаны ескерген жөн: бұл қатынастардың барлығы бірдей құқықтық реттеуге жатпайды. Профессор О.С.Иоффе атап көрсеткендей, жек отбасы қатынастарына жататын заңды тұрғыдағы нормалаудың объективтік мүмкіндіктері белгілі бір дәрежеде шектеулі болады да, сырттай бақылаудың ырқынына шығып кетеді.
1. Қазақстан Республикасының мемлекеті мен құқығының негіздері.Е.Баянов.Алматы-2003ж
2. Неке және отбасы Байжанов.Н.Алматы 1997ж
3. Азаматтық іс жүргізу құқығы Абдулина .Т.К. Алматы 2001ж
2. Неке және отбасы Байжанов.Н.Алматы 1997ж
3. Азаматтық іс жүргізу құқығы Абдулина .Т.К. Алматы 2001ж
Жоспар
Кіріспе
Отбасы құқығы, ұғымы негіздері мен принциптері.
Негізгі бөлім
1. Отбасы құқұғы және отбасы заңдары
2. Некеге отыру және некені айыру тәртібі мен шарттары
3. Ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Отбасы құқығы, ұғымы негіздері мен принциптері.
Отбасы құқығы некелесу, туыстық, бала асырап алу және баланы отбасы
тәрбиесіне қабылдаудың басқада нысандарына орай, пайда болатын яғни отбасы
қатынастарын, өзіндік және соған байланысты мүліктік қатынастарды, яғни
отбасы қатынастарын реттейтін құқық саласы болып табылады. Отбасы құқығының
пәнін құрайтын қоғамдық қатынастар өзіндік (мүлітік емес) немесе мүліктік
болуы мүмкін. Мүліктік және өзіндік құқықтың басқа да саларының бірінші
кезекте азаматтық құқықты реттейтін пәнін құруды мүмкін. Бірақ, аталған
қатынастардың басымдығы, бір жағынан, азаматтық құқықта, екінші жағынан,
отбасы құқығында бірдей емес. Азаматтық құқықтың негізгі міндеті мүліктік
қатынастарды реттеу болып табылады. Ол өзіндік қатынастарды, олар мүліктік
қатынастардан туындайтын болса, немесе қандай да болмасын өзіндік
қатынастарды реттеу туралы арнайы нұсқау болса ғана реттейді. Бұған
керісінше өзіндік қатынастарды реттеу отбасы құқығының негізгі міндеті
болып табылады. Отбасы құқығының пәніне кіретін мүліктік қатынастар жеке
адамның құқықтары мен міндетттеріне байланысты болады. Отбасы құқығының
азаматтық құқықтан айырмашылығы да, міне, осында жатыр.
1.Отбасы құқұғы және отбасы заңдары.
Отбасы құқұғы: ұғымы, негіздері мен принциптері.
Отбасы құқығы некелесу, туыстық, бала асырап алу және баланы отбасы
тәрбиесіне қабылдаудың басқа да нысандарына орай, пайда болатын, яғни
отбасы қатынастарын өзіндік және соған байланысты мүліктік қатынастарды,
яғни отбасы қатынастарын реттейтін құқық саласы болып табылады.
Отбасы құқығының пәнін құрайтын қоғамдық қатынастар өзіндік, немесе
мүліктік болуы мүмкін. Мүліктік және өзіндік қатынастар құқығының басқа да
салаларының, бірінші кезекте азаматтық құқықтың реттейтін пәнін құруы
мүмкін. Бірақ, аталған қатынастардың басымдығы бір жағынан, азаматтық
құқықта, екінші жағынан, отбасы құқығында бірдей емес. Азаматтық құқықтың
негізгі міндеті мүліктік қатынастарды реттеу болып табылады.Ол өзіндік
қатынастарды, олар мүліктік қатынастардан туындайтын болса, немесе қандай
да болмасын өзіндік қатынастарды реттеу туралы арнайы нұсқау болса ғана
реттейді. Бұған керісінше өзіндік қатынастарды реттеу отбасы құқығының
негізгі міндеті болып табылады. Отбасы құқығының пәніне кіретін мүліктік
қатынастар жеке адамның құқықтары мен міндеттеріне байланысты болады.
Отбасы құқығының азаматтық құқықтан айырмашылығы да, міне,осында жатыр.
Сонымен бірге жеке қатынастардың артықшылығы жөнінде сөз қозғағанда
мынаны ескерген жөн: бұл қатынастардың барлығы бірдей құқықтық реттеуге
жатпайды. Профессор О.С.Иоффе атап көрсеткендей, жек отбасы қатынастарына
жататын заңды тұрғыдағы нормалаудың объективтік мүмкіндіктері белгілі бір
дәрежеде шектеулі болады да, сырттай бақылаудың ырқынына шығып кетеді.
Сондай-ақ олардың бір –біріне деген жеке сенім сипаты да неке-отбасы
қатынастарынаң ерекшелігі болып табылады. Мәселен, бала асырап алу бала
асырап алушы мен асырап алушының арасында өзара сенім қатынастары орныққан
жағдайда ған өз мақсатына жетеді. Бұл ерлі –зайыптылардың, ата-аналар мен
балалардың, қорғаншылар мен қамқоршылардың және қамқорлыққа алынғандардың
арасындағы қатынасқа да тән нәрсе. Отбасылық қатынасқа қатысушылардың өзра
қарым-қатынасында жеке сенім болмаған жағдайда немес оны жоғалтқан
жағдайда мұндай қатынастарды неке және отбасы туралы заң нормаларымен
құқықтық реттеу тиімсіз несе тиімділігі шамалы болады.
Отбасы құқығын зерттеуші белгілі кеңес ғалымы Е.М.Ворожейкин: "Өзіндік
сенімге ие бола алған отбасылық қатынастарды жасанды деп есептеу керек .
Көп жағдайда мұндай қатынастар тоқтатылуы тиіс немесе ол басқа жолмен
реттелуі керек деп жазды"
Отбасы құқығының қайнар көздері. Қазақстан Республикасы отбасы
құқығының қайнар көзі Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 17 желтоқсандағы
"Неке және отбасы туралы " Заңы болып табылды. Осы аталған Заң актісі 1969
жылғы 6 тамызда Республиканың Жоғарғы кеңесі бекіткен неке және отбасы
туралы Кодексті алмастырды.
"Неке және отбасы туралы " Заң 7 бөлімнен , 29 тараудан көне 213 баптан
тұрады.
Бірінші бөліміндегі "Жалпы ережелерде " неке –отбасы заңдарының негізі
жасалып, осы заңмен реттелетін қатынастар, неке-отбасы қатынастарын
реттеудің негізгі принциптері белгіленген.
Неке деп аталатын 2-бөлімде некеге тұру, оны тіпкеу, некені тоқтату,
ерлі-зайыптылар арасындағы өзіндік және мүліктік қатынастарды құқықтық
реттеу туралы нормалар тапсырылған.
Отбасы деп аталатын 3 бөлім ата-аналар мен балалардың құқықтары мен
міндеттерінің негізі туралы, ата-аналарды туу туралы жазбалар, кітабына
жазу жайындағы, ата-аналардың балаларға байланысты құқықтыры мен
міндеттері туралы, ата-аналарды ата-аналық құқығынан айыр және шектеу
жайында, сондай-ақ бала асырап алудың тәртібін айқындайтын ережелер, оны
болдырмау және жарамсыз деп тану жөніндегі баптардан тұрады.
Қорғаншылық және қамқоршылық деген 4- бөлімде қорған болу мен
қамқоршылықтың міндеттері белгіленді, сол бойынша қорғаншылық пен
қамқоршылық жасаушы, қорғаншылар мен қамқоршылардың құқықтары мен
міндеттері олардың өкілеттіктері анықталады, қорғаншылық пен қамқоршылықты
тоқтату қарастырылады.
"Отбасы мүшелерінің алименттік қатынастары " деген 5 бөлімде ата-
аналардың балаларды асырау және кәмелеттікке толғандардың ата-аналарын
бағып- күтуі жөніндегі міндеттері сөз болады, отбасының басқа да
мүшелерінің алименттік міндеттемелері көрсетіледі, сондай-ақ алимент
тағайындау және оны төлеу тәртібі берілген .
Азаматтық хал актілері деп аталатын 6-бөлімде азаматтық хал
актілерін тіркеу, азаиаттық хал актілеріндегі жазбаларға байланысты
дауларды шешу тәртібін анықтау, акті кітаптарын жүргізу ережесі,
әртүрлі акті жазбаларын жүзеге асыру сөз болады.
Жетінші бөлімде шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға неке –
отбасы заңдарының нормаларын қолдану мәселелері шешілген.
Отбасы құқығының бастауларына басқа да нормативтік актілер
жатады. Неке және отбасы туралы Заңның 4-бабында көрсетілгендей,
неке және отбасы туралы заңды (заңның өзінен басқа ) отбасы құқығының
нормалары кіретін Қазақстан Республикасының басқа да нормативтік
құқықтық актілері жатады. Мұндай актілерге, атап айтқанда, Үкімет немесе
республиканың Әділет министрлігі бекіткен түрлі ережелер (мәселен,
Қорғаншылық пен қамқоршылық көрсетуші органдар туралы ережелер) мен
нұсқаулар (мысалы, азаматтық хал актілерін тіркеу, тәртібі тураллы.)
Нұсқаулық жатады. Сонымен бірге осы Заңды кейбір басқа актілер де
атап көрсетілген. Айталық, 165-бапта азаматтық хал актілеріне тіркеу
тәртібі туралы нормативтік құқықтық актісін Қазақстан Республикасының
Үкіметі бекітуге тиісті екені көрсетілген.
Неке – отбасы заңдарының дұрыс қолданылуына Республика Жоғары
Соты Пленумының басшылыққа алатын түсіндірмелері де ықпал етеді.
Отбасы құқығының бастаулары жайлы айтқанда аталған сала құқығының
азаматтық құқыққа жақындығын атап өткен жөн. Осыдан шығатын
қорытынды, заң неке – отбасы заңдарымен реттелмеген отбасы мүшелері
арасындағы мүліктік мүліктік емес өзіндік қатынастарға азаматтық
заңдар қолданылатынын (5- бап) арнайы атап көрсетеді. Азаматтық
Кодексті қолдану заң ретінде немесе құқық ретінде де жүзеге асырылуы
мүмкін, мұның өзі оның жалпы бастаулары мен мәнінен туындайтын
жәйт.
Неке және отбасы туралы Заңның 3-бабы Қазақстан
Республикасының, неке – отбасы заңдары мынадай принциптерге негізделетінін
белгілейді.
1) еркек пен әйелдің некелік одағының еріктілігі;
2) ерлі- зайыптылардың отбасындағы құқықтарының тендігі ;
3) отбасының ісіне кімнің болса да өз бетінше араласуына жол
берілмеушілік ;
4) отбасы ішіндегі мәселелерді өзара келісіммен шешу ;
5) балаларды отбасында тәрбиелеуге басымдық беру, олардың өсіп –
жетілуі мен әл – ауқатты болуына қамқорлық жасау ;
6) отбасының кәмелетке толмаған және еңбекке қабілетсіз
мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін қорқауға басымдық беру;
7) отбасы мүшелерінің өз құқықтарын кедергісіз жүзеге асыруын
қамтамасыз ету, бұл құқықтарды сот қорғауының мүмкіндіктері.
2. Некеге отыру және некені айыру тәртібі мен шарттары
Осы Заң Қазақстан Республикасындағы неке-отбасы қатынастары, сондай-ақ
оларды жүзеге асырудың кепілдіктерін белгілеп, реттейді, отбасының дамуың
Қазақстан Республикасы мемлекеттік әлеуметтік саясатының басым бағыты деп
анықтай отырып, оның құқықтары мен мүдделерің қорғауды қамтамасыз етеді.
Осы Занда пайдаланытын негізгі ұғымдар
1. неке – ерлі-зайыптылар арасындағы мүліктік және мүліктік емес жеке
қатынастарды туғызатын, отбасын құру мақсатымен зандарда белгіленген
тәртіппен тараптардың ерікті және толық келісімі жағдайында жасалған
еркек пен әйелдің арасындағы тең құқықты одақ;
2. жалған неке – отбасын құру ниетінсіз заңда белгіленген тәртіппен
жасалған және ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттерін туғызбайтын
неке;
3. отбасы – некеден, туыстықтан, бала асырап алудан немесе балаларды
тәрбиеге алудың өзге де нысандарынан туындайтын мүліктік және мүліктік
емес жеке құқықтар мен міндетттерге байланысты және отбасы
қатынастарын нығайту мен дамытуға жәрдемдесуге тиісті адамдар тобы;
4. неке жасы – адамның некеге тұру құқығына жеткендегі жасы;
5. балалық шақ – кәмелетке толмаған адамдардың құқықтық жай-күйі;
6. мүліктік шарттық режимі – ерлі-зайыптылардың және олардың осы некеден
туған балаларының неке шартымен белгі ленген меншігінің режимі;
7. суррогат ана шарты – балалы болуды қалайтын адамдар мен бойға бала
бітірудің жасанды әдісін немесе эмбрион имплантациясын қолдануға
келісімін берген әйелдің арасындағы келісім;
8. патронат – уәкілетті мемлекеттік орган мен баланы тәрбиелеуге алуға
тілек білдірген адамның (патронат тәрбиешінің) жасасқан шарты бойынша
ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар азаматтардың отбасына
тәрбиелеуге берілетін тәрбие нысаны;
9. алименттер – алуға құқығы бар екінші адамға бір адам беруге міндетті
болатын асырау қаражаты;
10. отбасылық жағдай – некеде тұрғандағы немесе айырылысқандағы жағдай,
балалардың немесе отбасының басқа да мүшелерінің болуы немесе болмауы;
11. материалдық жағдай – жалақының, зейнетақының, басқа да табыстарың
болуы немесе болмауы; олардың мөлшері; мүліктің болуы; еңбек қабілетін
жоғалту дәрежесі; отбасының басқа мүшелерінен материалдық көмек алуы
немесе алмауы;
12. азаматтық хал актірлері – адамның құқықтары мен міндеттерінің пайда
болуына жәке тоқталылуына байланысты оны дараландыратын заңдық
ресімделген мән-жайлар;
13. жақын туыстары – ата-аналар, балалар, асырап алушылар, асырап
алынғандар, ата-анасы бір және ата-ансы бқлек ағылы-інілер мен апалы-
сіңлілер (аға-қарындастар), ата, әже, немерелер;
14. қорғаншы (қамқоршы) – қорғаншылық пен қамқоршылық жөніндегі
міндеттерді жүзеге асыру үшін заңда белгіленген тәртіппен
тағайындалған адам;
15. қорғаншылық (қамқоршылық) – кәмелетке толмағандардың және сот әркетке
қабілетсіз (әрекет қабиілеттілігі шектеулі) деп таныған адамдардың
құқықтары мен мүдделерін қорғаудың құқықтық нысаны;
16. репродукциялық денсаулық – адамның толымды ұрпақ туғызуға қабілетін
көрсететін денсаулығы;
17. суррогат ана – суррогат ана мен ықтимал ата-ана арасындағы шарт
бойынша бойға бала бітіру, оны көтеру және туу.
Неке-отбасы заңдарының негіздері
1. Неке және отбасы, ана, әке, және бала мемлекеттің қорғауында болады.
2. Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңдары:
• еркек пен әйелдің некелік одағының еректілігі
• ерлі-зайыптылардың отбасындағы құқықтарының теңдегі
• отбасының ісіне кімнің болса да өз бетінше араласуына жол
берілмеушілік
• отбасы ішіндегі мәселелерді өзара келісіммен шешу
• балаларды отбаснда тәрбиелеуге басымдық беру, олардың өсіп-жетілуі
мен әл-ауқатты болуына қамқорлық жасау
• отбасының кәмелетке толмаған және еңбекке қабілетсіз мүшелерінің
құқықтары мен мүдделерін қорғауға басымдық беру
• отбасы мүшелерінің өз құқықтарын кедергісіз жүзеге асыруын
қамтамасыз ету, бұл құқықтарды сот қорғауының мүмкіндіктері
• отбасының барлық мүшелерін салауатты тұрмыс салтына ынталандыру
принциптеріне негізделеді
3. Мемлекеттік азаматтық хал актілерін жазу органдарында
қиылған неке ғана танылады.
4. Некеге тұруы кезінде және отбасылық қатынастарда әлеуметтік,
нәсілдік, ұлттық, тіл және діни белгілері бойынша азаматтардың
құқықтарын шектеудің кез келген нысандарына тыйым
салынады.
Азаматтардың неке-отбасы қатынастарындағы құқықтары тек заң
негізінде және отбасы мүшелері мен өзге де азаматтардың денсаулығын,
адамгершілігін, құқықтары және заңды мндделерін қорғау мақсатында
қаншалықты қажет болса, сондай шамада ғана шектелуі мүмкін.
Неке-отбасы заңдарымен реттелетін қатынастар
Неке-отбасы заңдары:
1. некеге тұрудың, некені тоқтатудың және оны жарамсыз деп танудың шарты
мен тәртібін белгілейді
2. отбасы мүшелерінің: ерлі-зайыптылардың, ата-аналар мен балалардың
(асырап алушылар мен асырап алынғандардың) арасындағы, ал неке-отбасы
заңдарында көзделген жағдайларда және шектерде басқа туыстар мен өзге де
адамдардың арасындағы азаматтық құқықтар мен міндеттерді, мүліктік емес
және мүліктік жеке қатынастарды реттейді
3. ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды отбасына орналастырудың
нысандары мен тәртібін айқындайды
4. азаматтық хал актілерін тіркеу және заңдарда белгіленген тәртіппен ақылы
қызмет көрсету тәртібін реттейді.
Неке-отбасы заңдары жәке отбасы құқығының нормаларын қамтитын өзге де
актілер
Қазақстан Республиқасының неке және отбасы туралы заңдары Қазақстан
Республиқасының Конституциясына негізделеді, осы Заңнан, отбасылық құқық
нормалары қамтылытын Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық
актілерінен тұрады.
Некеге тұру шарттары
1. Некеге тұру үшін некеге тұрушы еркек пен әйедің өзара ерікті келісімі
және олардың неке жасына жетуі қажет.
2. Неке осы Заңның 11-бабында аталған мән-жайлар болған жағдайда қиылмайды.
Неке жасы
1. Неке жасы еркектер мен әйелдер үшін он сегіз жас болып белгіленеді.
2. Дәлелді себептер болған жағдайда мемлекеттік тіркеу орны бойынша
азаматтық хал актірлерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Отбасы құқығы, ұғымы негіздері мен принциптері.
Негізгі бөлім
1. Отбасы құқұғы және отбасы заңдары
2. Некеге отыру және некені айыру тәртібі мен шарттары
3. Ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Отбасы құқығы, ұғымы негіздері мен принциптері.
Отбасы құқығы некелесу, туыстық, бала асырап алу және баланы отбасы
тәрбиесіне қабылдаудың басқада нысандарына орай, пайда болатын яғни отбасы
қатынастарын, өзіндік және соған байланысты мүліктік қатынастарды, яғни
отбасы қатынастарын реттейтін құқық саласы болып табылады. Отбасы құқығының
пәнін құрайтын қоғамдық қатынастар өзіндік (мүлітік емес) немесе мүліктік
болуы мүмкін. Мүліктік және өзіндік құқықтың басқа да саларының бірінші
кезекте азаматтық құқықты реттейтін пәнін құруды мүмкін. Бірақ, аталған
қатынастардың басымдығы, бір жағынан, азаматтық құқықта, екінші жағынан,
отбасы құқығында бірдей емес. Азаматтық құқықтың негізгі міндеті мүліктік
қатынастарды реттеу болып табылады. Ол өзіндік қатынастарды, олар мүліктік
қатынастардан туындайтын болса, немесе қандай да болмасын өзіндік
қатынастарды реттеу туралы арнайы нұсқау болса ғана реттейді. Бұған
керісінше өзіндік қатынастарды реттеу отбасы құқығының негізгі міндеті
болып табылады. Отбасы құқығының пәніне кіретін мүліктік қатынастар жеке
адамның құқықтары мен міндетттеріне байланысты болады. Отбасы құқығының
азаматтық құқықтан айырмашылығы да, міне, осында жатыр.
1.Отбасы құқұғы және отбасы заңдары.
Отбасы құқұғы: ұғымы, негіздері мен принциптері.
Отбасы құқығы некелесу, туыстық, бала асырап алу және баланы отбасы
тәрбиесіне қабылдаудың басқа да нысандарына орай, пайда болатын, яғни
отбасы қатынастарын өзіндік және соған байланысты мүліктік қатынастарды,
яғни отбасы қатынастарын реттейтін құқық саласы болып табылады.
Отбасы құқығының пәнін құрайтын қоғамдық қатынастар өзіндік, немесе
мүліктік болуы мүмкін. Мүліктік және өзіндік қатынастар құқығының басқа да
салаларының, бірінші кезекте азаматтық құқықтың реттейтін пәнін құруы
мүмкін. Бірақ, аталған қатынастардың басымдығы бір жағынан, азаматтық
құқықта, екінші жағынан, отбасы құқығында бірдей емес. Азаматтық құқықтың
негізгі міндеті мүліктік қатынастарды реттеу болып табылады.Ол өзіндік
қатынастарды, олар мүліктік қатынастардан туындайтын болса, немесе қандай
да болмасын өзіндік қатынастарды реттеу туралы арнайы нұсқау болса ғана
реттейді. Бұған керісінше өзіндік қатынастарды реттеу отбасы құқығының
негізгі міндеті болып табылады. Отбасы құқығының пәніне кіретін мүліктік
қатынастар жеке адамның құқықтары мен міндеттеріне байланысты болады.
Отбасы құқығының азаматтық құқықтан айырмашылығы да, міне,осында жатыр.
Сонымен бірге жеке қатынастардың артықшылығы жөнінде сөз қозғағанда
мынаны ескерген жөн: бұл қатынастардың барлығы бірдей құқықтық реттеуге
жатпайды. Профессор О.С.Иоффе атап көрсеткендей, жек отбасы қатынастарына
жататын заңды тұрғыдағы нормалаудың объективтік мүмкіндіктері белгілі бір
дәрежеде шектеулі болады да, сырттай бақылаудың ырқынына шығып кетеді.
Сондай-ақ олардың бір –біріне деген жеке сенім сипаты да неке-отбасы
қатынастарынаң ерекшелігі болып табылады. Мәселен, бала асырап алу бала
асырап алушы мен асырап алушының арасында өзара сенім қатынастары орныққан
жағдайда ған өз мақсатына жетеді. Бұл ерлі –зайыптылардың, ата-аналар мен
балалардың, қорғаншылар мен қамқоршылардың және қамқорлыққа алынғандардың
арасындағы қатынасқа да тән нәрсе. Отбасылық қатынасқа қатысушылардың өзра
қарым-қатынасында жеке сенім болмаған жағдайда немес оны жоғалтқан
жағдайда мұндай қатынастарды неке және отбасы туралы заң нормаларымен
құқықтық реттеу тиімсіз несе тиімділігі шамалы болады.
Отбасы құқығын зерттеуші белгілі кеңес ғалымы Е.М.Ворожейкин: "Өзіндік
сенімге ие бола алған отбасылық қатынастарды жасанды деп есептеу керек .
Көп жағдайда мұндай қатынастар тоқтатылуы тиіс немесе ол басқа жолмен
реттелуі керек деп жазды"
Отбасы құқығының қайнар көздері. Қазақстан Республикасы отбасы
құқығының қайнар көзі Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 17 желтоқсандағы
"Неке және отбасы туралы " Заңы болып табылды. Осы аталған Заң актісі 1969
жылғы 6 тамызда Республиканың Жоғарғы кеңесі бекіткен неке және отбасы
туралы Кодексті алмастырды.
"Неке және отбасы туралы " Заң 7 бөлімнен , 29 тараудан көне 213 баптан
тұрады.
Бірінші бөліміндегі "Жалпы ережелерде " неке –отбасы заңдарының негізі
жасалып, осы заңмен реттелетін қатынастар, неке-отбасы қатынастарын
реттеудің негізгі принциптері белгіленген.
Неке деп аталатын 2-бөлімде некеге тұру, оны тіпкеу, некені тоқтату,
ерлі-зайыптылар арасындағы өзіндік және мүліктік қатынастарды құқықтық
реттеу туралы нормалар тапсырылған.
Отбасы деп аталатын 3 бөлім ата-аналар мен балалардың құқықтары мен
міндеттерінің негізі туралы, ата-аналарды туу туралы жазбалар, кітабына
жазу жайындағы, ата-аналардың балаларға байланысты құқықтыры мен
міндеттері туралы, ата-аналарды ата-аналық құқығынан айыр және шектеу
жайында, сондай-ақ бала асырап алудың тәртібін айқындайтын ережелер, оны
болдырмау және жарамсыз деп тану жөніндегі баптардан тұрады.
Қорғаншылық және қамқоршылық деген 4- бөлімде қорған болу мен
қамқоршылықтың міндеттері белгіленді, сол бойынша қорғаншылық пен
қамқоршылық жасаушы, қорғаншылар мен қамқоршылардың құқықтары мен
міндеттері олардың өкілеттіктері анықталады, қорғаншылық пен қамқоршылықты
тоқтату қарастырылады.
"Отбасы мүшелерінің алименттік қатынастары " деген 5 бөлімде ата-
аналардың балаларды асырау және кәмелеттікке толғандардың ата-аналарын
бағып- күтуі жөніндегі міндеттері сөз болады, отбасының басқа да
мүшелерінің алименттік міндеттемелері көрсетіледі, сондай-ақ алимент
тағайындау және оны төлеу тәртібі берілген .
Азаматтық хал актілері деп аталатын 6-бөлімде азаматтық хал
актілерін тіркеу, азаиаттық хал актілеріндегі жазбаларға байланысты
дауларды шешу тәртібін анықтау, акті кітаптарын жүргізу ережесі,
әртүрлі акті жазбаларын жүзеге асыру сөз болады.
Жетінші бөлімде шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға неке –
отбасы заңдарының нормаларын қолдану мәселелері шешілген.
Отбасы құқығының бастауларына басқа да нормативтік актілер
жатады. Неке және отбасы туралы Заңның 4-бабында көрсетілгендей,
неке және отбасы туралы заңды (заңның өзінен басқа ) отбасы құқығының
нормалары кіретін Қазақстан Республикасының басқа да нормативтік
құқықтық актілері жатады. Мұндай актілерге, атап айтқанда, Үкімет немесе
республиканың Әділет министрлігі бекіткен түрлі ережелер (мәселен,
Қорғаншылық пен қамқоршылық көрсетуші органдар туралы ережелер) мен
нұсқаулар (мысалы, азаматтық хал актілерін тіркеу, тәртібі тураллы.)
Нұсқаулық жатады. Сонымен бірге осы Заңды кейбір басқа актілер де
атап көрсетілген. Айталық, 165-бапта азаматтық хал актілеріне тіркеу
тәртібі туралы нормативтік құқықтық актісін Қазақстан Республикасының
Үкіметі бекітуге тиісті екені көрсетілген.
Неке – отбасы заңдарының дұрыс қолданылуына Республика Жоғары
Соты Пленумының басшылыққа алатын түсіндірмелері де ықпал етеді.
Отбасы құқығының бастаулары жайлы айтқанда аталған сала құқығының
азаматтық құқыққа жақындығын атап өткен жөн. Осыдан шығатын
қорытынды, заң неке – отбасы заңдарымен реттелмеген отбасы мүшелері
арасындағы мүліктік мүліктік емес өзіндік қатынастарға азаматтық
заңдар қолданылатынын (5- бап) арнайы атап көрсетеді. Азаматтық
Кодексті қолдану заң ретінде немесе құқық ретінде де жүзеге асырылуы
мүмкін, мұның өзі оның жалпы бастаулары мен мәнінен туындайтын
жәйт.
Неке және отбасы туралы Заңның 3-бабы Қазақстан
Республикасының, неке – отбасы заңдары мынадай принциптерге негізделетінін
белгілейді.
1) еркек пен әйелдің некелік одағының еріктілігі;
2) ерлі- зайыптылардың отбасындағы құқықтарының тендігі ;
3) отбасының ісіне кімнің болса да өз бетінше араласуына жол
берілмеушілік ;
4) отбасы ішіндегі мәселелерді өзара келісіммен шешу ;
5) балаларды отбасында тәрбиелеуге басымдық беру, олардың өсіп –
жетілуі мен әл – ауқатты болуына қамқорлық жасау ;
6) отбасының кәмелетке толмаған және еңбекке қабілетсіз
мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін қорқауға басымдық беру;
7) отбасы мүшелерінің өз құқықтарын кедергісіз жүзеге асыруын
қамтамасыз ету, бұл құқықтарды сот қорғауының мүмкіндіктері.
2. Некеге отыру және некені айыру тәртібі мен шарттары
Осы Заң Қазақстан Республикасындағы неке-отбасы қатынастары, сондай-ақ
оларды жүзеге асырудың кепілдіктерін белгілеп, реттейді, отбасының дамуың
Қазақстан Республикасы мемлекеттік әлеуметтік саясатының басым бағыты деп
анықтай отырып, оның құқықтары мен мүдделерің қорғауды қамтамасыз етеді.
Осы Занда пайдаланытын негізгі ұғымдар
1. неке – ерлі-зайыптылар арасындағы мүліктік және мүліктік емес жеке
қатынастарды туғызатын, отбасын құру мақсатымен зандарда белгіленген
тәртіппен тараптардың ерікті және толық келісімі жағдайында жасалған
еркек пен әйелдің арасындағы тең құқықты одақ;
2. жалған неке – отбасын құру ниетінсіз заңда белгіленген тәртіппен
жасалған және ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттерін туғызбайтын
неке;
3. отбасы – некеден, туыстықтан, бала асырап алудан немесе балаларды
тәрбиеге алудың өзге де нысандарынан туындайтын мүліктік және мүліктік
емес жеке құқықтар мен міндетттерге байланысты және отбасы
қатынастарын нығайту мен дамытуға жәрдемдесуге тиісті адамдар тобы;
4. неке жасы – адамның некеге тұру құқығына жеткендегі жасы;
5. балалық шақ – кәмелетке толмаған адамдардың құқықтық жай-күйі;
6. мүліктік шарттық режимі – ерлі-зайыптылардың және олардың осы некеден
туған балаларының неке шартымен белгі ленген меншігінің режимі;
7. суррогат ана шарты – балалы болуды қалайтын адамдар мен бойға бала
бітірудің жасанды әдісін немесе эмбрион имплантациясын қолдануға
келісімін берген әйелдің арасындағы келісім;
8. патронат – уәкілетті мемлекеттік орган мен баланы тәрбиелеуге алуға
тілек білдірген адамның (патронат тәрбиешінің) жасасқан шарты бойынша
ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар азаматтардың отбасына
тәрбиелеуге берілетін тәрбие нысаны;
9. алименттер – алуға құқығы бар екінші адамға бір адам беруге міндетті
болатын асырау қаражаты;
10. отбасылық жағдай – некеде тұрғандағы немесе айырылысқандағы жағдай,
балалардың немесе отбасының басқа да мүшелерінің болуы немесе болмауы;
11. материалдық жағдай – жалақының, зейнетақының, басқа да табыстарың
болуы немесе болмауы; олардың мөлшері; мүліктің болуы; еңбек қабілетін
жоғалту дәрежесі; отбасының басқа мүшелерінен материалдық көмек алуы
немесе алмауы;
12. азаматтық хал актірлері – адамның құқықтары мен міндеттерінің пайда
болуына жәке тоқталылуына байланысты оны дараландыратын заңдық
ресімделген мән-жайлар;
13. жақын туыстары – ата-аналар, балалар, асырап алушылар, асырап
алынғандар, ата-анасы бір және ата-ансы бқлек ағылы-інілер мен апалы-
сіңлілер (аға-қарындастар), ата, әже, немерелер;
14. қорғаншы (қамқоршы) – қорғаншылық пен қамқоршылық жөніндегі
міндеттерді жүзеге асыру үшін заңда белгіленген тәртіппен
тағайындалған адам;
15. қорғаншылық (қамқоршылық) – кәмелетке толмағандардың және сот әркетке
қабілетсіз (әрекет қабиілеттілігі шектеулі) деп таныған адамдардың
құқықтары мен мүдделерін қорғаудың құқықтық нысаны;
16. репродукциялық денсаулық – адамның толымды ұрпақ туғызуға қабілетін
көрсететін денсаулығы;
17. суррогат ана – суррогат ана мен ықтимал ата-ана арасындағы шарт
бойынша бойға бала бітіру, оны көтеру және туу.
Неке-отбасы заңдарының негіздері
1. Неке және отбасы, ана, әке, және бала мемлекеттің қорғауында болады.
2. Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңдары:
• еркек пен әйелдің некелік одағының еректілігі
• ерлі-зайыптылардың отбасындағы құқықтарының теңдегі
• отбасының ісіне кімнің болса да өз бетінше араласуына жол
берілмеушілік
• отбасы ішіндегі мәселелерді өзара келісіммен шешу
• балаларды отбаснда тәрбиелеуге басымдық беру, олардың өсіп-жетілуі
мен әл-ауқатты болуына қамқорлық жасау
• отбасының кәмелетке толмаған және еңбекке қабілетсіз мүшелерінің
құқықтары мен мүдделерін қорғауға басымдық беру
• отбасы мүшелерінің өз құқықтарын кедергісіз жүзеге асыруын
қамтамасыз ету, бұл құқықтарды сот қорғауының мүмкіндіктері
• отбасының барлық мүшелерін салауатты тұрмыс салтына ынталандыру
принциптеріне негізделеді
3. Мемлекеттік азаматтық хал актілерін жазу органдарында
қиылған неке ғана танылады.
4. Некеге тұруы кезінде және отбасылық қатынастарда әлеуметтік,
нәсілдік, ұлттық, тіл және діни белгілері бойынша азаматтардың
құқықтарын шектеудің кез келген нысандарына тыйым
салынады.
Азаматтардың неке-отбасы қатынастарындағы құқықтары тек заң
негізінде және отбасы мүшелері мен өзге де азаматтардың денсаулығын,
адамгершілігін, құқықтары және заңды мндделерін қорғау мақсатында
қаншалықты қажет болса, сондай шамада ғана шектелуі мүмкін.
Неке-отбасы заңдарымен реттелетін қатынастар
Неке-отбасы заңдары:
1. некеге тұрудың, некені тоқтатудың және оны жарамсыз деп танудың шарты
мен тәртібін белгілейді
2. отбасы мүшелерінің: ерлі-зайыптылардың, ата-аналар мен балалардың
(асырап алушылар мен асырап алынғандардың) арасындағы, ал неке-отбасы
заңдарында көзделген жағдайларда және шектерде басқа туыстар мен өзге де
адамдардың арасындағы азаматтық құқықтар мен міндеттерді, мүліктік емес
және мүліктік жеке қатынастарды реттейді
3. ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды отбасына орналастырудың
нысандары мен тәртібін айқындайды
4. азаматтық хал актілерін тіркеу және заңдарда белгіленген тәртіппен ақылы
қызмет көрсету тәртібін реттейді.
Неке-отбасы заңдары жәке отбасы құқығының нормаларын қамтитын өзге де
актілер
Қазақстан Республиқасының неке және отбасы туралы заңдары Қазақстан
Республиқасының Конституциясына негізделеді, осы Заңнан, отбасылық құқық
нормалары қамтылытын Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық
актілерінен тұрады.
Некеге тұру шарттары
1. Некеге тұру үшін некеге тұрушы еркек пен әйедің өзара ерікті келісімі
және олардың неке жасына жетуі қажет.
2. Неке осы Заңның 11-бабында аталған мән-жайлар болған жағдайда қиылмайды.
Неке жасы
1. Неке жасы еркектер мен әйелдер үшін он сегіз жас болып белгіленеді.
2. Дәлелді себептер болған жағдайда мемлекеттік тіркеу орны бойынша
азаматтық хал актірлерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz